Φόιερμπαχ - Σούμπερτ: "Το Άσμα της Μύριαμ"...

Anselm Feuerbach - Miriam

Ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους του 19ου αιώνα και κύριος εκπρόσωπος του νεοκλασικισμού είναι ο Άνσελμ Φόιερμπαχ. Γεννήθηκε 12 Σεπτεμβρίου 1829 στην πόλη Speyer της Γερμανίας. 

Άνσελμ Φόιερμπαχ, Αυτοπροσωπογραφία

Σπούδασε στις ακαδημίες στο Ντίσελντορφ, το Μόναχο και το Παρίσι, ενώ η τέχνη του επηρεάστηκε βαθιά από την ιταλική Αναγέννηση, ειδικά από καλλιτέχνες όπως ο Ραφαήλ και ο Τιτσιάνο. Ο Φόιερμπαχ έζησε και εργάστηκε για πολλά χρόνια στην Ιταλία, όπου ανέπτυξε το χαρακτηριστικό του ύφος με έμφαση στον ιδεαλισμό, την κλασική ισορροπία και την πνευματική διάσταση των μορφών.
Τα έργα του ξεχωρίζουν για την ήρεμη, στοχαστική ατμόσφαιρα και την καθαρότητα των γραμμών, με έντονη έμφαση στην εσωτερική ψυχική κατάσταση των φιγούρων. Ο Φόιερμπαχ θεωρείται μια γέφυρα μεταξύ του κλασικισμού και του ρομαντισμού, με έργα που αποπνέουν σταθερότητα, ευγένεια και πνευματικότητα. Απέφευγε τον υπερβολικό ρεαλισμό, επιδιώκοντας να αποδώσει την ιδεατή ομορφιά και το ηθικό βάθος, μέσα από μυθολογικά, αλλά και θρησκευτικά θέματα.

"Tότε η προφήτισσα Μαριάμ, αδερφή του Ααρών, πήρε στο χέρι της το τύμπανο κι όλες οι γυναίκες την ακολούθησαν με τύμπανα στο χορό.

Η Μαριάμ τραγουδούσε πρώτη και οι άλλες επαναλάμβαναν:

"Ψάλτε στον Κύριο, γιατί κέρδισε νίκη λαμπρή και ένδοξη,

άλογα και καβαλάρηδες στη θάλασσα τους έριξε".

(EΞΟΔΟΣ 15:20-21)

Από το συγκεκριμένο εδάφιο της Εξόδου είναι εμπνευσμένος ο θρησκευτικού θέματος, πίνακας "Miriam" του Anselm Feuerbach, φιλοτεχνημένος γύρω στο 1862. Αποτελεί ένα εμβληματικό έργο του γερμανικού νεοκλασικισμού και χαρακτηριστικό δείγμα της ιδεαλιστικής προσέγγισης του καλλιτέχνη στη θρησκευτική και πνευματική θεματολογία. Το έργο απεικονίζει τη βιβλική μορφή της Μύριαμ, αδελφής του Μωυσή, η οποία παρουσιάζεται με τρόπο λιτό αλλά ιδιαίτερα επιβλητικό, ως σύμβολο πνευματικής ανωτερότητας και εσωτερικής δύναμης.

Η μορφή της Mύριαμ δεσπόζει στο κέντρο της σύνθεσης, ντυμένη με πλούσια υφάσματα, σε γήινους χρωματισμούς, που τονίζουν τη σεμνότητα και τη σοβαρότητά της. Το βλέμμα της είναι ήρεμο, στραμμένο ελαφρώς προς τα δεξιά, δημιουργώντας την αίσθηση εσωτερικής περισυλλογής. Στα χέρια της κρατά ένα τύμπανο, σύμβολο της μουσικής, της χαράς και της προφητικής της ιδιότητας, που παραπέμπει στη στιγμή που η γυναίκα τραγουδά δοξολογικούς ύμνους μετά τη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας.
Ο ζωγράφος φωτίζει κυρίως το πρόσωπο και τα χέρια της, ενισχύοντας την αίσθηση ιερότητας και πνευματικού μεγαλείου. Η όλη σύνθεση αποκαλύπτει τις επιρροές του Φόιερμπαχ από Ιταλούς ζωγράφους όπως ο Ραφαήλ και ο Τιτσιάνο, όπως προαναφέραμε.
Περισσότερο από ένα θρησκευτικό πρόσωπο, η Mύριαμ του Φόιερμπαχ μετατρέπεται σε μια αλληγορική μορφή που ενσαρκώνει την ψυχική γαλήνη, την εσωτερική πίστη και την ηθική καθαρότητα. Η απουσία περιττής δραματικότητας και η εμμονή στην εκφραστική δύναμη της απλότητας κατατάσσουν τον πίνακα ως μια σπουδή στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την πνευματική ανάταση.

Στη Μουσική:

Το θαυμάσιο εικαστικό του τιμώμενου ζωγράφου θα συνδυάσουμε με μια από τις τελευταίες συνθέσεις του Φραντς Σούμπερτ, γραμμένη τον Ιανουάριο του 1828, λίγο πριν τον θάνατό του. Τιτλοφορείται "Miriams Siegesgesang, D 942 - Νικητήριο Άσμα της Μύριαμ" και πρόκειται για καντάτα για σοπράνο, χορωδία και πιάνο, σε ποίηση του αυστριακού, Φραντς Γκριλπάρτσερ. Εμπνευσμένη φυσικά από το επεισόδιο της Παλαιάς Διαθήκης.

Η σύνθεση ξεχωρίζει για τον συνδυασμό λυρικού και επικού στοιχείου με λειτουργικό ύφος. Ακολουθεί αφηγηματική μουσική δομή με σαφείς ενότητες που οδηγούν σε κορύφωση.

Το έργο ξεκινά με δραματική εισαγωγή στο πιάνο, δημιουργώντας ένταση. Ο Σούμπερτ χρησιμοποιεί αρπισμούς, στιβαρές συγχορδίες και έντονη δυναμική καθορίζοντας τον επικό χαρακτήρα της σύνθεσης. 

Η είσοδος της σοπράνο γίνεται με θριαμβευτικού χαρακτήρα μελωδία σε ανιούσα γραμμή που αναδεικνύει το πάθος, την πίστη και τη δόξα της Μύριαμ. 

"Χτυπάτε τύμπανα, υμνήστε,
ας αντηχήσουν οι χορδές
Ένδοξος ο Κύριος στους αιώνες,
ο Βασιλιάς των Ουρανών..."

Η χορωδία σε ρόλο σχολιαστή παίζει καθοριστικό ρόλο όπως ο χορός στην αρχαία τραγωδία. Τραγουδά συχνά σε ομοφωνία, με έντονο ρυθμό προσδίδοντας πανηγυρικό ύφος. 

musikalienhandel

Καθώς το έργο εξελίσσεται, ο Σούμπερτ εντείνει τη δραματουργία με συχνές μετατροπίες, επαναλήψεις θεμάτων και συνεχώς αυξανόμενη δυναμική. Το πιάνο δεν περιορίζεται σε συνοδευτικό ρόλο, αλλά ενισχύει τη συναισθηματική ένταση.
Στην κορύφωση, σοπράνο και χορωδιακές φωνές ενώνονται σε έναν μεγαλοπρεπή ύμνο, αποδίδοντας μουσικά τη θεία νίκη και την καταστροφή του εχθρού.

"Με τύμπανα και κύμβαλα ας ηχήσει,
και με χορδές ας υψωθεί
Σήμερα φλέγεται ο ουρανός
Δόξα αιώνια στον Κύριο..."

 Η σύνθεση κλείνει με επιβλητικό και τελετουργικό χαρακτήρα, τονίζοντας τη θεϊκή δικαιοσύνη και την ενότητα του λαού.

Παρόλο που η καντάτα δεν ανήκει στα δημοφιλέστερα έργα του Φραντς Σούμπερτ, αποτελεί δείγμα της ώριμης δημιουργικής του περιόδου. Συνδυάζει με επιτυχία το λυρικό με το επικό, μετατρέποντας μια βιβλική ιστορία σε μια έντονα δραματική μουσική εμπειρία.
Την ενορχήστρωση του πιάνου έκανε ο Φραντς Λάχνερ γιατί ο Σούμπερτ απεβίωσε πριν την ολοκλήρωσή της.

Schubert: "Miriams Siegesgesang, D 942":

Για τον Άνσελμ Φόιερμπαχ θα βρείτε κι άλλα κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!