Ο Μέγας Άστορ και η Μαρία του Μπουένος Άιρες...

 

"Η Μαρία του Μπουένος Άιρες" είναι μια αλληγορία για το τάνγκο...

Ο Άστορ Πιατσόλα αναμειγνύει διάφορα στυλ του χορευτικού ρυθμού ξεκινώντας από τους αγροτικούς χορούς της Αργεντινής ως τη μιλόνγκα για να αφηγηθεί τη μυστηριώδη προέλευσή του στο Ρίο ντε λα Πλάτα.
Τα κορμιά καθώς λικνίζονται κι αφήνονται στο πάθος μιλούν τη γλώσσα του!
Ενας χορός, που αγαπήθηκε και μισήθηκε το ίδιο δυνατά!
Αγαπήθηκε για την ομορφιά και τη σαγήνη του...διασύρθηκε σε φτωχογειτονιές, σε οίκους ανοχής...καταδικάστηκε...αλλά συνέχισε να περπατά στους δρόμους του Μπουένος Άιρες...,ώσπου γεννήθηκε η αλήθεια της Μαρίας...

H τάνγκο όπερα του "Gran Astor" γράφτηκε στα 1968 κι έκανε πρεμιέρα στο Μπουένος Άιρες την ίδια χρονιά, με την τραγουδίστρια Amelita Baltar στον πρωταγωνιστικό ρόλο, τραγουδίστρια που ο Πιατσόλα ανακάλυψε τυχαία, γεννημένη στο Barrio Norte, μια κακόφημη γειτονιά του Μπουένος Άιρες. Ο Μέγας Άστορ στη "Μαρία" του εισάγει ένα νέο ύφος τάνγκο, το Tango Canción-τραγουδιστό τάνγκο.

Η υπόθεση της όπερας είναι ιδιαίτερα σκληρή, με έντονα τα στοιχεία του πάθους, του αισθησιασμού και του δράματος της πρωταγωνίστριας που έχει εμμονή με το τάνγκο. Καταλήγει πόρνη κι όταν χάνει τη ζωή της στα κακόφημα στενοσόκακα καταδικάζεται στην Κόλαση να περιφέρεται σαν σκιά αιωνίως πάνω απ’την Αργεντίνικη πόλη…

Piazzolla και Ferrer

Moυσικά, στην όπερα κυριαρχεί φυσικά το tango nuevo, και στηρίζεται σε δυο τραγουδιστές κι έναν αφηγητή, ενώ η ορχήστρα εμπλουτίζεται με όργανα που το ηχόχρωμά τους βοηθά στην αποτύπωση των σκιών του Κάτω Κόσμου, όπως ξυλόφωνα, κιθάρες και κρουστά στα αρχικά μπαντονεόν, πιάνο και τοξοτά έγχορδα.
Η σουρεαλιστική ατμόσφαιρα σκιαγραφείται κι από την ιδιαίτερη γλώσσα του λιμπρέτου από τον ποιητή, Χοράσιο Φερέρ, που επιλέγει τα lunfardo, είδος αργκό που μιλιόταν στα τέλη του 19ου αι. από άτομα του υποκόσμου στο Μπουένος Άιρες.

Ο Πιατσόλα, όπως και άλλες σπουδαίες προσωπικότητες του τάνγκο, είχε εντυπωσιαστεί όταν διάβασε την ποιητική συλλογή του Φερέρ, "Ρομανσέρο Κανιένγκε" και σκέφτηκε πως: "ό,τι έκανε εκείνος με τη μουσική, το έκανε ο Φερέρ με την ποίηση".
Έτσι, επικοινώνησε μαζί του άμεσα και τού ζήτησε να συνεργαστούν. Υπογράφουν ένα πενταετές συμβόλαιο και η "María de Buenos Aires" είναι το αποτέλεσμα της πρώτης πνευματικής και καλλιτεχνικής συνύπαρξής τους.

Το πρώτο τάνγκο που έγραψε ο Φερέρ είναι ουσιαστικά το "Η τελευταία γκρέλα". Γκρέλα στην αργεντίνικη αργκό σημαίνει πόρνη που σχετίζεται με το τάνγκο. Το 1966 στέλνει το ποίημα στον σπουδαίο μουσικό Ανίμπαλ Τρόιλο, που το δέχεται με ενθουσιασμό. Τον επόμενο χρόνο το εντάσσει στην ποιητική του συλλογή "Ρομανσέρο Κανιένγκε" κι αυτό είναι το ποίημα που θα ενθουσιάσει τον Άστορ Πιατσόλα.

Το ποίημα με μια εισαγωγή σε πεζό λόγο αναβιώνει το τραγικό κάλλος αυτής της γυναίκας και ταυτόχρονα σώζει χαμένες λέξεις και τη σημασία τους. Όλες οι λέξεις παρμένες απ'το λαό έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κουλτούρας και του τάνγκο. Έτσι λοιπόν "από τα βάθη των πραγμάτων" έρχεται μια γυναίκα που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στο τάνγκο κάποτε,  η Γκρέλα..., η Μαρία...:

"Ήταν εδώ και πολύ καιρό οι ρομαντικές προλετάριες του έρωτα. Η νύχτα τίς ονόμασε με τη σαγήνη των βρισιών: πάικας, τρελές,μιλόνγκες, περκάντα ή γκρέλες.
Πολύ συχνά τίς έβλεπες την αυγή να παίρνουν πρωινό ζεστή σοκολάτα με λουκουμάδες στο ζαχαροπλαστείο Ελ Βεσούβιο. Τελείωναν εκείνη την ώρα τη δουλειά τους [...]
Με τρελή παρόρμηση τύπου Μαντάμ Μποβαρύ έπαιξαν τη ζωή τους στα τάνγκο. Κάποια ερωτεύτηκε εκείνον τον μπαντονεονίστα και με τον έρωτα, νίκησε. Γι' άλλες ο ξεπεσμός ήταν μεγάλος[...]
Ίσως, έφυγαν όλες μαζί μια μέρα σα να ήταν μια μικρή και εξαφανισμένη φυλή με μαύρους κύκλους κάτω απ'τα μάτια.
Αυτό το τάνγκο λέει την ιστορία της τελευταίας γκρέλας. Ανακαλύπτει το τελευταίο πέρασμά της από την άσφαλτο του ξημερώματος σ' ένα απόκοσμο Μπουένος Άιρες και το αφηγείται κάπως έτσι:

Από τα βάθη των πραγμάτων και τυλιγμένη σε μια γούνα

από κρύο, με το ύφος εκείνου που έχει πεθάνει πολύ

θα έρθει η τελευταία γκρέλα, μοιραία, κανιένγκε* και μόνη

με τα τακούνια της μέσα στο απέραντο σκοτάδι των τσιγάρων

Με κρασί και ψωμί του θλιμμένου τάνγκο που ο Αρόλας**

κράτησε στην κουρασμένη λάσπη του μετώπου του,

θα τής κάνουν τη μάγκικη τελετουργία της, οι φυσούνες και οι βιόλες.

Παίζοντας απαλά, τόσο μυστηριωδώς.

Θα αποχαιρετήσουν την πλήξη, το βήχα, το μελόδραμά της,

οι χλωμές ξανθιές ενός διηγήματος του Τουνιόν***

και πίσω από κάθε άυπνο κατώφλι, οι μαντάμες, 

με τα τραγικά μαλλιά, με λόγια θα τής δώσουν την τελευταία μετάληψη.

Κι ένας υπόκωφος βήχας μελαγχολίας και χαζομάρας

θα τής κάψει τη φωνή χορεύοντας μέσα της τάνγκο

και σιωπηλή και γονατιστή θα πουληθεί δίχως όρεξη

δίχως ζωή για δύο τάλιρα στο έλεος του Θεού.

Θα φορέσει τη λήθη πάνω της και κει στην αρχή

της αυγής, το κακό πένθιμα με τέσσερα φιλιά καφετί

θα τής κάνει με γέλιο ένα σταυρό, και μια χορωδία γέρων

κλεφτών, θα τραγουδήσουν τις παράξενες ενάτες της σε αργκό.

Πόσο μόνη θα φύγει η γκρέλα, πόσο τελευταία και πόσο παράξενη,

τα μεγάλα θλιμμένα μάτια της που ξεγέλασε η μοίρα

θα είναι πάνω στο φθαρμένο κάλυμμα του προσώπου της,
οι δυο πένθιμοι άσσοι που αναγγέλουν το θάνατο".

*καγιένγκε: ο ιδιαίτερος τρόπος που λικνίζεται το σώμα στο τάνγκο
**Αριόλας: μεγάλος μπαντονεονίστας
***Τουνιόν: Αργεντίνος συγγραφέας που έγραψε τάνγκο

("Τα τανγκό των Horacio Ferrer & Astor Piazzolla. Η γέννηση μιας αστικής μυθολογίας", εκδ. Κοντύλι, μτφ. Marta Sylvia Dios Sanz, σελ:49-55)

Astor Piazzola: "Maria de Buenos Aires / Amelita Baltar:

Astor Piazzola: "Maria de Buenos Aires Suite" / Royal Concertgebouw Brass:

Piazzolla: "Maria de Buenos Aires - Yo soy María" / Elīna Garanča:

Παλαιότερο κείμενό μου για τον Πιατσόλα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.