Αγία Καικιλία: Προστάτις της Μουσικής και Φάρος της Δημιουργίας...

"St. Cecilia and the Angel", Jacques Blanchard

 

H Αγία Καικιλία έζησε στη Ρώμη γύρω στα 230 μ.Χ. και καταγόταν από οικογένεια ευγενών ειδωλολατρών. Παρά τον πλούτο και τη θέση της, η καρδιά της ήταν αφιερωμένη στον Θεό. Είχε ορκιστεί αγνότητα και προσευχόταν αδιάκοπα, ψάλλοντας ιερές μελωδίες που σύμφωνα με την παράδοση μόνο εκείνη άκουγε να φτάνουν από τον ουρανό.

Οι γονείς της όμως θέλησαν να την παντρέψουν με τον ειδωλολάτρη Βαλεριανό. Εκείνη του αποκάλυψε πως ένας Άγγελος την προστάτευε και πως θα τον έβλεπε κι εκείνος, εάν βαπτιζόταν. Ο Βαλεριανός πίστεψε, βαπτίστηκε και επιστρέφοντας, είδε την Καικιλία να προσεύχεται δίπλα σε έναν ολοφώτεινο Άγγελο, ένα γεγονός που σφράγισε για πάντα την ψυχή του. Οι δύο νέοι ενώθηκαν με γάμο, αλλά κατά τους διωγμούς των χριστιανών συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Την ώρα του αποκεφαλισμού του Βαλεριανού, λέγεται ότι άνοιξαν οι ουρανοί και εμφανίστηκε πλήθος Αγγέλων.

Η Καικιλία, μετά από πολλαπλά μαρτύρια παρέδωσε το πνεύμα της δοξάζοντας τον Θεό, στις 22 Νοεμβρίου του 230. Γι’ αυτό και η μνήμη της τιμάται σήμερα, ημέρα που κατέστη συνώνυμη με την ιερή προστασία της μουσικής, των μουσικών και των τραγουδιστών, ενώ συχνά απεικονίζεται να παίζει όργανο. Η λεπτή, αγγελική της ψυχή και η βαθιά αγάπη της για τους ύμνους ενέπνευσαν αιώνες τέχνης.

Από τον Μεσαίωνα μέχρι σήμερα, η Αγία Καικιλία θεωρείται η μούσα των καλλιτεχνών μουσικών. Αμέτρητα μουσικά σωματεία, χορωδίες και συνθέτες αφιέρωσαν έργα στη μνήμη της, από τον Purcell και τον Handel μέχρι τον σύγχρονο Benjamin Britten.

Στην Αγγλία, επί πολλούς αιώνες, υπήρχε παράδοση να γράφονται ωδές για την ημέρα της Αγίας Καικιλίας. Ο Μπρίτεν είχε έναν ακόμη λόγο να επιθυμεί να την τιμήσει, καθώς γεννήθηκε ο ίδιος στις 22 Νοεμβρίου, την ημέρα της μνήμης της. Έτσι, το 1942, εξόριστος στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στράφηκε στο ποίημα του W. H. Auden "Three Songs for St. Cecilia’s Day" και δημιούργησε ένα από τα σπουδαιότερα χορωδιακά του έργα: "Hymn to St Cecilia, Op. 27".

Πρόκειται για σύνθεση για μικτή χορωδία a cappella σε τρεις ενότητες, με κάθε μέρος να αντιστοιχεί σε ξεχωριστή στροφή του ποιήματος.

• Στην πρώτη ενότητα, "In a garden shady this holy lady…", η μουσική είναι ήρεμη και λυρική, δημιουργώντας μια σχεδόν μυστηριακή ατμόσφαιρα, σαν "κήπος" όπου η Καικιλία γίνεται αγωγός θεϊκού ήχου, με διαφανείς και αιωρούμενες αρμονίες. 

• 
  Στη δεύτερη ενότητα, "I cannot grow I have no shadow to run away…", η διάθεση αλλάζει σε ρυθμική ζωηράδα, με παιχνίδι φωνών και αντιστίξεις, αποτυπώνοντας την ένταση και την ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στη δύναμη της τέχνης. Το χορωδιακό υλικό γίνεται πιο σύνθετο και τεχνικά απαιτητικό. 
  
• Στην τρίτη ενότητα, "O ear whose creatures cannot wish to fall…", το έργο φτάνει στο αποκορύφωμα του: οι φωνές μπλέκονται σε μια σπείρα ήχων που αποδίδει το θαύμα της δημιουργίας, ενώ το σόλο τενόρου λειτουργεί σαν φωνή προσευχής, ένα προσωπικό κάλεσμα προς την Αγία Καικιλία.
  Το έργο κλείνει με ικεσία προς την Αγία Καικιλία να προστατεύει τη μουσική και όσους υπηρετούν την τέχνη της. Το ύφος του συνδυάζει γραμμές που θυμίζουν την αγγλική χορωδιακή παράδοση, μοντέρνα αρμονία, παιγνιώδεις ρυθμούς που χαρακτηρίζουν τον Μπρίτεν και μυσταγωγικό, ουράνιο άκουσμα.
  
  Αξίζει να αναφερθεί ότι το ποίημα του Auden είχε λογοκριθεί εξαιτίας των υπαινιγμών του. Ο Μπρίτεν επέμεινε, και το έργο του κυκλοφόρησε χωρίς περικοπές. Έτσι, ο "Hymn to St Cecilia" έγινε φόρος τιμής στην Αγία, μνημείο της αγγλικής χορωδιακής γραφής και προσωπικό αφιέρωμα του Μπρίτεν στην ημέρα των γενεθλίων του.

Benjamin Britten: "Hymn to St. Cecilia":

Παλαιότερα κείμενα για την Αγία Καικιλία υπάρχουν πολλά στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!