F. HANDEL : "Ντουέτο των Μυροφόρων"

 

Τοιχογραφία-Μετέωρα, Θεοφάνης ο Κρης

To oρατόριο του Χαίντελ: "La resurrezione - Η Ανάσταση"  είναι έργο έντονου αφηγηματικού χαρακτήρα. Σε μορφή λειτουργικού δράματος περιγράφονται τα γεγονότα μεταξύ Μεγάλης Παρασκευής και Κυριακής του Πάσχα.
Η σύνθεση ξετυλίγεται καινοτόμα για την εποχή, με τους κεντρικούς ρόλους να υποδύονται ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, ο Εωσφόρος, ένας Άγγελος και δυο γυναίκες: η Μαρία η Μαγδαληνή κι η "άλλη Μαρία".
Ο τρόπος που οργανώνει ο Χαίντελ τη σύνθεσή του είναι σχεδόν οπερατικός, παρότι την περίοδο εκείνη απαγορεύονταν από την Παπική εκκλησία η δραματοποίηση εντός ναού.
Όπως ήταν φυσικό, ούτε ο 23χρονος -τότε- Χαίντελ γλύτωσε της λογοκρισίας, έτσι για την πρεμιέρα διαμορφώθηκε κατάλληλα η μεγάλη αίθουσα του Παλάτσο Ρουσπόλι στη Ρώμη, μιας από τις μεγαλύτερες αριστοκρατικές οικογένειες της Ιταλίας και μαικήνες του νεαρού Χαίντελ.

Πρόκειται για έργο δεξιοτεχνικότατο φωνητικά αλλά και οργανικά.
Μάλιστα τα μέρη των τοξοτών, που παρουσιάζουν ιδιαίτερα βιρτουοζική λαμπρότητα, διδάχθηκαν από τον μάστορα του είδους, Αρχάγγελο Κορέλι, ο οποίος διηύθυνε και την πρεμιέρα.

Εμείς, θα επικεντρωθούμε και απολαύσουμε ένα ντουέτο της σύνθεσης και την αφορμή δίνει η "Κυριακή των Μυροφόρων", που γιορτάζουμε σήμερα, τρίτη Κυριακή του Πάσχα.

***

Σύμφωνα με την Εκκλησία μας, τον Αναστάντα Χριστό είδαν πρώτες οι Μυροφόρες γυναίκες, σαν επιβράβευση για την πίστη και την αφοσίωσή τους κατά τα Θεία Πάθη.
Οι Απόστολοι θορυβημένοι από τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί, κρύφτηκαν…
Αντίθετα, οι γυναίκες, ατρόμητες, δεν φοβήθηκαν ούτε σκοτάδι, ούτε ερημιά, ούτε τους στρατιώτες και γεμάτες αγάπη πήγαν στον ταφο να αλείψουν με αρώματα το Σώμα του Χριστού.
Η Μαρία η Μαγδαληνή, η Σαλώμη, η Ιωάννα, η Μαρία του Λαζάρου κι η Μαρία του Κλωπά…
Είναι εκείνες που καθ’υπόδειξη του Αγγέλου βρίσκουν τον τόπο ταφής κενό, μαθαίνουν και διαλαλούν το χαρμόσυνο νέο της Ανάστασης!


ΤΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ:

Η εικόνα της ανάρτησης είναι λεπτομέρεια από τοιχογραφία στον Άγιο Νικόλαο Αναπαυσά στα Μετέωρα, έργο του Θεοφάνη του Κρητικού και χρονολογείται περί το 1527.
Κεντρικό σημείο της παράστασης είναι ο κενός τάφος και ο άγγελος που μεταφέρει το μήνυμα της έγερσης στις Μυροφόρες.
Οι Μυροφόρες κρατούν σκεύη με μύρα με τα οποία θα αλείψουν το σώμα του Ιησού.
"Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ’ ἠγέρθη", λέει ο ΄Αγγελος και δείχνει τον κενό τάφο.
Υπάρχουν μόνο τα σάβανα με τα οποία είχε τυλιχτεί το σώμα και το σουδάριο με το οποίο είχε καλυφθεί το κεφάλι. Στα πρόσωπά τους εικονίζεται η έκπληξη για το παράδοξο θέαμα που αντικρύζουν, γι' αυτό φέρνουν τα χέρια προς το πρόσωπο και στέκονται εκστατικές μπροστά στο θαύμα.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ:

Ο 23χρονος Χαίντελ

Ο Χαίντελ ακολουθώντας το λιμπρέτο που στηρίχτηκε στις Γραφές του Ματθαίου, αναφέρεται σε αυτή τη σκηνή με τις δυο από τις Μυροφόρες: Μαρία Μαγδαληνή και την "άλλη" Μαρία, τη Μαρία του Κλωπά που ευτύχησαν ν' ακούσουν το χαρμόσυνο άγγελμα.

"Ὀψέ δέ σαββάτων, τῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτων, 

ἦλθε Μαρία ἡ Μαγδαληνή
καί ἡ ἄλλη Μαρία θεωρῆσαι τον τάφον.

καί ἰδού σεισμός ἐγένετο μέγας".

(Ματθ. 28,1-2)

Το ντουέτο των Μυροφόρων της Α' Πράξης, ένα από τα δύο που εμφανίζονται στο ορατόριο, είναι από τα ωραιότερα και μελωδικότερα του θρησκευτικού ρεπερτορίου.
Οι δυο γυναικείες φωνές (η σοπράνο Μαγδαληνή και η άλτο "άλλη" Μαρία) κινούνται πάνω σε φράσεις που από δομικής άποψης, θυμίζουν πρακτική μοτέτου.
Το όλον κατακερματίζεται σε μικρά τμήματα, που αντιστοιχούν στις διαφορετικές φράσεις του κειμένου με τις επαναλήψεις τους.
Ανάλαφρα και με λυρισμό παρεμβαίνουν τα βιολιά και οι βιόλες, χωρίς να μειώνεται η ιερότητα του ύφους και χαρακτήρα του έργου.
Η συναισθηματική φόρτιση είναι έκδηλη στις φωνές, που στοχάζονται πάνω σε μια  νηφάλια εκφραστικά, μελωδική γραμμή.

(Σε ελεύθερη, δική μου απόδοση:)

ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ:

Γλυκά τα καρφιά, 

και τ’αγκάθια ευλογημένα,

που πέρασαν τα πόδια 

τα μαλλιά

ΜΑΡΙΑ ΚΛΩΠΑ:

κι η θλιβερή σου εικόνα,

ευλογημένη 

αν και χλωμός, βασανισμένος,

είσαι η ζωή κι η πίστη μου…

Handel: Resurrezione - Duet 1st Act: "Dolci chiodi, amate spine"