Ο Μποτιτσέλι, ο Ρεσπίγκι και ο ερχομός της Άνοιξης...

Botticelli: "La Primavera"

(Για τη γενέθλια επέτειο του Σάντρο Μποτιτσέλι, 1 Μαρτίου 1445)

Πρώτη μέρα της νέας ανθοφόρας εποχής σήμερα, αλλά και μέρα που η μοίρα διάλεξε να αντικρύσει το φως του ήλιου κι ο μεγάλος αναγεννησιακός ζωγράφος Σάντρο Μποτιτσέλι, δημιουργός της εικαστικής "Primavera"!

Χαιρετίζω από την Πινακοθήκη Ουφίτσι της υπέροχης Φλωρεντίας μπρος από την "Ανοιξή" του, έργο που εμπνεύστηκε από την μυθολογική περιγραφή του Οβίδιου στο "Ημερολόγιο".

Άλλοι ισχυρίζονται ότι πηγή έμπνευσης του Μποτιτσέλι είναι ένα απόσπασμα από ποίημα του Ρωμαίου ποιητή και φιλοσόφου Λουκρήτιου: "Για την φύση των πραγμάτων", έργο με Επικούρεια φιλοσοφία:


"Έρχεται η Άνοιξη, ακολουθεί η Αφροδίτη που την αναγγέλει
του Έρωτα η φτερωτή μορφή, στου Ζέφυρου βαδίζοντας τ΄αχνάρια
η ανθοφόρα μάνα και θεά, η Φλώρα, στρώνει ολόγυρα λουλούδια,
πολύχρωμους εξαίσιους ανθούς κι αρώματα στο δρόμο που περνάνε"

(Λουκρήτιος, Για την φύση των πραγμάτων, έμμετρη μετάφραση Θ. Παπαγγελή)

Το έργο είναι μια αλληγορία. Παρουσιάζει μυστήριο, με τους αινιγματισμούς να κυριαρχούν, ενώ οι συμβολισμοί είναι πάμπολλοι.

Botticelli: "La Primavera", λεπτομέρεια

Κάνοντας την ανάγνωσή του από δεξιά βλέπουμε το Ζέφυρο να εισβάλλει σε έναν πορτοκαλεώνα, ενώ μια κοπέλα τον κοιτάζει έντρομη.
Τα δέντρα λυγισμένα από την ορμή του φυσήματός του, φανερώνουν την αναστάτωση που έχει προκαλέσει η παρουσία του.
Ο Μποτιτσέλι περιγράφει το μύθο που θέλει τον άνεμο να αρπάζει με τη βία τη Χλωρίδα...
Ενώνεται μαζί της κι ευθύς ανθίζει! Μεταμορφώνεται σε Φλώρα, τη θεά των Ανθέων της Άνοιξης, γι' αυτό και η κοπέλα φορά φουστάνι με σχέδια λουλουδιών(λεπτομέρεια δίπλα).

Οι τρεις Χάριτες πανηγυρίζουν χορεύοντας τον ερχομό της Άνοιξης ενώ ο φτερωτός Έρωτας τίς στοχεύει με το τόξο του. Δίπλα τους, ο Ερμής διώχνει τα νέφη...
Στο κέντρο πρωταγωνίστρια του κάλλους που υπόσχεται η Άνοιξη, η θεά Αφροδίτη...

O Ρεσπίγκι το 1927,
έτος σύνθεσης του "Trittico Botticelli"

Η επίσκεψη του Οτορίνο Ρεσπίγκι στην Γκαλερί της Φλωρεντίας υπήρξε καταλυτική ως προς την έμπνευσή του, αφού αμέσως μετά το 1927 συνθέτει το "Trittico Botticelli", μουσικό αντίλαλο τριών αριστουργημάτων του αναγεννησιακού ζωγράφου που θαύμασε στην Πινακοθήκη:
"Άνοιξη", "Η λατρεία των Μάγων" και "Η γέννηση της Αφροδίτης".

Με αυτή τη σειρά εμφανίζονται και στη σύνθεση του ιταλού δημιουργού. 

Ιδιοσυγκρασία εκλεκτική, ο Ρεσπίγκι, μάστορας στην ενορχήστρωση, την οποία μαθήτευσε στο πλευρό του μεγάλου Κόρσακωφ, ξετυλίγει στο τρίπτυχο Μποτιτσέλι ένα έργο πολύχρωμο, με περίτεχνη περιγραφή, παρέχοντας ένα είδος μουσικής ζωγραφικής. 

Συγκεκριμένα για την "Άνοιξη", αυτό φαίνεται από την έναρξη, όπου παρέχεται μια πληθωρική απεικόνιση του έαρος από το πλήθος των τοξοτών που μεταφέρουν την ηχητική αποτύπωση ενός βουητού από μελίσσια που ρουφούν τη γύρη από τα άνθη των ανοιξιάτικων αγρών με τα κόρνα να υπογραμμίζουν με θριαμβική δύναμη το κάλεσμα. 
Στη συνέχεια το φαγκότο εισάγει μια λεπταίσθητη, χορευτική μελωδία...

Botticelli: "La Primavera", λεπτομέρεια με τις 3 Χάριτες

Εκτός από το έργο του ως συνθέτη, ο Ρεσπίγκι υπήρξε επίσης μελετητής της ιστορίας της ιταλικής μουσικής. Επομένως δεν είναι τυχαίο που η χορευτική του μελωδία μοιάζει πολύ με εκείνη που θα μπορούσε να συνοδεύει τις τελετουργίες και τις εορταστικές εκδηλώσεις για την άνοιξη στη Ρώμη της Αναγέννησης...

Ακολουθούν ψιθυρίσματα της φύσης από το μεταλλόφωνο, κελαηδισμοί από φλάουτα και τρομπέτες, θροϊσματα του ανέμου από τα όμποε και την άρπα.
Μια τρυφερή συνομιλία του Έρωτα με την Αφροδίτη αποδίδουν το κλαρινέτο και το αγγλικό κόρνο, ενώ οι τρεις Χάριτες λικνίζονται πάνω στα μοτίβα που ηχούν από τις δοξαριές του συνόλου των εγχόρδων.

Το εαρινό τ' αγέρι, ξύπνησε της φύσης μυστικά, φίλοι μου...
Η πλάση λούστηκε χρώματα στέλνοντας στην ψυχή, θυμίαμα μυριάδες ευωδιές!

Ottorino Respighi: "Trittico Botticelli, Ι: Primavera":