Ο Χοκουσάι και το Όρος Φούτζι: Μουσικές εικόνες ιμπρεσιονιστικού χρώματος...

Hokusai, από τη σειρά: "36 Views of Mount Fuji"

Κατσουσίκα Χοκουσάι 
Αυτοπροσωπογραφία

Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι γεννήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1760 στο Έντο, το σημερινό Τόκιο, και αναδείχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους Ιάπωνες καλλιτέχνες, χαράκτες και σκιτσογράφους. Θεωρείται κορυφαίος εκπρόσωπος του ουκίγιο-ε, του ιδιαίτερου είδους ξυλογραφίας και ζωγραφικής που αποτελεί μια από τις πιο εμβληματικές εκφράσεις του ιαπωνικού πολιτισμού,  όρος μεταφράζεται ως "εικόνες από τον εφήμερο κόσμο".

Η καλλιτεχνική του πορεία ήταν μακρά και πολυδιάστατη. Άλλαξε περισσότερα από τριάντα ψευδώνυμα και πειραματίστηκε με διάφορα ύφη, αναζητώντας συνεχώς νέους τρόπους έκφρασης. Ο Χοκουσάι συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση της ιαπωνικής εικαστικής ταυτότητας και άσκησε μεγάλη επιρροή στη δυτική τέχνη του 19ου και 20ού αιώνα, ιδιαίτερα στους ιμπρεσιονιστές και μεταϊμπρεσιονιστές ζωγράφους. Μέχρι τον θάνατό του το 1849, παρέμεινε δημιουργικά ανήσυχος, δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι "στα εβδομήντα πέντε μόλις άρχισα να κατανοώ τη φύση της πραγματικής μορφής", μια φράση που αποτυπώνει το πνεύμα της αδιάκοπης καλλιτεχνικής του αναζήτησης.

Hokusai, από τη σειρά: "36 Views of Mount Fuji"

Η πιο διάσημη δημιουργία του είναι η σειρά "36 Απόψεις του Όρους Φούτζι", όπου το τοπίο μετατρέπεται σε πεδίο πνευματικής παρατήρησης και αρμονίας. Φιλοτεχνημένες γύρω στο 1830 όταν ο Χοκουσάι ήταν ήδη 70 ετών και αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες, αποτελούν προϊόν της αφοσίωσής του στην τέχνη, καθοδηγούμενης και από το θρησκευτικό του συναίσθημα. Το Όρος Φούτζι θεωρούνταν από παλιά πηγή του μυστικού της αθανασίας, στοιχείο που τροφοδότησε την εμμονή του. Εμπνευσμένος από τη φύση και την ανθρώπινη μορφή, δημιούργησε εικόνες λεπταίσθητες, ρευστές και ονειρικές, αν και βασισμένες σε πραγματικά τοπία και καθημερινές σκηνές, αναδεικνύοντας έτσι τη σπουδαιότητα της τέχνης του.

Hokusai, από τη σειρά: "36 Views of Mount Fuji"

Η σουίτα για πιάνο "Zes Gezichten op den Fuji - Έξι όψεις του όρους Φούτζι, Op. 9", αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ολλανδού συνθέτη Bernhard van den Sigtenhorst Meyer. Συντέθηκε το 1919 προς "τιμήν του Χοκουσάι", γεγονός που αποκαλύπτει την έμπνευσή της από τις διάσημες ξυλογραφίες του Ιάπωνα καλλιτέχνη και ιδιαίτερα από τη σειρά "36 Απόψεις του Όρους Φούτζι".

Η σουίτα αποτελείται από έξι σύντομα μέρη, καθένα από τα οποία αποτυπώνει διαφορετική όψη του βουνού και της φύσης που το περιβάλλει:

Η γέννηση του Φούτζι,
Σύννεφα σαν μαλλί γύρω από το Φούτζι,
Το Φούτζι μέσα από τα καλάμια,
Το Φούτζι στη βροχή,
Το Φούτζι στο χιόνι και
Το Φούτζι από τα βάθη της θάλασσας

Hokusai, από τη σειρά: "36 Views of Mount Fuji"

Όπως και ο Χοκουσάι, ο Meyer προσεγγίζει το ίδιο θέμα μέσα από πολλαπλές οπτικές και συναισθηματικές μεταμορφώσεις, από τη γαλήνη της γέννησης ως την κοσμική απόσταση της θάλασσας. Κάθε μέρος λειτουργεί σαν μουσική εικόνα, μια εσωτερική ξυλογραφία φτιαγμένη από ήχους.
Η επιλογή του θέματος και των τίτλων συνδέει άμεσα το έργο με τον κύκλο του Χοκουσάι για το όρος Φούτζι, όπου το βουνό εμφανίζεται υπό διαφορετικά φώτα, εποχές και οπτικές. Η μουσική, όπως και οι ξυλογραφίες, αποδίδει την αιώνια σταθερότητα του τοπίου μέσα από τις εναλλαγές του φυσικού κόσμου.
Η αφιέρωση "προς τιμήν του Χοκουσάι" δεν είναι τυπική. Εκφράζει τη βαθιά συγγένεια ανάμεσα στην ιαπωνική αισθητική της παρατήρησης και της απλότητας και στη δυτική ιμπρεσιονιστική ευαισθησία του συνθέτη.

Hokusai, από τη σειρά: "36 Views of Mount Fuji"

Η σουίτα χαρακτηρίζεται από λεπτή χρωματική παλέτα, διαφανείς υφές και πλούσιες αρμονίες που θυμίζουν Ντεμπισί και Σατί. Οι σύντομες φόρμες αποτυπώνουν στιγμιαίες εντυπώσεις, δημιουργώντας ένα μουσικό ισοδύναμο της ιαπωνικής ζωγραφικής περισσότερο υπαινικτικό παρά περιγραφικό. Η μουσική γλώσσα του Meyer συνδυάζει δυτικό ρομαντικο-ιμπρεσιονιστικό ύφος με την ανατολική αίσθηση ισορροπίας, σιωπής και ρυθμικής απλότητας. Το αποτέλεσμα είναι ένας εσωτερικός στοχασμός πάνω στη φύση, μια ακουστική "μετάφραση" της πνευματικής ηρεμίας που εκπέμπει το έργο του Χοκουσάι.

Το "Zes Gezichten op den Fuji, Op. 9" αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της ευρωπαϊκής αναζήτησης για διάλογο με την ιαπωνική τέχνη στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Meyer δεν επιχειρεί απλώς να εικονογραφήσει τον Χοκουσάι, αλλά μεταπλάθει τη φιλοσοφία του βλέμματος σε μουσική,... τη συνεχή παρατήρηση του ίδιου τοπίου, όπου κάθε στιγμή είναι διαφορετική, αλλά η ουσία παραμένει αμετάβλητη.

Bernhard van den Sigtenhorst Meyer: "Zes gezichten op den Fuji, Op. 9"

Για το Χοκουσάι υπάρχουν και παλαιότερα κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!