"Gerald Finzi, η ζωή του όλη σε δυο γραμμές…"

Gerald Finzi(classical.net)

Στην αρχή τον συγκίνησε η εκκλησιαστική μουσική, στη συνέχεια τον προσέλκυσε η ομορφιά της Βρετανικής φύσης σε συνδυασμό με την αλήθεια της ποίησης.
Είχε μεγάλη αγάπη για τη λογοτεχνία και η βιβλιοθήκη του ξεχείλιζε από πολύτιμα βιβλία και συλλογές του 17ου αιώνα.
Το πρώτο του έργο είναι μελοποιημένα ποιήματα του Τόμας Χάρντι, που ήταν ο αγαπημένος του ποιητής. Ο Finzi γοητευόταν από τη γραφή του Βρετανού δημιουργού, εκπροσώπου του κινήματος του νατουραλισμού κι ελκυόταν από τον τρόπο που αποτύπωνε  χαρακτήρες που μάχονται ενάντια σε περιστάσεις και πάθη. Μελοποίησε πάνω από πενήντα ποιήματα του Χάρντι, τα οποία οργάνωσε σε έξι κύκλους τραγουδιών, πρώτος εκ των οποίων είναι το "By Footpath and Stile".

 

G. Finzi: "By Footpath and Stile, Op. 2: I":

"I went by footpath and by stile

Beyond where bustle ends,

Strayed here a mile and there a mile

And called upon some friends.

[…]

It was the time of midsummer

When they had used to roam;

But now, though tempting was the air,

I found them all at home"

Οι εμπνεύσεις του αιωρούνταν καβάλα στα δαχτυλίδια καπνού της πίπας, που κάπνιζε…

(πηγή φωτό: amazon.com)

Ξέρει να δίνεται στους ανθρώπους ολοκληρωτικά.
Συνδέεται με τον Βον Ουίλιαμς και τον Φέργκιουσον σε μια φιλία, που έχει θεμέλια την κοινή αγάπη για τη μουσική και την αμοιβαία εκτίμηση. Εκτίμηση και συμπαράσταση ως το θάνατο…


Oι ζωές τους, οι σχέσεις, αγάπες, ενθουσιασμοί, προβληματισμοί και προκαταλήψεις, δίνονται με απόλυτη ειλικρίνεια μέσα από την επιστολογραφία τους, που αποτελεί μάρτυρα μιας άνευ προηγουμένου δημιουργικής έκρηξης στην τέχνη τους!

Επιτυχία, αναγνώριση, φήμη έρχονται κάπως καθυστερημένα με τη χαρακτηριστική η σύνθεσή του "Dies natalis".

Μια  καντάτα για σόλο φωνή και ορχήστρα εγχόρδων σε πέντε κινήσεις, πάνω σε κείμενα του Thomas Traherne αγγλικανού κληρικού και ποιητή του17ου αιώνα, η γραφή του οποίου χαρακτηρίζεται για την ισχυρή μεταφυσική της αίσθηση.
Η αρμονική γλώσσα του Φίνζι, εμφανώς επηρεασμένη από κείνη του Βον Ουίλλιαμς, ενισχύει το στοχαστικό τόνο του έργου…
Ο συνθέτης μετά την όλο πνευματικότητα ορχηστρική εισαγωγή ξετυλίγει τα εντυπωσιακής φιλοσοφικής γλώσσας, φωνητικά μέρη, που αναθέτει σε υψηλή γυναικεία ή ανδρική φωνή. Επιλέγει τέσσερα ποιήματα του Traherne και η ακρόαση αφήνει αίσθηση μυστικισμού με τη ρέουσα, κατευναστική μελωδία να κινείται σε ύφος Μπαχικών χορικών.

Gerald Finzi : "Dies natalis".

Διευθύνει ο γιος του συνθέτη, Christopher Finzi

O Finzi,  ένα υπέροχος, δοτικός άνθρωπος, προσφέρει βοήθεια και υποστήριξη σε νέους καλλιτέχνες.

Οι συνθέσεις του συχνά αφήνουν γεύση γλυκόπικρη. Η ακοή παρακολουθεί και διαπιστώνει μια συνειδητοποίηση της αστάθειας και της παροδικότητας της ζωής.

Μέσα σε διάστημα λίγων χρόνων, χάνει πατέρα, τρία αδέρφια και τον αγαπημένο του δάσκαλο μουσικής. Απώλειες, που επιδρούν έντονα στη δημιουργική προσωπικότητά του.

Πάντα είχε το φόβο πως η ζωή του δεν θα είναι αρκετή ώστε να "ψιθυρίσει", όσα είχε κατά νου.
Επιβεβαιώθηκε στις προφητικές του σκέψεις.
Το 1951, μαθαίνει ότι πάσχει από τη νόσο του Hodgkin, μια μορφή λευχαιμίας.
Τού δίνουν το πολύ πέντε χρόνια ζωής. Είναι όμως δυνατός…Δεν εγκαταλείπει. Η διάγνωση ουδόλως μετριάζει τις δραστηριότητες του.
Η αγωνία, η ανησυχία, μια βουβή αναστάτωση της σκέψης και ένα τυχόν παράπονο εκφράζονται μόνο μέσα απ’τη μουσική του.

Το ’55 ο Μπαρμπιρόλι τού ζητά μια σύνθεσή του. Ο Τζέραλντ Φίνζι ετοιμάζει το "κονσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα".
Άκρως δεξιοτεχνικό μα και "εύγλωττο". Θα’ναι η τελευταία δημιουργία του.

Το δεύτερο μέρος του κονσέρτου αποτυπώνει όλη εκείνη την προθανάτια αγωνία του Φίνζι…
Αργό ρυθμικά, ήρεμο, ελεγειακό...κι ας είναι μουσικές εικόνες πόνου, σπαραγμού, θανάτου.
H προθανάτια αγωνία σ’ ένα δοξάρι και μια ακίδα ακουμπισμένη στο πάτωμα…


Πέθανε λίγους μήνες αργότερα, σαν σήμερα 27 Σεπτέμβρη το 1956, στα 55 του.
Μια νύχτα πριν χάσει τη μάχη με τη ζωή, πραγματοποιείται η πρώτη ραδιοφωνική μετάδοση του κονσέρτου του.

Οι στάχτες του διασκορπίστηκαν στο May Hill, στο Gloucestershire, ρίζωμα στη λατρεμένη του Βρετανική ύπαιθρο...

"Cello Concerto Op. 40 - Το δεύτερο μέρος στο 16:50
Σολίστ: Yo Yo Ma:

Ath Samaras27 September 2015 at 09:42


Excellent, all of 3 parts of the concert..! Thank You.
ReplyDelete
Replies



ELPIDA NOUSA27 September 2015 at 12:18


To έμπειρο αυτί σου κατέγραψε το μεγαλείο της κεκαλυμμένης ταραχής του Φίνζι!!Εγώ ευχαριστώ, Αθανάσιε!Delete
Reply



Unknown27 September 2015 at 10:59
Εξαιρετικό το περιεχόμενο και η μουσική που το συνοδεύει! Σε δυο γραμμές μια ζωή που έχει διαχρονικό αποτύπωμα! Ευχαριστούμε, Ελπίδα!
ReplyDelete
Replies

ELPIDA NOUSA27 September 2015 at 12:18

Μια ζωή , που αν και σύντομη και άδικη, γέννησε πλήθος μελωδιών, που μεταφέρουν άπειρες δονήσεις στην καρδιά κάθε ευαίσθητου...
Τελικά, η μουσική είναι το αντίβαρο σε κάθε μορφή συγκίνησης...
Εγω ευχαριστω, καλή μου φίλη, για τα πάντα επαινετικά σου σχόλια!Καλό ξημερωμα!

Γιόζεφ Στράους:"Ohne Sorgen-χωρίς προσοχή, χωρίς ανησυχία"

 

"Δεν αισθάνομαι  καλά!

Το πρόσωπό μου κάτωχρο, τα μαλλιά μου πέφτουν και νοιώθω ατονία!

Οι θολούρες στο μυαλό μου δεν αφήνουν τη σκέψη μου να συγκεντρωθεί στη δουλειά...

Φοβάμαι..."

Μ'αυτά τα λόγια έκλεισε το γράμμα στη γυναίκα του Καρολίνα, στο τέλος του καλοκαιριού, ο Γιόζεφ. Βρισκόταν στο Παβλόσκ απ'τις αρχές της άνοιξης, προκειμένου να συντονίσει τη διεξαγωγή των συναυλιών στη Ρωσία.
Ο Γιόζεφ, μεσαίος γιος του Γιόχαν Στράους, αδερφός του Γιόχαν και του Έντουαρντ, παρότι ταλαντούχος στη μουσική, κατόπιν υπόδειξης του αυταρχικού πατέρα του σπούδασε μηχανολογία στο Πολυτεχνείο της Βιέννης και κατετάγη στον αυστριακό  στρατό των Αψβούργων με αυτή την ειδικότητα.

Τα τρία αδέλφια Στράους. Από αριστερά: Έντουαρντ, Γιόχαν ΙΙ, Γιόζεφ

Ταλαντούχος σε κάθε μορφή τέχνης! Ζωγράφος, ποιητής, τραγουδιστής, συνθέτης, βιρτουόζος του βιολιού, αλλά και εφευρέτης!
Σχεδίασε ένα όχημα-άλογο με περιστρεφόμενη βούρτσα σάρωσης δρόμων, που κατασκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε από το δήμο της Βιέννης και δημοσίευσε δύο βιβλία για θέματα μαθηματικών.

"Δεν πρέπει να φοβάμαι,το ξέρω...

Ο φόβος δεν έχει καμιά ιδιαίτερη δύναμη, εκτός αν τον δυναμώσεις υποκύπτοντας σ’ αυτόν...

Μα, η αγωνία έχει φωλιάσει μέσα μου, με πιέζει, με απειλεί..."

Ο Pepi, έτσι φώναζαν χαϊδευτικά τον Γιόζεφ η οικογένεια και οι στενοί του φίλοι, ήταν ντροπαλός, εσωστρεφής και ευαίσθητος ως παιδί.
Φιλάσθενος, μιας και από μικρή ηλικία είχε έντονους πονοκεφάλους, μέχρι λιποθυμίας, πολλές φορές!

"Θα γνωρίσεις πολλές ήττες στη ζωή σου, αλλά ποτέ μην επιτρέψεις στον εαυτό σου να νικηθεί'", 

σκέφτηκε ο Γιόζεφ.

Όλα βρίσκονται στο μυαλό μας, τελικά...

Γκρίζο, μελανό, μαύρο.Του φόβου τα χρώματα...

Εγώ όμως, αγαπώ την ώχρα του ήλιου, το ροδί και το πορφυρό της χαράς...

Κόντρα στη γκίνια, ας διπλώσω το φόβο στο φύλλο, να το πάρει ο άνεμος..."

Έπιασε το δοξάρι.
Μια μελωδία γρήγορη, ανέμελη άρχισε να χορεύει.
Η αγωνία και ο φόβος πολλές φορές, οδηγούν σε μονοπάτια μοναδικής δημιουργίας!

Το βιολί έπαιζε, σχεδόν μόνο του," χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα, χωρίς προσοχή..."

Mε οδηγό τη δύναμη της θέλησης και την αισιοδοξία, είχε προκύψει μια πόλκα γρήγορη στο ρυθμό, με ζωντανό πνεύμα, λεπτή γοητεία, παιχνιδιάρικο ύφος και μια ελαφρότητα στην έκφραση, που έδινε την αίσθηση της γιορτής.

Το αποδείκνυε η σύλληψή του για το γελαστικό επιφώνημα "Χα, χα, χα!!!", των εκτελεστών...

Μια πόλκα με διάθεση πανηγυρική, "χωρίς ανησυχία" για το τί επιφυλάσσει το μέλλον.
Το κλειδί της επιτυχίας είναι να επικεντρώσουμε τη συνείδησή μας σε αυτά που θέλουμε, όχι σε αυτά που φοβόμαστε.

"Ο Pepi είναι ο πιο προικισμένος ! Εγώ απλά, είμαι πιο δημοφιλής ..." ,

είχε πει κάποτε ο Γιόχαν Στράους για τον αδερφό του.

Ο τάφος του Γιόζεφ στη Βιέννη

Η αισιοδοξία είχε δώσει το χέρι στο χαμόγελο ...
Οι παράλληλοι δρόμοι τους θα οδηγούσαν σε μικρά ή και, ποιος ξέρει, σε μεγάλα σύμπαντα!...

Ο Γιόζεφ ήταν ενθουσιασμένος με το αποτέλεσμα.
Το αξιοσημείωτο γι' αυτό το παιχνιδιάρικο, χαρούμενο κομμάτι είναι η αγωνία από την οποία προέκυψε.

Μια πόλκα-schnell (γρήγορη ρυθμικά), ανέμελη, "ohne sorgen" (χωρίς προσοχή), που έγινε αποδεκτή από το κοινό με μεγάλο ενθουσιασμό, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε στο θέατρο του Παβλόσκ, 22 Σεπτεμβρίου του 1869.

Απερίγραπτη η δύναμη της θέλησης, τελικά, που ούτε κι εμείς οι ίδιοι γνωρίζουμε!
Κι όταν την ανακαλύψουμε μένουμε άφωνοι με το ανάστημά της...και το ρίχνουμε στην πόλκα!!
Μια πόλκα ευφρόσυνη, στο ύφος της ψυχής, που πανηγυρίζει για το τι κατάφερε!!!

Josef Strauss :"Ohne Sorgen"
Τη Φιλαρμονική της Βιέννης διευθύνει ο Herbert Von Karajan 

(Ακούστε το πρώτο γελαστικό επιφώνημα στο 1:03)

Το κείμενο έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Unknown23 Σεπτεμβρίου 2015 at 05:26

Χωρίς φροντίδα, χωρίς ιδιαίτερη προσοχή, αλλά με θέληση βράχο, η μουσική ανταμώνει τον Γιόζεφ Στράους! Έξοχο, Ελπίδα, το άρθρο σου!
ReplyDelete

ELPIDA NOUSA23 Σεπτεμβρίου 2015 at 05:34

Δεν είναι λίγες οι φορές, που η δύναμη της θέλησης εντυπωσιάζει και μας τους ίδιους, Χαρά!Η Τέχνη ατσαλώνει τη θέληση, ακόμα και χωρίς ιδιαίτερες περιποιήσεις...Ευχαριστω πολύ για το σχόλιο.
Delete

"...γιατί ΜΟΥΣΙΚΗ είναι ΠΑΙΧΝΙΔΙ!"

 

Σμάρι από μελίσσι οι παρέες...Τιτιβίσματα από ζωηρά, αεικίνητα έντομα οι φωνούλες τους.

Σήμερα ήταν η πρώτη μέρα στο σχολείο.

Η πρώτη μέρα, που θα είχαμε την πρώτη επαφή μας μέσα στην αίθουσα.

Αυτά, και γω. Εγώ κι αυτά.

8.15΄.Το κουδούνι χτυπά και το πρόγραμμα με θέλει να λέω την πρώτη καλημέρα της σχολικής χρονιάς σ'ένα τμήμα της Πρώτης Γυμνασίου.

Μια παρέα μαθητών περιμένει να με "υποδεχτεί" στο διάδρομο, έξω από την τάξη.

Κατευθύνομαι προς τα κει με την τσάντα χιαστί, στο αριστερό χέρι απουσιολόγιο, βιβλίο ύλης, τα βιβλία του μαθήματος, το κουτί με τα cds και στο δεξί το απαραίτητο εργαλείο για τη Μουσική, το cd player.

Ένας ιππότης νεαρός τρέχει προς το μέρος μου να με βοηθήσει στο κουβάλημα!

Ευτυχώς, γιατί με δυσκολία συγκρατούσα τα τόσα συμπράγκαλα...

Με φορεσιά το ολόγλυκο χαμόγελό μου μπαίνω στην τάξη.

Πράγματι, μεγάλου μήκους το χαμόγελο !Από το ένα ως το άλλο αυτί κι ακόμη παραπέρα!

Μου'χε λείψει, (μια και την προηγούμενη χρονιά ήμουν σε άδεια), η μυρωδιά της τάξης, η βαμμένη με τη ζωντάνια ενός εφήβου!

Άφησα τα πράγματά μου στην έδρα για να συστηθώ.

 -Ελπίδα Νούσα, το όνομά μου και μαζί θα κάνουμε Μουσική!

Η τσαπερδόνα του πρώτου θρανίου πετάχτηκε με κείνη την γλυκειά αυθάδεια, λέγοντας:

 -ΜΑΘΗΜΑ Μουσικής!!!

-Μμμμ, ψέλισα και την κοίταξα με ύφος, που έμοιαζε δήθεν απορίας.

Μου'χε δώσει ένα καλό ερέθισμα για την πρώτη μου "διάλεξη" ενώπιόν τους.

-Μα, ξεκίνησα, η Μουσική ΔΕΝ είναι μάθημα!Η Μουσική είναι ΠΑΙΧΝΙΔΙ!!

Τα παιδιά με κοιτούσαν με μια επιφύλαξη.

Μάλλον ήθελαν να αρθρώσουν πολλά, αλλά ο σεβασμός προς την ηλικία μου τα εμπόδιζε!

Και μη γελάτε, όσοι με ξέρετε!

Μπορεί εγώ να νοιώθω νέα, ακμαία και γεμάτη ενέργεια, όμως στα μάτια των δωδεκάχρονων 

φαντάζω όμοια με την προγιαγιά τους!!

-Μη σαστίζετε και ναι!Η μουσική είναι παιχνίδι!

Δηλαδή εσείς, πώς 'εχετε κατά νου την κυρα-Μουσική, ρώτησα...

Τα είδες όλα συγκρατημένα.

Σα να΄χαν να πουν τόσα πολλά, που όμως κάτι τους εμπόδιζε. 

Ένα αόρατο βαρίδι, που κρατούσε την όποια έκφραση δεμένη χεροπόδαρα.

Γιατί βλέπεις, για τους πολλούς από μας, όσα έρχονται κατά νου, απαντήσεις στο ερώτημα τι είναι Μουσική, δεν αρμόζουν στη σχολική διαδικασία.

Ο νεαρός με το μοντέρνο κούρεμα και το αρχαιοελληνικό όνομα, όπως έμαθα αργότερα, πήρε το λόγο:

 -Μουσική είναι ρυθμός.Είναι τραγούδι, είπε ο Ορφέας κοφτά!

-Φυσικά και είναι ρυθμός και μελωδία και τραγούδι!!Είναι όμως και μαγεία!!

Για θυμήσου ένα διάσημο πρόγονό μας, που'χε μάλιστα και τ' όνομά σου, του απάντησα!

 Κι έτσι ξετυλίξαμε τον όμορφο και διδακτικό μύθο του τραγουδιστή, που με τον αυλό και τη λύρα του κοίμιζε, μάγευε τα όντα, επιδρούσε στη διάθεση και την ψυχή τους!

 -Άρα;Τι άλλο είναι η Μουσική;

Είναι συναίσθημα, συγκίνηση, καλλιέργεια, εμπειρία, εκτόνωση!  Είναι εμψύχωση!

Ο ρυθμός, η κίνηση, το τραγούδι κι ο χορός ακόμα, θα΄ναι τα εργαλεία μας για έκφραση και δημιουργικότητα, γι'αυτοσχεδιασμό, εξωτερίκευση, συμμετοχή...ελευθερία, χαρά!

Όλα αυτά δε νοιώθετε όταν βγαίνετε στις αλάνες, τις πλατείες, τις πυλωτές ή τα μπαλκόνια έστω, να παίξετε με τους φίλους σας;

Η άκρη του ματιού μου έπιασε κάποιον μακρυμάλλη, που προσπαθούσε να κρυφτεί πίσω από το μπροστινό του.

Είχε μαζευτεί, καμπουριάσει σχεδόν, και με κατεβασμένο το κεφάλι και χαμηλόφωνα, ίσα που άκουσα τη φράση του:

 -Σύγκρουση με το κατεστημένο, κυρία;

 Γύρισα προς το μέρος του.

Είχε καταλάβει πως τον άκουσα και οπλισμένος αυτή τη φορά με θάρρος κι αυτοπεποίθηση ανασήκωσε το κεφάλι.

Τώρα με κοιτούσε ευθύς στα μάτια σα να επαναλάμβανε με τη σιωπή του την ερώτηση:

 -Σύγκρουση με το κατεστημένο, κυρία;

 Πέρασαν κάποια δευτερόλεπτα...

 -Οχι , αγόρι μου!Το εκπαιδευτικό κατέστημενο απαιτεί αποστάσεις μεταξύ μας κι αυτό ΔΕΝ το θέλω.

Εγώ θέλω να σε πιάσω απ΄το χέρι και να σου δείξω το φως !

Να δεις  τη ζωή με τον τρόπο που ΤΗΣ και ΣΟΥ αξίζει.

Να παραμείνεις ζωντανός, μ'ευαισθησίες και πάθος για ό,τι κάνεις!

Να νοιώθεις, να εμπιστεύεσαι, ν'αγαπάς!

Να προβληματίζεσαι, αλλά να μη χάνεσαι σε σύνθετους και περίπλοκους συλλογισμούς, συχνά αδιέξοδους, που αποπροσανατολίζουν από τούτα και κείνα τα μικρά, που κρύβουν την ευτυχία...

 Κοίταξα το ρολόι μου.Πάλι είχα φλυαρήσει.Σε δώδεκα λεπτά θα χτυπούσε για διάλειμμα.

Άνοιξα το κουτί με τα cds. Ανέσυρα ένα "εκτάκτου ανάγκης" από το προσωπικό μου αρχείο.

Άνοιξα το μηχάνημα, τοποθέτησα το δίσκο στη θέση του και πάτησα το play.

Ο ήχος ξεκίνησε...Ενίσχυσα το ρυθμό χτυπώντας παλαμάκια...

Φαίνεται οι μαθητές να απολάμβαναν την ακρόαση, μιας και κάτι τους έλεγε η μελωδία, που άκουγαν.

Λύθηκαν, χαλάρωσαν...Δεν υπήρχαν αποστάσεις...

Η επιθυμία της έκφρασης γινόταν πιο αισθητή, όσο η ένταση δυνάμωνε.

Ένας - ένας προστίθετο στην αυτοσχέδια μπάντα κρουστών.

Άλλος με κλαπς, άλλος με τα δάχτυλα κι άλλος με ό,τι πρόχειρο έβρισκε πάνω στο θρανίο.

Ένα μολύβι, ένα στυλό, ένα μαρκαδόρο.

Χωρίς ντροπές...

Άρχισα τα φωνήματα...

Έτσι, χωρίς πρόγραμμα, με ό,τι η φαντασία της στιγμής ανέβαζε στο στόμα.

Το σώμα μου ακολουθούσε ήπια το ρυθμικό χτύπο.Παρασύρθηκαν και κείνα.

Μπορεί να κάθονταν στις καρέκλες, αλλά η ανάγκη της έκφρασης γινόταν ηφαίστειο που δονείτο κι αναζητούσε την έκρηξη!

Η εσωτερική λάβα απαιτούσε οδό διαφυγής.

Η  τέχνη μου, πάλι είχε θαυματουργήσει!

Ιδιαίτερα τη στιγμή, που εισέβαλαν οι γκάιντες!

Οι μελωδίες, που ακούγονταν ήταν του  Μωρίς Ζαρ απ'την ταινία "ο κύκλος των χαμένων ποιητών".

Μέσα από τη λιτότητα της μουσικής του γραφής ο συνθέτης δημιούργησε ένα αριστούργημα!

Το "Keating’s Triumph" μια ηχητική ποίηση, προκάλεσε ρίγη και ανάταση ψυχής!

Οδήγησε στην εκτόνωση, τη συμμετοχή, την ελευθερία!

Γιατί ΜΟΥΣΙΚΗ δεν είναι μάθημα!!!...Μουσική είναι ΠΑΙΧΝΙΔΙ!!

Carpe Diem, guys!!!

(Αφιερωμένο στο Α2 του 9ου Γυμνασίου Πάτρας σχολ.έτους 2015-16)

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό: iporta.gr

"Ένας Αγροτικός Γάμος στην Τέχνη"

 

"Peasant Wedding", Pieter Bruegel the Elder -Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη

9 Σεπτεμβρίου και το ημερολόγιο γράφει το όνομά του.

Ο Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος  ήταν φλαμανδός ζωγράφος, χαράκτης και σχεδιαστής, που πέθανε στις Βρυξέλλες σαν σήμερα το 1569.

Ήταν γνωστός για τα τοπία του και τις αγροτικές σκηνές, μα κυρίως ήταν ζωγράφος της αλληγορίας και της ηθογραφίας.
Οι συνθέσεις του είναι αφηγηματικές, εστιάζοντας στις λαϊκές παραδόσεις και τα έθιμα του τόπου. Συνθέσεις, που έχουν και την αξία της λαογραφικής καταγραφής της εποχής.

Πολλοί οι γνωστοί πίνακές του.
Για σήμερα επιλέγω να σας παρουσιάσω τον «Αγροτικό Γάμο» του, ένα εικαστικό με ιδιαίτερη λεπτομέρεια στις σκηνές, που απεικονίζει.

Στο κέντρο ένα μακρύ τραπέζι, που συγκεντρώνει περιμετρικά τους καλεσμένους.

Η νύφη στέκει κάτω από ένα χάρτινο στέμμα ενώ το γλέντι φαίνεται να έχει ξεκινήσει...

Και γλέντι χωρίς μουσική δεν γίνεται, φυσικά!

Οι οργανοπαίχτες στέκουν στη μέση του πλάνου, φυσούν τις γκάιντες, ενώ ένας άνδρας γεμίζει με άφθονο ποτό τις κανάτες.

Οπωσδήποτε, ένας γάμος της τότε εποχής απαιτεί και το προικοσύμφωνο!

Έτσι, απαραίτητη η παρουσία του συμβολαιογράφου να το συντάξει.
Είναι ο άντρας με το μαύρο μπερεδάκι, που βλέπουμε στην ξύλινη, σκαλιστή καρέκλα με την ψηλή πλάτη.

Παρόντα και τα σύμβολα γονιμότητας με τα δεμάτια στον τοίχο ή της αθανασίας και της αιώνιας αγάπης με το παγώνι, που ο Μπρίγκελ εμφανίζει το φτερό του, στο καπέλο του μικρού αγοριού, που γλείφει όλο ευχαρίστηση την πήλινη, βαθιά τσανάκα κι έτσι προφταίνει ν'αποτυπωθεί κι η αθωότητα...

Οι σερβιτόροι πηγαινοέρχονται με βιάση κι ο κόσμος, που παρακολουθεί το γάμο, πολύς!

Ανάμεσά τους και ο ίδιος ο ζωγράφος, με τη μαύρη επίσημη φορεσιά του και το σπαθί, στην άκρη του τραπεζιού, που συνομιλεί με τον  ιερέα, που πιθανότατα πραγματοποίησε την τελετή.
.

***

Ένα «χωριάτικο γάμο» περιγράφει  με την ανεπανάληπτη πένα του και ο δικός μας Άγγελος Σικελιανός...

«Σταματημένα τ΄ άλογα, ας προσμένουν στην πλακόστρωτη απλωσιά,

π΄ όλη γεμίζει από το χτύπο του πετάλου, όπως πληθαίνει το συμπεθεριό

[...]

οι συμπεθέρες στολισμένες σε μετάξια και χρυσά,τινάζουνε απαλά τα γκέμια,

να κινήσουνε μαζί...

 κ΄ είναι η γαλάζια μέρα, η Κυριακή

κι΄ από τα βάθη του χωριού της νιάς καμπάνας χύνεται η βοή,

κι΄ όλο έχει αδειάσει το χωριό, στο λιόχαρον αλώνι, ομπρός στην εκκλησιά!

Στημένη η νύφη, σε θρονί, που αστράφτει, χαμηλό,

μήτε δεξιά, ας κυττάει, μήτε ζερβά,

ενώ οι στολίστρες, πίσω από τους ώμους της, ορτές,

απ΄ την κορυφή του κεφαλιού της, τής χωρίζουνε στη μέση τα μαλλιά.

[...]

 Στους άσπρους τοίχους τα πλεγμένα στάχυα λάμπουν καρφωτά...

[...]

Μα από τη νύφη, ασάλευτη, τριγύρα,

σκεπασμένη τώρα στ΄ αραχνόφαντο κεφαλοπάνι,

ας ξεχειλίζει η διάφανη σιγή, κι΄ ο απάρθενος ας ρεύει λογισμός.

[...]

Μα στο άτι απάνου , πό'ρχεται μπροστά ο γαμπρός, την πλάση όλη χαίρετε προικιό! Πίνει τον ήλιο το κορμί του, πίνει,

ως μια ζεστή ψιλή αμμουδιά, τον πάντα νέον αφρό!

Το συγκεκριμένο ποίημα του Σικελιανού «Χωριάτικος Γάμος» εμπνέει τον  άγγλο συνθέτη σερ Τζων Τάβενερ, που σε συνδυασμό με το Χορό του Ησαΐα από τη γαμήλια τελετή του ορθόδοξου γάμου δίνει μια σειρά από μουσικές και λεκτικές εικόνες, που περιγράφουν έναν γάμο  σε Ελληνικό χωριό.
Ο χαρακτήρας του χορωδιακού έργου γαλήνιος, νηφάλιος και κατανυκτικός, όπως απαιτεί το ιερό Μυστήριο με τον ιδιαίτερα βαθύ συμβολισμό.
Μουσική, που συντελεί και επιτείνει την αίσθηση του ιερού Μυστηρίου της αγάπης και της ένωσης  δύο ανθρώπων  "...εις σάρκα μίαν" και όχι ένα κοσμικό γεγονός...

Ένα έργο, που αφιέρωσε στη γυναίκα του, Μαριάννα και θα το απολαύσουμε αυτό το απόγευμα...

ΠΗΓΕΣ: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, «Μεγάλοι ζωγράφοι» εκδ.ΜΕΛΙΣΣΑ, Εικαστικά Βιβλίο ΟΕΔΒ, «The Music of Silence:John Tavener», Brian Keeble

Η μάχη στο Μποροντίνο, η πανωλεθρία του Ναπολέοντα και η Ουβερτούρα του Τσαϊκόφσκυ...

"Battle of Borodino, 7th September 1812"
(Louis-François Lejeune)

7 Σεπτέμβρη του 1812 λαμβάνει χώρα η "Μάχη στο Μποροντίνο"...
Αντίπαλοι η μεγάλη στρατιά του Ναπολέοντα και οι Ρώσοι. Θεωρείται η πιο αιματηρή σύγκρουση των Ναπολεόντειων Πολέμων με μεγάλες απώλειες. Το Μποροντίνο ήταν η τελευταία προσπάθεια των Ρώσων να σταματήσουν την προέλαση των Γάλλων προς τη Μόσχα, η οποία έπεσε μια εβδομάδα αργότερα.
Αν και τελικά οι Ρώσοι υποχώρησαν, η σημασία της μάχης είναι τεράστια κρίνοντας από τις εξελίξεις, αφού στη συνέχεια ο Γαλλικός στρατός αποδεκατίστηκε από το ρωσικό χειμώνα.

"Ζή-τω-ω-ω-ω!! — βούιξαν οι φωνές. — Ε, ας βρεθεί τώρα μπροστά μου, όποιος να 'ναι! — σκεφτόταν ο Ροστόβ και σπιρουνίζοντας αλύπητα τον Γράτσικ, και προσπερνώντας τους συντρόφους του όρμησε μπροστά με ασυγκράτητο καλπασμό.
Πιο μπρος διακρινόταν κιόλας ο εχθρός.
Ξαφνικά μια δυνατή πνοή, σαν κάποια τεράστια σκούπα να κινήθηκε στον αέρα, χτύπησε πάνω στον ουλαμό. Ο Νικολάι ύψωσε το σπαθί του, έτοιμος να χτυπήσει, μα την ίδια στιγμή ο στρατιώτης Νικήτιενκο, που κάλπαζε μπροστά του, αποκόπηκε απ' αυτόν κι ο Ροστόβ αισθάνθηκε, σα μέσα σ' όνειρο, πως εξακολουθούσε να τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και ταυτόχρονα πως μένει ακίνητος στην ίδια θέση.
Πίσω του, ο γνώριμος ουσάρος Μπανταρτσούκ παρ' ολίγο να πέσει πάνω του και στράφηκε και τον κοίταξε θυμωμένος. Το άλογο του Μπανταρτσούκ ξαφνιάστηκε και προσπέρασε καλπάζοντας.
 — Μα τι συμβαίνει; Δεν κινούμαι; Δεν προχωρώ; Έπεσα, είμαι σκοτωμένος, — την ίδια στιγμή ρώτησε και αποκρίθηκε ο Ροστόβ.
Ήταν πια μονάχος μέσα στον κάμπο. Αντίς για τα άλογα που κάλπαζαν και τις πλάτες των ουσάρων, έβλεπε γύρω του να εκτείνεται μονάχα η ακίνητη γης κι ο θερισμένος κάμπος. Αισθάνθηκε κάτωθέ του ζεστό αίμα..." 

(Απόσπασμα από το "Πόλεμος και Ειρήνη" του Λέοντος Τολστόι, του οποίου έμπνευση αποτέλεσαν οι μάχες των Ρώσων με τους Γάλλους, ανάμεσά τους και η Μάχη στο Μποροντίνο)

"Battle of Borodino, 7th September 1812"
(Peter von Hess )

Το αριστούργημα του Τολστόι κυκλοφόρησε το 1869 επαναφέροντας μνήμες από τη ρωσική αντίσταση στη γαλλική εισβολή. Αυτό οδήγησε στην ανοικοδόμηση κτισμάτων- μνημείων, αλλά και εικαστικών έργων, όπως και νέων μουσικών συνθέσεων.

Η Μάχη στο Μποροντίνο, καθώς και η εισβολή και η καταστροφή του Ναπολέοντα στη Ρωσία ενέπνευσαν στον Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ την "Ουβερτούρα 1812", στην οποία περιγράφει και εκφράζει μουσικά τις σφοδρές επιθέσεις, τη γενναία αντίσταση, τον οδυρμό από τις απώλειες, το ρωσικό θρίαμβο...
Συνετέθη το 1882 για την 70ή επέτειο των πολέμων μετά από προτροπή του φίλου και μέντορά του, Νικολάι Ρουμπινστάιν.

Ο συνθέτης για να επιτύχει το καλύτερο αποτέλεσμα της περιγραφής  και με μοναδική μαεστρία αναμιγνύει ρωσικά παραδοσιακά τραγούδια με εκκλησιαστικούς ψαλμούς, με ήχους κανονιών και καμπανών αποδίδοντας ρεαλιστικά όλα εκείνα τα ανατριχιαστικά συναισθήματα!

Αν και ο συνθέτης αποκάλεσε το έργο του "πολύ δυνατό, θορυβώδες και αμφιβόλου καλλιτεχνικής αξίας", οι κριτικοί και οι ακροατές το χαρακτήρισαν "επικό" και τον ρώσο δημιουργό "ευρηματικότατο", καθώς με τις τυμπανοκρουσίες από τα χάλκινα, δημιουργεί ένα μεγαλεπήβολο και ανυπέρβλητης δυναμικής έργο!
Ενα έργο γεμάτο με περήφανο εθνικιστικό συναίσθημα, που ολοκληρώθηκε σε έξι μόλις εβδομάδες!

Ο συνθέτης χρησιμοποιεί μοτίβα από ρωσικά λαϊκά τραγούδια, το τροπάριο "Σώσον Κύριε τον λαόν σου" για να επισημάνει τη θεϊκή συμβολή στη διάσωση της Ρωσίας, τη "Μασσαλιώτιδα", τον εθνικό ύμνο της Γαλλίας για να υποδηλώσει την ορμή των επιτιθεμένων και τον εθνικό ύμνο της αυτοκρατορικής Ρωσίας "Ο Θεός σώζει τον Τσάρο" για το θριαμβευτικό κλείσιμο του κομματιού.
Τα κανόνια και οι καμπάνες που ηχούν ως όργανα δίνουν ένα ανατριχιαστικά ρεαλιστικό τόνο στο έργο.

Tchaikovsky: "1812 Overture",
Φιλαρμονική Βερολίνου-Χ. Φ. Κάραγιαν 

"Ο Πολιτισμός έχει όνομα: ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΑ"

 

[Η Ειρήνη Παππά σε πορτραίτο φαγιούμ. Αλιεύτηκε από την σελίδα του φβ:
"Ειρήνη Παππά - Irene Papas" και καθώς διάβασα είναι έργο του Λάζαρου Πάντου]

Δεν της ταιριάζει ο τίτλος της "σταρ", όμως σαγήνευε με τη λιτή, μεγαλοπρεπή, δωρική ομορφιά της!

(από: mcf)

(από: mcf)

Η Ειρήνη Λελέκου, κατά κόσμον Ειρήνη Παπά, που γεννήθηκε σα σήμερα, 3 Σεπτεμβρίου 1929, αυτή η "ιέρεια του κινηματογράφου", που παρότι συχνά ακαλλώπιστη εξωτερικά, υπήρξε ο Πολιτισμός ο ίδιος,  η λεβεντιά κι η περηφάνια προσωποποιημένες.

Η Ειρήνη είχε αδυναμία στη μάνα της, όμως αναγνώριζε και στον πατέρα της κάτι σπουδαίο που της πρόσφερε: Να είναι περήφανη. Όχι σκυμμένη να κεντάει μαξιλαράκια, αλλά να διαβάζει Αριστοτέλη. Ήταν εκείνος που τής έμαθε πως μόνο μια αριστοκρατία υπάρχει: η αριστοκρατία του πνεύματος.

Όλη η Ελλάδα και τα χαρακτηριστικά της βρίσκονται συγκεντρωμένα στους μορφασμούς της, τις εκφράσεις, τις ερμηνείες της...

Άλλοτε ωμή Κλυταιμνήστρα ή ανυπότακτη Αντιγόνη... Άλλοτε ανθρώπινη Ηλέκτρα με τις θρηνητικές κραυγές της ή σαγηνευτική Ελένη ... Κι άλλοτε με το τραγουδιστικό της χάρισμα να προκαλεί ανατριχίλα ως άγριο κι ανήμερο θηρίο ή τρυφερή συγκίνηση σε κάποιο μελωδικό νανούρισμα.

(discogs)

Σας καλημερίζω με ένα παραδοσιακό τραγούδι της Αργολίδας, αλληγορικού χαρακτήρα, διασκευασμένο από το Βαγγέλη Παπαθανασίου (Δίσκος: ΩΔΕΣ) σε μια διαφορετική και προσεγμένη προσέγγιση του συνθέτη.

Μια υπέροχη δουλειά, που παντρεύει το παλιό με το νέο, το παραδοσιακό με το σύγχρονο σε μια ερμηνεία, που  προκαλεί δέος!

"Νερατζούλα φουντωμένη που 'ναι τ' άνθια σου...

Που 'ναι η πρώτη σου εμορφάδα που 'ν' τα κάλλη σου..."

Ένα τραγούδι που  μεσ'τη γλύκα του κρύβεται επιμελώς και η μελαγχολία...παρότι είναι τραγούδι που ακούγεται σε γάμους!Τραγουδιέται σε αργό ρυθμό, περπατητά από τους συγγενείς, όταν πάνε να πάρουν τη νύφη.
Οι ειδικοί λένε πως στην αρχική του μορφή ήταν ιστορικό, που στο πέρασμα του χρόνου  μετετράπη σε γαμήλιο τραγούδι .
Όπως και να'ναι καθώς βηματίζεις τον αργό τσάμικο δονείσαι από τη γνήσια, αγέρωχη, ελληνική ψυχή!Παρασύρεσαι απ' την απαράμιλλη τέχνη  και τεχνική του, φιλοσοφείς με το μέγα νόημα, που κλείνει στο ελάχιστό του...

Στο παρακάτω βίντεο η Παπά ερμηνεύει το ίδιο τραγούδι a capella  στην ταινία του Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα: 

"UN FILME MALADO-Λόγια μιας ταινίας"

(από: studio52)

Όταν η Ειρήνη Παπά τραγούδησε Μίκη Θεοδωράκη οι New York Times, έγραψαν για τη φωνητική ερμηνεία της:

"Η Ειρήνη είναι μια Κλυταιμνήστρα του πιο ευγενικού πάθους, με μια ϕωνή σαν κόκκινο κρασί που κυλά σαν κεραυνός. Έντονα μάτια και ένα κλάμα αϕωνίας το οποίο αντηχεί στην ψυχή και ραγίζει την καρδιά. Στη ϕωνή της μπορείς να ακούσεις το θρήνο του ελληνικού χορικού, το βασανιστήριο μιας τραγικής ηρωίδας ή το κλάμα μιας χαροκαμένης μάνας". 

Τη βλέπεις στην οθόνη, ακούς τη φωνή της, παρακολουθείς προσηλωμένος, αφουγκράζεσαι, νοιώθεις κι αναρωτιέσαι...
Μέγιστη μεν, αλλά καλύτερη ως ηθοποιός ή ως τραγουδίστρια;

Η απάντηση έρχεται αβίαστα...

Πάντα καθήλωνε η Παπά!
Είτε στη νιότη της με το Μίκη, είτε στην ωριμότητά της με το Βαγγέλη...
Ανήκει στην κατηγορία των καλλιτεχνών, που η υποκριτική τους δεινότητα ανέδειξε ακόμη περισσότερο τα φωνητικά τους χαρίσματα!
Το μαγικό, όμως στην Παπά είναι το ζύγισμά τους!
Τόσο, όσο! Πάντα με μέτρο (διδαχή των τραγωδιών, που με σεβασμό υπηρέτησε) τηρώντας τα στεγανά και τα όρια της κάθε τέχνης προς επίτευξη του τέλειου αποτελέσματος!

Ο Αττίλας της αλόγιστης βαρβαρότητας και ο Βέρντι...

 

"Έφιππος Αττίλας", Ντελακρουά

Ο Αττίλας, βασιλιάς των Ούννων, ο λεγόμενος και "μάστιγα του Θεού", έσπερνε τον τρόμο και τον θάνατο στην ανατολική και δυτική ρωμαϊκή αυτοκρατορία, νικώντας κατά κράτος τις λεγεώνες των Ρωμαίων.
O αιμοχαρής ηγέτης γεννήθηκε σαν σήμερα, 2 Σεπτεμβρίου 406...
Υπήρξε ο φοβερότερος επιδρομέας, άγριος, ορμητικός και ανελέητος! Σαν αρπακτικό κατασπάραξε την απέραντη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, πραγματοποιώντας πλήθος λεηλασιών στα Βαλκάνια, την Ιταλία και τη Γαλατία κι έφτασε το κράτος των Ούννων από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τον ποταμό Ρήνο.
Φιλόδοξος, βάναυσος, αδίστακτος, μια πολεμική μηχανή που σάρωσε τον 5ο αι μ Χ.

Γνωστή είναι η ήττα του στα Καταλαυνικά Πεδία, όπου αντιμετώπισε συσπειρωμένους  Ρωμαίους, Γαλάτες, Βουργουνδούς και Βησιγότθους, γνωστή ως "Μάχη των Εθνών" που εξαιρετικά η Τέχνη έχει αποτυπώσει και εικαστικά και μουσικά.

Σας θυμίζω το εκπληκτικό εικαστικό του Wilhelm von Kaulbach, "Μάχη των Ούννων", που εκτίθεται στη Νέα Πινακοθήκη Μονάχου, που βλέποντάς το το 1857 ο Φραντς Λίστ εμπνεύστηκε το ομώνυμο συμφωνικό ποίημά του: "Hunnenschlacht". 

Σήμερα θα αναφερθούμε στην όπερα του Τζουζέπε Βέρντι που τιτλοφορείται με το όνομα του βάρβαρου πολεμάρχου: "Atilla", βασισμένη χαλαρά στη ζωή του, καθώς παρουσιάζει και αρκετά μυθοπλαστικά στοιχεία, ιδίως σε ό,τι έχει να κάνει με το τέλος του Αττίλα.

Ο λιμπρετίστας στηρίχτηκε στο θεατρικό "Attila, König der Hunnen-Αττίλας, ο βασιλιάς των Ούννων" του Zacharias Werner.
Σχετικά με το τέλος του Ούννου βασιλιά υπάρχουν δυο εκδοχές:
Η μια θέλει να πέθανε τη νύχτα του γάμου του, όταν τού προκλήθηκε ρινορραγία μετά το πολύ φαγητό και πιοτό. Όμως η γυναίκα του δεν ειδοποίησε κανέναν, κάτι που προξένησε υποψίες για εκδίκησή της επειδή ο βασιλιάς των Ούννων είχε σκοτώσει την οικογένειά της και η άλλη εκδοχή πως τον δηλητηρίασαν στο γλέντι του γάμου...

Ο λιμπρετίστας του Βέρντι, Temistocle Solera, με έναυσμα την πρώτη εκδοχή και με αρκετή φαντασία στήνει μια ιστορία, όπου ο Ρωμαίος στρατηγός Αέτιος συμμαχεί με τον Αττίλα, ενώ  η όμορφη Ονταμπέλα που τον πατέρα της δολοφόνησε ο Αττίλας, αποφασίζει να τον εκδικηθεί.
Είναι αρραβωνιασμένη με ένα Ρωμαίο στρατιώτη, όμως καθώς ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, σαγηνεύει τον άγριο πολεμιστή. Λίγο πριν το γάμο τους τον σκοτώνει με το σπαθί που τής είχε χαρίσει...


Το κοινό δέχτηκε την όπερα με επευφημίες στην πρεμιέρα του 1846 στη Βενετία, καθώς συνταίριαξε το θέμα με τους αγώνες των Ιταλών για την θέσπιση φιλελεύθερου συντάγματος.
Πολλοί δε, χαρακτήρισαν το έργο κατάλληλο για την "πολιτική εκπαίδευση του λαού".
Η όπερα έκανε τους κριτικούς να δηλώσουν πως "κανένα από τα έργα του Βέρντι δεν ξεσήκωσε περισσότερο ενθουσιασμό!Ο "Αττίλας" είναι η όπερα -περισσότερο από κάθε άλλη- που στεφάνωσε με άφθονες δάφνες το συνθέτη της!"


Θα παρακολουθήσουμε από την Α΄Πράξη τη σκηνή στο στρατόπεδο των Ούννων,  τον Αττίλα, ο οποίος πετάγεται από τον ύπνο του ιδρωμένος από έναν εφιάλτη. Διηγείται το κακό όνειρο στον υπηρέτη του: ένας γέρος τον αρπάζει από τα μαλλιά και τον προειδοποιεί να σταματήσει την επίθεσή του στο ιερό έδαφος της Ρώμης...
Προς στιγμήν ο βάρβαρος ηγέτης θορυβείται, όμως στη συνέχεια ανακτά το θάρρος του και διατάζει προέλαση του στρατού του καλώντας να πολεμήσει μέχρις εσχάτων!

Στο ρόλο του Αττίλα ο Samuel Ramey, όπου ο ρόλος έχει σφραγιστεί με το όνομά του και η ερμηνεία του πήρε διθυραμβικές κριτικές.

 Giuseppe Verdi : "Attila", Act I - Scene II:

H λεπτομέρεια του EIKAΣΤΙΚΟΥ είναι από την τοιχογραφία: "Attila and His Barbarian Hordes".

Εικόνα 1
(από personal.umich.edu)

Πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων έργο, που κοσμεί τον ένα από τους δυο θόλους σε σάλα της Βιβλιοθήκης του Palais Bourbon.

Ο Ντελακρουά φιλοτεχνεί δυο  αλληγορικά θέματα για τον πόλεμο και την ειρήνη.

Το ένα  αντιπροσωπεύει τη βαρβαρότητα του Αττίλα, (Εικ. 1) που τον απεικονιζει έφιππο να παρασύρει τα πάντα σκορπίζοντας τρόμο
και
το άλλο τον πολιτισμό που ανθεί εν καιρώ ειρήνης, με τον Ορφέα διδάσκοντας Τέχνες στους Έλληνες (Εικ. 2).

Εικόνα 2
(από personal.umich.edu)

Για το συμφωνικό ποίημα του Φραντς Λιστ "Hunnenschlacht-Μάχη των Ούννων" μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερο κείμενό μου  εδώ.