Όταν ο Μπωντλαίρ ένοιωσε την έκσταση, προερχόμενη απ'τον Βάγκνερ...

"Ο Μπωντλαίρ είναι ο πρώτος οραματιστής, ο βασιλεύς όλων των ποιητών, ένας θεός!",
θα πεί ο νεαρός Ρεμπό αποτίοντας φόρο τιμής στον γάλλο ποιητή των "Ανθέων του κακού" και όχι μόνο.

Ο Σαρλ Μπωντλαίρ γεννήθηκε στο Παρίσι σαν σήμερα, 9 Απριλίου 1821 κι ουδείς αμφισβητεί πως είναι μια από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της γαλλικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Υπήρξε επίσης κριτικός τέχνης, δημοσιογράφος και δοκιμιογράφος.

Έτσι, σήμερα, ημέρα των γενεθλίων του, ξεφυλλίζουμε ένα δοκίμιό του-αναφορά στον Βάγκνερ.
Στο δοκίμιό του αυτό, ο Μπωντλαίρ σκιαγραφεί την αισθητική του έργου του δραματουργού του γερμανικού Ρομαντισμού, και σχολιάζει τη λειτουργία των θρύλων που τον ενέπνευσαν, σαν δομή της ανθρώπινης σκέψης.

Η πρώτη μουσική επαφή του με το Βαγκνερικό έργο έγινε με την όπερα "Λόενγκριν".

Γράφει λοιπόν:

"Le Graal, Prélude de Lohengrin", Henri Fantin-Latour 

"Στη μουσική υπάρχει -λένε- πάντα ένα κενό που συμπληρώνεται από τη φαντασία του συγγραφέα. Αναμφίβολα αυτός ο προβληματισμός ώθησε τον Βάγκνερ να θεωρήσει τη δραματική τέχνη σαν την κατεξοχήν τέχνη,την πιο συνθετική, και πιο τέλεια.[...]
Όσο η μουσική είναι εύγλωττη τόσο οι ευαίσθητοι ακροατές συλλαμβάνουν ιδέες σχετικές με κείνες που ενέπνευσαν τον καλλιτέχνη.[..]
Παίρνω ευθύς ένα παράδειγμα, την πασίγνωστη ουβερτούρα του "Λόενγκριν"...
[...]
Διαβάζω στο πρόγραμμα που διανεμήθηκε εκείνο τον καιρό:
"Από τα πρώτα μέτρα η ψυχή του ευσεβούς ερημίτη αναμένει το ιερό σκεύος βυθίζεται σε απέραντες εκτάσεις. Βλέπει να σχηματίζεται σιγά-σιγά ένα παράξενο όραμα...
Το όραμα ξεκαθαρίζει περισσότερο και το ιερό Γκράαλ, ο θαυμαστός στρατός των αγγέλων που φέρει το ιερό δισκοπότηρο περνά από μπροστά του. Η ιερή πομπή πλησιάζει. Η καρδιά του εκλεκτού του Θεού εξάπτεται, ξεχειλίζει, διαστέλλεται. Υποκύπτει σε μια μακαριότητα, καθώς βρίσκεται κοντά στο φωτεινό όραμα..."
[...]

Τώρα, θα διηγηθώ τη διερμήνευση του ίδιου έργου που έκανε η φαντασία μου, από τη στιγμή, που το άκουσα για πρώτη φορά και ένοιωσα -όπως λέμε- να μην πατώ στη γη:
Από τα πρώτα μέτρα μού δημιουργήθηκε μία από αυτές τις ευχάριστες αισθήσεις, που νοιώθουμε μέσω των ονείρων στον ύπνο μας.Αισθάνθηκα απελευθερωμένος από τα δεσμά της βαρύτητας και ξαναβρήκα δια της ανάμνησης  την ασύγκριτη ηδονή που συναντάται στους χώρους του "υψηλού".
Κατόπιν ενδύομαι την απολαυστική κατάσταση ενός ανθρώπου που πάσχει από βαθιά ονειροπόληση σε απόλυτη μοναξιά που συνοδεύεται από έναν απέραντο ορίζοντα κι ένα άπλετο, διάχυτο φως.
Σύντομα ένοιωσα την αίσθηση ενός πιο ζωηρού φωτός, της έντασης της λαμπρότητας η οποία αυξανόταν με τέτοια ταχύτητα που οι προσφερόμενες από το λεξικό αποχρώσεις των εννοιών δεν αρκούσαν για να εκφράσω αυτό το πλεόνασμα θέρμης και λευκότητας που διαρκώς ανανεωνόταν. Συνέλαβα λοιπόν σε όλο της το μεγαλείο, την ιδέα μιας ψυχής που κινείται σε ένα φωτεινό χώρο, μιας έκστασης προερχόμενης από την ηδονή και τη γνώση..."

(Σαρλ Μπωντλαίρ: "Ο Βάγκνερ και ο Τανχόυζερ στο Παρίσι", εκδ. Ερατώ, μτφ.Χ.Μαγουλάς, σελ..45-53)


"Από παιδί δύο συναισθήματα αντιμάχονταν στην καρδιά μου: η φρίκη της ζωής και η έκστασή της", έγραψε ο μέγας ποιητής!

Και δω, η ακρόαση του "Λόενγκριν" τον αφήνει έκθαμβο, εκστασιασμένο μπροστά στον πλούτο της ομορφιάς, της συγκίνησης και κυρίως της γνώσης που περιέχει!
Οι τέχνες συνενώνονται σε μια φωνή απροσδιόριστη αλλά επιτακτική, να επιχειρηθεί το  φαινομενικά, ανέφικτο, η διάνοιξη ενός δρόμου για την έκφραση του συναισθήματος.
Ο Μπωντλαίρ απόλαυσε το Βαγκνερικό δράμα γι'αυτό σκιαγραφεί λεπτομερώς την αισθητική του και το καθρέφτισμά της στο συναισθηματικό κόσμο του.

Ό,τι εκφράζει, το κάνει με απόλυτη ειλικρίνεια!
Τα λόγια του, δεν αποτελούν φιλοφρόνηση, αλλά μια κραυγή ευγνωμοσύνης απέναντι στο μεγάλο δημιουργό!Μια γενναιόδωρη χειρονομία για το υπερβατικό δώρο της μουσικής του!Και παρά την παραδοχή της άγνοιάς του για τη μουσική, ο Μπωντλαίρ ταυτίζεται με το συνθέτη και βρίσκει στον Βάγκνερ έναν συν-μεταφραστή της ψυχής...

Ο Λόενγκριν είναι τρίπρακτη ρομαντική όπερα, της οποίας το λιμπρέτο έγραψε επίσης ο Βάγκνερ, κάτι που συνήθιζε.
Εκανε πρεμιέρα το 1850 στη Βαΐμάρη υπό την διεύθυνση του Φραντς Λιστ, φίλου και μετέπετα πεθερού του Βάγκνερ, αλλά και θερμού υποστηρικτή του. Ο συνθέτης δεν παρευρέθηκε στην παράσταση, καθώς βρισκόταν αυτοεξόριστος στην Ελβετία.
Ο Λόενγκριν είναι ήρωας που αναφέρεται στον γερμανικό μεσαιωνικό θρύλο του Πάρσιφαλ.
Είναι ο ιππότης με την κατάλευκη πανοπλία, που καταφθάνει μέσα σε βάρκα που την σέρνει ένας κύκνος.

Η παραμυθική αυτή όπερα ενθουσίασε το νεαρό βασιλιά Λουδοβίκο Β΄ της Βαυαρίας, που έγινε η αγαπημένη του. Το μαρτυρά το παραμυθένιο κάστρο που έχτισε στη νότια Γερμανία, τόσο με το όνομα, που του έδωσε "Neuschwanstein-Βράχος του Νέου Κύκνου", αλλά και με τους πήλινους διακοσμητικούς κύκνους του.
Από τότε ο Λουδοβίκος έγινε μέγας υποστηρικτής και οικονομικός χορηγός του συνθέτη.


Η όπερα ξεκινά με την ορχήστρα που εκτελεί το εκστατικό Πρελούδιο.
Περιγράφει έναν άγγελο, το ιερό Γκράαλ, που κατεβαίνει εξ ουρανού με το Άγιο Δισκοπότηρο.

Wagner : Lohengrin : Prelude / Joseph Keilberth:

Κείμενά μου για τον Μπωντλαίρ μπορείτε επίσης να διαβάσετε εδώ και εδώ.

Έλα Αρλεκίνε στην παρέα μας...Πικάσο-Μαρτινού

 

[Στη μνήμη του βασικού εκπροσώπου του κυβισμού Πάμπλο Πικάσο, που έφυγε σαν σήμερα  8 Απριλίου 1973]

Η Commedia dell’ Arte άσκησε ανεξάντλητη γοητεία στον Πικάσο, ιδιαίτερα ο Αρλεκίνος. 

Ένας αινιγματικός υπηρέτης που διακρίνεται για την ευφυία και την πονηριά του!Είναι ήρωας πολυμήχανος, γκαφατζής και συνάμα λίγο αναιδής. Τα θαλασσώνει και τα μπαλώνει.
Φυσιογνωμία με δυο πρόσωπα, δηλαδή.

Αυτή η διττή μορφή εντυπωσίασε και τον Πικάσο, που στον Αρλεκίνο έβλεπε μισή δημιουργική θεότητα και μισό καταστρεπτικό δαίμονα.
Ο Αρλεκίνος, όπως ο αρχαίος Ερμής, ήταν για τον ισπανό καλλιτέχνη ο αναιδής ανατροπέας του κατεστημένου.
Έτσι, έδωσε μια σειρά εικαστικών με θέμα τον αρλεκίνο, χαρακτήρα με τον οποίο, κατά δήλωσή του, ταυτιζόταν.

Με χαρακτήρες της Commedia dell' Arte ασχολήθηκε και ο τσέχος συνθέτης  Μπόχουσλαβ  Μαρτινού.
Στα έργα της πρώιμης συνθετικής περιόδου ανήκουν και οι 14 πιανιστικές μινιατούρες του,  γραμμένες τη δεκαετία 1912-1922 που τιτλοφορούνται "Loutky-Μαριονέτες".
Είναι συγκεντρωμένες σε τρία βιβλία, γραμμένα σε αντίστροφη σειρά, χρονολογικά [1914 (III), 1918 (II), 1922 (I)] κι απέκτησαν μεγάλη δημοτικότητα εξ αρχής.

Αναφέρονται στις φιγούρες της Κομμέντια ντελ' Αρτε: Πιερότο,Κολομπίνα και Αρλεκίνο, τους εύθυμους χορούς του συγκεκριμένου θεατρικού είδους, αλλά και μουσικές περιγραφές σκηνών από την "ιδιωτική ζωή" των μαριονετών.

Συγκεκριμένα:

ΒΙΒΛΙΟ Ι:

Χορός Κολομπίνας
Η νέα κούκλα 
Η ντροπαλή κουκλα
Παραμύθι
Ο Χορός της κούκλας

ΒΙΒΛΙΟ ΙΙ:

Κουκλοθέατρο
Αρλεκίνος
Κολομπίνας αναμνήσεις
Η άρρωστη κούκλα
Το τραγούδι της Κολομπίνας

ΒΙΒΛΙΟ ΙΙΙ:

Η Σερενάτα του Πιερότου
Το ευαίσθητο βαλς της κούκλας
Koλομπίνα
Κουκλοθέατρο


Συνδυάζουμε τους "εικαστικούς Αρλεκίνους" του Πικάσο με τον "Αρλεκίνο" από το 2ο Βιβλίο συνθέσεων του Μαρτινού.

Ένα allegretto con giusto σε 6/8, φωτεινό και ενεργητικό.Το κύριο θέμα της σύντομης σύνθεσης, πλαισιώνεται από φολκλορικά στοιχεία στην ανάπτυξή του. Ο ρυθμός σύντομα μεταφέρεται σε 3/4, ένα χορευτικό, ανάλαφρο βαλσάκι.Τολμηρές μετατροπίες, ζωηρές, μελωδικές υπομνήσεις σκιαγραφούν τη φιγούρα του Αρλεκίνου, χαρακτήρα που ο Πικάσο είδε ως αναιδή ανατροπέα του κατεστημένου, στοιχείο που δεν χρειάζεται και πολλή φαντασία για να εντοπιστεί στην παρτιτούρα του τσέχου δημιουργού. Η χαριτωμένη μαριονέτα υποκλίνεται στην ήχηση της βαθιάς συγχορδίας που πατιέται κι απ'τα δυο χέρια με ιδιαίτερο δυναμισμό καθ'υπόδειξη "σφορτσάντο" του συνθέτη.

Bohuslav Martinu: Loutky Book II, "Harlekýn" 

Ραβί Σανκάρ, η ανθρωπιστική πλευρά του μεγάλου ινδού μουσικού...

 

"Η μουσική είναι η ζωή μου! Χωρίς αυτήν νοιώθω νεκρός. Η μουσική τέχνη είναι ό,τι ωραιότερο, ρομαντικότερο και πιο πνευματικό, μπορεί κάποιος να βιώσει!"

(Ραβί Σανκάρ)

Ο σπουδαίος ινδός βιρτουόζος του σιτάρ και συνθέτης, Ραβί Σανκάρ, γεννήθηκε σαν σήμερα, 7 Απριλίου 1920 στο Βαρανάσι.


Βασικός εκπρόσωπος της ινδουστανικής κλασικής μουσικής, ο Σανκάρ έκανε γνωστή τη μουσική της πατρίδας του στη Δύση με τις συνεργασίες του με καλλιτέχνες από όλους τους μουσικούς χώρους.
Από το χώρο της κλασικής με τους: Μενουχίν, Όιστραχ, Ροστροπόβιτς, Ζούμπιν Μέτα, Φίλιπ Γκλας, Ζαν-Πιερ Ραμπάλ... Και όλοι τους είχαν να δηλώσουν τα καλύτερα για τον καλλιτέχνη και άνθρωπο, Σανκάρ.
Εξαιρετικά συγκινητική υπήρξε η θέση του Μενουχίν: "η ιδιοφυΐα και ο ανθρωπισμός του Σανκάρ μπορούν να συγκριθούν μόνο με του Μότσαρτ".


Κορυφαίος πρεσβευτής της ινδικής πολιτιστικής κληρονομιάς, ο Σανκάρ είχε συνεργαστεί και με το συγκρότημα των Μπητλς και ιδιαίτερα με τον κιθαρίστα τους, Τζωρτζ Χάρισον.


Άνθρωπος ευαίσθητος, ο Σανκάρ πάντα με τη στάση του υπογράμμιζε την ανθρωπιστική θέση του. Έπαιρνε ηθικές αποφάσεις που βασίζονταν στην ενσυναίσθηση, στο ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο και το καλό της ανθρωπότητας. Πάντα έπραττε με βαθιά την πίστη ότι ο άνθρωπος έχει μια εν δυνάμει αξία, και ο σεβασμός αυτής της αξίας αποτελεί την πηγή όλων των άλλων αξιών και δικαιωμάτων.

Έτσι, όταν...

Τούς παρακολουθούσε καθημερινά να καταφθάνουν σε καραβάνια από το Μπαγκλαντές στην Ινδία. Σκελετωμένοι από την πείνα οι ηλικιωμένοι και τα γυναικόπαιδα .
Ο Σανκάρ δεν άντεχε να τούς βλέπει...Η ιδέα να κάνει κάτι, να προσφέρει βοήθεια σε όλους αυτούς τους αδύναμους συνανθρώπους του, στροβίλιζε για μήνες το μυαλό του.
Μοιράστηκε την αγωνία του με τον φίλο και μαθητή του, Τζωρτζ Χάρισον, τον κιθαρίστα των Μπητλς, που σχεδόν αμέσως έδωσε την ιδέα οργάνωσης μιας μεγάλης συναυλίας από γνωστούς καλλιτέχνες και τα ποσά που θα συγκεντρώνονταν θα μοιράζονταν στους φτωχούς, ανήμπορους και πεινασμένους από το Μπαγκλαντές.

Η κίνηση του Σανκάρ και του Χάρισον απέφερε 15.000.000 δολλάρια, που μοιράστηκαν μέσω της Unicef σε όσους τα χρειάζονταν.

Οι συναυλίες πραγματοποιήθηκαν το μεσημέρι και το βράδυ της Κυριακής, 1 Αυγούστου 1971, στη Madison Square Garden της Νέας Υόρκης, με περισσότερα από 40.00 άτομα να τις παρακολουθούν. Μετά τις επιτυχημένες παραστάσεις ακολούθησε η ηχογράφηση ενος άλμπουμ με μια "υπερομάδα" ερμηνευτών που περιελάμβανε τα μέλη των Μπητλς και πρώην συεργάτες του Χάρισον, Ντύλαν, Κλάπτον κλπ... Επιπλέον, ο Σανκάρ με τον Ali Akbar Khan(και οι δύο είχαν ρίζες από το Μπαγκλαντές) παρουσίασαν ένα εναρκτήριο σετ ινδικής κλασικής μουσικής.

"Μια από τις πιο συγκινητικές και μουσικές εμπειρίες μου. Ήταν αυτό που αποζητούσε η καρδιά μου", θα πει ο Ραβί Σανκάρ για το "Κονσέρτο για το Μπαγκλαντές", ο παγκόσμιος πρεσβευτής της ινδικής μουσικής, βιρτουόζος του σιτάρ, μια δυναμική προσωπικότητα στα όρια του θρύλου.
Ίσως δεν πήρε τυχαία το όνομά του Ραβί=ήλιος...

"Concert For Bangladesh", Ravi Shankar:

Μουσική "Επίκληση" στον Ελ Γκρέκο...

 

"Η συναυλία των Αγγέλων, λεπτομέρεια από τον "Ευαγγελισμό", Δ.Θεοτοκόπουλος

"Θα παλέψω, στη Φραγκιά πού πάω, μέ τους πιο τρανούς, για να ζορίσω την ψυχή μου 

ή να χαθεί ή να νικήσει...[...]

Σκίζω τις μάσκες, ανασηκώνω τα κρέατα, δε γίνεται, λέω, κάτι αθάνατο υπάρχει κάτω από τά κρέατα, αυτό ζητώ, αυτό θά ζωγραφίσω. 

Όλα τά άλλα, μάσκες, κρέατα, ομορφιές, τά χαρίζω στους Τιτσιάνους και Τιντορέτους, 

με γειά χαρά τους..."

(Αναφορά στο Γκρέκο, Νίκος Καζαντζάκης)

Πριν από τον Σμαραγδή, και ο Luciano Salce το 1966 είχε σκηνοθετήσει μια ταινία για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο με τον Mel Ferrer στον ρόλο του τίτλου.

Είναι η πρώτη ταινία που επιτράπηκε να γυριστούν σκηνές στον Καθεδρικό Ναό του Τολέδο.

Η υπόθεσή της περιστρέφεται γύρω από την μετάβαση του ζωγράφου στην Ισπανία, την προσπάθειά του να καθιερώσει την εικαστική του προσέγγιση, αλλά και τη σχέση του με την Ντόνα Χερόνιμα ντε λας Κουέβας, γυναίκα ευγενικής καταγωγής από το Τολέδο, που εντυπωσίασε με τα ψυχικά της χαρίσματα αλλά και την αυστηρή της προσωπικότητα τον έλληνα καλλιτέχνη.
Εγιναν ζευγάρι και καρπός του έρωτά τους ήταν ο γιος τους Γεώργιος-Εμμανουήλ.
Πολλοί πιστεύουν ότι απεικονίσεις της Παναγίας ή της Μαγδαληνής, που έδωσε ο Γκρέκο, έχουν τα χαρακτηριστικά της Χερόνιμα.

Τη μουσική της ταινίας συνέθεσε ο Έννιο Μορρικόνε, απ'όπου θα απολαύσουμε την "Επίκληση".

Η χρήση χορωδιακών φωνών στο 2:40 δημιουργούν μια υπερκόσμια ατμόσφαιρα, διάθεση ευφρόσυνη, αγγελική, όπως εκείνη της "Συναυλίας Αγγέλων", που τόσο περίτεχνα απέδωσε ο Κρης Θεοτοκόπουλος!

Η εικόνα της "συναυλίας" αποτελεί τμήμα του έργου του: "Ευαγγελισμός", μάλλον το τελευταίο έργο πριν το θάνατο του ζωγράφου, όπου Άγγελοι χωρίς φτερά εκτελούν σύγχρονα μουσικά όργανα (βιόλα ντα γκάμπα, άρπα, σπινέτο, φλάουτο) και ένας μελετά παρτιτούρα.
Οι Άγγελοι με τα επιμήκη σώματα(χαρακτηριστικό του ζωγράφου) μέσα σε μια πανδαισία από πράσινες, χρυσαφένιες και πορτοκαλιές αποχρώσεις υμνούν κατανυκτικά ορμώμενοι από κάποια εσωτερική φωνή. Χρώμα και φως, διαχωρίζουν το γήινο από το υπερβατικό, αντανακλούν τη βαθιά εσωτερικότητα και το συμβολικό στοιχείο.

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πέθανε σαν σήμερα, 7 Απριλίου του 1614, σε ηλικία 73 ετών και τάφηκε στο ναό του Αγίου Δομήνικου στο Τολέδο.

Ennio Morricone: "El Greco-Invocazione(Επίκληση)"

Άντερσεν και Προκόφιεφ, τα δύο "ασχημόπαπα"...

Νοερή περιήγηση στο Σέντραλ Παρκ της Ν.Υόρκης, βόλτα στην ύπαιθρο, κάτω από τον ανοιξιάτικο ήλιο σήμερα, φίλοι μου, και αφορμή δίνει η "Ημέρα Παιδικού βιβλίου".

2 του Απρίλη έχει καθιερωθεί ως Ημέρα παιδικού βιβλίου, διηγήματος και παραμυθιού, καθώς αυτή τη μέρα γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

Hταν ο γιός ενός φτωχού τσαγκάρη και μιας πλύστρας που ήθελε να γίνει ηθοποιός, κάτι για το οποίο απορρίφθηκε επειδή ήταν "κοκκαλιάρης και άσχημος"!
Ετσι, αφού διέθετε πολλή φαντασία στράφηκε στα παραμύθια. Πίστευε πως το παραμύθι αποτελεί μια ευχάριστη διήγηση με θαυμαστά εξωπραγματικά συμβάντα, που  κρύβει πολλές αλήθειες της καθημερινής ανθρώπινης ζωής,μα συγχρόνως νουθετεί.

Το μπρούτζινο  γλυπτό του κεντρικού νεοϋορκέζικου παρκου που στήθηκε το 1956 για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Άντερσεν, απεικονίζει καθισμένο το μεγάλο παραμυθά διαβάζοντας  το βιβλίο του:  "Το ασχημόπαπο".

Όταν κάποτε ο Άντερσεν ρωτήθηκε αν θα έγραφε ποτέ την αυτοβιογραφία του εκείνος απάντησε πως ήδη την έχει γράψει με το "Ασχημόπαπο"!

Παραμύθι που εκδόθηκε το 1843 και εν μέρει ο συγγραφέας εμπνεύστηκε  από το "Αηδόνι της Σουηδίας",την  γνωστή μας, περίφημη υψίφωνο Τζένυ Λιντ.
Λέγεται πως ο Άντερσεν είχε ερωτευθεί τη φίλη του Τζένυ, όμως εκείνη τον απέρριψε ερωτικά.

Το "ασχημόπαπο", είναι η ιστορία ενός μικρού κύκνου που γεννήθηκε ανάμεσα σε πάπιες.
Ιστορία-αναφορά στη διαφορετικότητα, την αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση, στοιχεία που μάς μεταμορφώνουν σε αυτό που αναδεικνύει την πραγματική μας ομορφιά.


Αναγνώστης των παραμυθιών του Άντερσεν υπήρξε και ο Σεργκέι Προκόφιεφ. 
Μάλιστα το 1914, χρονιά που κέρδισε το Βραβείο Ρουμπινστάιν,και κατά κάποιο τρόπο καθιερώθηκε ως καλλιτέχνης, έγραψε το "The Ugly Duckling".
Πρόκειται για ληντ με συνοδεία πιάνου ή ορχήστρας, που αρκετοί το χαρακτηρίζουν αυτοβιογραφικό, υποστηρίζοντας ότι ο Προκόφιεφ είδε τον εαυτό του ως το ασχημόπαπο που εξελίχθηκε στον όμορφο κύκνο.
Εκφραστικότατος ο συνθέτης αποδίδει την ιστορία του Άντερσεν με  αριστοτεχνικό τρόπο και δυναμική κατάλληλη να αποτυπώσει την άλλοτε μελαγχολική, αγωνιώδη κι άλλοτε παιχνιδιάρικη  διάθεση του παραμυθιού.

Την Συμφωνική της Ν.Υόρκης διευθύνει ο Leopold Stokowski:

Prokofiev: "The Ugly Duckling, Op. 18"

Βαν Γκογκ, οι πίνακές του ζωντανεύουν μουσικά...

Αυτοπροσωπογραφία

 "Εδώ και κάμποσες εβδομάδες αυτή η κολασμένη ζέστη μάς διαλύει, τα στάχυα έχουν μείνει τόσα δα, η γη είναι κατάξερη, τα πουλιά άφαντα, η ύπαιθρος έχει ερημώσει...
[...] 
Το μπλοκ ζωγραφικής είναι ανοιχτό και ακουμπισμένο στα γόνατά μου, όμως με αυτή τη χαυνωτική ατμόσφαιρα δεν έχω καθόλου έμπνευση.

Βλέπω ξάφνου μια λαμπερή κουκκίδα να κινείται...Εκείνος είναι. Βαδίζει χωρίς βιασύνη και δεν δείχνει να ενοχλείται από τον καυτό ήλιο. Φοράει το μπλε σακάκι του, άσπρο πουκάμισο και μαύρο παντελόνι, το καπέλο του, που τού σκιάζει το πρόσωπο και στον ώμο έχει περασμένη μια υφασμάτινη τσάντα. Ατενίζει τον κάμπο,  ξεδιπλώνει το καβαλέτο του και το στήνει στην άκρη του χωραφιού.
Βγάζει από την τσάντα του μερικά πινέλα, μια παλέτα, σωληνάρια με χρώματα.
[...]
Μου κάνει εντύπωση πόσο απότομες είναι οι κινήσεις του.Δεν χρωματίζει με λεπτές, προσεκτικές κινήσεις, αλλά με βίαιο τρόπο σαν να κρατάει καμτσίκι στο χέρι και να μαστιγώνει τον καμβά με θυμό, με κοφτές, ακανόνιστες κινήσεις...
[...]
Βγάζει το καπέλο του, σκουπίζει το κούτελό του απ'τον ιδρώτα...Δεν θυμίζει ζωγράφο, αλλά αρπακτικό πουλί που αντικρίζει τη λεία του.

(Ζαν-Μισέλ Γκενασιά: "Το βαλς των δέντρων και του ουρανού", εκδ. Πόλις, μτφ: Ειρ, Αποστολάκη, σελ. 82, 83, 84)

"Oι πατατοφάγοι"

Το παραπάνω λογοτεχνικό απόσπασμα αναφέρεται στον γεννημένο σαν σήμερα 30 Μαρτίου 1853, Βίνσεντ βαν Γκογκ, που μπορεί να μη γνώρισε επιτυχία κατά τη διάρκεια της ζωής του, όμως η φήμη του εκτοξεύτηκε αμέσως μετά το θάνατό του και σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών, με καταλυτική την επίδρασή του σε μεταγενέστερα καλλιτεχνικά κινήματα.

Έκανε χρήση τεχνικών των ιμπρεσιονιστών, διαμορφώνοντας όμως ένα προσωπικό ύφος με ιδιαίτερους "στροβιλισμούς", καθώς με το πινέλο του προσδίδει κίνηση στα έργα του. Στις εικαστικές συνθέσεις του κυριαρχούν τα χρώματα του κίτρινου, πράσινου και μπλε.

"Ηλιοτρόπια στο βάζο"

To ότι η μουσική και γενικά οι ήχοι έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Βαν Γκογκ είναι γνωστό...Ο ζωγράφος συγκινείτο από τους ψαλμούς και τους θρησκευτικούς ύμνους ως τα απλά κελαηδίσματα πουλιών ή τον ήχο της βροχής, αλλά και τις όπερες του Βάγκνερ στις οποίες εντόπισε την απόλυτη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης.

Ο Βίνσεντ ήταν βαθιά πεπεισμένος πως "μιμούμενος" με τα πινέλα του τη μουσική,  θα μπορούσε μέσω της ζωγραφικής του να αρθρώσει βαθιές αλήθειες και να επιδράσει  συναισθηματικά στους φιλότεχνους θεατές.

Αυτή την ικανότητα της τέχνης της Μουσικής να εμπνέει συναίσθημα θαύμαζε ο ζωγράφος, που συχνά ενσωμάτωνε  μουσικά θέματα,  τεχνικές ή ορολογίες στο έργο του,  όπως τη σειρά με τα "Ηλιοτρόπια στο βάζο", την οποία περιέγραψε ως "Συμφωνία σε μπλε και κίτρινο"...

"Η γέφυρα Λανγκλουά στην Αρλ"

Ο Κουβανός συνθέτης, Άλντο Ραφαέλ Φόρτε, βασικός εκπρόσωπος της σύγχρονης κλασικής μουσικής, όπως φαίνεται από το πλήθος του έργου του, αρέσκεται στο να βρίσκει ερεθίσματα στις ζωγραφικές πινελιές!

Ετσι, σήμερα ακούμε μια σύνθεσή του, εμπνευσμένη από ζωγραφικά έργα του τιμώμενου Βαν Γκογκ.

Ο Βαν Γκογκ μαζί με τον Νταλί είναι από τους ζωγράφους που ο συνθέτης θαυμάζει περισσότερο.

Στον Βαν Γκογκ έχει αφιερώσει δυο κύκλους συνθέσεών του:

"Nανούρισμα ή Augustine Roulin"

1. "Πορτραίτα του Βαν Γκογκ"
και
2. Οι καμβάδες του Βίνσεντ"

Θα ακούσουμε το πρώτο που είναι και το δημοφιλέστερο.

Ο κουβανός δημιουργός έχει ως οπτικά ερεθίσματα 5 από τα εικαστικά του Ολλανδού μάστορα:

"Πατατοφάγοι",
"Νανούρισμα"(πορτρέτο της Augustine Roulin, λικνίζοντας βρεφική  κούνια),
"Καθισμένος Ζουάβος",
"Η γέφυρα Λανγκλουά στην Αρλ" και 
"Αυτοπροσωπογραφία".

"Kαθισμένος Ζουάβος"

"Αυτοπροσωπογραφία"

Πρόκειται για μουσική σύνθεση εντυπωσιακά πρωτότυπη, που ικανοποιεί την επιθυμία του συνθέτη να "αναπαραστήσει" την εικόνα, εμπνεόμενος απ' αυτή.

Eπίσης, θεωρώ την καλλιτεχνική ιδέα αξιοθαύμαστη σύλληψη όσον αφορά τη συνένωση-αλληλεπίδραση των τεχνών.

Τα μέρη συνδέονται με ένα μοτίβο που εκπροσωπεί τον Βαν Γκογκ και το οποίο υφίσταται μετασχηματισμούς -μελωδικούς και αρμονικούς- καθώς περνά σε καθεμιά από τις κινήσεις. 

Η δύναμη της τέχνης ως ενιαία έκφραση αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά, υπογραμμίζοντας πως η  "αισθητική της μιας είναι ίδια με αυτήν της άλλης -τελικά- με το υλικό μόνο να διαφέρει", όπως σωστά είχε πει κι ο Σούμαν.
Το μουσικό έργο γίνεται αντιληπτό σαν "ζωντανός" πίνακας...

Αποτελεί θαύμα, τουλάχιστον για μένα, η ανακάλυψη αναλογιών και αντιστοιχιών ανάμεσα στα σύμβολα, την εκφραστική γλώσσα και τους κώδικες επικοινωνίας μεταξύ Μουσικής και Εικαστικής τέχνης.

Aldo Rafael Forte: "Van Gogh Portraits":

Μπελογιάννης: Μ' ένα γαρύφαλλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία...

Πάμπλο Πικάσο : "Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο"
(twitter)

"Σήμερα το στρατόπεδο σωπαίνει.

Σήμερα ο ήλιος τρέμει αγκιστρωμένος στη σιωπή

όπως τρέμει το σακάκι του σκοτωμένου

στο συρματόπλεγμα.

Σήμερα ο κόσμος είναι λυπημένος.

Ξεκρέμασαν μία μεγάλη καμπάνα

και την ακούμπησαν στη γη.

Μες στο χαλκό της καρδιοχτυπά η ειρήνη.

Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα.

Σιωπή. Οι λαοί περνούν

σηκώνοντας στους ώμους τους

το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη"

[Γιάννης Ρίτσος: " Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο]

Είχε καταδικασθεί με την κατηγορία της κατασκοπίας. Παρά τις διεθνείς πιέσεις δεν του χορηγήθηκε χάρη.

Ο Νίκος Μπελογιάννης εκτελέστηκε στο Γουδί, ξημερώματα της 30ης Μαρτίου 1952.

"Ήταν πικρό το τσάι σήμερα. Αφουγκραζόμασταν

ένα μεγάλο αμάξι που σταμάτησε στο δρόμο -

ένας τροχός του χτύπησε στο βράχο

Μπορεί να 'ταν ο τροχός της ιστορίας.

Γιατί η γριούλα που βούρτσιζε στην μπαλκονόπορτα

το μαύρο κυριακάτικο φουστάνι της

πέτρωσε εκεί σα να κατάλαβε

τι μαύρο που 'ναι το μαύρο χρώμα

σα να 'δε ανεβασμένη μια μαύρη σημαία στο κατάρτι του χρόνου.

[...]

Νίκο, είχες μια καρδιά γεμάτη απ' το αίμα του ήλιου.

Όταν περπατούσες στα ερείπια του φθινοπώρου

είχες πάντα στη μέσα τσέπη του σακακιού σου το σχέδιο της καινούργιας πολιτείας μας,

γι' αυτό χαμογελούσε ο λαός μέσα στα μάτια σου.

Έφυγες τώρα Νίκο

ανάβοντας μ' ένα γαρύφαλλο από φλόγα το κουράγιο του κόσμου,

ανάβοντας την ελπίδα στην καρδιά των λαών,

ανάβοντας τους αστερισμούς της ειρήνης στο στερέωμα του κόσμου,

πάνω απ' τις πεδιάδες τις σπαρμένες με κόκαλα..."

Ο ποιητής μας Γιάννη Ρίτσος την περίοδο φυλάκισης του Μπελογιάννη βρισκόταν εξόριστος στο νησί του Αη-Στράτη. Έγραψε το παραπάνω ποίημα την ίδια μέρα της εκτέλεσης του συντρόφου-αγωνιστή.

Και συνεχίζει το ποίημα:

"Καλημέρα κόσμε.

Ο Μπελογιάννης μας έμαθε άλλη μια φορά

πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.

Μ' ένα γαρύφαλλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία.

Μ' ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώνει..."

"Η εκτέλεση του Μπελογιάννη", Peter de Francia
(pinterest)

Ο Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ  έδωσε τη δική του ποιητική έμπνευση όταν πληροφορήθηκε την εκτέλεση του Μπελογιάννη από τις εφημερίδες, που μαζί με την είδηση δημοσιεύονταν και η φωτογραφία του αγωνιστή, που νηφάλιος και ήρεμος μειδίασε προς του φωτογράφους παρόλη την σκληρή ετυμηγορία.
Με ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο χέρι και οπλισμένος με τη δύναμη και την αξιοπρέπεια του λαϊκού αγωνιστή, είχε αποφασίσει να βαδίσει αλύγιστος το δρόμο της υπέρτατης θυσίας...

"Έχω πάνω στο τραπέζι μου

τη φωτογραφία του ανθρώπου

με τ᾿ άσπρο γαρούφαλο

που τον τουφέκισαν

στο μισοσκόταδο

πριν την αυγή

κάτω απ᾿ το φως των προβολέων.

Στο δεξί του χέρι

κρατά ένα γαρούφαλο

πού ῾ναι σα μια φούχτα φως
από την ελληνική θάλασσα...
[...]

Τα δόντια του είναι κάτασπρα

ο Μπελογιάννης γελά

και το γαρούφαλο στο χέρι του

είναι σαν το λόγο που ῾πε στου ανθρώπους

τη μέρα της λεβεντιάς

τη μέρα της ντροπής.

Αυτή η φωτογραφία

βγήκε στο δικαστήριο

ύστερ᾿ απ᾿ τη θανατική καταδίκη."

"Σκέφτομαι πως αυτά τα τρία συστατικά πρέπει νά 'χει η ζωή:
το μεγάλο, το ωραίο και το συγκλονιστικό.

Το μεγάλο είναι να βρίσκεσαι μέσα στην πάλη για μια καλύτερη ζωή.
Όποιος δεν το κάνει αυτό, σέρνεται πίσω απ’ τη ζωή.

Το ωραίο είναι κάθε τι που στολίζει τη ζωή. Η μουσική, τα λουλούδια, η ποίηση.

Το συγκλονιστικό είναι η αγάπη…"

(Νίκος Μπελογιάννης)

Αμέσως μετά και με αφορμή την εκτέλεσή του, ο συνθέτης της Αντίστασης, Αλέκος Ξένος, γνωστός για τα δημοκρατικά του φρονήματα και την αντιστασιακή του δράση την περίοδο της Κατοχής, εμπνεύστηκε το συμφωνικό ποίημά του: "Ο Διγενής Δεν Πέθανε".
Σύνθεση εμβληματική με μοτίβα-ύμνους στα υψηλά ιδανικά και τα αυθεντικά πατριωτικά αισθήματα.
Ο Ξένος αφιέρωσε το έργο στον Νίκο Μπελογιάννη.

Ο ίδιος ο συνθέτης είπε: "μπορείς να σκοτώσεις τον άνθρωπο, αλλά να σκοτώσεις τις ιδέες δεν είναι δυνατόν...", ο Διγενής λοιπόν, ως μακραίωνο σύμβολο της αδάμαστης ελληνικής ψυχής, δεν μπορεί να καταβληθεί και να αφανισθεί, όσο σκληρές και αν είναι οι δοκιμασίες που συνοδεύουν τον διαρκή ηρωικό του αγώνα για την υπεράσπιση της προσφιλούς πατρίδος.
Έτσι, το έργο αυτό, παρ’ ότι γραμμένο στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν την Κατοχή και τον Εμφύλιο, αποπνέει μιαν αισιοδοξία για το μέλλον, την οποία μάλιστα ο ίδιος ο Ξένος χαρακτήριζε ως "προοδευτικά ρομαντική".

Η σύνθεση ξεκινά με μια ορμητική ορχηστρική χειρονομία. Ακολουθεί γρήγορα ένα πένθιμο εμβατήριο, ο ελεγειακός χαρακτήρας του οποίου μετατρέπεται σε ηρωικό.
Το κεντρικό τμήμα του έργου είναι στοχαστική μελωδία από τα ξύλινα πνευστά που οδηγεί σε μια θριαμβική αποθέωση, διακηρύττοντας με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο την ακράδαντη πίστη του συνθέτη στην αθανασία του Διγενή και του ελληνισμού. (users.uoa/foulias)

Το παραπάνω εικαστικό είναι του Πάμπλο Πικάσο και φέρει τον τίτλο: "Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο".
Ο ζωγράφος φιλοτέχνησε το σκίτσο του Μπελογιάννη αφήνοντας ανοιχτή τη μια άκρη του, εξηγώντας με ιδιόχειρο σημείωμα του στην πίσω πλευρά του σκίτσου πως "έναν τόσο μεγάλο άνθρωπο δεν μπορείς να τον κλείσεις σε ένα πορτρέτο"...

Να θυμίσουμε πως ο Πικάσο ήταν ανάμεσα στις διεθνείς προσωπικότητες(μαζί με Ελυάρ, Κοκτώ, Σαρτρ, Χικμέτ) που κινητοποιήθηκαν στέλνοντας τηλεγραφήματα στην κυβέρνηση, με τα οποία ζητούσαν να δοθεί χάρη στο Μπελογιάννη.

Αλέκος Ξένος: ''Ο Διγενής δεν πέθανε''

(το βίντεο είναι του Χ.Ζουλιάτη)