Η συνάντηση του Μπετόβεν με τον Μότσαρτ και οι επιδράσεις...

"Ο Μπετόβεν συναντά τον Μότσαρτ στη Βιέννη το 1787"
(americanbeethovensociety)

Ήταν περίπου δυόμισυ χρονών όταν πέθανε ο παππούς του. Τον έλεγαν και κείνον Lodewijk, δηλαδή Λούντβιχ Μπετόβεν.

Πάντα πίστευε πως το μουσικό ταλέντο το είχε κληρονομήσει από τον παππού, φλαμανδικής καταγωγής από το Μέχελεν, επιφανή μουσικό της εποχής του, διευθυντή στην Αυλή του Μαξιμιλιανού Φερδινάνδου της Βόννης.
Βέβαια και ο πατέρας του ο Γιόχαν είχε καλή φωνή τενόρου, ήταν μέλος της τοπικής χορωδίας και θα τον έλεγες μέτριο εκτελεστή κλαβεσέν και βιολιού...
Την περίοδο θανάτου του παππού, ο πατέρας Γιόχαν αντιμετώπιζε επαγγελματικά προβλήματα και ήλπιζε να τον διαδεχτεί στη θέση του Καπελμάιστερ. Μάταια όμως... Ετσι, μετά την αποτυχία να πάρει τη θέση, είχε γίνει εξαιρετικά ιδιότροπος, οξύθυμος, με την κατάσταση να επιδεινώνεται κι από την εξάρτησή του από το ποτό. Υπάρχουν μαρτυρίες πως ο Γιόχαν τρομοκρατούσε τον Λούντβιχ, τον ξυλοκοπούσε και συχνά υπό την επήρεια του αλκοόλ τον τραβολόγαγε μέσα στη νύχτα υποχρεώνοντάς τον να μελετά στο πληκτροφόρο, καθώς οραματιζόταν για το γιο του μια μουσική εξέλιξη όμοια με κείνη του Μότσαρτ...
Αν ο Λούντβιχ ήταν άλλο παιδί, σίγουρα αυτή η συμπεριφορά θα τον είχε απομακρύνει από την τέχνη της μουσικής...

Τουναντίον! Πολύ γρήγορα το ταλέντο του Λούντβιχ ξεδιπλώθηκε και ήταν σχεδόν επτά όταν έδωσε την πρώτη του συναυλία στο κλαβεσέν και συγχρόνως ξεκίνησε μαθήματα στο βιολί και τη βιόλα.

Ο μεγάλος Κρίστιαν Νέεφε είχε αναλάβει να τον εκπαιδεύσει και συχνά ο μικρός ταλαντούχος μαθητής τον αντικαθιστούσε παίζοντας εκκλησιαστικό όργανο στην Αυλή, όταν έπρεπε να απουσιάσει.
Ο Νέεφε, με κάθε ευκαιρία επαινούσε τον νεαρό προστατευόμενό του και μάλιστα με δική του προτροπή το 1783 δημοσιεύτηκε σε τοπικό μουσικό περιοδικό το εγκωμιαστικό σχόλιο:

"Πρόκειται για πολλά υποσχόμενο ταλέντο. Παίζει κλειδοκύμβαλο με αφάνταστη επιδεξιότητα, τεχνική και δύναμη και εκτελεί με αξιοθαύμαστη άνεση πρίμα-βίστα! Σίγουρα είναι μουσική ιδιοφυία και αξίζει μια επιχορήγηση. Αν συνεχίσει  έτσι, σε λίγο δεν θα έχει τίποτε να ζηλέψει από τον Μότσαρτ".

Ο Νέεφε ήταν άνθρωπος μορφωμένος, καλλιεργημένος κι ευγενής εκτός από πολυτάλαντος μουσικός και δάσκαλος. Έτσι θεωρούσε πως η μετάβαση του Μπετόβεν στη Βιέννη -μια πόλη όπου ξεχείλιζε το πάθος για τη μουσική-  θα επιδρούσε ευεργετικά με το κλίμα της βοηθώντας το ταλέντο του δεκαεξάχρονου Λούντβιχ να ωριμάσει. Ευελπιστούσε να μαθητεύσει δίπλα στο άλλοτε παιδί-θαύμα τον Βόλφγκαγκ Αμαντέους Μότσαρτ!

Την εποχή εκείνη ο Μότσαρτ είχε διάφορους μαθητές με πιο γνωστό τον κατά 4 χρόνια μικρότερο του Μπετόβεν, Χούμελ. Ίσως γι' αυτό ο Σαλτσβουργιανός -αν όντως έγινε η συνάντηση, καθώς κάποιοι αμφισβητούν το γεγονός- να μη δέχτηκε να διδάξει το νεαρό από τη Βόννη, όταν τον Απρίλη του 1787 κατάφερε να έρθει στην Αυστριακή πρωτεύουσα. Δέχτηκε όμως να τον ακούσει να ερμηνεύει...

-"Παίξτε λοιπόν! Εχετε ετοιμάσει κάτι, υποθέτω..." είπε ο Μότσαρτ..

Ο Μπετόβεν κάθισε στο πιάνο κι άρχισε να παίζει το Κονσέρτο του Μότσαρτ Ν.24 σε Ντο ελάσσονα... Η εκτέλεση του Λούντβιχ φάνηκε μάλλον αδιάφορη στον Μότσαρτ....

-"Θα προτιμούσα κάτι δικό σας και όχι δικό μου", του είπε...

Ο νεαρός με περισσή αυτοπεποίθηση τού ζήτησε να του δοθεί ένα θέμα πάνω στο οποίο θα μπορούσε να αυτοσχεδιάσει, όπως κι έγινε!
Ο Μότσαρτ εντυπωσιασμένος με την ευρηματικότητα  του νεαρού μουσικού και καθώς ο Μπετόβεν ήταν απορροφημένος με τον αυτοσχεδιασμό, βγήκε αθόρυβα από το δωμάτιο και ενθουσιασμένος φαίνεται να είπε σε όσους περίμεναν στη διπλανή αίθουσα: 

-"Να τον προσέχετε, κύριοι! Κάποια μέρα θα μιλάει ολάκερος ο κόσμος γι' αυτόν!"

"Ο Μπετόβεν συναντά τον Μότσαρτ στη Βιέννη το 1787"
(από: markalburgermusichistory )

Καθώς όμως η υγεία της μητέρας του Μπετόβεν είχε επιδεινωθεί, ο 17χρονος μουσικός επέστρεψε στη Βόννη εσπευσμένα. Παρέμεινε εκεί για μερικά ακόμη χρόνια ως το 1792...

Ο Μότσαρτ είχε -εν των μεταξύ- πεθάνει την προηγούμενη χρονιά. Είχε επίσης ξεσπάσει εδώ και τρία χρόνια η Γαλλική Επανάσταση με τις μετακινήσεις να μην είναι  πια αρκετά ασφαλείς.

Ωστόσο το ταξίδι στη Βιέννη είχε προγραμματιστεί κι η άμαξα περίμενε τον Μπετόβεν... 

Αρκετοί από τους φίλους του είχαν ευγενικά αφήσει σε ένα λεύκωμα τις ευχές τους για την νέα ζωή που ανοιγόταν μπροστά του.
Ανάμεσά τους ξεχώριζε εκείνη του αφοσιωμένου προστάτη του:

"Αγαπητέ Λούντβιχ,

Πηγαίνεις στη Βιέννη για να ικανοποιήσεις μια επιθυμία σου
που έμεινε ανεκπλήρωτη για πολύ χρόνο. Η μούσα του Μότσαρτ ακόμη θρηνεί για την απώλεια του μαθητή της. Η μαθητεία σου δίπλα στον Χάιντν και με σκληρή δουλειά και προσπάθεια σίγουρα θα λάβεις το πνεύμα του Μότσαρτ.

Ο πιστός σου φίλος, Βαλντστάιν"

Ο Μότσαρτ μπορεί να είχε πεθάνει, σίγουρα όμως η επιρροή που είχε ασκήσει στον Μπετόβεν ήταν ισχυρή και αυτό φαίνεται από έργα του τα οποία στήριξε πάνω σε Μοτσάρτεια θέματα. 

Ας θυμηθούμε  πως απότισε φόρο τιμής στο "είδωλό" του γράφοντας παραλλαγές πάνω σε άριες  από όπερες του Μότσαρτ: 

"La ci darem la mano"από το "Δον Ζουάν"..."Ein Mädchen oder Weibchen " και "Bei Männern welche Liebe fühlen" από το "Μαγικό Αυλό" ... ή την άρια "Se vuol ballare" από τους "Γάμους του Φίγκαρο"...

Επίσης μοντέλο για την "Παθητική Σονάτα" του Μπετόβεν αποτέλεσε η "Σονάτα για πιάνο  Ν.14" του Μότσαρτ. Και οι δυο είναι δομημένες πάνω στην αγαπημένη κλίμακα του Μπετόβεν τη ντο ελ, που όπως φαίνεται την προτιμούσε και ο Σαλτσβουργιανός.
Το ίδιο συμβαίνει και με το "Κονσέρτο για πιάνο Κ.491" του Μότσαρτ πάνω στο οποίο στηρίχτηκε το "3ο Κονσέρτο για πιάνο" του Μπετόβεν.

Όμως και στο τρίτο μέρος της περίφημης "Πέμπτης Συμφωνίας" του τιτάνα, εύκολα κανείς μπορεί να διακρίνει ψήγματα από την "40ή Συμφωνία" του Μότσαρτ.

Περιφημότερο όλων φυσικά η "Ωδή στη Χαρά" από την 9η Συμφωνία του τιτάνα, σε κείμενο του γερμανού Σίλλερ το οποίο ο Λούντβιχ είχε διαβάσει νεαρός. Το βασικό μοτίβο της εντοπίζει ο ακροατής στο τραγούδι  "Gegenliebe", που χρησιμοποίησε ο Μπετόβεν σε καντάτα που έγραψε το 1795, κατά τη διάρκεια σπουδών του δίπλα στον Χάυντν. 

 

Μια 20ετία όμως  νωρίτερα, όπως πληροφορεί σε επιστολή του προς τον Πάντρε Μαρτίνι,  κι ο Μότσαρτ είχε αξιοποιήσει  το ίδιο θέμα το οποίο επαναλαμβάνει αρκετές φορές στο θρησκευτικό του έργο: "Misericordias Domini Κ 222", που έγραψε στο Μόναχο.
Πρόκειται για  δημιουργία του 19χρονου Μότσαρτ, ένα Oφερτόριουμ για μικτή χορωδία, όμποε, κόρνα, σύνολο εγχόρδων και κοντίνουο κατόπιν παραγγελίας του εκλέκτορα της Βαυαρίας. 

Mozart: "Misericordias Domini Κ 222"

Το θέμα της  Μπετοβενικής "Ωδής στη Χαρά" μπορείτε να  διακρίνετε στο 0:56:

Ο Μπετόβεν έγραψε αρκετές Παραλλαγές, ακολουθώντας τη συμβουλή του δασκάλου Μότσαρτ.
Πάντα ο τιτάνας τον θυμόταν με νοσταλγία και συγκίνηση, όταν φεύγοντας μετά από κείνη την μία και μοναδική συνάντησή τους τον χτύπησε στον ώμο φιλικά και του είπε:

- Μη σταματήσεις να ασχολείσαι με την Παραλλαγή και τον αυτοσχεδιασμό, μικρέ! Η Παραλλαγή απελευθερώνει τη φαντασία του δημιουργού.  Να θυμάσαι ότι ως φόρμα, ενώ δίνει ελευθερία, συγχρόνως μάς περιορίζει σαν σε μικρό, στενό κλουβί.  

Τού χαμογέλασε και συμπλήρωσε:

- Είμαι σίγουρος πως κάποια στιγμή θα προσφέρεις σπουδαία πράγματα στην ανθρωπότητα!

"Masters of Classical Music. Mozart and Beethoven", The History Hour, henle.de, classicfm