Ο Νταλί, ο τσελίστας και ο Κόρσακωφ...

 

Salvador Dali : "Portrait of the Violoncellist Ricardo Pichot", 1920
(wiki)

Πολλοί τον χαρακτήρισαν παραδοξολόγο, μεγαλομανή, σκανδαλώδη, ως και παρανοϊκό!

Όμως, κανείς δεν αμφισβήτησε την καλλιτεχνική του μεγαλοφυία!

Κυρίες και κύριοι, ο σουρεαλιστής Σαλβαντόρ Νταλί υπήρξε εκκεντρική και ιδιόρρυθμη προσωπικότητα, από τις εντυπωσιακότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης!

Γεννήθηκε στις 11 Μαϊου 1904 στο Φιγκέρες της Ισπανίας και σήμερα με αφορμή ένα πορτραίτο της εφηβείας του απολαμβάνουμε ισπανική μουσική γραμμένη από έναν σπουδαίο ρώσο καλλιτέχνη...

"Στη μέση της σάλας υπήρχε ένα πιάνο. Πιάνο με ουρά.

Ήταν τεράστιο κι αναδυόταν -θαρρείς- μέσα από βράχους θεόρατους...

Εκεί, αμούστακο αγόρι στο σπίτι των Pichot πρωτοάκουσα μουσικές στο φως του φεγγαριού.

Αυτός ήταν κι ο λόγος, που ζωγραφίζω πιάνα πάνω σε πέτρες ή καταμεσίς στην έρημο

ή δίπλα σε πανύψηλα κυπαρίσσια...

Δεν είναι ονειροπόληση, αλλά πράγματα που τα' χω δει και με εντυπωσίασαν"...

pinterest

Αυτά δήλωνε ο Σαλβαντόρ Νταλί. Πρωτοείδε πιάνο με ουρά και τον εντυπωσίασε στο σπίτι της οικογένειας Pichot.


Ο ζωγράφος υποστήριζε πως από τους ανθρώπους που είχαν ασκήσει θετική επίδραση στην καλλιτεχνική διαμόρφωση και εξέλιξή του ήταν τα μέλη της οικογένειας Pichot.
Ο Pepito Pichot, καρδιακός φίλος του πατέρα του Νταλί ήταν εξάλλου εκείνος, που τον παρότρυνε να ασχοληθεί με τη ζωγραφική γιατί διέκρινε την ιδιαίτερη κλίση του. Πάντα ο Νταλί τον σύστηνε ως τον πρώτο του μέντορα.

Τα παιδιά του Πεπίτο ήταν εξαίρετοι μουσικοί. Ιδιαίτερα ταλαντούχος ήταν ο Ρικάρντο. Αυτό το αγόρι με το χαμηλωμένο, πάντοτε, βλέμμα έπαιζε τσέλο και είχε μαθητεύσει δίπλα στον Πάμπλο Καζάλς. Έφηβος ακόμα είχε βραβευτεί με το πρώτο βραβείο στο Ωδείο του Παρισιού για τις εκπληκτικές επιδόσεις του.

Ο Ισπανός ζωγράφος θαύμαζε την δημιουργική εμμονή του νεαρού τσελίστα. Τον εντυπωσίαζαν η άνευ προηγουμένου παρόρμησή του και η επιθυμία του για πειραματισμό.

Ο Ρικάρντο θύμιζε πολύ στον Νταλί τον εαυτό του. Ήταν και κείνος ιδιόρρυθμος και αρκετά εκκεντρικός... Ένας τσελίστας που με το ύφος και τις πράξεις του ασκούσε πάνω του απίστευτη γοητεία.
Θυμάται, που κάποια φορά είχε χωθεί μες σε μια βάρκα με το τσέλο παραμάσχαλα. Ξανοίχτηκε στη θάλασσα κι άρχισε να παίζει κάτω από το φεγγαρόφωτο...
Άλλη πάλι φορά, τόλμησε ο θεοπάλαβος να παίξει το τσέλο του για ένα κοπάδι γαλοπούλες...Και διατυμπάνιζε πως η απόλαυσή τους από την ακρόαση ήταν εμφανής από το ασταμάτητο γλουγλούρισμά τους...

Ίσως γι' αυτό ήταν ο Ρικάρντο, στον οποίο ζήτησε ο δεκαεξάχρονος Νταλί να τού ποζάρει για να τον ζωγραφίσει. Ήταν πρωτοφανής η οικειότητα, που τού έβγαζε ο ιδιόρρυθμος, ταλαντούχος τσελίστας...

pinterest

Ο Ρικάρντο αποδέχτηκε την πρόσκληση του Νταλί να τον ζωγραφίσει. Με τον όρο, όμως, όση ώρα θα πόζαρε να μελετά βιολοντσέλο.
Επί μία εβδομάδα το μοντέλο κάθε πρωί αμέσως όταν ξύπναγε στεκόταν μπρος στο παράθυρο της μεγάλης σάλας φορώντας τις τριανταφυλλί μεταξωτές πυτζάμες του παίζοντας τσέλο κι ο Σαλβαντόρ τον αποτύπωνε με κάθε λεπτομέρεια...



Ο Νταλί αναπολούσε συχνά αυτές τις στιγμές, που ο Ρικάρντο έπαιζε σπανιόλικες μελωδίες και του μιλούσε για τον Ρίμσκυ-Κόρσακωφ...
Από κείνον έμαθε πως στα μοτίβα της μουσικής του ρώσου συνθέτη ανακαλύπτεις εύκολα μια χαμπανέρα ή ένα τσιγγάνικο σκοπό...

Ο Ρικάρντο τις μέρες, που ο ζωγράφος φιλοτεχνούσε το πορτρέτο του συνήθιζε να παίζει το "Capriccio espagnol, Op . 34" σε μεταγραφή για τσέλο. Γραμμένη το 1887, αυτή η πενταμερής ορχηστρική σύνθεση του Ρίμσκυ-Κόρσακωφ βασίζεται σε ισπανικές λαϊκές μελωδίες.

Ο Νταλί απόρησε για την πιστότητα με την οποία ένας μη Ισπανός δημιουργός είχε αποτυπώσει το σπανιόλικο ύφος της σύνθεσης...


"Μα, ο Κόρσακωφ υπήρξε αξιωματικός του Ναυτικού", τού εξήγησε ο Ρικάρντο.
"Ταυτόχρονα όμως μελετούσε μουσική, παρακολουθούσε συναυλίες και όπερες, γοητευμένος ιδιαίτερα από τη μουσική του Γκλίνκα, που είχε επιβάλλει ως μόδα την ισπανική μουσική με τα έργα του", διευκρίνησε...

Ο νεαρός Νταλί ενθουσιαζόταν με όσα άκουγε και μάθαινε, αλλά δεν το έδειχνε... Ο Ρικάρντο έσυρε το δοξάρι του στις χορδές και για να καταλάβει ο ζωγράφος έπαιξε κάποια μοτίβα από τη "Jota aragonesa" και το "Μια νύχτα στη Μαδρίτη" του Γκλίνκα...

Του εξήγησε πως ο Κόρσακωφ -αν και βόρειος- παθιάστηκε με την μουσική της Ισπανίας τόσο, που για να μπορεί να μιμηθεί κάποια στιγμή τον μεγάλο δάσκαλο μελέτησε την πολύχρωμη ισπανική λαογραφία .

Κάποια στιγμή γυρνώντας με το πλοίο του από ένα ταξίδι στην Αμερική έπιασαν Ισπανικό λιμάνι. Ενθουσιασμένος ο νεαρός αξιωματικός προμηθεύτηκε λογής βιβλία ισπανικής λαογραφίας και παρτιτούρες παραδοσιακών ισπανικών τραγουδιών, απ' όπου εμπνεύστηκε μερικά από τα θέματά του για το "Ισπανικό Καπρίτσιο", που όλες αυτές τις μέρες έπαιζε ο Ρικάρντο όσο ο Νταλί γέμιζε τον καμβά με χρώματα...



Τα πέντε μέρη της αριστουργηματικής σύνθεσης που γοήτευσε τον Νταλί χωρίζονται σε δύο ενότητες, που περιλαμβάνουν τα πρώτα δύο και τα τρία τελευταία μέρη, αντίστοιχα:


I. Alborada-Τραγούδι τη Αυγής
II. Variazzioni
III. Alborada
IV: Σκηνή και τραγούδι Τσιγγάνων,
V: Fandango asturiano

• 
  Η Αλμποράδα είναι το ισπανικό πρωινό τραγούδι που κανονικά παίζεται από αυλό και ταμπόρ κάτω από τα παράθυρα μιας όμορφης σπανιόλας. Είναι ένα τραγούδι που ξυπνά και νεκρούς με τον ενθουσιασμό και την ηχηρότητά του. Αντί αυλού και ταμπόρ, ο Κόρσακωφ αναθέτει σε κλαρινέτο και μια ορχήστρα κρουστών το τραγούδι της αυγής.Το κλαρινέτο ηχεί πάνω από ένα εξαιρετικής γραφής πιτσικάτο εγχόρδων.
• Κυρίως από τα λαμπρού ηχοχρώματος κόρνα αποδίδεται το τρυφερό ανδαλουσιάνικο θέμα πάνω στο οποίο είναι γραμμένες οι Παραλλαγές. Τα κόρνα ενισχύονται από τα ξύλινα και τα βελούδινα έγχορδα.
• Η Αλμποράδα επιστρέφει, αυτή τη φορά στις τρομπέτες και την άρπα συνοδεία κλαρινέτου και κουδουνιών με μελωδικού εξωτισμού ποικίλματα γραφής.
• Στη συνέχεια τα χάλκινα αποδίδουν την ομοφωνία της έναρξης των τσιγγάνικων σκηνών. Το βιολί σαγηνεύει με την αυτοσχεδιαστική του καντέντσα, ενώ ακούγεται μια σύντομη πλην ζωηρή, χορευτική φιγούρα από το φλάουτο και το κλαρινέτο.
• Ο χορός που σιγά-σιγά εντείνεται σε ρυθμό, μεταπίπτει σ'ένα μεθυστικό φαντάνγκο με καστανιέτες. Ηχητικές νύξεις από την αρχική Αλμποράδα εμφανίζονται σε τύπο coda για το εκρηκτικό κλείσιμο...

Ο έφηβος Νταλί είχε ιδρώσει από το αέρινο, λεπτεπίλεπτο, μα συγχρόνως εκρηκτικό και αισθησιακό άκουσμα του "Capriccio espagnol"...
Ενας ρώσος δημιουργός είχε καταφέρει με τα ισπανικής αυθεντικότητας θέματα και μια ενορχήστρωση πλούσια σε ηχοχρώματα να πλάσει την ατμόσφαιρα της χώρας, να μεταδώσει τον ηδονικό παλμό της, το ακαταμάχητο ταμπεραμέντο, τον απροκάλυπτο ερωτισμό της.


Ίσως γι' αυτό το ηδονικό και αισθησιακό ροδί να κάλυψε σαν πέπλο το σύνολο του πορτρέτου που τόση ώρα φιλοτεχνούσε...Παρότι πρωί, ήταν το χρώμα του δειλινού που τρύπωνε από το ανοιχτό παράθυρο παρέα με τις μεθυστικές μυρωδιές της ισπανικής γης...

Έπιασε τον καμβά στα χέρια και τον γύρισε προς τον Ρικάρντο, που ενώ είχε τελειώσει την ερμηνεία συνέχιζε να κοιτά χαμηλά.
Του είπε:
-Εξακολουθώ να ψάχνω και ενίοτε βρίσκω. Σ' αυτό το έργο μου ξεκουφαίνει ο Κόρσακωφ. Φωτίζεται η λατρεία γι' αυτό το ρώσο που μου σύστησες...

Rimsky-Korsakov: "Capriccio Espagnol, Op. 34" / Valery Gergiev

I. Alborada
II. Variazzioni

Rimsky-Korsakov: "Capriccio Espagnol, Op. 34" / Valery Gergiev

III. Alborada

IV. Scena e canto gitano

V. Fandango asturiano