"Mlada", η όπερα-μπαλέτο του Ρίμσκυ-Κόρσακωφ

  (Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Κόρσακωφ, 18 Μαρτίου 1844)

"Mlada", 1892
(από: mariinsky)

Μπορεί ο Ρίμσκυ-Κόρσακωφ να καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, όμως η γιαγιά του ήταν γυναίκα του λαού κι από χωριό. Απ' αυτήν και τη μητέρα του έμαθε να αγαπάει την παραδοσιακή μουσική του τόπου του. Λάτρεψε όμως τη θάλασσα και το Γκλίνκα...Μέλος των "Πέντε", πασχίζει για την ανάδειξη της ρωσικής μουσικής και των δημιουργών της.
Αν και "ερασιτέχνης" συνθέτης (ήταν αξιωματικός του ναυτικού) άφησε τη σφραγίδα του στην εξέλιξη της Ρωσικής Μουσικής Σχολής, ιδιαίτερα ως λαμπρός ενορχηστρωτής.

Τιμητικά, λόγω της γενέθλιας επετείου του "παραμυθεύουμε" σήμερα ακούγοντας ένα έργο του που δεν κοινοποιείται συχνά...

Η όπερά του, "Μlada" είναι μια μυθολογική όπερα-μπαλέτο, όπου εμφανίζονται λογής φιγούρες: σλάβες πριγκίπισσες, ανατολίτες, ειδωλολάτρες ιερείς, η θεά του Κάτω Κόσμου, πνεύματα, σκιέςκαι κακιές μάγισσες...Μια ακόμη όπερα που μαρτυρά το ενδιαφέρον του Κόρσακωφ για τις παγανιστικές τελετές και τις παραδόσεις των λαών.

Η "Μλάντα" αποτελεί ένα πολύχρωμο κράμα ρομαντικής μουσικής με περιπλανώμενες ψυχές, ένα σλάβικο Σάββατο μαγισσών με ένα όραμα της ξελογιάστρας Κλεοπάτρας. Οι επιρροές από "Ρούσλαν και Λουντμίλα", όπως και τη "Νύχτα στο Φαλακρό βουνό" είναι εμφανείς. Όμως εκείνο που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι η σχέση του με το Βάγκνερ.

Ο Κόρσακωφ θαύμαζε τον Βάγκνερ! Αν και ανεπιθύμητος ο γερμανός στην Ομάδα των Πέντε, ο Κόρσακωφ είχε παρακολουθήσει από πλανόδιο θίασο τον "Κύκλο του Δαχτυλιδιού" στην Αγία Πετρούπολη και μελετώντας την παρτιτούρα είχε μείνει έκπληκτος με την εκφραστική δύναμη και τον χειρισμό της ορχήστρας! Ετσι, ενορχήστρωσε τη "Μλάντα" σε Βαγκνερικό πνεύμα.
Σε αυτή τη συναρπαστική όπερα-μπαλέτο,  η μουσική ζωγραφίζει πλούσιες σε χρώμα και εξωτισμό, εικόνες! Εξαιρετικά ελκυστικές οι φράσεις και τα μοτίβα, αντίστοιχα των Βαγκνερικών λάιτμοτίβς, διαμορφώνουν την θαυμαστή, ηχητική εμπειρία.
Πέρα από την ενορχήστρωση και τη δομή του έργου, υπάρχουν και μουσικοαναλυτές, που υποστηρίζουν την ύπαρξη μελωδικών παραλληλισμών, όπως μεταξύ του πρελούδιου του "Χρυσού του Ρήνου" και την εισαγωγή της 3ης πράξης της "Μλάντα".

O συνθέτης

Η υπόθεση της "Μλάντα" διαδραματίζεται στα μέρη της Βαλτικής τον 9ο αι.
Ο βασιλιάς της Ρήτρας δηλητηριάζει την Μλάντα, αρραβωνιαστικιά του Γιαρομίρ, προκειμένου να τον παντρέψει με την κόρη του Βοϊσλάβα και να ενωθούν τα βασίλειά τους.  Η πριγκίπισσα ζητά από τη Μορένα, θεά του σκότους(με στοιχεία παρόμοια με της Ρουσάλκα των σλαβικών λαών) να βοηθήσει ώστε ο Γιαρομίρ να λησμονήσει την πρώην αγαπημένη του. Το πετυχαίνει, και  στη συνέχεια επιχειρεί να τον γοητεύσει. Όμως ο Γιαρομίρ βλέπει συχνά στα όνειρά του τη δολοφονία της Μλάντα. Είναι το πνεύμα της που με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να τον βάλει σε σκέψεις...Κατά τη διάρκεια της Γιορτής του Μεσοκαλόκαιρου στο όρος Tριγκλάβ, όπου συγκεντρώνονται οι νεκροί με τις Μάγισσες, η Βοϊσλάβα προσπαθεί να αποπλανήσει τον χαμένο ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν, νέο, απ' όπου τον προστατεύει το πνεύμα της Μλάντα, συμπεριλαμβάνοντας και το φάντασμα της σαγηνευτικής Κλεοπάτρας. 

Κλεοπάτρα (Mariinsky Theatre, 1892)

Ο Γιαρομίρ ζητά συμβουλές απ' το θεό του ήλιου και τα πνεύματα, που τού αποκαλύπτουν την ενοχή της πριγκίπισσας. Ο Γιαρομίρ τη σκοτώνει κι η θεά Μορένα  την οδηγεί στην Κόλαση, ενώ εξοργισμένη με την πράξη του, καθώς η πριγκίπισσα είχε κάνει συμφωνία μαζί της, καταστρέφει το ναό και ολόκληρη την πόλη. Ο Γιαρομίρ με το θάνατό του καταφέρνει να ενωθεί με την αγαπημένη του Μλάντα και να ζήσουν την αιώνια αγάπη τους στον παράδεισο.

Ο ρόλος του τίτλου είναι βουβός (η Μλάντα έχει δολοφονηθεί πριν την έναρξη της όπερας-μπαλέτου) κι ανατίθεται σε μπαλαρίνα. Η σκηνή στο όρος Τριγκλάβ (Πράξη 3η, σκηνή ΙV) που εμφανίζεται η σκιά της Αιγύπτιας βασίλισσας Κλεοπάτρας είναι άφθαστου αισθησιασμού.
Ο Κόρσακοφ δήλωσε πως εμπνεύστηκε μουσικά τη σκηνή όταν βρισκόταν στο Παρίσι  για την Παγκόσμια Έκθεση του 1889. Εκεί άκουσε μια ουγγρική ορχήστρα που εκτελούσε φολκλορικές μελωδίες με ξύλινα πνευστά, όμοια με τις αρχαίες φλογέρες  των Ρως, τις καμωμένες από σημύδα που οι θρύλοι έλεγαν πως παίζονταν απ' τη θεά της Αγάπης. Αυτοί οι ήχοι τού έδωσαν την ιδέα να χρησιμοποιήσει κάτι παρόμοιο στον εξωτικό, αισθησιακό χορό  της Κλεοπάτρας συνοδεία ιδιόφωνων κρουστών που χτυπούν  ρυθμικά οστινάτι, τυμπάνων και γκονγκ .

Rimsky-Korsakov: Mlada, Act III- Scene 4: "Cleopatra's dance":

Η όπερα-μπαλέτο ολοκληρωμένη: