Ο Μέντελσον στη Φλωρεντία του Φωτός...

Φ. Μέντελσον: "Άποψη της Φλωρεντίας", 1830

Ο Φέλιξ Μέντελσον δεν υπήρξε μόνο συνθέτης μεγάλης ευαισθησίας, αλλά και ταξιδιώτης με πνεύμα ανήσυχο και καλλιεργημένο. Για κείνον, το ταξίδι δεν ήταν απλώς μετακίνηση ή περιήγηση. Ήταν μια αναζήτηση του ωραίου, του καλαίσθητου, του θείου μέσα από τη φύση, την τέχνη και τους ανθρώπους. Κάθε τόπος που επισκεπτόταν γινόταν πηγή έμπνευσης, ένα ζωντανό εργαστήριο συναισθημάτων και ήχων.
Το 1830, σε ηλικία μόλις 21 ετών, ξεκίνησε το μεγάλο του ταξίδι στην Ιταλία, τη γη του φωτός, της αρμονίας και της τέχνης. Εκεί βρήκε τη λάμψη που ταίριαζε στην ψυχή του και την ηρεμία που τροφοδότησε το στοχαστικό βάθος της μουσικής του.

Σε επιστολή που έγραψε ο συνθέτης από τη Φλωρεντία, διαβάζουμε:

"Φλωρεντία, 23 Οκτωβρίου 1830
Βρίσκομαι στη Φλωρεντία, μια πόλη με ζεστό αέρα και λαμπερό ουρανό. Όλα γύρω μου φαίνονται όμορφα, πλημμυρισμένα από την παλιά τους αίγλη. Ο οδηγός μου υπέδειξε ένα σημείο ανάμεσα στους λόφους, καλυμμένο από μπλε ομίχλη, λέγοντας: "Να τη η Φλωρεντία!". Κοίταξα με λαχτάρα! Διέκρινα τον στρογγυλό θόλο του Ντουόμο να ξεπροβάλλει, καθώς η απέραντη κοιλάδα που φιλοξενεί την πόλη απλωνόταν μπροστά μου.[...]
Καθώς περπατούσα στον δρόμο, κοίταξα τα δέντρα που νόμιζα ότι ήταν ιτιές, ώσπου ο οδηγός μου είπε "Buon olio". Τότε αντιλήφθηκα ότι ήταν ελιές γεμάτες καρπούς. 

Κάθε ύψωμα φιλοξενούσε βίλες με βεράντες γεμάτες τριαντάφυλλα, αλόες, λογής άλλα λουλούδια και σταφύλια. Οι κορυφές των κυπαρισσιών και των πεύκων ξεχώριζαν εντυπωσιακά στον ουρανό, ενώ η έντονη ζωή στους δρόμους πρόσθεταν ζωντάνια στο τοπίο...
Σκοπεύω αύριο να επισκεφτώ το Tribune στην Oυφίτσι για να νιώσω την αίσθηση της ευλάβειας. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο σημείο, που μου αρέσει να κάθομαι. Από κεί παρατηρώ τη "Αφροδίτη των Μεδίκων" ακριβώς απέναντι και στρίβοντας λίγο αριστερά, τη Madonna del Cardellino, έναν αγαπημένο μου πίνακα του Ραφαήλ.
Δεν έχω ακόμη επισκεφτεί το Παλάτσο Πίτι, όπου βρίσκονται ο "Άγιος Ιεζεκιήλ" και η "Madonna della Scientia", επίσης του Ραφαήλ. Χθες, ωστόσο, είδα τους κήπους του παλατιού λουσμένους στον ήλιο. Oι πυκνοί μίσχοι των μυρτιών και των δαφνών, μαζί με τα αμέτρητα κυπαρίσσια, μου προκάλεσαν μια παράξενη, γοητευτική εντύπωση με αύρα εξωτισμού..."




Η επιστολή του Μέντελσον από τη Φλωρεντία αποκαλύπτει τη βαθιά του λατρεία για τα ταξίδια, που δεν περιορίζονται στη μετακίνηση αλλά γίνονται μέσο ανακάλυψης και μάθησης. Κάθε θέα, από την μπλε ομίχλη των λόφων ως τον στρογγυλό θόλο του Καθεδρικού ξυπνά μέσα του ενθουσιασμό και θαυμασμό. Η φύση και η πόλη μετατρέπονται σε ζωντανή εμπειρία, πλούσια σε χρώματα, μορφές και ζωντάνια. Στην περιήγησή του στα μουσεία και τις πινακοθήκες, η προσοχή του στα έργα του Ραφαήλ και άλλα έργα τέχνης αποκαλύπτει την επιθυμία να συνδεθεί με το πνεύμα των μεγάλων καλλιτεχνών, να αντλήσει έμπνευση και να κατανοήσει το μυστικό της δημιουργίας.

Την ίδια ευαισθησία που αποπνέει η επιστολή του εκφράζει και η υδατογραφία του με τίτλο "Άποψη της Φλωρεντίας", που φιλοτέχνησε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πόλη(ΦΩΤΟ). Στο έργο αυτό, ο Μέντελσον αποτυπώνει με το ίδιο βλέμμα του μουσικού και του ποιητή μια γαλήνια άποψη της πόλης, όπου διακρίνεται στο βάθος ο εμβληματικός τρούλος του Ντουόμο. Η σύνθεση είναι φωτεινή και ισορροπημένη, όπως και η μουσική του. Η Φλωρεντία μοιάζει να αιωρείται μέσα σε μια ατμόσφαιρα ηρεμίας και ευλάβειας, σαν προέκταση της ψυχής του ταξιδιώτη που αναζητά το θείο μέσα στο κάλλος.

Η τέχνη και η φύση, στη μουσική και στα χρώματα του Μέντελσον, γίνονται γέφυρα προς το υπερβατικό, προσφέροντας αισθητική απόλαυση αλλά και πνευματική έκσταση. Η επιστολή και η υδατογραφία του μαρτυρούν πως για κείνον το ταξίδι, η τέχνη και η ζωή ενώνονται σε μια ολοκληρωμένη εμπειρία που μορφώνει, εμπνέει και συνδέει τον άνθρωπο με το θαύμα της δημιουργίας και την αιωνιότητα του θείου.

Από το ταξίδι του στην Ιταλία ο Μέντελσον εμπνεύστηκε την 4η Συμφωνία του, την ονομαζόμενη "Ιταλική".

Πιο ταιριαστή ενότητα στο ύφος των περιγραφών του συνθέτη από τη Φλωρεντία βρίσκω τη 2η κίνηση, Andante con moto, που θυμίζει θρησκευτική πομπή και αποπνέει την ηρεμία εσωτερικού στοχασμού. Η λυρική και διαλογιστική ατμόσφαιρα του μέρους αντικατοπτρίζει τον θαυμασμό του για τον λαμπερό ουρανό, τους κήπους και τα μνημεία της πόλης, ενώ οι αρμονικές εναλλαγές αντανακλούν τα αναγεννησιακά τοπία, τις περίτεχνες πλατείες και τις ανθοφορεμένες βεράντες, που είδε.
Η εσωτερική συγκίνηση που του προκαλούσαν τα έργα τέχνης συνδέεται με την ήρεμη, ιερή εκφραστικότητα της μουσικής, δημιουργώντας μέσα από τον ήχο την αίσθηση της πνευματικής εμπειρίας και του θαύματος της Φλωρεντίας.

Mendelssohn: "Symphony N.4 "Italian", II: Andante con moto / Claudio Abbado:

Το κείμενο γράφτηκε στη μνήμη του Φ.Μέντελσον. Ο θάνατος τον βρήκε στην ηλικία των τριάντα οκτώ χρόνων από εγκεφαλική αιμορραγία μια μέρα σαν σήμερα, 4 Νοέμβρη του 1847.