"Συγκομιδή πατάτας": όταν η απλότητα γίνεται τέχνη και η τέχνη, έκφρασή της...

"Saison d’ Οctobre",  Jules Bastien-Lepage

Υπάρχουν έργα τέχνης που μας καλούν να σταματήσουμε, να δούμε ή να ακούσουμε και να νιώσουμε  με τ' αυτιά, τα μάτια, αλλά κυρίως με την καρδιά μας. Μας προσκαλούν να δούμε πέρα από την επιφάνεια, να αγγίξουμε το βαθύτερο νόημα του απλού, του καθημερινού, του φθαρτού, εκεί όπου η ζωή αποκαλύπτεται γυμνή και αληθινή. Στον κόσμο της τέχνης, απλές σκηνές ή ταπεινά προϊόντα της φύσης μεταμορφώνονται σε σύμβολα μιας σιωπηλής ομορφιάς και μιας υπαρξιακής αναζήτησης που αγγίζει κάθε ανθρώπινη ψυχή.

Στον πίνακα "Saison d’ Οctobre" του Jules Bastien-Lepage, η φθινοπωρινή γη αναπνέει μέσα από τα χέρια μιας νέας γυναίκας που κάθεται κουρασμένη στο χωράφι και βγάζει πατάτες μέσα από τη γη. Το πρόσωπό της αποπνέει μια γλυκιά μελαγχολία, την ήρεμη βαρύτητα του τέλους μιας εποχής. Το φως του ήλιου πέφτει απαλά στα ξερά φύλλα και στο χώμα, ενώ το χρυσαφένιο φθινόπωρο κυριαρχεί στον πίνακα με την παλέτα του. 

Το έργο απεικονίζει ένα χωράφι, όπου εργάτες συλλέγουν πατάτες. Στο πρώτο πλάνο, μια αγρότισσα αδειάζει τις πατάτες από το ψάθινο καλάθι της σε έναν σάκο. Στα δεξιά, μια δεύτερη γυναίκα συνεχίζει τη συγκομιδή σκυμμένη, γεμίζοντας το δικό της καλάθι. Στο βάθος, διακρίνονται φιγούρες άλλων εργατών που συμμετέχουν στη διαδικασία. Η σκηνή εκτυλίσσεται μια συννεφιασμένη μέρα του Οκτώβρη (όπως μας πληροφορεί ο τίτλος) με τον ουρανό σκεπασμένο από βαριά σύννεφα.

Ο Μπαστιέν-Λεπάζ ζωγράφισε τον πίνακά του στο χωριό καταγωγής του, το Νταμβιλέ. Το έργο εντυπωσίασε με τη ρεαλιστική του δύναμη, συγκινώντας τόσο το κοινό όσο και τους κριτικούς της εποχής, αλλά και σπουδαίους καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ και ο Βασίλι Σουρίκοφ αναγνώρισαν τον πίνακα ως σημείο αναφοράς για την ειλικρινή, ουσιαστική απεικόνιση της αγροτικής ζωής. Ο Βαν Γκογκ, μάλιστα, επηρεάστηκε έντονα από τη θεματολογία και την ηθική δύναμη του έργου, που δημιούργησε τους δικούς του "Πατατοφάγους".

Όταν ο Ρώσος ζωγράφος Βασίλι Σουρίκοφ είδε το έργο στο Παρίσι, σημείωσε:

"Τώρα ζω στο Παρίσι. Ήρθα εδώ για να δω μια έκθεση γαλλικής ζωγραφικής. Λίγα ήταν τα έργα που ν' αγγίζουν την ψυχή… Όμως θέλω να σταθώ σ’ εκείνα τα ελάχιστα που ξεχωρίζουν για την ειλικρίνεια και το βάθος  τους. Πάρτε, για παράδειγμα, τον πίνακα του Bastien-Lepage "Γυναίκα που μαζεύει πατάτες". Το πρόσωπο μοιάζει ζωντανό. Τα πάντα, το φως, ο αέρας, οι αντανακλάσεις, τα χρώματα, η έκφραση, είναι αποδοσμένα με τέτοια φυσικότητα, που το αποτέλεσμα μοιάζει θαυμαστό".

Πράγματι, γυναίκα και γη γίνονται ένα. Μια ύπαρξη που αντέχει, που ζωντανεύει μέσα από την απλότητα της καθημερινότητας και την αδιάκοπη εναλλαγή της φύσης.

Στον ίδιο παλμό, το πειραματικό πιανιστικό έργο "Three Winter Potatoes" του άγγλου Cornelius Cardew φέρνει στο προσκήνιο την ίδια φιλοσοφία.

Ο τίτλος του μπορεί να φαίνεται χιουμοριστικός, αλλά μέσα από το έργο του αποκαλύπτεται μια βαθιά κατανόηση της τέχνης που αγκαλιάζει το απλό και το καθημερινό. Οι "πατάτες" εδώ δεν είναι απλά τρόφιμα. Είναι σύμβολα της καθημερινής ύπαρξης, της ταπεινότητας, της βιωμένης πραγματικότητας που όταν την προσεγγίζουμε με ευαισθησία, μετατρέπεται σε έργο τέχνης. Η μουσική, μέσα από την απλότητά της, πειραματίζεται με τη φόρμα, οδηγώντας το κοινό σε έναν κόσμο όπου ακόμη και τα φαινομενικά ασήμαντα αποκτούν ξεχωριστό νόημα και συναισθηματικό βάθος.

Αυτά τα δύο έργα, ζωγραφικό και μουσικό, αναπτύσσουν κοινή θεματική. Την αξία της απλότητας και τη δύναμη της σιωπηλής ομορφιάς. Είτε μέσα από το βλέμμα μιας γυναίκας που σκύβει πάνω στη γη μέσα στην ήσυχη παρακμή του φθινοπώρου, είτε μέσα από τον ήχο μιας καθημερινής εικόνας που γίνεται μουσική, η τέχνη μάς υπενθυμίζει πως η ζωή βρίσκει νόημα στα μικρά, στα ταπεινά, στα καθημερινά.


Τελικά, η τέχνη μάς καλεί να σταθούμε με προσοχή απέναντι στη ζωή, να αποδεχτούμε τη φθορά, να τιμήσουμε την απλότητα, να ακούσουμε την ομορφιά που κρύβεται μέσα της και να ανακαλύψουμε εκεί τη γνήσια έκφραση της ύπαρξης.

Η μουσική σύνθεση "Three Winter Potatoes" του Cornelius Cardew ανήκει στην κατηγορία της πειραματικής μουσικής και πιο συγκεκριμένα στην αβανγκάρντ, ελεύθερη αυτοσχεδιαστική μουσική. Ο Cardew ήταν γνωστός για την πρωτοποριακή του προσέγγιση, συχνά χρησιμοποιώντας γραφικές παρτιτούρες, ελεύθερους αυτοσχεδιασμούς και συλλογικές εκτελέσεις, απομακρυνόμενος από τους παραδοσιακούς κανόνες της κλασικής μουσικής.

Έτσι, το "Three Winter Potatoes" χαρακτηρίζεται από πειραματισμό, ελευθερία στην ερμηνεία και μια έντονη σύνδεση με την καθημερινή ζωή και το απλό, μέσα από μια καλλιτεχνική ματιά.

Cornelius Cardew: "Three Winter Potatoes":

Jules Bastien-Lepage, 
αυτοπροσωπογραφία  

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τον Γάλλο ζωγράφο και από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νατουραλισμού στη ζωγραφική του 19ου αιώνα, Jules Bastien-Lepage. 

Γεννήθηκε στο Νταμβιλέ της Λωρραίνης την 1η Νοεμβρίου 1848. Αντλώντας έμπνευση από τη ζωή της υπαίθρου, δημιούργησε έργα που απεικονίζουν με ρεαλισμό και τρυφερότητα την καθημερινότητα των αγροτών. Το ύφος του συνδυάζει τη ρεαλιστική απεικόνιση με λυρική ευαισθησία. Αν και πέθανε πρόωρα σε ηλικία μόλις 36 ετών, άφησε ισχυρό αποτύπωμα στη γαλλική και ευρωπαϊκή τέχνη.