Όσκαρ Ουάιλντ: "Η Μπαλάντα της Φυλακής του Ρέντινγκ"...

(wikimedia)

Oscar Wilde

Στις 30 Νοεμβρίου 1900, σε ηλικία μόλις 46 ετών, ο Όσκαρ Ουάιλντ πεθαίνει, άπορος και απομονωμένος. Τελευταίο του έργο θεωρείται "Η Μπαλάντα της Φυλακής του Ρέντινγκ", ένα μακροσκελές ποίημα στο οποίο παρουσιάζει τις κακουχίες της ζωής στη φυλακή.
Το ποίημα γράφτηκε το 1897, λίγο μετά την αποφυλάκισή του από τις φυλακές του Ρήντινγκ, όπου είχε εκτίσει δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα για "άσεμνη συμπεριφορά" λόγω της ομοφυλοφιλίας του, αδίκημα που τιμωρούνταν ποινικά στη βικτωριανή Αγγλία.

Κατά τη διάρκεια της κράτησής του, ο Ουάιλντ έγινε μάρτυρας της εκτέλεσης του συγκρατούμενού του, ο οποίος είχε σκοτώσει τη γυναίκα του. Το γεγονός αυτό τον συγκλόνισε βαθιά και αποτέλεσε την κεντρική έμπνευση για τη "Μπαλάντα".

To κελί C.3.3 του Ουάιλντ

Προκειμένου το ποίημα να είναι άμεσο και συγκινητικό ο Ουάιλντ το αναπτύσσει σε ύφος λαϊκής μπαλάντας και το δημοσιεύει ανώνυμα με το ψευδώνυμο C.3.3, που αντιστοιχούσε στον αριθμό του κελιού του. Πρόκειται για ένα κατηγορητήριο κατά της βαρβαρότητας του σωφρονιστικού συστήματος, αλλά και για μια βαθιά υπαρξιακή καταγραφή της ενοχής, του πόνου και της μετάνοιας.

Από αυτό το ποίημα εμπνεύστηκε και ο Jacques Ibert το συμφωνικό ποίημά του " La Ballade de la geôle de Reading", το οποίο κατέχει σημαντική θέση στο σύνολο του έργου του. Παρότι πρώιμο, είναι αυτό που καθιέρωσε τον Ibert στο μουσικό χώρο. Το έργο γράφτηκε το 1920, όταν ο συνθέτης βρισκόταν στη Ρώμη, στο πλαίσιο της υποτροφίας Prix de Rome.

Jacques Ibert 

Η έμπνευσή του αποτέλεσε αφετηρία για μια μουσική αφήγηση που εξερευνά το σκοτάδι της φυλακής, την ενοχή, τη μετάνοια και την αναζήτηση της ελευθερίας, στοιχεία που ο Ibert αποδίδει μέσα από τη δύναμη της ορχηστρικής του γραφής.

Η μουσική του γλώσσα (πιο σκοτεινή και εσωτερική σε σχέση με άλλες συνθέσεις του) μεταφέρει τον ακροατή σε μια ατμόσφαιρα ψυχικού εγκλεισμού και σταδιακής λύτρωσης. Μέσα από αντιθέσεις (σιωπή-κραυγή, σκοτάδι-φως), το έργο πραγματεύεται τη μεταμόρφωση της ανθρώπινης ψυχής υπό ακραίες συνθήκες.Ταυτόχρονα, αποτελεί υπόδειγμα διαλόγου μεταξύ μουσικής και λογοτεχνίας, αναδεικνύοντας πώς ένα ποίημα μπορεί να μετασχηματιστεί σε μουσική αφήγηση, όπου ο ήχος δεν εικονογραφεί απλά, αλλά διηγείται και συμμετέχει στο υπαρξιακό βάθος του κειμένου.


Τα τρία μέρη του συμφωνικού ποιήματος:

1. "Il n’avait plus sa tunique écarlate - Δεν φόραγε το κόκκινο παλτό του".
Το εισαγωγικό μέρος παρουσιάζει την κατάσταση της φυλακισμένης ψυχής και την απομόνωση. Η μουσική αναπαριστά μια παγωμένη, μελαγχολική ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία γεννιέται η ενοχή.

"Δεν φόραγε το κόκκινο παλτό του,

Γιατί κόκκινα είναι αίμα και κρασί

Αίμα και κρασί είχε στα χέρια

Όταν τον βρήκαν με τη νεκρή,

Τη δύστυχη νεκρή γυναίκα που αγαπούσε

Και είχε σκοτώσει στο κρεβάτι της"

2. "Cette nuit‑là, les corridors vides furent pleins de formes effrayantes - Εκείνη τη νύχτα οι άδειοι διάδρομοι".
Το μεσαίο μέρος αποδίδει τη σύγκρουση με τη συνείδηση, τον εσωτερικό τρόμο, τα οράματα και τους εφιάλτες που καταδιώκουν τον κρατούμενο. Η μουσική γίνεται πιο έντονη, σκοτεινή με στιγμές έκρηξης.

"Εκείνη τη νύχτα οι άδειοι διάδρομοι,

Ήταν γεμάτοι από μορφές του Φόβου

Και πάνω-κάτω, στη σιδερένια πόλη,

Γλιστρούσαν πόδια που δεν ακούγαμε

και μέσα απ’ τα κάγκελα που κρύβουν τ’ άστρα

Λευκά πρόσωπα έμοιαζε να μας κοιτούν"

3. "Le vent frais du matin commença à gémir - Ο πρωινός άνεμος άρχισε να βογκά".
Το φινάλε σηματοδοτεί την έξοδο από τη νύχτα προς την αυγή, την αμυδρή ελπίδα ή τη λύτρωση που πλησιάζει. Η μουσική αποκτά διαύγεια, γίνεται εντονότερη αφήνοντας περιθώριο για την "κάθαρση".

"Ο πρωινός άνεμος άρχισε να βογκά

Αλλά ακόμα η νύχτα συνέχιζε.

Μέσα στο γιγάντιο αργαλειό του, ο ιστός του σκότους

Ριγούσε, μέχρι οι κλωστές να υφανθούν.

Και, καθώς προσευχόμαστε, φοβόμαστε

Τη Δικαιοσύνη του Ήλιου"

Η ενορχήστρωση, με κυρίαρχη τη χρήση ξύλινων πνευστών, ιδιαίτερα του κόρ αγγλέ, καθώς και χαμηλά τρέμολα στα έγχορδα διαμορφώνει ένα ηχητικό τοπίο μοναξιάς, θλίψης και εσωτερικής έντασης. Η μουσική του Ιμπέρ λειτουργεί κινηματογραφικά. Αξιοποιεί αντιθέσεις δυναμικής για να διεισδύσει βαθιά στην ψυχολογία του κρατουμένου.

Το έργο προτείνει μια ευρύτερη ανάγνωση, όμοια με κείνη του Όσκαρ Ουάιλντ. Η φυλακή δεν είναι μόνο τόπος εγκλεισμού, αλλά μεταφορά της πνευματικής και υπαρξιακής παγίδευσης του ανθρώπου και ταυτόχρονα της δυνατότητας για υπέρβαση και λύτρωση.
Μέσα από τη σύνδεσή του με το ποίημα του Όσκαρ Ουάιλντ, ο συνθέτης αναδεικνύει έναν στοχασμό πάνω στην ενοχή, την ευθύνη και τη δύναμη της μετάνοιας.

Το έργο διασκευάστηκε αργότερα και σε μπαλέτο.

Jacques Ibert: "La Ballade de la Geôle de Reading":

Τα ποιητικά αποσπάσματα είναι από το βιβλίο "Oscar Wilde: Η μπαλάντα της φυλακής του Ρέντινγκ", μτφ. Ζωή Νικολοπούλου, Εκδόσεις Ηριδανός (πηγή: exoria.granaziradio.com).

Κείμενα για τον Όσκαρ Ουάιλντ υπάρχουν και άλλα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε...