Από τον Βαν Γκογκ στο "Όνειρο του Βάγκνερ"...

Aυτοπροσωπογραφία

Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ γεννήθηκε σαν σήμερα 30 Μαρτίου 1853.

Μπορεί να μη γνώρισε επιτυχία κατά τη διάρκεια της ζωής του, όμως η φήμη του εκτοξεύτηκε αμέσως μετά το θάνατό του και σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών, με καταλυτική την επίδρασή του σε μεταγενέστερα καλλιτεχνικά κινήματα.

Έκανε χρήση τεχνικών των ιμπρεσιονιστών, διαμορφώνοντας όμως ένα προσωπικό ύφος με ιδιαίτερους "στροβιλισμούς", καθώς με το πινέλο του προσδίδει κίνηση στα έργα του. Στις εικαστικές συνθέσεις του κυριαρχούν τα χρώματα του κίτρινου, πράσινου και μπλε.

Πολλοί τον χαρακτήρισαν "τρελό". Εύστοχα, μέσα από την τέχνη του και τον τρόπο ζωής του έδωσε απάντηση αποστομωτική:
"La normalité est une route pavée: il est agréable de marcher, mais aucune fleur n'y pousse - Η κανονικότητα είναι ένας πλακόστρωτος δρόμος. Άνετος να τον περπατάς αλλά δεν φυτρώνουν λουλούδια σ' αυτόν".

Δεν είναι ευρέως γνωστό πως ο αγαπημένος ζωγράφος ήταν δεινός φιλαναγνώστης. Λάτρευε τα βιβλία και όταν νύχτωνε που το λιγοστό φως δεν του επέτρεπε να ζωγραφίζει, άνοιγε τις σελίδες και αφηνόταν στις ιστορίες τους.
Αγαπούσε τις απλές αφηγήσεις, ιστορίες με ανθρώπους της καθημερινότητας, της υπαίθρου, όμως λάτρευε και τις ιστορίες της Βίβλου, τις οποίες προτιμούσε την περίοδο που σκεφτόταν να ακολουθήσει το ιερατικό σχήμα. 
Εξάλλου και την τέχνη του ο Βαν Γκογκ την αντιμετώπιζε ως θρησκεία...

"...Ο Βίνσεντ έχει ένα επάγγελμα, μια σταδιοδρομία στην οποία είναι προσηλωμένος κάθε στιγμή της ζωής του, λες κι έχει ασπαστεί με φανατισμό κάποια θρησκεία και υπηρετεί τον θεό με όλο του το είναι, έναν θεό ισχυρό, που απαιτεί από τους πιστούς να τον λατρεύουν με έναν λευκό καμβά τοποθετημένο στο καβαλέτο τους, κρατώντας διαρκώς την παλέτα και τα πινέλα τους σε ένδειξη πίστης..."

(Ζ.Μ. Γκενασιά: "Το βαλς των δένδρων και του ουρανού", εκδ. Πόλις, μτφ: Αποστολάκη Ειρ., σελ 147)

Αγαπημένοι συγγραφείς του Βαν Γκογκ ήταν ο Ντίκενς, ο Ζολά, ο Σαίξπηρ και ο Ουγκό…
Τον συνέπαιρναν τα παραμύθια του Άντερσεν, η ποίηση του Τζων Κητς, αλλά και η  "Madame Chrysanthème" του γάλλου Πιερ Λοτί, που τον ταξίδευε στα εξωτικά μέρη της Ανατολής κι αργότερα ενέπνευσε στον Πουτσίνι την όπερα "Μαντάμ Μπατερφλάυ". 

To ότι η μουσική και γενικά οι ήχοι έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Βαν Γκογκ είναι γνωστό...
Ο ζωγράφος συγκινείτο από τους ψαλμούς και τους θρησκευτικούς ύμνους ως τα απλά κελαηδίσματα πουλιών ή τον ήχο της βροχής. Μάλιστα στο Νουένεν κοντά στο Αϊντχόβεν έζησε τη διετία 1884-85 όπου ζωγράφισε σκηνές αγροτική ζωής, ανάμεσά τους και τους περίφημους "Πατατοφάγους". Εκείνο το διάστημα αποφάσισε να πάρει μαθήματα πιάνου από τον οργανίστα της πόλης, όχι τόσο για να αποκτήσει επιδεξιότητα στην εκτέλεση, όσο να ανακαλύψει τον τρόπο που αναδύονται και μεταμορφώνονται τα ηχοχρώματα και οι τόνοι. 

Εκτός από τους ψαλμούς και τους θρησκευτικούς ύμνους, ο Βαν Γκογκ συγκινείτο και από τις όπερες του Βάγκνερ στις οποίες εντόπισε την απόλυτη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης.

Αυτοπροσωπογραφία ως Ιάπωνας μοναχός

Ο Βίνσεντ ήταν βαθειά πεπεισμένος πως "μιμούμενος" με τα πινέλα του τη μουσική,  θα μπορούσε μέσω της ζωγραφικής του να αρθρώσει βαθιές αλήθειες και να επιδράσει  συναισθηματικά στους φιλότεχνους θεατές.

Αυτή την ικανότητα της μουσικής να εμπνέει συναίσθημα θαύμαζε ο ζωγράφος, που συχνά ενσωμάτωνε  μουσικά θέματα,  τεχνικές ή ορολογίες στο έργο του,  όπως  τη σειρά με τα "Ηλιοτρόπια στο βάζο", την οποία περιέγραψε ως "Συμφωνία σε μπλε και κίτρινο"...

Λέγεται πως όταν ο Βαν Γκογκ έμαθε πως ο Βάγκνερ σχεδίαζε την όπερα του "Die Siegers", που η υπόθεσή της βασιζόταν πάνω σ' ένα βουδιστικό θρύλο για ένα κορίτσι που ερωτεύτηκε ένα μοναχό, ο ζωγράφος επηρεασμένος από τον αγαπημένο του συνθέτη φιλοτέχνησε μια αυτοπροσωπογραφία του με χαρακτηριστικά ιάπωνα μοναχού.
Το εικαστικό αυτό το δώρισε στο φίλο του Πωλ Γκωγκέν με τη σημείωση: "ως μοναχός που λατρεύει τον αιώνιο Βούδα".

Η όπερα του Βάγκνερ με τίτλο: "Die Sieger - Οι Νικητές", σχεδιάστηκε σε 3 πράξεις και συντάχθηκε τη διετία 1856-1858, περίοδο που ο Βάγκνερ ενδιαφέρθηκε για τις ανατολίτικες φιλοσοφίες και ειδικά για τον Βουδισμό.
Τότε σχεδίασε το λιμπρέτο της όπερας βασισμένη σε μία ιστορία από τη ζωή του Σιντάρτα Γκαουτάμα, πνευματικού δασκάλου και ιστορικού ιδρυτή του Βουδισμού, που ευρέως από τους βουδιστές αναγνωρίζεται ως ο Υπέρτατος Βούδας της εποχής μας. 

"Οι Νικητές", δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, όμως τα θέματα τους αναπτύχθηκαν αργότερα στον "Πάρσιφαλ". Θέματα όπως η αυταπάρνηση, η μετενσάρκωση, η συμπόνια, ακόμα και οι αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες (π.χ οι κάστες στο "Die Sieger" μεταλλάσσονται σε Ιππότες του Δισκοπότηρου στον "Πάρσιφαλ").

Καθώς ο συνθέτης πέθανε αφήνοντας μόνο μουσικά σκίτσα της όπερας, ο Ολλανδός  συνθέτης Jonathan Harvey  πλέκοντας επεισόδια από τη ζωή του Βάγκνερ γράφει και παρουσιάζει το 2007 την όπερά του: "Wagner Dream" σε εννέα σκηνές με σολίστ, πρόζα, χορωδία και  ηλεκτρονικά μέσα έκφρασης.
Πυρήνας της είναι η σύγκρουση δύο πολιτισμών κι όπως δηλώνει ο δημιουργός:  "Το έργο είναι μια φαντασία, βασισμένη στην πραγματικότητα, ακολουθώντας το πέρα ​​από το φαινομενικό..."

Στην καρδιά αυτής της όπερας βρίσκεται η ένταση που δημιουργούν τα αντίθετα... Δύση και Ανατολή, θέληση για δύναμη και  παραίτηση.  Αντιτιθέμενες δυνάμεις, αντιφάσεις που συνυπάρχουν ακόμα και μέσα στον ίδιο χαρακτήρα, κι είναι στοιχεία που στοιχειώνουν και ολόκληρο το Βαγκνερικό έργο.

Wagner Dream: Interlude: