Μουσικό ταξίδι με την ατμομηχανή του Honegger...

 

"Pacific 231, model"

"Πάντα αγαπούσα τις ατμομηχανές με πάθος.
Για μένα είναι ζωντανά πλάσματα και τις αγαπώ όπως άλλοι αγαπούν τις γυναίκες ή τα άλογα".

Αυτή η χαρακτηριστική φράση ανήκει στον ταλαντούχο και γεννημένο σαν σήμερα, 10 Μαρτίου 1892, ελβετού συνθέτη, Arthur Honegger, μέλος της περίφημης Ομάδας των Έξι.
Μιας ομάδας συνθετών που με το έργο τους αντιτάχθηκαν στο ύφος των ιμπρεσιονιστών και απέρριψαν το Βαγκνερικό στυλ. Κινήθηκαν στο δρόμο της αναζήτησης  της αυθεντικής γαλλικής μουσικής, μέσα από την "αναζήτηση του ελάχιστου". Νηφαλιότητα και απογύμνωση του ήχου, τα βασικά της χαρακτηριστικά.

Μνημείο προς τιμήν του André Chapelon

Από τον ήχο της αγαπημένης του ατμομηχανής, ο Honneger εμπνεύστηκε το ορχηστρικό έργο: "Pacific 231", ένα μοντέλο που δημιούργησε και τελειοποίησε ανάμεσα σε πολλά ο André Chapelon.

Βασικό μέρος της  αλλαγής  που έφερε η Βιομηχανική Επανάσταση στα τέλη του 19ου  και αρχές του 20ου αι. ήταν το ατμοκίνητο τρένο, που για πολλούς καλλιτέχνες αντιπροσώπευε τη νεωτερικότητα γι' αυτό και ενθουσιασμένοι από τον ρυθμικό του ήχο υπήρξαν αρκετοί που έγραψαν έργα εμπνευσμένα από αυτό.

Ο Ονεγκέρ ζώντας στο Παρίσι, ταξίδευε συχνά με το είδος εκείνο ατμομηχανής γνωστό ως "Pacific 231" με τους αριθμούς να δηλώνουν τον αριθμό των αξόνων στον κινητήρα, δύο μικρούς τροχούς πλευρικά,  τρεις μεγαλύτερους τροχούς οδήγησης και πίσω έναν μικρό τροχό.

Ο ελβετός συνθέτης προσπάθησε να αποτυπώσει το ταξίδι της ατμομηχανής ξεκινώντας από την αθόρυβη, στατική κατάσταση της, αργά και ράθυμα...Συνεχίζει με την αίσθηση του ρυθμικού χτύπου των τροχών κατά την εκκίνηση, το άναμμα των βαγονιών, την αύξηση της ταχύτητας, το συναίσθημα του πάθους να ταξιδεύει κανείς με αυτό το όχημα... Και καταλήγει στην επιβράδυνση της  ορμής με το τέλος του ταξιδιού...

Οι ακροατές χαρακτήρισαν "παράξενη" την νέα μουσική του Ονεγκέρ, και την λάτρεψαν στην κυριολεξία. Στην πρεμιέρα το ενθουσιασμένο κοινό χειροκροτούσε στο τέλος της συναυλίας επί δέκα λεπτά χωρίς παύση, γράφουν οι φυλλάδες της εποχής!

Ο ίδιος ο Honneger, συνέδεσε τη σύνθεσή του με τη φόρμα του "chorale prelude" όπου θραύσματα μελωδίας ενώνονται με το βόμβο από τα χάλκινα.

Η πρεμιέρα έγινε το Μάιο του 1924, στην Όπερα του Παρισιού με τον ρωσοεβραίο Serge Koussevitzky στο πόντιουμ. Το κοινό είχε απο νωρίς συγκεντρωθεί για να ακούσει την πρωτοποριακή "μουσική των τρένων" του συνθέτη!

Και πράγματι ενθουσίασε αυτή η μουσική καινοτομία στη σύγχρονη γαλλική μουσική, ένα συναρπαστικό μοντερνιστικό έργο, που  δανείζεται στοιχεία κι από  παλιές μουσικές παραδόσεις. Ευφάνταστα απεικονίζονται ορχηστρικά ο ήχος του ατμού, των τροχών, η κίνηση των αξόνων, ακόμα και η σφυρίχτρα! 

Οι κριτικοί υποδέχθηκαν τη σύνθεση με εγκωμιαστικά σχόλια  για την "απλή δημιουργικότητα" του Honegger, που τον υπέδειξαν ως "το νέο πρότυπο για τη γαλλική μουσική".

Υπήρξαν βέβαια και κείνοι που δεν αντιλήφθηκαν την "καινοτομία της μετάφρασης της ταξιδιωτικής εμπειρίας με ένα ταχύτατο τρένο καθώς και τους ήχους του, στην ορχηστρική μορφή τους" και χαρακτήρισαν τη σύνθεση ως "κολάζ από θορύβους τρένων".

Κι όμως, ο Ονεγκέρ όταν ρωτήθηκε έκανε λόγο για "μια νέα μορφή τέχνης, με τις ατμομηχανές -κατ'αυτόν- να δονούνται με ιδιαίτερες αρμονίες σα να τραγουδούν".

Ο καλλιτέχνης -θα έλεγα- κινήθηκε "πάνω στις ράγες των φθόγγων του με τρένο που προχωρεί στο μέλλον...", παραφράζοντας το Ρίτσο...

Έτοιμοι για αναχώρηση! Καλή απόλαυση της διαδρομής!

Arthur Honegger: "Pacific 231" /  Διευθύνει ο συνθέτης: