Ανασήκωσα το φλυτζάνι κι ήπια την πρώτη γουλιά. Κυριακή σήμερα κι ο καφές μού φαίνεται περισσότερο μυρωδάτος.
Είναι η ώρα, που ανοίγω το λάπτοπ να καλημερίσω και όλους εσάς.
Στην οθόνη εμφανίζεται το λογότυπο της google μ’ένα καρικατουρισμένο γυναικείο πρόσωπο σκιτσαρισμένο σ’ένα γλυκό γαλάζιο, και φόντο τη δόξα του Παρθενώνα.
Δεν αναγνώρισα με την πρώτη το πρόσωπο κι έτσι ζήτησα περαιτέρω πληροφορίες.
Το ποντίκι με οδήγησε σ’ένα μεγάλο όνομα!!!ΜΕΛΙΝΑ!!
Γι’αυτό το χρώμα της Ελλάδας, σκέφτηκα, αυτό το ήρεμο, γαλήνιο μπλε στη φιγούρα της, που όμως παραπέμπει και σε μια θάλασσα που φουρτουνιάζει και μαίνεται, όταν άνεμοι, Ποσειδώνιοι θεοί και οργισμένοι Τρίτωνες θυμώσουν…
Και πίσω της ο βράχος ο ιερός, φορά κορόνα, Μάρμαρα ένδοξα του Παρθενώνα!
"Αποκάλυψη ο ρυθμός, κάθε γραμμή και Μούσα", που λέει κι ο ποιητής!
Μάρμαρα, που’σκυψε η Μελίνα "προσκυνητής, ερωτευτής, τραγουδιστής, διαβάτης…"
Γεννήθηκε σαν σήμερα...18 του Οκτώβρη.
Την είπαν γυναίκα-φωτιά, γυναίκα-έκρηξη, γυναίκα-δηλητήριο, τσαούσα και τσαμπουκαλού!
Πάντα, επαναστατική, διεκδικητική, κόντρα σε τυποποιημένους ρόλους !
Γοήτευε με τη ζωντάνια, το θάρρος, τον αυθορμητισμό, τη φιλοσοφία της και κείνο το γέλιο που' βγαινε γάργαρο κι αληθινό!
Η Μελίνα, η ηθοποιός με τη διεθνή καριέρα και ακτινοβολία.
Η Μελίνα, η πολιτικός της αλλαγής.
Γυναίκα παθιασμένη με ό,τι καταπιανόταν, ταγμένη στο υψηλό ιδεώδες!!
"Αν με ρωτάτε αν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω.
Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω , θα ξαναγεννηθώ!"
ΖΕΙΣ, Μελίνα μας!!
Η μελωδία του Ξαρχάκου, του προπάτορα πόνου αλλόφρονη κραυγή...
Τα τέλια απ'το μπουζούκι του Ζαμπέτα, κλάμα αργόσυρτο...
Κι η φωνή της, μαντήλι να μουσκέψει απ' τα δάκρυα, που στο μάγουλο τρέχουν...
"Για ποιο ταξίδι κίνησες να πας
να με θυμάσαι και να μ' αγαπάς
σου κλέβει η ανατολή μικρό φιλί..."
Mέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί στο παρελθόν στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Aν ο Βιβάλντι είναι ο αγαπημένος μου, ο Σοπέν είναι ο χαϊδεμένος μου, ούσα ερωμένη του πιάνου! Το πιανιστικό του στυλ, οι συνθετικές του ιδέες με συνεπαίρνουν! Αυτόν τον συνδυασμό συναισθηματικής εκφραστικότητας, ρομαντικής ευαισθησίας με πνευματικότητα, νομίζω δεν τον βρίσκω σε κανέναν άλλο από τους ρομαντικούς!
«Μετρίου αναστήματος, και λιγνός», θα τον χαρακτηρίσει η Γεωργία Σάνδη πριν ακόμη γίνουν ζευγάρι. «Είχε χέρια μακριά με λεπτεπίλεπτα δάχτυλα. Τα μαλλιά του σταχτόξανθα, προς το καστανό, και τα μάτια του, σκουρόχρωμα, περισσότερο ζωηρά παρά μελαγχολικά. Η μύτη του γαμψή και το χαμόγελό του πολύ γλυκό, με φωνή κάπως βαριά. Ένας άνθρωπος με κάτι το ευγενές, τόσο αόριστα αριστοκρατικό που αιχμαλωτίζει τους πάντες».
Σίγουρα θα καταλάβατε σε ποιον αναφέρομαι... Φρειδερίκος Σοπέν κι η καλημέρα μου έρχεται με «αγέρα, που φυσά ανάμεσα σε ταφόπλακες…».
Και μην τρομάζετε, φίλοι μου αγαπημένοι! Έτσι ονόμασε o Ρουμπινστάιν το τέταρτο και τελευταίο μέρος της 2ης σονάτας για πιάνο του Σοπέν, γνωστής και ως «Πένθιμο Εμβατήριο».
Ένα μέρος σπαρακτικού ρυθμού, αντίστοιχου των χτύπων της καρδιάς κάθε μουσικόφιλου, όταν αναλογίζεται τη νεότητα του πολωνού συνθέτη, που μαράζωσε στα μόλις τριανταεννιά του χρόνια…
Chopin: «Funeral March»:
Ο ποιητής του πιάνου Φρειδερίκος Σοπέν, έφυγε σαν σήμερα, 17 Οκτώβρη 1849.
Μια μούσα κρατά τη σπασμένη λύρα και θρηνεί στο κοιμητήριο του Pere Lachaise στο Παρίσι, πάνω από τον τάφο του εύθραυστου συνθέτη.
Eδώ βρίσκεται θαμμένη η καρδιά του Σοπέν Εκκλησία Τιμίου Σταυρού, Βαρσοβία
Μπορεί να τάφηκε στη γαλλική πρωτεύουσα, όπου διέμενε, αλλά κατόπιν επιθυμίας του η καρδιά του μεταφέρθηκε στην αγαπημένη του Πολωνία.
Θυμάμαι το απέραντο δέος και τη συγκίνηση, όταν βρέθηκα με μια αγκαλιά κατακόκκινα, φλογερά γαρίφαλα να προσκυνώ στο μέρος, που φυλάσσεται, στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στη Βαρσοβία.
Στην κηδεία του, όπως επιθυμούσε, ακούστηκε το ρέκβιεμ του Μότσαρτ, καθώς και το τρίτο μέρος από τη 2η σονάτα του, που γι’ αυτό το λόγο ονομάστηκε: “Επικήδειο εμβατήριο”.
Πάντα δημιουργεί ρίγη συγκίνησης το άκουσμά του! Ελεγειακό, συνταρακτικά ποτισμένο με πόνο και θρήνο ψυχής. Σ ‘ένα τόνο γλυκά θρηνητικό, μια περιπλάνηση οδύνης και αβάσταχτου άλγους…ή έστω ένα δάκρυ για το Σοπέν, που έφυγε σαν σήμερα.
Chopin: «Funeral March»
στην ορχηστρική του εκδοχή από τον Edward Elgar / Διευθύνει ο Sir Adrian Boult:
Το κείμενο έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της πρώτης γενιάς συνθετών του ιταλικού μαδριγαλίου της Αναγέννησης είναι ο γαλλοφλαμανδός συνθέτης του 16ου αιώνα, Ζακ Αρκαντέλτ. Mια από τις πιθανές ημερομηνίες γέννησής του είναι η 10η Αυγούστου 1507. Έγραψε πλήθος έργων κοσμικής και θρησκευτικής μουσικής, σανσόν, λειτουργίες, μοτέτα, μεγαλυνάρια, όμως ξεχώρισε για τα μαδριγάλια του και μάλιστα το πρώτο βιβλίο του (Il primo libro di madrigali), ήταν η ευρύτερα τυπωμένη συλλογή μαδριγαλίων της εποχής του και χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο για πολλούς μεταγενέστερους μουσικοδιδασκάλους της γενιάς του Παλεστρίνα και του Μοντεβέρντι, συμβάλλοντας στον μουσικό τους προσανατολισμό. Με τον Αρκαντέλτ τελειοποιήθηκε η φόρμα του μαδριγαλίου, με ξεχωριστή την καθαρότητα της πολυφωνικής γραφής και τη διαφάνεια του ύφους του.
Ο Αρκαντέλτ υπήρξε πιθανότατα μαθητής του Ζοσκέν ντι Πρε και διετέλεσε χορωδός και αρχιμουσικός στην Καπέλα Σιστίνα.
Τα μαδριγάλια του είναι απλά δομικά, ακολουθούν σταθερή αρμονική βάση και ομαλό, μελωδικό ύφος. Ο Αρκαντέλτ επινοεί όμορφες, ευκολομνημόνευτες μελωδίες στις οποίες εναλλάσσονται ομοφωνικές και πολυφωνικές υφές. Πολλοί πιστώνουν το ταλέντο του στο συνδυασμό του ιταλικού μελωδικού πνεύματος με την τεχνική τελειότητα του γαλλο-φλαμανδικού αρμονικού και πολυφωνικού στυλ και τον ονομάζουν "κύριο της nobile sprezzatura", δηλαδή της ευγενούς καλαισθησίας και της μουσικής κομψότητας και ηρεμίας.
Πιο γνωστό από τα μαδριγάλια του είναι το τετράφωνο: "Il bianco e dolce cigno - Ο Λευκός και γλυκύς κύκνος" στο οποίο σύμφωνα με τον Άλφρεντ Αϊνστάιν αποδίδεται "το μειλίχιο της μουσικής με άφθαστη ποιότητα", με τον επιφανή γερμανό μουσικολόγο να υπονοεί την απαράμιλλη ποιητικότητα της μελωδίας..
Jacques Arcadelt: "Il bianco e dolce cigno":
Προτείνω επίσης να ακούσουμε το μαδριγάλι του: "Voi sapete ch'io v'amo anzi-Ξέρεις ότι σε αγαπώ πραγματικά", καθώς η παρτιτούρα του απεικονίζεται σε δυο από τις 3 εκδοχές του περίφημου εικαστικού του Καραβάτζιο: "Παίκτης Λαούτου", που σύμφωνα με τον βιογράφο του Καραβάτζιο "είναι η ωραιότερη δημιουργία του καλλιτέχνη".
Ο ιταλός ζωγράφος, μάστορας του κιαροσκούρο, με την αντίθεση των φωτεινών και σκοτεινών αποχρώσεων χαρίζει στην σύνθεσή του απαράμιλλη ζωντάνια και παραστατικότητα. Απεικονίζει έναν νεαρό άνδρα να παίζει λαούτο. Μπρος του ένα τραπέζι, πάνω στο οποίο είναι τοποθετημένο ένα γυάλινο δοχείο με φρέσκα λουλούδια, φρούτα, βιολί με δοξάρι και ανοιχτό ένα βιβλίο με την παρτιτούρα του ερωτικού μαδριγαλίου του Αρκαντέλτ: "Voi sapete ch'io v'amo anzi"(διακρίνεται η φράση). Πρόκειται για τις εκδοχές του Μουσείου Ερμιτάζ και της συλλογής Μπάντμιντον. O μάστορας του κιαροσκούρο με την αντίθεση των φωτεινών και σκοτεινών αποχρώσεων χαρίζει στην σύνθεσή του μυστηριακό ύφος.
(Αξιοσημείωτο είναι πως για αρκετό χρονικό διάστημα ο πίνακας του Ερμιτάζ είχε τον τίτλο: "Lyutnistka", υπονοώντας πως επρόκειτο για γυναίκα παίκτρια λαούτου. Όμως στις αρχές του 20ού αι. οι αναλυτές συμφώνησαν ότι ο καμβάς απεικονίζει τον φίλο του καλλιτέχνη, Mario Minniti, που συχνά πόζαρε ως μοντέλο στα πρώτα έργα του Καραβάτζιο ("Βάκχος", "Αγόρι με καλάθι φρούτων", "Οι Μουσικοί" κλπ...) Άλλο επιχείρημα αποτελούν τα δυο μουσικά όργανα, καθώς το λαούτο και το βιολί που απεικονίζονται στο έργο, θεωρούνταν όργανα που εκτελούσαν άνδρες στην εποχή του Καραβάτζιο).
Τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον "Λαουτιέρη" έχει η εκφραστικότητα και η γλυπτικότητα του προσώπου του εκτελεστή μέσα σε μια ατμόσφαιρα ερωτικής φόρτισης, καθώς αν αναγνώσουμε το κείμενο του μαδριγαλίου θα διαπιστώσουμε πως πρόκειται για στιχούργημα ενός απελπισμένου εραστή. Eξάλλου και το μουσικό όργανο έχει μια μικρή ρωγμή υπονοώντας τη ραγισμένη από μη ανταποκρινόμενο έρωτα, καρδιά του:
"Σ' αγαπώ, το ξέρεις, και πως σε λατρεύω,
αλλά δεν ξέρεις, ακόμη, ότι πεθαίνω για σένα.
γιατί, αν το γνώριζες,
ίσως να έδειχνες έλεος.
Ωστόσο, αν κάποια στιγμή, για τη μοίρα μου,
νιώσεις την παραμικρή λύπηση,
θα καταλάβεις πόσο αυτή η φωτιά
με λιώνει σιγά-σιγά"
J. Arcadelt: "Voi sapete ch'io v'amo anzi":
(O Zακ Αρκαντέλτ πέθανε σαν σήμερα, 14 Οκτωβρίου 1568)
"L'Embarquement pour Cythère", Ανατουάν Βαττώ, η εκδοχή του Λούβρου
To έργο του χαρακτηρίζεται από βαθύ ποιητικό αίσθημα συνδυασμένο με ήπια μελαγχολική διάθεση κι αποτυπώνει τα ήθη ενός κόσμου με εμφανή τα σημάδια της φθοράς.Κόσμου, βυθισμένου στην κενότητα και την ελευθεριότητα.
Ο Ζαν Αντουάν Βαττώ, περί ου ο λόγος, γεννήθηκε σαν σήμερα 10 Οκτωβρίου 1684 κι είναι ο ζωγράφος που στο έργο του περικλείει το λεπτό γαλλικό πνεύμα των αρχών του 18ου αι.Τον χαρακτηρίζουν τα ωραία χρώματα, ο απαλός φωτισμός και τα ειδυλλιακά θέματα! Ιδιαίτερα οι σκηνές στην εξοχή με ανθρώπους να γλεντούν και να χαίρονται τον έρωτα και τη ζωή.Εκμεταλλευόμενος την αξία του φωτός μεταμορφώνει οποιοδήποτε τοπίο σε χώρους λυρισμού κατοικημένους από μορφές λεπτά χρωματισμένες.
Από τις πιο δημοφιλείς σειρές του είναι οι "Fetes Galantes-Ερωτικές Γιορτές", όρος που δημιουργήθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία ειδικά για τους πίνακες του Antoine Watteau.
Οι σκηνές στους πίνακες του γάλλου ζωγράφου θυμίζουν τη γη της Αρκαδίας, όπου οι άνθρωποι ζούσαν με χαλαρότητα και σε αρμονία με τη φύση! Ο πλέον ονομαστός πίνακας της σειράς αυτής είναι ο αριστουργηματικός: "Επιβίβαση στα Κύθηρα". Με ποιητικό χαρακτήρα παρουσιάζονται χορευτικές, μουσικές και ερωτικές συγκεντρώσεις κομψών ευγενών...
"L'Embarquement pour Cythère", Αντουάν Βαττώ, η εκδοχή του Βερολίνου
Τα Κύθηρα είναι το νησί των απολαύσεων και τα ζευγάρια των εραστών επιβιβάζονται στο πλοίο για το ταξίδι στη γη της ιδεώδους ερωτικής γιορτής με πλήρωμα ένα μικρό πλήθος από χαρούμενους Έρωτες που αιωρούνται στοχεύοντας τις καρδιές των εραστών. Σχήματα και χρώματα είναι σοφά επιλεγμένα για να προβάλλουν την ψυχική ένταση και να αποκαλύψουν όλη την κλίμακα των συναισθημάτων των ερωτευμένων από τον αρχικό δισταγμό ως την τελική αποδοχή ή απόρριψη.
Ο ονειροπόλος στοχασμός του καλλιτέχνη ανεβάζει το θεατή στον ύψιστο ουρανό, καθώς παρατηρεί τη λικνιστική κίνηση των μορφών δίπλα στο άγαλμα της Κυθέρειας Αφροδίτης, προστάτιδας του έρωτα. Το τοπίο με τη σεμνή αγνότητά του εξευγενίζει την ερωτική ατμόσφαιρα, που εικονίζεται διάχυτη...
Από τον πίνακα του Βαττώ εμπνεύστηκε το 1904 ο Ντεμπισί το λυρικότατο και ατμοσφαιρικό "Ιsle joyeuse-ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ". Το πραγματικό νησί είναι η νήσος Jersey, στα ανοιχτά της Μάγχης , στην οποία ο Ντεμπισί δραπέτευσε εκείνο το καλοκαίρι με την Emma Bardac, το νησί του έρωτα, το νησί της χαράς, για το ζευγάρι, που προσπαθούσε να ξεφύγει από τις δυσκολίες του διαζυγίου και του θυμού των οικογενειών και των φίλων τους.
Η ακρόαση της μουσικής, με την λικνιστική αύρα της, αποτελεί ένα ηχητικό τρυφερό παιχνίδισμα με τα πολλαπλά ηχοχρώματά της, σε επίπεδο "ατμοσφαιρικών εφέ". Ο Ντεμπισί μεταφέρει με απόλυτη ακρίβεια τις εικόνες, την γενεσιουργό αιτία, δηλαδή το συναίσθημα του απαγορευμένου ερωτά του, που απελευθερώνεται στο "νησί της χαράς"!
Όλα αυτά επιβεβαιώνονται από τον ίδιο τον συνθέτη. Σε επιστολή του αναφέρει πως όταν ζητήθηκε από κάποιον πιανίστα να τού υποδείξει τον τρόπο ερμηνείας εκείνος τον παρέπεμψε "να εμπνευστεί από το εικαστικό του Βαττώ, όπου επικρατεί λιγότερη μελαγχολία...Να ανακαλύψει το συναίσθημα πίσω από τις μάσκες της commedia dell'arte των μορφών, που τραγουδούν και χορεύουν και να φτάσει σε ερμηνευτική κορύφωση έχοντας στο νου τον ήλιο που προβάλλει σ'όλη του τη δόξα..."
Το ακούμε στην πιανιστική του εκδοχή από τα μαγικά χέρια του Walter Gieseking, πιανίστα για τις εκτελέσεις του οποίου η χήρα Ντεμπισί έλεγε ότι πλησίαζε αρκετά σε εκείνο του συζύγου της.
Debussy : "L'isle Joyeuse":
...και στην ορχηστρική εκδοχή του το 1923 από τον Bernardino Molinari
Το υπέροχο εικαστικό του Βαττώ εκτός από τον Ντεμπισί ενέπνευσε και το σπουδαίο γάλλο ποιητή Κάρολο Μπωντλαίρ, που συγκλονισμένος από τη θέαση του πίνακα στο Λούβρο προσπάθησε να μεταφέρει την ατμόσφαιρά του και τα αλληγορικα του στοιχεία στους στίχους του. Ξεκινά με μια λυρική περιγραφή του νησιού των Κυθήρων, υμνώντας τα κάλλη του και συνεχίζει παραθέτοντας το μυθολογικό του παρελθόν. Στις τελευταίες στροφές του ποιήματος, ο "καταραμένος" ποιητής ξεφεύγει από το στόχο του ζωγράφου, δίνοντας μια στοχαστική διάσταση στο πόνημά του, καθώς υπονοεί ότι παρόλη τη γοητεία του τοπίου, η αγάπη συχνά προκαλεί ηθικό και σωματικό πόνο...
Σαν το πουλί περίχαρη πετούσε και η καρδιά μου
κι ελεύτερη τριγύριζεν ανάμεσα απ' τα ξάρτια.
Κάτου απ' τον ξάστερο ουρανό κυλούσε το καράβι
σα μεθυσμένος άγγελος από λαμπρότατο ήλιο.
Το μαυρονήσι ποιο είν' αυτό το θλιβερό; Μας είπαν:
— Τα Κύθηρα· των τραγουδιών η φημισμένη χώρα,
των γεροντοπαλίκαρων η χιλιοπατημένη
παράδεισο· και μ' όλα αυτά φτωχή του η γη, για κοίτα!
Για τα γλυκά τα μυστικά, για όσες γιορτές γιορτάζει,
νησί, η καρδιά, νά! της αρχαίας το φάντασμα Αφροδίτης
απάνου από τα κύματά σου υπέρκαλο αρμενίζει,
γιομίζοντας τους λογισμούς λαγγέματα και αγάπες.
Ωραίο νησί με τις χλωμές μυρτιές, μυριανθισμένο,
κι απ' όλα τα έθνη δοξαστό στων αιώνων τους αιώνες,
που σ' εσέ φέρνουν οι καρδιές τ' αναστενάσματά τους,
σαν της λατρείας το λιβάνι απάνου από 'να κήπο
ρόδων ή σαν περιστεριού παντοτινό το βόγγο!
Τα Κύθηρα δεν ήταν πια παρά χωράφι χέρσο
και μια ερημιά κακοτοπιά που την αναταράζαν
στριγγιές φωνές. Μα ξάνοιγα παράξενο εκεί κάτι.
Ναοί δεν ήταν που ίσκιωνα τα δεντρολίβανα, όπου
η νέα ιέρεια των ανθών η ερωτεμένη ερχόταν
με το κορμάκι από κρυφές φωτοκαμένο φλόγες,
σε φόρεμα μισανοιγμένο από διαβάτρες αύρες.
Μα νά! Καθώς πλευρώνοντας άκρη-άκρη το ερμονήσι,
ξαφνίζαμε και τα πουλιά με τ' άσπρα τα πανιά μας,
που ήταν είδαμε στητή κρεμάλα από τρεις κλάδους·
ξεχώριζε μαυριδερή σα να ήταν κυπαρίσσι.
Όρνια άγρια στο ταΐνι τους σκαρφαλωμένα απάνου
με λύσσα τρώγανε ώριμο πια κάποιον κρεμασμένο·
και το καθένα φύτευε τη βρωμερή του μύτη,
χώνοντάς τη, σα σύνεργο, παντού μέσ' στη σαπίλα.
Τρύπες τα μάτια του, κι απ' την αδιάντροπη κοιλιά του
βαριά τ' άντερα χύνονταν απάνου στα μηριά του,
κι από γλυκάδες βδελυρές χορτάτοι οι δήμιοί του,
δέρνοντάς τον, ολότελα τον είχαν ευνουχίσει.
Κάτου στα πόδια του αγριμιών ζηλιάρικα κοπάδια,
με μούρες ανασηκωτές, γυρίζαν τριγυρίζαν,
και ζώο πιο μεγαλόκορμο στη μέση τους κουνιούνταν
από τους παραστάτες του τριγυριστός, ο μπόγιας.
Στα Κύθηρα που κάθισες, παιδί ουρανού πανώριου,
αμίλητος υπόμενες βρισιές, χτυπιές, ω φρίκη!
για να πλερώσεις άτιμες λατρείες σου κι αμαρτίες
που σου το απαγορέψανε το μνήμα.
Ω κρεμασμένε
ρεζιλεμένε, οι συφορές σου, οι συφορές σου, και όταν
είδα να ρεύει το κορμί σου, αιστάνθηκα ώς απάνου
στα δόντια μου, σαν εμετός, να μου ξανανεβαίνει
των πόνων του παλιού καιρού το φαρμάκι, ποτάμι.
Μπροστά σ' εσέ, φτωχέ άμοιρε και πόσο αγαπημένε!
όλα τα ράμφη αιστάνθηκα των που τρυπούν κοράκων
και που πονούν, και τα σαγόνια των παρδάλεων όλα
που άλλοτε τόσο ορέγονταν τη σάρκα μου να τρίβουν.
— Ωραίος ήταν ο ουρανός και η θάλασσα καθρέφτης,
για μένα αιματοσπάραχτα μαύρα στο εξής τα πάντα,
και νά! την είχα, αλίμονο! σα σε χοντρό σουδάρι
σ' αυτό το παραμάντεμα θαμμένη την καρδιά μου.
Δεν ηύρα στο νησί σου ορθό, Αφροδίτη, ή μια κρεμάλα,
ένα σημείο, και κρέμοταν η εικόνα μου από κείνη.
Το θάρρος και τη δύναμη, Θεέ μου, ν' αντικρύσω
το σώμα μου και την καρδιά μου δίχως ν' αηδιάσω.
(Μπωντλαίρ: "Ταξίδι στα Κύθηρα", μτφ. Κ. Παλαμάς)
Για τον Βαττώ μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερο κείμενο εδώ.
Αυτή η μουσικότητά της ερέθιζε τ’ αυτιά μου, απ’ όταν ήμουν παιδί.
Πρωτοάκουσα γαλλικά σε μια ταινία με το Λουί ντε Φινές.
Όλοι, θυμάμαι γύρω μου γελούσαν σπαρταριστά με τους μορφασμούς, τις τρέλες και τ’ αστεία του κωμικού ηθοποιού, όμως εγώ, παρέμενα να κοιτώ το άσπρο πανί αποσβολωμένη, συνεπαρμένη από το «γο» και το «γα»…
Οι συλλαβές κυλάριζαν …Γάργαρο νεράκι η προφορά στον ποταμό της παιδικής ψυχής, που γοητευόταν απ’ όλα κείνα τα ασυνήθιστα και παράξενα του κόσμου, που ανακάλυπτε καθημερινά.
Η ταινία, που είχα παρακολουθήσει τότε, η μυρωδάτη με τα γιασεμιά του θερινού σινεμά στάθηκε η αφορμή να ξεκινήσω σε πολύ μικρή ηλικία μαθήματα Γαλλικών.
Τα χρόνια κυλούσαν… και οι επιδόσεις μου σύμφωνα με τη mademoiselle Catherineήταν αρκετά καλές.
Στο μόνο, που υστερούσα, ήταν η προφορά…κι όχι μόνο εγώ, μα οι περισσότεροι από τους συμμαθητές μου.
Έτσι, μάς συνέστησε να προμηθευτούμε δίσκους με γαλλικά τραγούδια, προκειμένου να βελτιώσουμε το accent μας!
Είχα ένα μικρό κασετοφωνάκι στο δωμάτιό μου, πάνω στο κομοδίνο. Έτσι, όταν τα βράδια έπεφτα για ύπνο, έβαζα ν’ ακούσω γαλλικά τραγούδια κι ομολογώ το νανούρισμα ήταν γλυκό, μελισσιού ζουζούνισμα, που’ φερνε ύπνο πλατύ κι ελαφρό!
Είχα μπει στην εφηβεία κι οι νύχτες γέμιζαν ρομαντισμό, φαντασίες, εικόνες με πριγκηπόπουλα πάνω στ’ άλογο…
Πλάσματα, που το γαλλικό accent κι η ερωτική, γεμάτη πάθος γαλλική γλώσσα έφερνε στα βραδινά μου όνειρα, συνοδούς μιας έφηβης, που γοητευόταν απ’τη μαγεία της φωνής του Σαρλ Αζναβούρ, της Ζυλιέτ Γκρεκό ή του Υβ Μοντάν.
Η κασέτα όμως, που από τότε που έφτασε στα χέρια μου εκτόπισε όλες τις προηγούμενες. ήταν εκείνη του Ζακ Μπρελ!
Σύμβολο μιας χρυσής εποχής, αποθεωνόταν κάθε βράδυ, όταν με περισσή ανυπομονησία πρόσμενα να φτάσει η ώρα «βελτίωσης της γαλλικής προφοράς μου»!
Η φωνή του, πνοή, που τροφοδοτούσε και φλόγιζε πιότερο ακόμη την εσωτερική μου λάβρα. Σιγομουρμούριζα κάτω απ’τα σκεπάσματα και πάνω στη δική του φωνή:
«Ne me quitte pas...Μη μ' αφήνεις …Μη!
πρέπει να ξεχάσω! να ξεχάσω τον καιρό των παρεξηγήσεων
και το χρόνο που χάθηκε για να μαθαίνω τα «πώς», τα «γιατί»…»
Ήταν όνειρο, το γνώριζα, μα δεν είχε τίποτα το ψεύτικο, το παράλογο, το κούφιο ή το ρηχό…
http://ropetacklecentre.co.uk/
«Ne me quitte pas…Μη μ' αφήνεις…Μη!
Θα σου χαρίσω μαργαριτάρια βροχής
φερμένα από χώρες, που δεν βρέχει
Θα βρω για σένα λέξεις παράλογες
που μόνο εσύ θα τις καταλαβαίνεις…»
Έτρεμα σε κάθε αλήθεια, που στεκόταν γυμνή μπρος μου κάθε βράδυ κι εξιστορούσε…
Βροντοφώναζε κείνο το αιματοβαμμένο «μη!!!»
«Μη μ’αφήνεις…Μη!
Έλα να δούμε να ξαναβγαίνει φωτιά
από αρχαίο ηφαίστειο, που το νομίζαμε σβησμένο…»
Ο Ζακ Μπρελ, παλιά αγάπη, λοιπόν!
Ακόμα και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, νοιώθω κάθε τόσο την ανάγκη να γυρνάω και να ξαναγυρνάω στα τραγούδια του.
Να τ' ανακαλύπτω πάλι από την αρχή. Να τα επανεξετάζω...
Να βρίσκω λεπτομέρειες, που ούτε καν υποψιαζόμουν τότε στ’ ακούσματα της εφηβείας μου.
Ο Μπρελ είναι τελικά σημείο αναφοράς.
Είναι μνημείο, στυλοβάτης της γαλλικής κουλτούρας.
Είναι ο "ηγούμενος" του chanson...
Το κασετοφωνάκι είναι κάπου πεταμένο στην αποθήκη, αλλά η φωνή του Μπρελ ακούγεται στ’αυτιά μου χρουτς-αρισμένη σα να παίζει από τη μασημένη ταινία του…
«ΜΗ Μ'ΑΦΗΝΕΙΣ!!!»
Η ικεσία σήμερα, βελονιάζει το δέρμα...κάνει τη φλέβα να αιμορραγεί...
«Ne me quitte pas!»…
…και με πόση ευκολία ταπεινώνεσαι, με πόση ορμή ασυγκράτητη παρακαλάς :
«ΜΗ Μ'ΑΦΗΝΕΙΣ,...ΜΗ!!!»
Το ωραιότερο, ίσως, ερωτικό τραγούδι…
Γραμμένο από τον Ζακ Μπρελ, που έφυγε σαν σήμερα 9 του Οκτώβρη 1978.
Ένας ύμνος στην αγάπη από μια φωνή αισθαντική, σχεδόν τρεμάμενη...μια φωνή, που δίνει στην τέχνη, άλλη αίσθηση!
Ένα τραγούδι, που απηχεί μέσα σου, στην ψυχή σου...που μ'αυτό ερωτεύτηκες, έζησες κι ακόμα ΖΕΙΣ!
Ένα τραγούδι, που μ’ αρέσει να τριγυρνώ πού και πού στη γειτονιά του, σε κείνο το εφηβικό δωμάτιο, το παλιό, αγαπημένο «στέκι» μου, που’ κρυβε όλα της ψυχής τα μυστικά μου.
Να σουλατσάρω με τα όνειρα κάτω απ’ το σεντόνι , κι απ’ τους χνουδάτους ήχους του Μπρελ να παίρνω δύναμη ν’ αντέξω αυτούς τους καθημερινούς «πυροβολισμούς» , τους τραχείς και άγριους θορύβους, που τραυματίζουν ανελέητα τις καρδιές, αφού δε συνοδεύονται από κείνα τα απαλά, κομψά, elegant, γαλλικά accents!
Το άρθρο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Ε, και βέβαια ο Ζακ Μπρελ υπήρξε αγαπημένος όλων μας όσων ήμαστε στην εφηβεία την εποχή που τα τραγούδια του ήταν σουξέ στα πάρτι μας. Αυτό το Ne me quitte pas δεν σταματούσε να παίζει στο πικάπ. Αναμνήσεις γλυκές κι αγαπησιάρικες μας έφερες σήμερα, Ελπίδα μου και σ' ευχαριστούμε πολύ. Καλησπέρα με νοσταλγία για ανέμελες εποχές! ❤ ReplyDelete
"Ηριγόνη και Βάκχος", Francois Boucher, Wallace, London
Ο Γάλλος βιολιστής και συνθέτης του ύστερου μπαρόκ, Ζαν-Ζοζέφ Μοντονβίλ, απέκτησε φήμη στην εποχή του κυρίως για τα μείζονα μοτέτα του…Ηταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας και υπήρξε προστατευόμενος της Μαρκησίας ντε Πομπαντούρ. Ετσι, κατέκτησε αρκετά και υψηλά μουσικά πόστα.
Ήταν επίσης λάτρης της αρχαιοελληνικής μυθολογίας, η οποία τον ενέπνευσε αρκετές φορές. Σώζονται 9 όπερες-μπαλέτα του, τα περισσότερα με μυθολογικά θέματα. Ηταν σύγχρονος του Ραμώ και του Λυλλί, έτσι οι όπερές του επισκιάζονται απ’ αυτούς, όμως κάποιες σημειώσαν επιτυχία, όπως αυτη που προτείνω: "Les Fetes de Paphos-Πανηγύρια της Πάφου", ένα μουσικό κληροδότημα της ύστερης μπαρόκ εποχής που πάντα θα εμπνέει για τη σβελτάδα του χιούμορ της.
Πρόκειται για μια όπερα "παστίς"* γύρω από τρεις μύθους όπου σε ένα πλαίσιο γιορτής η Αφροδίτη καλεί στην Πάφο τον Άδωνη, τον Βάκχο και τον Ερωτιδέα να μιλήσουν για τον πρώτο τους έρωτα.
Έτσι, η όπερα εξελλίσσεται σε 3 πράξεις με θέματα:
1.Αφροδίτη και Άδωνις 2. Βάκχος και Ηριγόνη 3. Έρως και Ψυχή
Μουσικά ο Μοντονβίλ εντυπωσιάζει με τις γρήγορες εναλλαγές εικόνων και συναισθημάτων.
Εμείς θα επικεντρωθούμε στη 2η Πράξη που αναφέρεται στο μύθο της Ηριγόνης:
Ο ΜΥΘΟΣ:
Η Ηριγόνη είναι η κόρη του Ικάριου, που φιλοξένησε τον θεό Διόνυσο στο σπίτι του όταν ο θεός επισκέφθηκε την Αττική για να διδάξει στους ανθρώπους την καλλιέργεια της αμπέλου και την παρασκευή του οίνου.Τότε ήταν, που ο θεός του κρασιού και του γλεντιού ερωτεύθηκε την κόρη του Ικαρίου, την Ηριγόνη, και απέκτησαν μαζί ένα γιο, τον Στάφυλο. Επιπλέον, χάρισε στον Ικάριο και ένα ασκί κρασί με την εντολή να το κεράσει στους γείτονές του. Εκείνοι, που δοκίμαζαν για πρώτη φορά στη ζωή τους κρασί, ευφράνθηκαν μεν, ζαλίστηκαν δε και νόμισαν ότι η ζάλη οφειλόταν στο ότι ο Ικάριος τους είχε δηλητηριάσει. Για τον λόγο αυτό τον σκότωσαν και πέταξαν το πτώμα σε ένα πηγάδι. Η Ηριγόνη έθαψε τον πατέρα της, αλλά από τη μεγάλη θλίψη και απελπισία της κρεμάστηκε από ένα δέντρο πάνω από τον τάφο του και στη συνέχεια μεταφέρθηκε με τον πατέρα της στον ουρανό.
Η όπερα -μπαλέτο "Πανηγύρια της Πάφου" του γάλλου Ζαν-Ζοζέφ Μοντονβίλ, ζωντανεύει την ερωτική ιστορία του Βάκχου με την Ηριγόνη, που ξεχειλίζει λυρισμό, ερωτισμό, χαρά, ευθυμία. Μια ατμόσφαιρα γιορτής, με ορχηστρική λαμπρότητα, άριες που ακολουθούν το ύφος του Λυλλί, με εμφανείς τις ιταλικές επιρροές. Με τρόπο που μαρτυρά πως ο Μοντονβίλ στόχευε και κατάφερε, να ευχαριστήσει τα διαφορετικά γούστα της εποχής του.
[*παστίς: ιταλ. pasticcio: έργα, το υλικό των οποίων ανήκει σε δύο ή περισσότερους συνθέτες]
Jean-Joseph Cassanéa de Mondonville: Les Fêtes de Paphos, 2.Bacchus et Erigone:
Μέσα στην ελαφράδα και γοητεία των μελωδιών, ξεχωρίζει η αργή ρυθμικά και άκρως συγκινητική αρχική άρια της Ηριγόνης "Dieu des amans", μια έκκληση για θεϊκή βοήθεια στον έρωτά της για τον Διόνυσο, όπως και το εύθυμο χορωδιακό "La victoire vole a ta voix".
"Dieu des amans reçoi les voeux", Sandrine Piau:
"La victoire vole a ta voix":
(Ο Μοντονβίλ πέθανε σαν σήμερα, 8 Οκτωβρίου 1772 σε ηλικία 60 χρονών.)
John William Waterhouse: "The Lady of Shalott in the boat" (από: tate.org.uk)
Ετοιμαστείτε για ταξίδι σε ονειρική, ομιχλώδη, παραμυθική χώρα!Το νησί Σαλότ!
Ο "εστεμμένος ποιητής" της Βικτωριανής Αγγλίας, Άλφρεντ Τέννυσον, που με την ημέρα θανάτου του έδωσε την αφορμή(6 Οκτώβρη 1892) οδηγεί το άρμα του παραμυθιού.
Γνωστός ο μεσαιωνικός μύθος της "Δεσποσύνης του Σαλότ", που ενέπνευσε τον ποιητή...του ανεκπλήρωτου έρωτα της Ελιάν, αρχόντισσας του Astolat, με τον ιππότη Λάνσελοτ...
Waterhouse: "Η Λαίδη στον αργαλειό"
"Στου ποταμού κάθε πλευρά απλώνονται αγροί με σιτηρά, που ντύνουνε τον κάμπο ως τον ορίζοντα κι ο δρόμος ο φιδίσιος για το πολύπυργο το Καμελότ τραβά. γύρω από μια νήσο, τη νήσο του Σαλότ. [...] Ιτιές λευκαίνουν, λεύκες φρικιούν, αύρες ανάλαφρες σκιάζουν και ριγούν [...] Τέσσερις τοίχοι σκυθρωποί, τέσσερις πύργοι σκυθρωποί, δεσπόζουν σε μια περιοχή λουλουδιαστή, και το πνιγμένο στη σιωπή νησί έχει αγκαλιά τη Δεσποσύνη του Σαλότ. Μα ποιός την είδε χέρι να κινεί;Ή στο παράθυρο στητή; [...] Μονάχα κάτι θεριστές οπού θερίζουνε σκυφτοί μες στον αθέρα των σταχυών απ’ την αυγή, ακούν ένα τραγούδι που χαρούμενα αντηχεί από του ποταμού τη φιδωτή ροή κατά το πυργωμένο Καμελότ:"Είν’ η νεράιδα, η Δεσποσύνη του Σαλότ" Να την που υφαίνει νύχτα-μέρα με τον αργαλειό...Μια μέρα ακούει μήνυμα ψιθυριστό, κατάρα, λέει, την ακολουθεί αν μείνει εδώ[...]
Waterhouse: "Η Λαίδη κοιτάζοντας για τον Λάνσελοτ"
Αστράψανε τα στολισμένα χαλινάρια, όπως εκείνα τα γιομάτα άστρα κλωνάρια. Σήμαναν στα ηνία κουδουνάκια όλο ευθυμία έτσι που κατηφόριζε προς Καμελότ. Κάλπαζε κι ηχούσε η πανοπλία σαν καμπάνα, πλάι στ’ απόμακρο Σαλότ [...] Παράτησε το δίχτυ, παρατά τον αργαλειό, είδε το που άνθιζε το νούφαρο, είδε την περικεφαλαία με το φτερό, κοίταξε κάτωθι το Καμελότ...ράγισε ο καθρέφτης...βγάζει κραυγή: "Έπεσε πάνω μου η κατάρα", η Δεσποσύνη του Σαλότ. Του λεβάντε η μάνητα που σύριζε,τα χλωμά κίτρινα δέντρα λύγιζε... μολύβι ο ουρανός χείμαρρους άδειαζε πάνω στο πυργωμένο Καμελότ..."
Στ' αυτιά μας ηχούν εικόνες από την ομότιτλη μπαλάντα της Loreena McKennitt...
Ένα πρωτόλειο έργο του Ολιβιέ Μεσσιάν, που γράφτηκε σε ηλικία 9 χρονών, αναφέρεται στο θρύλο της Ελιάν, που τον είχε εντυπωσιάσει απ' όταν ήταν παιδί!
Λέγεται μάλιστα πως στη δημιουργία της εικόνας των υπέροχων βιτρώ του κάστρου, έπαιρνε πολύχρωμα σελοφάν από μπομπονιέρες και συσκευασίες ζαχαροπλαστείου, τα οποία κολλούσε στα τζάμια του δωματίου του και μέσα απ'αυτά έβλεπε τη διαφορετικότητα ενός κόσμου, που έπλαθε η παιδική του φαντασία!
Σε αυτή την "πιανιστική ΔΕΣΠΟΣΥΝΗ", η φαντασία του παιδιού τρέχει ιλιγγιωδώς.
Τίποτα δεν λείπει: τα κάστρα, το τραγούδι της λαίδης, όταν υφαίνει στον αργαλειό, ο έφιππος Σερ Λάνσελοτ, ο σπασμένος καθρέφτης, η ταπισερί, τα φύλλα της ιτιάς, και τέλος ο θάνατος στη βάρκα, που παρασύρει το ποτάμι (Barcarole).
Olivier Messiaen:"La dame de Shalotte" for solo piano:
Ποτισμένο με την αθωότητα της παιδικής ψυχής το έργο αυτό του Μεσσιάν σε μια υπέροχη συνάντηση ποίησης και μουσικής με ρομαντική διάθεση! Οι τέχνες αγκαλιάζονται σχεδόν ερωτικά σε μια συνεύρεση ξέχειλη ονείρου και παραμυθιού!
Ένα ιδιαίτερο πιανιστικό έργο, αυτό του Μεσσιάν!
Έχει, μάλλον την ιδιορρυθμία και την εκκεντρικότητα, που πηγάζει από την παιδική αθωότητα.
Η ματιά ενός παιδιού και δη από μια παραμυθική ιστορία είναι παντελώς διαφορετική από κείνη ενός ενήλικα καλλιτέχνη...
Ένα ευαίσθητο, εννιάχρονο αγόρι ήταν ο οδηγός στο ταξίδεμα!
Ψέματα ή αλήθεια;...Ποιος ξέρει; Ταξίδι είν'τα παραμύθια...
Arthur Hughes: "The Lady of Shalott"
Την πήρε το μεγάλο ρέμα πέρα μακριά,
τη Δεσποσύνη του Σαλότ...
Κείτονταν, ντυμένη το λευκό χιονάτο φόρεμά της
που ανέμιζε ανάλαφρα δεξιά κι αριστερά της.
[...]
Κι ανάμεσα από λόφους με ιτιές κι αγρούς,
το τελευταίο να τραγουδά τραγούδι της ν’ ακούς,
τη Δεσποσύνη του Σαλότ.
σιμά στο πρώτο σπιτικό στην ακροποταμιά,
με το τραγούδι της στα χείλη ξεψυχά
η Δεσποσύνη του Σαλότ.
Κάτω απ’ τον πύργο και το μπαλκόνι,
ξυστά στον τοίχο που κήπους ζώνει,
μορφή που αχνολάμπει, εκείνη αργοκυλά,
με του θανάτου τη χλομάδα και κάστρα γύρω της ψηλά,
σιωπηλά κατά το Καμελότ.
Ήρθαν στην όχθη η αρχόντισσα κι ο κύριός της,
ο απλός χωριάτης κι ο ιππότης,
και στην πλώρη διάβασαν τ’ όνομα το δικό της, η Δεσποσύνη του Σαλότ.
Στα μέσα του 20ου αιώνα ο Arthur Bliss με έμπνευση από το ποίημα του Τέννυσον συνέθεσε το ομότιτλo μονόπρακτο μπαλέτο: 'The Lady of Shalott".
Η έγκλειστη στον πύργο της, Ελιάν γνωρίζει τις χαρές της ζωής μόνο μέσα από τον καθρέφτη της...
Στην απομόνωση της μοναξιάς της βλέπει μόνο τις "εικόνες-σκιες" της ζωής των άλλων. Κάποια στιγμή αποφασίζει να ενωθεί με τον Λάνσελοτ αλλά το τίμημα που τής αναλογεί είναι βαρύ... Η ίδια η ζωή της. Ο Μπλις υποδεικνύει τη σύνθεση ως αλληγορία του διλήμματος των νέων ανάμεσα στο "πρέπει" και το "επιθυμώ".
Με επιρροές από τον συμπατριώτη του Έλγκαρ, αλλά και Ραβελικές πινελιές στήνει ένα μαγικό, χορευτικό παραμύθι.
Με αριστοτεχνική ενορχήστρωση, δομεί με ιδιαιτερότητα τη χρήση των κρουστών οργάνων, ιδιαίτερα από το μέσον της σουίτας, που αποτελεί και την κορύφωση της αφήγησης.
Κι ενώ για τους περισσότερους συνθέτες, τα κρουστά υπογραμμίζουν το ρυθμό, ο Άρθουρ Μπλις τούς αναθέτει να "ζωγραφίσουν" με ηχητικό τρόπο το θρύλο.
Καμπάνες, κουδουνάκια, τύμπανα και κύμβαλα πασπαλίζουν με αστερόσκονη το παραμύθι της δεσποσύνης, που αφηγείται η μπαλάντα της Βικτωριανής εποχής, από την ιστορία της οποίας εμπνεύστηκε ο Τέννυσον.
Οι μύθοι, φίλοι μου, πάντα είναι γοητευτικοί κι όταν σμιλεύονται απ'την Τέχνη γίνονται συναρπαστικότεροι!
.jpg)
