Eλ Γκρέκο - Μάλερ: "Της Ανάστασης, μέγα Σάββατο..."

 

"ΑΝΑΣΤΑΣΗ", Δ.Θεοτοκόπουλος

Μεγάλο Σάββατο, μέρα της Λύτρωσης, μέρα της Ανάστασης, της ανανέωσης και της ελπίδας...
Μέρα που το μήνυμά της αντηχεί σ'ολάκερο τον κόσμο!

7 Απρίλη και συμπτωματικά σήμερα συμπληρώνονται 404 χρόνια από το θάνατο του Ελ Γκρέκο.Του μεγάλου καλλιτέχνη-υμνητή της  θρησκευτικής θεματικής, Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, καθώς στα έργα του η βυζαντινή παράδοση αγγίζει τον ευρωπαϊκό εξπρεσιονισμό...

Ετσι, τιμητικά  σάς καλημερίζω με την δική του "ΑΝΑΣΤΑΣΗ" , αγαπημένοι φίλοι!

Όταν ο Νίκος Καζαντζάκης επισκέφτηκε την Ισπανία, θαύμασε από κοντά αυτό το αριστούργημα του Γκρέκο, κι έγραψε:

"Κάτω οι φρουροί, κίτρινοι, πρασινωποί, γαλάζοι, καταγκρεμίζουνται τ’ ανάσκελα, κι ολόισιος, σα μακροκότσανο κρίνο, κάτασπρος, ανεβαίνει από την παρδαλή τούτη, μανιασμένην ανθρώπινη μάζα ο Χριστός... θείο βέλος που ανηφορίζει στον ουρανό, νικώντας το βάρος της ύλης και το θάνατο..."


Στο κέντρο του πίνακα "αιωρείται" ο αναστημένος Ιησούς. Αποτυπώνεται γυμνός κρατώντας στο αριστερό του χέρι λευκή σημαία και το δεξί ανυψωμένο με την παλάμη στραμμένη στον ουρανό.Στοιχεία, που δείχνουν τον θριαμβευτή απέναντι στον θάνατο.
Στην πλάτη του προβάλει πορφυρός χιτώνας -σύμβολο  του μαρτυρίου και της θυσίας-.Ο Χριστός κυριαρχεί στο ψηλότερο μέρος της σύνθεσης τριγυρισμένος από θεϊκό φως, αντίθετα με το χαμηλότερο όπου πλήθος μορφών  θαμπωμένες από το φως της Ανάστασης φαίνεται να αναστατώνονται από το θείο γεγονός!

Η συνοδευτική μουσική επιλογή μου έρχεται με έργο συμφωνικό και συγκεκριμένα τη 2η Μαλερική Συμφωνία, την επονομαζόμενη "της ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ".

Κατά δήλωση του ίδιου του Μάλερ, η Συμφωνία ήταν η αγαπημένη του.
Εμπνευστικά, πρωτοπαρουσιάστηκε σαν θυελλώδες συμφωνικό ποίημα με τον τίτλο "Totenfeier-Επικήδεια Ακολουθία" ως συνέχεια της 1ης συμφωνίας, και του ήρωά της που οδηγείται στον τάφο μετά τα αβάσταχτα μαρτύρια της ζωής.
Τα μεσαία τμήματα επηρεασμένα από τη γοητεία που ασκούσε στον Μάλερ η μεσαιωνική λαϊκή ποίηση, αντανακλούν τις όμορφες μνήμες της κοσμικής ζωής του θανόντα.
Το 3ο μέρος αποτελεί μια κραυγή απελπισίας, ενώ το 4ο την ανακούφιση από τα δεινά της ζωής.


Όταν ο συνθέτης παρουσίασε τη δημιουργία του στον Μπύλοβ, εκείνος την απέρριψε απροκάλυπτα. Λίγους μήνες αργότερα πεθαίνει ο μέντοράς του και στην κηδεία του  τα συναισθήματα του Mάλερ είναι αντικρουόμενα.
Κατά τη διάρκεια της επιμνημόσυνης δέησης κι εν μέσω της άσχημης θύμησης της απόρριψης ακούγεται η παιδική χορωδία να ψάλλει σε ποίηση του Φρίντριχ Κλόπστοκ τον ύμνο: "Die Auferstehung -Ανάσταση".
Όλα έλαμψαν μέσα στο νου και την ψυχή του Μάλερ! Η έμπνευση είχε έρθει απρόσμενα και σαν αστραπή!
Η τελική μορφή της Συμφωνίας θα δινόταν χορωδιακά.

Μετά την αναζήτηση του νοήματος της ζωής από τον ήρωά του έρχεται το εκτεταμένο φινάλε, μουσικό καθρέφτισμα της Λύτρωσης, της Δόξας, της Ανάστασης!
Μια συμφωνία που αρχίζει με βαθιά συντριβή, εξελίσσεται με προσδοκία, ελπίδα και καταλήγει στο θριαμβευτικό, αποκαλυπτικό χορωδιακό του τελευταίου μέρους!

Mεγαλειώδες και συγκλονιστικό το φινάλε!
Οι δύο σολίστ διακηρύσσουν την υπόσχεση της Αιώνιας Ζωής και κατόπιν η χορωδία σε μια εκστατική συνοδεία με πλήρη ορχήστρα μέχρι την τελική διακήρυξη: "Αυτό για το οποίο παλέψατε, θα σας οδηγήσει στον Θεό!"

Τα κρουστά ενθουσιάζουν, τα χάλκινα δονούν, κι οι φωνές προκαλούν ρίγη και ανατριχίλα...
Oι τρομπέτες σιωπούν...Μια σιωπή απόκοσμη, αντίλαλος της γήινης παρουσίας μας...
Είναι η στιγμή που ακούγεται ήπια η φωνή του Βασιλέα των Ουρανών(4:14)...

Αν και δεν είναι αποκλειστικά θρησκευτικό έργο,  ο Μάλερ πετυχαίνει να τονίσει τις έννοιες του θανάτου και της πραγματικής Αιώνιας ζωής χρησιμοποιώντας τους στίχους του Klopstock συμπληρωμένους με δικούς του...

"Ανάσταση! Πεθαίνω για να ζήσω ξανά..."

Η δύναμη του στίχου και της ορχηστρικής μουσικής που τον συνοδεύει, απροσμέτρητη. Μεγαλειώδης σύνθεση εσωτερικής  αναζήτησης  και πνευματικής ανάτασης που ανεβάζει τους καρδιακούς παλμούς.

Η ένταση της μουσικής δίνει ευκαιρία να κάνει κανείς την ενδοσκόπησή του, να ρίξει μια διεισδυτική ματιά στον εσωτερικό του κόσμο, να αναλογιστεί την πορεία, τις αξίες, και τους στόχους του.
Πάθη, πειρασμοί, πόνοι, πλάνες, προδοσίες, απoγοητεύσεις, όλα συσσωρευμένος θάνατος στην ψυχή μας...
Ας τα ξεπεράσουμε κι ας αναγεννηθούμε δίνοντας νέο νόημα στο πέρασμά μας...
Καλή Ανάσταση, εκλεκτοί μου φίλοι!
Το Άγιο Φως Της, ας φωτίζει την καρδιά και το πνεύμα μας!

i.discogs

"Συµφωνία της Αναστάσεως"
(Στον Gustav Mahler)

Δοκίµασες ποτέ σου να πετάξεις;
Πίσω την άβυσσο που ζεις ν’ αφήσεις
σα µια µικρή, ασήµαντη κουκκίδα
στης απεραντοσύνης µπρος
το άγριο µεγαλείο;
Κοίτα, σε καρτερούν τ’ αγριοπούλια!
Συνοδοιπόρους άλλους µην προσµένεις,
είσαι µόνος...
Και σα νυχτώσει
φτερά στο νου και στην καρδιά σου βάλε
και στο γραµµόφωνο να παίζει
της φοβερής της Συµφωνίας το φινάλε.
Και µες στους ήχους απογειώσου!

(Ντίνου Πυργιώτη: "Παραληρηματική Τριλογία / eclass)

 

Θα απολαύσουμε το συγκλονιστικό φινάλε της Συμφωνίας από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου υπό τη διεύθυνση του Λέοναρντ Μπερνστάϊν.
Σολίστ οι Janet Baker και Sheila Armstrong.
O Mπερνστάιν, που θεωρήθηκε ο κορυφαίος ερμηνευτής έργων Μάλερ της εποχής του, ήταν ο πρώτος μαέστρος που ηχογράφησε όλες τις συμφωνίες του συνθέτη το διάστημα μεταξύ 1971-1985, δημιουργώντας ένα μοναδικό μουσικό ντοκουμέντο και προκαλώντας σε επανεκτίμηση των έργων του Μάλερ.

Mahler: "Symphony No. 2 - της ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ: Mov. 5"

Leonard Bernstein / Janet Baker-Sheila Armstrong