"Απ' το Σεφέρη στο Ντεμπισί μέσω...Δελφών"

 (Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Νομπελίστα ποιητή μας, Γιώργου Σεφέρη)

Εδώ, στο χώμα ρίζωσε μια στέρνα

μονιά κρυφού νερού που θησαυρίζει.

Σκεπή της βήματα ηχερά. Τ' αστέρια

δε σμίγουν την καρδιά της. Κάθε μέρα

πληθαίνει, ανοιγοκλεί, δεν την αγγίζει.

[...]

Στο πύργωμα του θόλου ανέλεης νύχτας

πατούνε οι έννοιες κι οι χαρές διαβαίνουν,

με το γοργό κροτάλισμα της μοίρας

πρόσωπα ανάβουν λάμπουν μια στιγμή

και σβήνουνται σ' ένα σκοτάδι εβένου.

[...]

Δάκρυα γυρεύει η δίψα της αγάπης

τα τριαντάφυλλα σκύβουν - η ψυχή μας -

στα φύλλα ακούγεται ο παλμός της πλάσης

το απόβραδο σιμώνει σα διαβάτης

ύστερα η νύχτα κι ύστερα το μνήμα ...

[...]

Μα η νύχτα δεν πιστεύει στην αυγή

κι η αγάπη ζει το θάνατο να υφαίνει

έτσι, σαν την ελεύθερη ψυχή,

μια στέρνα που διδάσκει τη σιγή

μέσα στην πολιτεία τη φλογισμένη.

(Απόσπασμα από το ποίημα "Η Στέρνα" του Γ.Σεφέρη)

"...Αν επιτύχει και μ᾿αρέσει, και αν ο Claude-Achille ζούσε, θά του τη χάριζα", γράφει για τη "ΣΤΕΡΝΑ" ο Γ. Σεφέρης στο Ημερολόγιό του.

Ο Ντεμπισί, όπως ο Φρανκ, ο Στραβίνσκυ ή ο Σατί ήταν συνθέτες για τους οποίους έτρεφε μεγάλη εκτίμηση και είχαν επηρεάσει το μεγάλο μας ποιητή.

"Σήμερα αγόρασα τα Préludes του Claude-Achille με τον Cortot...

[...] 

Τ᾿ άκουσα δυο τρεις φορὲς και τώρα είμαι ζαλισμένος, ανυπόστατος και δυστυχής. 

Τι αξίζουν οι προσπάθειές μας άμα ξέρουμε πως υπήρξαν τέτοιοι άνθρωποι; 

[...]

 κι αυτά τα  Préludes, μου θυμίζουν κάτι από Μαλλαρμέ ... 

Μα, τι σημασία έχει τί μού θυμίζει αν με κάνει να νοιώθω τί μου λείπει...

[...]

Τί έφερε στη μουσικὴ αυτὸς ο άνθρωπος, τί παράθυρα άνοιξε!!"

(Από το Ημερολόγιο του Σεφέρη)

Tα "Πρελούδια" του Ντεμπισί είναι μια συλλογή σε 2 βιβλία από 24 κομμάτια για σόλο πιάνο, σε ελεύθερη μορφή, αντίθετα δηλαδή από τα αυστηρά πρότυπα των Πρελουδίων του Μπαχ.

Κάθε πρελούδιο έχει και έναν ευφάνταστα απρόσμενο τίτλο, έναν λεκτικό οδηγό για τον ερμηνευτή, που όμως δεν έχει σκοπό να φυλακίσει την εκφραστικότητά του, γι'αυτό και αναγράφεται από το συνθέτη στο τέλος της παρτιτούρας, κάτι σαν προσωπική ανάμνηση, σαν ομιχλώδες αναθύμημα, θολή αναπόληση...,χωρίς να, επηρεάζει τον ερμηνευτή εκ των προτέρων, επιτρέποντάς του να εμβαθύνει εκείνος στα σημεία που αγγίζουν την ψυχή του περισσότερο και να δώσει προσωπικές αποχρώσεις στην ερμηνεία του.

Το πρώτο πρελούδιο του 1ου Βιβλίου έχει τίτλο: 

¨Οι χορεύτριες των Δελφών" 

και είναι εμπνευσμένο από τον "Κίονα με τις χορεύτριες", το γλυπτό αριστούργημα των Δελφών:

Ένα μαρμάρινο κίονα, με ύψος 11 περίπου μέτρα, που φέρει φύλλα άκανθας, τόσο στο κιονόκρανο όσο και στη βάση των σπονδύλων, έτσι ώστε να μοιάζει με βλαστό φυτού. 

Στο ανώτερο τμήμα του υπάρχει σύμπλεγμα τριών γυναικών, πιθανόν χορευτριών.

Οι τρεις κοπέλες πήραν το όνομά τους από τη χορευτική εντύπωση, που έδινε η στάση τους και είχαν ερμηνευθεί ως Θυιάδες, τοπική ονομασία των Μαινάδων της διονυσιακής ακολουθίας που χόρευαν στις κορφές του Παρνασσού (κόρες της Θυίας, ιέρειας του Διονύσου στους Δελφούς).

Σήμερα όμως πιστεύεται ότι πρόκειται για τις τρεις κόρες του βασιλιά Κέκροπα που προσφέρουν στον Απόλλωνα το αγαπημένο του σύμβολο, τον τρίποδα.
Φορούν διαφανή χιτώνα ζωσμένο ψηλά, που αναδεικνύει την ομορφιά τους. Σηκώνουν το δεξί τους χέρι και προβάλλουν ελαφρά το ένα πόδι, δίνοντας τη γενική αίσθηση μιας χαριτωμένης, αέρινης κίνησης.
Πάνω από τα κεφάλια τους υψωνόταν, όπως αναφέρθηκε, τρίποδας, που στήριζε χάλκινο λέβητα. 

Το μνημείο πατούσε επάνω σε λίθινο βάθρο, που φέρει τη χαρακτηριστική επιγραφή με το όνομα του Πανκράτη, γνωστού εργολάβου των μέσων του 4ου αι. π.Χ.
Το σύμπλεγμα των χορευτριών ήταν αφιέρωμα των Αθηναίων στο ναό γύρω στο 330 π.Χ.

(ΠΗΓΗ : Υπουργείο Πολιτισμού, Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών)

Το 1ο Βιβλίο των Πρελουδίων του Ντεμπισί ξεκινά με έμπνευση από ένα έργο, που διακηρύσσει το λαμπρό πολιτισμό των Ελλήνων και μοιάζει σαν ο μουσικός να οραματίστηκε την ένωση του Παρισιού  με τον Ομφαλό της Γης!
Και το λέω αυτό γιατί η αρχαιοελληνική γλυπτική είναι σπουδαία! Μπορεί να ερεθίσει, να γεννήσει φαντασίες σε κάθε ευαίσθητο δημιουργό...
Η γλυπτική, με την οπτική της γλώσσα, που επικεντρώνεται στην έκφραση της φυσικής τελειότητας των μορφών, κάτι που είναι απολύτως ορατό στον κίονα με τις χορεύτριες, δεν θα μπορούσε λοιπόν να αφήσει ασυγκίνητο ένα καλλιτέχνη του επιπέδου του Ντεμπισί, που γνωρίζουμε το ενδιαφέρον και τη λατρεία του για την Αρχαία Ελλάδα και την κλασική αρχαιότητα, που είχε ξυπνήσει στα τέλη του 19ου αιώνα με την έναρξη των αρχαιολογικών ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής Αθηνών.

Ο Κίονας, ένα λεπτό αριστούργημα, με απαράμιλλης ομορφιάς χαρακτηριστικά, που σμίλεψε ο γλύπτης κι αναδεικνύει το ακτινοβόλο πνεύμα των προγόνων μας, σμίλεψε και τη φαντασία του γάλλου ιμπρεσιονιστή, που λάτρευε ο Σεφέρης!!

Ο Ντεμπισί δεν είχε δει από κοντά τον Κίονα των Δελφών, όμως είχε θαυμάσει ένα μικρό αντίγραφό του στο Λούβρο τόσο, που ήρθε η έμπνευση του πρώτου πρελουδίου, που είναι στον τύπο μιας αργής Σαραμπάντ  με τρία θέματα, κάτι που παραπέμπει στην κυκλική στήλη και τις τρεις κόρες.
Ο Ντεμπισί, μια πολύ δυνατή, ως γνωστόν μουσική προσωπικότητα, αναδεικνύει στο έργο αυτό την πρωτοτυπία στην αρμονία και τη μορφολογική του σκέψη.

Όπως αναφέρει ο Σεφέρης στο Ημερολόγιό του είχε αγοράσει τα Πρελούδια σε εκτέλεση Άλφρεντ Κορτό, πολυαγαπημένου και καταξιωμένου ερμηνευτή, ενός από τους  αξιολογότερους του 20ου αι. ιδιαίτερα σε έργα Ντεμπισί, Σοπέν και Σούμαν.

Ιδιαίτερα εκφραστική η ερμηνεία του και δω, ξετυλίγει την ποιητική εικόνα του δημιουργού, αναδύει, τολμώ να πω, μια ψυχοπνευματική υπέρβαση, μια καθαρά εσωτερική διαδικασία σε μαγευτικά χρώματα και ήχους από τα μαγικά του δάχτυλα!
Έντονη η "μουσική οσμή" απ'το θυμίαμα στο Δελφικό βωμό, με τα χτυπήματα των συγχορδιών να υπαινίσσονται τα ευγενή ρυθμικά κρόταλα και κύμβαλα με τα οποία συνόδευαν οι κόρες το χορό τους στην αρχαία Ελλάδα.
Ταγμένος στην υπηρεσία της ερμηνείας, συλλαμβάνει άφθαστα την ψυχή του Ντεμπισί, την εκστασιασμένη από το γλυπτό, μαρμάρινο αριστούργημα των Δελφών με τα φύλλα άκανθας στο κιονόκρανο και στο σύμπλεγμα των τριών χορευτριών, που μοιάζουν να κινούνται αέρινα και να σαγηνεύουν το θεατή με την αρμονία τους, εκπέμποντας μια αίγλη εκθαμβωτική!
Είναι τόση η αισθητική και συγκινησιακή πληρότητα, που ο ακροατής παραδίδει εκουσίως ώτα και καρδιά στη δύναμη της έμπνευσης και ζει με έκσταση το γέννημά της!!!

Debussy - Alfred Cortot : "Danseuses de Delphes"