"Η Κρήνη του Τρίτωνα": Bernini - Respighi

Gian Lorenzo Bernini: "Fontana Tritono"

Ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της τεχνοτροπίας του ιταλικού Μπαρόκ, που διακρίθηκε τόσο στη γλυπτική όσο και στην αρχιτεκτονική, γεννήθηκε σαν σήμερα, 7 Δεκεμβρίου 1598.

Bernini self-portrait

Ο σπουδαίος και ιδιοφυής καλλιτέχνης του 17ου αιώνα, Gian Lorenzo Bernini, άφησε το ισχυρότερο προσωπικό στίγμα στην εικόνα της Ρώμης.


TO ΓΛΥΠΤΟ:


Θυμάμαι καθόμουν ώρα και το περιεργαζόμουν γεμάτη θαυμασμό αυτό το μνημείο!
Ήταν η Fontana Tritono-η Βρύση του Τρίτωνα, που δεσπόζει στo κέντρο της πολυκοσμικής πλατείας Μπαρμπερίνι στη Ρώμη.
Μια κολοσσιαία γλυπτική σύνθεση, που κατασκευάστηκε από τον Μπερνίνι το 1643 και εκτιμάται ως η καλύτερη κρήνη του!
Στη βάση του μνημείου, δελφίνια ισορροπούν πάνω στα κεφάλια τους, στρίβοντας τις ενωμένες ουρές τους για να στηρίξουν ένα τεράστιο στρείδι. Πάνω σ' αυτό βρίσκεται ο Τρίτων, η γνωστή από την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία θαλάσσια θεότητα σε υπερφυσικό μέγεθος και γονατιστός. Ρίχνει πίσω το κεφάλι φυσώντας ένα πίδακα νερού ψηλά μέσα από ένα κοχύλι. Ανάμεσα στις ουρές των δελφινιών φαίνονται τα κλειδιά του Αγίου Πέτρου, η Τιάρα του Πάπα και το οικόσημο των Μπαρμπερίνι, με τις χαρακτηριστικές μέλισσες.


Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗ:

Το σιντριβάνι αυτό, που είναι κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο ήταν από τα πρώτα του διάσημου Ιταλού Μπερνίνι, και ενέπνευσε τον επίσης ιταλό, Οτορίνο Ρεσπίγκι.


Γράφει στο περίφημο άρθρο της "Περίπατος στη Ρώμη με τον Ottorino Respighi" η Κία Σακελλαρίδου:

Kεφάλια δελφινιών στη βάση της κρήνης

"Εγώ, ο Ottorino Respighi, γεννημένος στη Bologna, απεβίωσα το έτος 1936 στην πόλη που λάτρεψα, τη Ρώμη, κι εκεί κατοικώ, για πάντα. Oυρανός μου, τα πεύκα της Ρώμης, σπίτι μου τα συντριβάνια της Ρώμης. Περπατώ στους δρόμους της, διατρέχω τον χρόνο, τις ώρες της ημέρας. Κάθε κρήνη της πόλης, κλειδί μυστικών, ερμητικών συμβόλων, το νερό, πηγή ζωής, αρχή και τέλος των πραγμάτων, νερό διάφανο και βαθύ, αιχμαλωτισμένο από την Ομορφιά της Τέχνης, πρόσκαιρα, το νερό περαστικό, γλύφοντας τις εξαίσιες πέτρινες μορφές, διηγείται...[...]
Έτος 1643, Ρώμη. La fontanta del Tritone al mattino. Πρωί στο συντριβάνι του Τρίτωνα. Ο αρχιτέκτονας Gian Lorenzo Bernini στέκεται δίπλα στον πάπα Urbano VIII Barberini, στο άνοιγμα των δρόμων, απέναντι στο παλάτι του πάπα, εκεί όπου, στις ημέρες μου, απλωνόταν η πλατεία Barberini. Κάτω από το πρωϊνό φως, φιγούρες πέτρινες, Ναϊάδες αέρινες χορεύουν μέσα στα νερά, ανάμεσα σε κοχύλια και δελφίνια, με πλεγμένες τις ουρές, ο θρίαμβος των υδάτων. Ο Τρίτωνας, με λέπια ψαριού στα πόδια, φυσάει στο κοχύλι του, για να σηκώσει τρικυμίες στις θάλασσες, για να κατευνάσει τις φουρτούνες με τη μουσική του. Κι ανάμεσά τους, πλεγμένα στις ψαρίσιες ουρές, τα κλειδιά και το στέμμα του Ποντίφηκα. Και οι μέλισσες, σύμβολο της ισχυρής οικογένειας Barberini που γέννησε τον πάπα Urbano VIII. Ο μύθος, η ομορφιά, η εξουσία, ο πλούτος, η δόξα, η Τέχνη. Barberini και Bernini. Ο πάπας και ο καλλιτέχνης".

Φωτο Ε.Ν

Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ και η ΣΥΝΘΕΣΗ του:


Ο Ρεσπίγκι μαθήτευσε κοντά στον Ρίμσκι-Κόρσακοφ στην Αγία Πετρούπολη, όπου παράλληλα έπαιζε βιόλα στην ορχήστρα του αυτοκρατορικού θεάτρου. Μαθητεία, που επηρέασε καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετώπιζε στη συνέχεια την ενορχήστρωση.

Ottorino Respighi

Ιδιοσυγκρασία εκλεκτική, ο Ρεσπίγκι αναδείχτηκε ικανότατος βιολιστής, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας.
Ανάμεσα στα εξαίσια έργα του είναι και οι "Κρήνες της Ρώμης", ένα συμφωνικό ποίημα του 1916, το πρώτο της "Ρωμαϊκής τριλογίας" του, ακολουθούμενο από τα "Πεύκα της Ρώμης" και τις "Ρωμαϊκές Γιορτές", όπου ο συνθέτης "απομνημείωσε" την πόλη της Ρώμης εμπνευσμένος από τα μνημεία και τις θρησκευτικές γιορτές-παραδόσεις της.

Κάθε μία από τις τέσσερις κινήσεις απεικονίζει ένα από τα χαρακτηριστικά σιντριβάνια της Ρώμης σε διαφορετική ώρα της ημέρας.To έργο πολύχρωμο, με περίτεχνη περιγραφή, παρέχει ένα είδος μουσικής ξενάγησης.
Η "Κρήνη του Τρίτωνα" είναι το 2ο μέρος του συμφωνικού ποιήματος και απεικονίζει μουσικά τον Τρίτωνα και τις Ναϊάδες που χορεύουν στο πρωινό φως... Χαρακτηριστική είναι η χρήση γαλλικών κόρνων στην προσπάθεια του Ρεσπίγκι να αποτυπώσει τη θεότητα της θάλασσας, Τρίτωνα -που ο Μπερνίνι έχει σμιλεύσει- να φυσά το κοχύλι... Τα κόρνα φανφαρίζουν σπινθηροβόλα, κάνοντας ορατές τις "πιτσιλιές του νερού"... Έγχορδα και ξύλινα πνευστά απαθανατίζουν ένα χαρούμενο κυνηγητό μεταξύ υδάτινων πνευμάτων και Τρίτωνα. 

Το μέρος ολοκληρώνεται με ένα χαριτωμένο σκέρτσο, ένα χορευτικό, εύθυμο μοτίβο παιγμένο μέχρι τέλους που αργοσβήσει ο ήχος επιβραδύνοντας...

Tο ακούμε από ΙΣΤΟΡΙΚΗ ηχογράφηση με τον Αρτούρο Τοσκανίνι στο πόντιουμ:

Respighi: "La Fontana del Tritone al mattino" / Α.Toscanini

Παλαιότερο κείμενο για τον Μπερνίνι μπορείτε να διαβάσετε εδώ.