Βαν Γκογκ: ένα ηφαίστειο που σιγοκαίει στην "Έναστρη Νύχτα" του...

 

Van Gogh: "Έναστρη Νύχτα"

"Πάντα ονειρεύομαι όταν  κοιτάζω τ' αστέρια...

Κι αναρωτιέμαι, γιατί  να μην είναι τα λαμπρά σημεία τ' ουρανού τόσο προσιτά
όσο τα μαύρα σημεία στο χάρτη της Γαλλίας;

Ακριβώς όπως παίρνουμε το τραίνο για να φτάσουμε στη Ρουέν, έτσι να παίρνουμε το θάνατο για να φθάσουμε σ’ ένα αστέρι"

(Βίνσεντ Βαν Γκογκ, γεννημένος σαν σήμερα, 30 Μαρτίου 1853)

Βρισκόταν στο άσυλο όταν ο Βαν Γκογκ, γοητευμένος με την ζωγραφική νυχτερινών τοπίων και ουρανών γεμάτων αστέρια, συλλαμβάνει την ιδέα και αποτυπώνει στον καμβά την πασίγνωστη "Εναστρη Νύχτα" του!
Πρόκειται για ένα από τα έργα του Βαν Γκογκ που έχουν δημιουργηθεί ακολουθώντας συγκεκριμένους μαθηματικούς κανόνες για την δημιουργία των περίφημων χαοτικών δινών του.

Αυτοπροσωπογραφία

Στον πίνακα αυτό ο θεατής εστιάζει στο νυχτερινό ουρανό, όπου εντοπίζεται αστείρευτη ενέργεια, με τ' άστρα σχεδόν να εκρήγνυνται!

Όλα χαμένα στην απεραντοσύνη και την κίνηση του σύμπαντος. Μόνο το χωριό στη βάση του εικαστικού έργου,  βρίσκεται σε απόλυτη ηρεμία.
Γη και ουρανό συνδέει ένα δέντρο, το κυπαρίσσι, σύμβολο πένθους και θανάτου...

Την περίοδο φιλοτέχνησης της "Έναστρης Νύχτας" του ο Βαν Γκογκ γράφει σε επιστολή στον αδερφό του, Τεό:

"Είδα από το παράθυρό μου το τοπίο για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν από την ανατολή, με τιποτε άλλο εκτός από το μεγάλο αστέρι! Πόσο μεγάλο φάνταζε!"

Αυτοπροσωπογραφία

Το "μεγάλο αστέρι" που αναφέρει ο ζωγράφος μας, είναι το φωτεινότατο αστέρι στα δεξιά του κυπαρισσιού. Οι ερευνητές υποστηρίζουν πως πρόκειται για την Αφροδίτη, καθώς την άνοιξη του 1889 που φιλοτεχνήθηκε το εικαστικό, το άστρο της ήταν ορατό και στην πλέον φωτεινότητά του από την Προβηγγία.

Ο Βαν Γκογκ είναι από τους ζωγράφους, που πέραν του αδιαμφισβήτητου ταλέντου του εκτιμώ και για την βαθιά ευαισθησία του για τον άνθρωπο που μοχθεί, αλλά και για την αγάπη του στη μελέτη, την έρευνα...
Αν δεν μελετούσε ένοιωθε χαμένος, όπως έλεγε...
Έτσι, όλοι οι συλλογισμοί και οι τοποθετήσεις εκ των υστέρων, είναι αποτέλεσμα μιας μίξης όσων του δίδαξαν ο Αισχύλος, ο Σαίξπηρ, ο Όμηρος, η Βίβλος και οι Διαφωτιστές...

"'Ηρεμώ όταν κοιτάζω τ' αστέρια, ένα φύλλο χλόης, ένα κλαδί πεύκου, ένα στάχυ.

Όταν ζωγραφίζω στο ύπαιθρο, αισθάνομαι τους δεσμούς που μας ενώνουν όλους."

Στην  "Έναστρη νύχτα του"  βγάζει το ηφαίστειο που σιγοκαίει μέσα του και την ανάγκη εκτόνωσης ώστε να οδεύσει σε μια ονειρική κατάσταση ηρεμίας.

Henri Dutilleux

Από τον πίνακα "Έναστρη Νύχτα" εμπνέεται το έργο του "Timbres, espace, mouvement", ο Ανρί Ντυτιγιέ, γι' αυτό εξ' άλλου τού δίνει και τον  υπότιτλο: "La nuit etoilée".

Στόχος του συνθέτη να αποδώσει την "κοσμική επίδραση του στροβιλίσματος που μεταφέρει ο ζωγράφος".

Εμφανής η ηχητική παρουσία των πνευστών και κρουστών, που τα soli τους αντιπροσωπεύουν την κίνηση των νεφών και το λαμπυρίζον φως της σελήνης και των άστρων. 

Χαρακτηριστική όμως, και η απουσία των τοξοτών (βιολιά και βιόλες-κατεξοχήν οργάνων μιας ορχηστρικής σύνθεσης), με την οποία ο Ντυτιγιέ θέλει να δηλώσει την εντύπωση της ακινησίας του χωριού στο κάτω μέρος του πίνακα. 

Ο Ντυτιγιέ μαεστρικά σε αυτό το ιδιαίτερο ηχητικά έργο του καταφέρνει να απεικονίσει την εσωτερική κατάσταση του ζωγράφου  σε συνδυασμό με την οραματική του σκέψη.

O συνθέτης αφιέρωσε το έργο στη μνήμη του Charles Münch και στον Mstislav Rostropovich, που διηύθυνε και την πρεμιέρα του το Νοέμβριο του 1978.

Henri Dutilleux: "Timbres, espace, mouvement ou La Nuit Étoilée":

Μετά την ανάγνωση ενός βιβλίου για τη ζωή του Βαν Γκογκ, ο αμερικανός Don McLean έγραψε ένα τραγούδι-αφιέρωμα στον καλλιτέχνη το 1971, με τίτλο, που φέρει το μικρό όνομα του ζωγράφου , "Βίνσεντ".

Το τραγούδι περιγράφει τα έργα του Βαν Γκογκ...

Ξεκινά με την αναφορά στην ονομαστή "Έναστρη νύχτα" : 
"Starry Starry Night, Paint your palette blue and grey",...

και συνεχίζει με "φλεγόμενα λουλούδια που λαμπρά ακτινοβολούν!", περιγράφοντας τα διάσημα "Ηλιοτρόπια"...

Don McLean: "Vincent":