Λουκρητία, η ενάρετη Ρωμαία αριστοκράτισσα...

"Ο θάνατος της Λουκρητίας", Bernaert de Rijckere

Σε ένα πρόσωπο της ιστορίας της Αρχαίας Ρώμης στεκόμαστε σήμερα.

"Ο βιασμός της Λουκρητίας από τον Ταρκύνιο"
Τιτσιάνο

Μια ηρωίδα, που με την αυτοκτονία της χάραξε, προς υπεράσπιση της τιμής και της πίστης στον άνδρα της, το τέλος της τυραννίας και την αρχή μιας νέας εποχής στη χώρα της, με την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας.

Η Λουκρητία ήταν σύζυγος του Λούκιου Κολλατίνου. Βασιλιάς της Ρώμης τον καιρό εκείνο ήταν ο Λούκιος Ταρκύνιος ο Υπερήφανος, του οποίου τα φιλόδοξα σχέδια οδήγησαν στην πολιορκία της Αρδέας.

Μια νύχτα και ενώ η πολιορκία συνεχιζόταν, κάποιοι ευγενείς, ανάμεσά τους και ο Κολλατίνος, κατά την διάρκεια μιας οινοποσίας, ξεκίνησαν μια ζωηρή συζήτηση περί του ήθους των γυναικών τους και στοιχημάτιζαν ποια να ήταν άραγε πιστή στον σύζυγό της τώρα που απουσίαζε. Ο Κολλατίνος πρότεινε τότε να επιστρέψουν με τα άλογά τους στην Ρώμη για να τις αιφνιδιάσουν και να διαπιστώσουν τον νικητή του στοιχήματος.

"Ο βιασμός της Λουκρητίας από τον Ταρκύνιο"
Τιέπολο

Κι ενώ οι υπόλοιπες γυναίκες βρέθηκαν να διασκεδάζουν και να συμποσιάζονται, μόνο η σύζυγος του Κολλατίνου, η Λουκρητία, ήταν στο σπίτι και μαζί με της υπηρέτριές της έγνεθε μαλλί και ύφαινε. Ασχολία, που σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις της Ρώμης ήταν χαρακτηριστικό σημάδι της ενάρετης και ηθικής γυναίκας.

Ο Κολλατίνος νίκησε το στοίχημα αλλά δεν υπολόγισε πως η αρετή της γυναίκας του ξύπνησε τον πόθο στον γιο του βασιλιά. Στον άξεστο και γνωστό για τη βιαιότητά του, Σέξτο Ταρκύνιο, ο οποίος αργότερα επισκέφτηκε μυστικά την Λουκρητία και κρατώντας ένα μαχαίρι την απείλησε πως αν δεν ενδώσει στις επιθυμίες του θα σκότωνε και αυτήν αλλά και ένα δούλο της και θα άφηνε τα νεκρά τους σώματα μαζί έτσι ώστε να κατηγορηθεί έπειτα για μοιχεία και έτσι να ατιμαστεί το όνομα της οικογένειάς της.

"...οι αγνές σκέψεις είναι νεκρές και ακίνητες,

ενώ ο πόθος και η βία ξυπνούν για να λεκιάσουν και να σκοτώσουν.

Και τώρα αυτός ο λάγνος άρχοντας πηδά απ' το κρεβάτι του, πετώντας

τον μανδύα του με ασέβεια απ' το χέρι.

 Τρελά πετιέται ανάμεσα σε τρόμο και σε πεθυμιά.

Ο ένας κολακεύει γλυκά, ο άλλος φοβάται το κακό.

Ο ειλικρινής φόβος, μαγεμένος από τη γοητεία του πόθου, την αποκρουστική..."

"Η αυτοκτονία της Λουκρητίας"
Αρτεμισία Τζεντιλέσκι

Η Λουκρητία αναγκάστηκε να υποστεί τον βιασμό προκειμένου να γλιτώσει την οικογένειά της από τον διασυρμό.
Αμέσως μετά όμως γνωστοποίησε στον πατέρα και το σύζυγό της, μαζί και σ' άλλους μάρτυρες τι είχε συμβεί καταλήγοντας πως τίποτε δεν μένει σε μια γυναίκα αν χαθεί η τιμή της.
Ζήτησε εκδίκηση για τον δράστη και μαχαιρώθηκε μπροστά τους, υποστηρίζοντας πως παρόλο που το πνεύμα της ήταν αθώο, το σώμα της έπρεπε να τιμωρηθεί.

Oι δικοί της ορκίστηκαν εκδίκηση. Εξέθεσαν το σώμα της Λουκρητίας στην αγορά ξεσηκώνοντας τον λαό της Ρώμης σε επανάσταση κατά της τυραννικής δυναστείας του Ταρκύνιου, που εκδιώχθηκε και κατέφυγε στην Ετρουρία.
Έτσι ο βιασμός της Λουκρητίας ξεκίνησε μια σειρά από γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση της μοναρχίας και την εγκαθίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος.

"Η αυτοκτονία της Λουκρητίας"
Ντύρερ

Η αυτοκτονία της Λουκρητίας ενέπνευσε μια πληθώρα από σπουδαίους εικαστικούς καλλιτέχνες.

Απεικονίζουν τη στιγμή που τρυπά το πλευρό της με το μαχαίρι. Η θλίψη και η οργή αναδύεται στο βλέμμα της. Η γυναίκα στέκει γυμνή ή ημίγυμνη με ένα μακρύ ύφασμα να περιβάλλει τους γοφούς και του ώμους της, ή το σχισμένο μεσοφώρι να καλύπτει μέρος του αλαβάστρινου κορμιού της, δίνοντας στους ζωγράφους την ευκαιρία για αποτύπωση κομψών, αισθησιακών λεπτομερειών...
Άλλοι, όπως ο Ντύρερ την τοποθετούν όρθια σε μια μνημειώδη αγαλματώδη στάση, με ουδεμία όμως αίσθηση παγανιστικού αισθησιασμού.
Και άλλοι, επιλέγουν να αφηγηθούν τη βίαιη και επαίσχυντη πράξη του βιασμού, όπως στην περίπτωση τη Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι, που ​επικεντρώνεται σε ενάρετες γυναίκες που κακοποιούνται από άνδρες, καθώς και κείνη υπήρξε θύμα βιασμού. Το πρόσωπο της Λουκρητίας είναι στραμμένο προ τα πάνω, προς το θείο φως απ' όπου αντλεί τη δύναμη να πραγματοποιήσει την υπέρτατη θυσία...

Ο "Βιασμός της Λουκρητίας" γίνεται θεατρικό έργο από τον André Obey, ενώ το 1594 έμμετρο ποίημα από τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.

"...Χρόνε εσύ δάσκαλε, στο καλό και στο κακό

τι να κάνω, δίδαξέ με...

Γιατ' αν εγώ πεθάνω, θα ζήσει η τιμή μου!

Αλλά αν ζήσω, θα'χει πεθάνει η καλή μου φήμη..."

• Στα κείμενα των Obey και Σαίξπηρ στηρίζεται το λιμπρέτο της ομώνυμης όπερας του Μπένζαμιν Μπρίττεν, που γράφτηκε για την διεθνούς φήμης μεσόφωνο Καθλήν Φεριέρ, το 1946. Ανήκει στο είδος της "όπερας δωματίου", με ένα μικρό καστ – φωνητικό και οργανικό – να καταδεικνύει την ιδιοφυΐα του καλλιτέχνη. Οι  άριες υποβλητικές, εκφράζουν τη συγκρουσιακή διάθεση των χαρακτήρων. Η λεπτότητα των αρμονιών στις νυχτερινές σκηνές συγκινεί, ενώ έρχεται σε αντίθεση με την εκφραστική δύναμη των συναισθηματικά φορτισμένων μερών.

Η υπόθεση ξετυλίγεται σε δύο πράξεις. Ο επαίσχυντος βιασμός λαμβάνει χώρα στην πρώτη σκηνή της 2ης Πράξης.
Ενώ η Λουκρητία κοιμάται, ο Ταρκύνιος μπαίνει αθόρυβα στην κάμαρή της. Μέσα στο μισοσκόταδο κοιτάζει εκστασιασμένος και φλογισμένος από πόθο τη γυναίκα.
Η γυναικεία χορωδία ψάλλει:

"Κοιμάται σαν το ρόδο μέσα στη νυχτιά.

Ελαφρά σαν τα νούφαρα που στη λίμνη επιπλέουν 

τα βλέφαρά της κείτονται πάνω απ' τα ονειρεμένα μάτια της..."

Η ανδρική χορωδά μεταφέρει το φλόγισμα του Ταρκίνιου, άνδρα αποφασισμένου για την επαίσχυντη πράξη του:

"Όταν ο Ταρκίνιος λαχταρά, τότε ο Ταρκίνιος θα τολμήσει.

Οι σκιές της νύχτας συνωμοτούν να τυφλωθεί η συνείδησή του ..."

Ο Ταρκίνιος βρίσκεται σε ερωτικό παραλήρημα, τυφλωμένος από πάθος μέσα στη λάβρα που του καίει τα σωθικά...

"Ομορφιά σαν αυτή δεν είναι δυνατόν να παραμείνει αγνή

εκτός αν όλοι οι άντρες ήτανε τυφλοί!

Πολύ αργά, Λουκρητία, πολύ αργά!

Είναι πιο εύκολο ν' ανακόψεις την πλημμύρα του Τίβερη

παρά να ηρεμήσεις το αίμα μου που βράζει..."

 Benjamin Britten: "The Rape of Lucretia: Act II":

                                                                                                                                             

• Της όπερας δωματίου του βρετανού συνθέτη είχε προηγηθεί η καντάτα "La Lucrezia", του Φρειδερίκου Χαίντελ. 
  Από τις πιο διάσημες καντάτες του, η "La Lucrezia" ή γνωστή και με τον δεύτερο τίτλο της: "O numi eterni - Ω αιώνιοι θεοί" γράφτηκε στη Φλωρεντία ή τη Βενετία το 1706. O γερμανός συνθέτης πριν εγκατασταθεί στο Λονδίνο ταξίδεψε στην Ιταλία, μετά από πρόσκληση των Μεδίκων. Η "Lucrezia" είναι μια σόλο καντάτα, το λιμπρέτο της οποίας γράφτηκε από τον καρδινάλιο Benedetto Pamphili. Ο Χαίντελ επικεντρώνεται στην εσωτερική αναταραχή που αντιμετωπίζει η Λουκρητία σχεδιάζοντας μια εξαιρετικής εκφραστικότητας μελωδική γραμμή.

Φήμες ήθελαν τον Χαίντελ να επέλεξε το θέμα, λόγω της σχέσης του με την πριμαντόνα Λουκρητία ντ'Αντρέ.
Οπως και να' χει, ο συνθέτης καταφέρνει να γράψει ένα εξαιρετικά δραματικό έργο, πλούσιο σε ηχοχρώματα, με λεπτομερή περιγραφή των συναισθημάτων, με ιδιαίτερη έμφαση στην οργή, το μίσος και το πάθος για εκδίκηση για τον βιαστή της ηρωίδας μας, που καλεί για βοήθεια όλους τους θεούς, Παραδείσου και Κολάσεως.

Η άρια: "Già superbo del mio affanno" ακούγεται αμέσως μετά το βιασμό:

Handel: "La Lucrezia, Cantata HWV 145 - "Già superbo del mio affano"

Στο ρόλο της Λουκρητίας η Dame Janet Baker 

findagrave

• Της ίδιας περίπου εποχής είναι και οι καντάτες του γάλλου συνθέτη της μπαρόκ, Michel Pignolet de Montéclair.
  Η καντάτα "Morte di Lucretia" (1728) είναι η τελευταία του τρίτου βιβλίου με 24 καντάτες του συνθέτη, μια συλλογή γαλλικών και ιταλικών καντατών ιδιαίτερης σημασίας, που συχνά παρομοιάζονται σε επίπεδο με εκείνες των Κλεραμπώ και Ραμώ.

Η "Λουκρητία" του Montéclair είναι μια από τις τέσσερις στην ιταλική γλώσσα, καντάτα για υψίφωνη, συνδυασμό οργάνων και κοντίνουο. Ο συνθέτης βρέθηκε στην Ιταλία ως μουσικός στην υπηρεσία του πρίγκηπα του Βωντεμόν, διοικητή του Μιλάνου. Εκεί οφείλεται ίσως και η υιοθέτηση του ιταλικού ύφους σε κάποιες από τις καντάτες του, μουσικού είδους που αναπτύχθηκε εκείνη την περίοδο στη Γαλλία ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης επιρροής του ιταλικού στιλ. Η καντάτα περιγράφει το οδυνηρό ταξίδι του ερωτικού πάθους μέσα από το θρύλο της ενάρετης αριστοκράτισσας Λουκρητίας, που αποφάσισε να αυτοκτονήσει για να περισώσει την τιμή της.

Απολαμβάνουμε την καντάτα στην εκδοχή της με 2 μπαρόκ βιολιά, μπαρόκ τσέλο και θεόρβη, πλην του τσέμπαλου.

Montéclair: "Morte di Lucretia":

Βικιπαίδεια, Ιστότοπος ΝΟΗΣΗ/άρθρο Β.Κυριλλίδου, Λατινικά B΄Λυκείου/ΟΕΔΒ, "Ρωμαίες γυναίκες", J.Baldson, μετάφ. Ν. Πετρόχειλου.

Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε και στην Κοινότητα των The Mythologists

Ντριιιιν!!!... "Telephone Polka"!!!

 

"The Old Phone", Patricia Tribastone 
 (faso.com/boldbrush)

Σίγουρα, θα συμφωνήσετε πως σήμα κατατεθέν της Βρετανίας είναι ο κόκκινος τηλεφωνικός θάλαμος, μαζί με τα κόκκινα διώροφα λεωφορεία.

Χρώμα βαφής για το  "περίπτερο τηλεφώνου", που σχεδιάστηκε  από τον Sir Gilbert Scott, επιλέχτηκε το κόκκινο.
Αρχικά σκούρο κόκκινο, το λεγόμενο "κόκκινο της σταφίδας", που αντικαταστάθηκε γρήγορα από το "κόκκινο της παπαρούνας", ένα χρώμα έντονο, φωτεινό πορφυρό, προκειμένου οι θάλαμοι να εντοπίζονται εύκολα!

Photo : http://www.history.com/

Όπως θα καταλάβατε, αυτή είναι μια από τις άχρηστες πληροφορίες της ημέρας, που εγώ συνδύασα με την είδηση, που μας έρχεται από το σημερινό ημερολόγιο, που θέλει τον  Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, εφευρέτη του τηλεφώνου (αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, μην το αρνηθείτε), το 1876 σαν σήμερα 10 Μάρτη να πραγματοποιεί την πρώτη επιτυχημένη αμφίδρομη επικοινωνία μέσω τηλεφώνου!



Φυσικά, η ανακάλυψη δεν θα άφηνε ασυγκίνητο κάποιον καλλιτέχνη της εποχής, οπότε, δοθείσης της ευκαιρίας, απολαμβάνουμε μια  χαριτωμένη και εύθυμη πόλκα του Eduard Strauss, γιου και αδελφού των Γιόχαν, στην οποία ο δημιουργός της κάνει χρήση του ήχου  τηλεφωνικών κλήσεων:

 "Telephone Polka" 

Απολαυστικότατος στη δ/νση ορχήστρας ο Λετονός Mariss Jansons :

Barbara Strozzi: εμπνευσμένη και δυναμική συνθέτρια...

 Με αφορμή την "Ημέρα της Γυναίκας"

Η Barbara Strozzi υπήρξε μια τεράστιας φήμης Ιταλίδα τραγουδίστρια και συνθέτρια του πρώιμου μπαρόκ.
Γεννήθηκε στη Βενετία το 1619 και πέθανε στην Πάδοβα το 1677.
Νόθα κόρη -μάλλον- ενός καταξιωμένου ποιητή και διανοούμενου της Γαληνοτάτης Βενετίας και μιας υπηρέτριάς του. Ο πατέρας της την αναγνώρισε και φρόντισε για την σωστή μόρφωσή της, όταν κατάλαβε την κλίση της στη μουσική τέχνη.
Έτσι ανέθεσε την εκπαίδευση της στον Francesco Cavalli, ενώ τής στάθηκε ουσιαστικά στην έκδοση της πρώτης συλλογής της το 1644 παρέχοντάς της όλα τα κείμενα που χρειαζόταν, αλλά και τις απαραίτητες γνωριμίες μέσω των πολλών διασυνδέσεών του.

Η Στρότσι ανήκει στις λίγες  γυναίκες της εποχής που έκαναν καριέρα συνθέτριας και κατέκτησαν δημόσια αναγνώριση. Εξέδωσε αρκετούς τόμους έργων κοσμικής και εκκλησιαστικής, οργανικής ή φωνητικής μουσικής, γεγονός που φανερώνει τη μεγάλη παραγωγικότητα και επιτυχία της.

Καθώς ήταν η μοναδική κληρονόμος της περιουσίας του πατέρα της, χωρίς έννοιες για τα προς το ζην, αφοσιώθηκε πλήρως στην τέχνη της(αν και υπήρξαν και περίοδοι στερήσεων στο βίο της). 

Ίδρυσε την Accademia degli Unisoni με πολλές υψηλές προσωπικότητες στους κόλπους της. Το ταλέντο της στο τραγούδι επαινούνταν από πολλούς και η φωνή της παρομοιαζόταν με αυτή του Αμφίονα και του Ορφέα, καθώς και με τον ήχο της αρμονίας των σφαιρών.

Το σπουδαίο όμως είναι πως παρότι το περιβάλλον που μεγάλωσε ήταν ανδροκρατούμενο, η Μπάρμπαρα Στρότσι  κατάφερε να διακριθεί και να κερδίσει την αποδοχή των ανδρών συναδέλφων της με την εξαιρετικής ποιότητας μουσική της, αλλά και την μεγάλη αποφασιστικότητά της ως προς την έκδοση των έργων της θέτοντας τα θεμέλια για τις γυναίκες που επεδίωκαν παρόμοια καριέρα. Μην ξεχνάμε πως οι περισσότερες γυναίκες της εποχής της ήταν υποχρεωμένες να χρησιμοποιούν ανδρικό ψευδώνυμο για να εκδώσουν τα έργα τους. Όμως εκείνη δεν δέχτηκε ποτέ κάτι τέτοιο. Πάντα υπέγραφε η ίδια τις δημιουργίες της, καθιστώντας την μία από  τις πρώτες γυναίκες συγγραφείς κοσμικής μουσικής.

Επίσης αδιαφορώντας για τα ήθη της εποχής, έγινε από επιλογή ανύπανδρη μητέρα τριών παιδιών.

Αξίζει ακόμη να αναφέρουμε πως αρκετοί από τους τόμους των συλλογών της ήταν αφιερωμένοι σε γυναίκες.
Ο πρώτος τόμος στη δούκισσα της Τοσκάνης, Βικτώρια ντέλα Ρόβερε, ο πέμπτος στην Άννα των Μεδίκων και ο όγδοος στη δούκισσα του Μπράουνσβαϊγκ, Σοφία.

Η 7η συλλογή της: "Diporti di Euterpe"(1659) περιλαμβάνει καντάτες και αριέτες, και αφιερώθηκε στο Βενετσιάνο Δόγη, Νικολό Σαγκρέντο.

Προτείνω να ακούσουμε την έντονα δραματική και συναισθηματική σε ύφος, καντάτα: "Lagrime mie" για φωνή και μπάσο κοντίνουο, η οποία βασίζεται σε ποίημα του Pietro Dolfino.
Περιγράφει την οδύνη και απόγνωση ενός άντρα για την αγαπημένη του.
Ο νέος εκλιπαρεί για το θάνατο, καθώς δεν μπορεί να έχει την κοπέλα που αγαπά, αφού ο πατέρας της -που αντιδρά στην αγάπη τους- την κρατά φυλακισμένη.

Συγκλονιστική είναι η αρχική φράση "Δάκρυά μου, γιατί κρατιέστε πίσω", που επαναλαμβάνεται στη μέση αλλά και στο τέλος της σύνθεσης. Το αξιοθαύμαστο  είναι ο μουσικός τρόπος που η Στρότσι περιγράφει τα δάκρυα, που κυλούν διστακτικά, μέσω μιας κατιούσας βηματικής κίνησης της μελωδίας από ένα ψηλό φωνητικό ρεγκίστρο, πάνω σε στατική αρμονία. Οι φθόγγοι μεγάλης διάρκειας εναλλάσσονται με φθόγγους σύντομης και οι τρίλιες εντείνουν την περιγραφή των δακρύων. 

Barbara Strozzi: "Diporti di Euterpe, Op.7 - - Lagrime mie":

"Δάκρυα μου, γιατί κρατιέστε πίσω; 
Γιατί δεν αφήνετε να ξεσπάσει ο  πόνος ο μεγάλος
που  την ανάσα μου κόβει και πιέζει την καρδιά μου; 

Η Λυδία, η πολυλατρευτή μου, 
φυλακίστηκε απ' πατέρα της τον αυστηρό. 
Ανάμεσα σε δύο τοίχους 
η όμορφη αθώα μου αγαπημένη, κλεισμένη.

Εκεί, όπου ακτίνα ήλιου δεν μπορεί να φτάσει. 
κι αυτό θλίβει με  περισσότερο 
και προκαλεί βαρύ τον πόνο 
γιατί η αγάπη μου για μένα, υποφέρει...

Γιατί, λυπημένα μάτια μου, δεν κλαίτε; 
Δάκρυά μου, γιατί κρατιέστε πίσω; ..."

Εξαιρετικές και οι συνθέσεις της, ιερής μουσικής.
Ο  πέμπτος  τόμος των συλλογών της έχει τίτλο: "Sacri Musicali Affetti", και αφιερώθηκε στην Άννα των Μεδίκων, με τη συνθέτρια να επιβραβεύεται από την Aρχιδούκισσα με μια χρυσή κασετίνα  διακοσμημένη με το πορτρέτο της και ρουμπίνια, και ένα χρυσό κολιέ με πολύτιμους λίθους. 
Μάλιστα τα κουτσομπολιά της εποχής, που έδιναν κι έπαιρναν για τη φλογερή ανύπανδρη μητέρα, έλεγαν πως "η Signora Strozzi τα αναδείκνυε δεόντως και "κοκορευόταν" φορώντας τα ανάμεσα στα δύο τροφαντά της, όμορφα στήθη..."

Από τη συλλογή θα ακούσουμε το μοτέτο: "Mater Anna", με το οποίο η Στρότσι αποτίει φόρο τιμής στην μητέρα της Παναγίας, Άννα και συγχρόνως στην απόγονο του Οίκου των Μεδίκων, λάτρη και πάτρονα των τεχνών, Άννα:

Η μητέρα Άννα έφερε τον απόγονο της υπόσχεσης, 

που όλοι ευλογούν.

Η γλυκιά Άννα, η  πιο ευσεβής,  για όλους κάρπισε

τα πιο όμορφα φρούτα, απ'όπου ο γλυκός Ιησούς.

Μητέρα Άννα, γλυκιά Άννα, πόσο ευλογημένη είναι η μήτρα σου

και η Οικία του Δαβίδ απ' όπου ήρθες.

Ακούστε, έθνη, αυτό το απροσδόκητο θαύμα,

ακούστε την Άννα που λέει: 

"Χαίρομαι γιατί από τη στείρα μήτρα μου προήλθε ο Θείος σπόρος!"

Barbara Strozzi:"Sacri Musicali Affetti-Mater Anna":

"Η Χίος στη Μουσική του Μωρίς Ραβέλ"

 

Μωρίς Ραβέλ, ο μεγαλοφυής!
Ενας από τους πιο χαρισματικούς πρωτομάστορες της σύνθεσης και της ενορχήστρωσης.
Ανήσυχος αλλά και ευαίσθητος.
Λάτρης των εθνικών στυλ και του εξωτισμού.
Επαναστάτης κι αισθηματίας.

Γεννήθηκε σαν σήμερα 7 Μαρτίου 1875.

Αν και οι περισσότεροι γνωρίζουμε το Ραβέλ από το μονότονο, αλλά αισθησιακό "Μπολερό" του, εν τούτοις θα πρέπει να μάθουμε πως κάποτε εμπνεύστηκε και από την παραδοσιακή μας μουσική.
Συγκεκριμένα από τη νησιωτική μουσική μας παράδοση.

Όταν το 1904, θα γινόταν μια διάλεξη στο Παρίσι με θέμα τη δίωξη των Ελλήνων από τους Τούρκους, κάποιος από τον κύκλο του συνθέτη έριξε την ιδέα πως θα ήταν όμορφο να υπάρξει στη διάλεξη και η ανάλογη μουσική υπόκρουση.

"Η σφαγή της Χίου", 
Ντελακρουά/Λούβρο

Ο συνθέτης δεν έχασε την ευκαιρία και αμέσως επιδόθηκε στη μελέτη και ακρόαση τραγουδιών, που είχε συλλέξει ο ελληνιστής Hubert Pernot στη Χίο, όταν είχε επισκεφτεί για μια μελέτη του το αιγαιοπελαγίτικο νησί εντυπωσιασμένος από τον πίνακα του Ντελακρουά: "Η Σφαγή της Χίου".

Ισως ακούγεται απίθανο, αλλά μέσα σε δυο μέρες ο Μωρίς Ραβέλ είχε ολοκληρώσει το έργο.

Ενας κύκλος - κόσμημα από πέντε ελληνικά δημοτικά τραγουδια, οι αυθεντικές μελωδίες των οποίων υποστηρίζονται από το πιάνο, λιτά , αλλά άκρως εκφραστικά!!



Απολαμβάνουμε τις "5 Mélodies populaires grecques" από την καναδή σοπράνο Karina Gauvin.
Στο πιάνο τη συνοδεύει ο Marc-André Hamelin.

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε αποσπάσματα στίχων από τα παραδοσιακά τραγούδια και να τα ακούσετε στην αυθεντική τους μορφή, ώστε να συγκρίνετε τη μελωδική τους γραμμή και το μουσικό τους θέμα με κείνα του Ραβέλ.
Και ένας ανίδεος μουσικά, είμαι σίγουρη πως θα οσφρηστεί στα Ραβελικά μοτίβα Χιώτικες αύρες και θα τον χαϊδέψουν  στο πρόσωπο τα μελτεμάκια του Αιγαίου!

Photo:Chiosnet

1) ΞΥΠΝΗΣΕ ΠΕΤΡΟΠΕΡΔΙΚΑ

Ξύπνησε, ξύπνησε πετροπέρδικα,

τίναξε τα φτερά σου,

τρεις ελιές και μια βαμένη,

την καρδιά μου χεις καμένη.

Χρυσή κορδέλα σούφερα,

να πλέξεις τα μαλλιά σου.

Βρ' έλα να γινούμεν ταίρια,

κ' οι γονιοί μας συμπεθέρια.

Ravel: "Chanson de la mariée", 00:00

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΧΙΟΥ:

2) (Οινούσες Χίου: Καθ' όλην την περίοδο της Αποκριάς τραγουδούν και χορεύουν στα σπίτια ένα παλιό τραγούδι, τον "Αγιο Σίδερο". Είναι παραλλαγή ενός ακριτικού άσματος -πάλης του Χάρου και του Διγενή).

ΚΑΤΩ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΣΙΔΕΡΟ

Κάτω στον Άγιο Σίδερο,

στον Άγιο, Παναγιά μου,

στον Άγιο Κωνσταντίνο,

μαζεύγουνται, σωριάζονται,

του κόσμου οι αντριωμένοι.

Ravel : " Là-bas, vers l'église",  01:36

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΟΙΝΟΥΣΩΝ ΧΙΟΥ:

3) ΠΟΙΟΣ ΑΣΙΚΗΣ ΣΑΝ Κ' ΕΜΕΝΑ

Ποιος ασίκης σαν κ' εμένα,

στο μπαζάρι περπατεί...

καπετάν Βασιλιχή;

Με κουμπούρια δυο στη μέση

και με δίκανο σπαθί...

Για σ' αγάπη μου χρυσή.

Ravel :  "Quel galant m'est comparable",  03:23

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΧΙΟΥ:

4) ΓΙΑΡΟΥΜΠΙ

Γιαρούμπι , έχεις γάμπα,

τικ ε τικ ε σπάστα,

τα ποτήρια σπάστα, βάι να μα.

Ravel : "Chanson des cueilleuses de lentisques",  04:21

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ:

5)Ω, Ν' ΑΝΤΖΕΛΟΣ ΕΙΣΑΙ

Ω ν' άντζελος είσαι, μάτια μου,

ω, τσ' αντζελικά χορεύεις.

Ε ! τσ' αντζελικά πατείς τη γη,

και μένα με παιδεύεις.

Ravel : "Tout gai!" ,  07:37

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ:

Unknown8 March 2015 at 00:21

Εκπληκτική δημοσίευση σε γνώση!!! Ραβέλ και Χώτικη αιγαιοπελαγίτικη μουσική παράδση μπολιασμένα σε ένα έξοχο μελωδικό άκουσμα. Μπράβο, Ελπίδα! Η παράδοση είναι τόσο κλασική, όσο και ο Ραβέλ! Ευχαριστούμε!
Replies

ELPIDA NOUSA8 March 2015 at 08:24

Διαφορετικές μουσικές κουλτούρες, Hara, που όμως το δέσιμο και η "σύμπραξή" τους δίνει ένα, αν μη τι άλλο ευχάριστο άκουσμα και αποδεικνύει τη διαχρονικότητα της παραδοσιακής μουσικής!Ευχαριστω, για τα πάντα εύστοχα και με αγάπη, σχόλιά σου!

"Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες: οι μουσικές προτιμήσεις"

 

Θεωρείται ο σπουδαιότερος συγγραφέας της ισπανόφωνης λογοτεχνίας μετά τον Θερβάντες!
Ο νομπελίστας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες γεννήθηκε σαν σήμερα 6 Μαρτίου 1927 στην Κολομβία.
Τα βιβλία του  αγαπημένου λογοτέχνη έχουν  εμπνεύσει  πλήθος καλλιτεχνών και μουσική κάθε είδους, ενόργανη και φωνητική, από μπαλέτο έως  όπερα...

"Το σπίτι είναι εκεί που βρίσκονται τα βιβλία σου, λένε,
αλλά για μένα είναι εκεί, όπου βρίσκονται οι δίσκοι μου!", 

έλεγε εκείνος με τη συλλογή βινυλίων του να ξεπερνά τα 5000!

Μπορεί να είναι ένας λογοτέχνης, όμως είχε το ίδιο πάθος για τη μουσική.
Λάτρευε το mambo, την salsa, την cumbia και τη vallenato και είναι φυσικό, καθώς η Κολομβία είναι μία χώρα της Λατινικής Αμερικής, όπου ανθούν αυτά τα ρυθμικά είδη μουσικής.
Ιδιαίτερα αγαπούσε το ηχόχρωμα του ακορντεόν, μια και αυτό το όργανο συνόδευε  το κολομβιανό Βαλενάτο, μια εξαιρετικά λυρική και εκφραστική μουσική, κράμα αφρικανικών, ευρωπαϊκών και ινδιάνικων στοιχείων.
Αγαπημένο του τραγούδι βαλενάτο ήταν το: "La Gota Fria"...

"Aν ήμουν συνθέτης θα ήθελα να έχω γράψει την κλασική σάλσα: "Pedro Navaja", έλεγε συχνά...
"Είναι τραγούδι με υποβόσκουσα ενεργητικότητα, κάτι ανάμεσα σε ζωή και θάνατο...Οι στίχοι του τραγουδιού δε, στοχαστικοί και άκρως ερεθιστικοί με το σκοτεινό χιούμορ τους!

Όπως συχνά εξομολογείτο πως "περισσότερο από οποιοδήποτε βιβλίο, η μουσική είναι εκείνη που  άνοιξε τους ορίζοντές μου".

Όταν έγραφε το αριστούργημά του "Εκατό χρόνια μοναξιά", με το οποίο  το 1982 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, για να εμπνέεται άκουγε Μπητλς..

"Για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, όμως πρέπει να παραδεχτούμε πως η μόνη κοινή νοσταλγία που έχει κανείς με τα παιδιά του είναι τα τραγούδια των Beatles", έλεγε, αποκαλύπτοντας τον βαθύ συναισθηματικό του δεσμό με τη βρετανική μπάντα, τη σπουδαιότητα της οποίας στο λαϊκό πολιτισμό δημοσίευσε σε εκτεταμένο άρθρο  του στην εφημερίδα El País.

Έτσι, όταν στο Μεξικό, έγραφε το "Εκατό χρόνια μοναξιάς" είχε δύο μουσικές επιλογές να ακούει: Τα "Πρελούδια" του Ντεμπισί και κάποια άλμπουμς των Μπητλς με προτίμηση στο "Hard Day's Night".

Αν και δεν είμαι και τόσο φαν της, ωστόσο η κολομβιάνα Σακίρα λάτρευε τον συμπατριώτη της λογοτέχνη, που και κείνος τη θαύμαζε επίσης!
Τόσο, που στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του "Ερωτας στα χρόνια της χολέρας", τής ζήτησε να συνεισφέρει μουσικά.
Ένα από τα τραγούδια, που έδωσε είναι και μια ομολογουμένως όμορφη μπαλάντα, που ντύνει τις συγκινητικές σκηνές της ταινίας, τις βασισμένες σε ένα υπέροχο βιβλίο που υπενθυμίζει πως υπάρχουν αγάπες, αγάπες, που αντέχουν σε κάθε φθορά...Κι όπως το κρασί μεστώνει με το χρόνο, έτσι και τούτη η αγάπη που περιγράφει ο κολομβιανός συγγραφέας...Περίμενε χειμώνες για ν'ανθίσει και φθινόπωρα να βλαστήσει τα φύλλα της!...

"Hay Amores" 

Σχετικά τώρα με την κλασική μουσική ιδιαίτερη αδυναμία έδειχνε στον Γ.Σ.Μπαχ. 

Μάλιστα, όταν κάποτε ρωτήθηκε αν επρόκειτο να ζήσει σε ένα έρημο νησί ποια μουσική θα έπαιρνε μαζί του, χωρίς δεύτερη σκέψη απάντησε αμέσως τις: "Σουίτες για τσέλο" του Μπαχ, για να συμπληρώσει ευθύς πως αν ήταν να διαλέξει μεταξύ αυτών, θα ήταν η Νο. 1. Η εκτέλεση που τον συγκινούσε περισσότερο ήταν του γάλλου, Mayrice Gendron.

Bach Cello Suite No.1 / Mayrice Gendron:

"Πολιτισμός είναι ..."Μελίνα"

 

(Photo by http://www.ellines.com/)

Την είπαν γυναίκα-φωτιά, γυναίκα-έκρηξη, γυναίκα-δηλητήριο,  τσαούσα και τσαμπουκαλού!
Πάντα, επαναστατική, διεκδικητική, με όποιο κόστος...
Μοντέλο γυναίκας, κόντρα σε τυποποιημένους ρόλους!Παρότι μεγάλωσε σ'ένα σπίτι, που "η Ειρήνη, η μητέρα της όπως και η Αμαλία, η γιαγιά της , ήταν περιορισμένες στο σπίτι και στις χαρές του κεντήματος!", όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ίδια στην αυτοβιογραφία της.

Γοήτευε με τη ζωντάνια, το θάρρος, τον αυθορμητισμό, τη φιλοσοφία της και κείνο το γέλιο που' βγαινε γάργαρο κι αληθινό!

ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ, η γυναίκα-σύμβολο, που τ'όνομά της συνδέθηκε με τον Πολιτισμό, η Μελίνα της ελληνικής ψυχής!

Έφυγε σαν σήμερα 6 Μάρτη του 1994, με το θάνατό της να  προκαλεί εκδηλώσεις συγκίνησης, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο!

Τι να πω για τη Μελίνα - ηθοποιό με τη διεθνή καριέρα και ακτινοβολία;
Τι να γράψω για τη Μελίνα - πολιτικό της αλλαγής;
Τι να θυμηθώ από έναν άνθρωπο ταγμένο στο κοινό καλό, στο υψηλό ιδεώδες, τη Μελίνα, που μας συγκίνησε με τις πρωτοβουλίες της και τον παθιασμένο λόγο της, που "στρίμωχνε" και τον σκληρότερο συνομιλητή της!

"Αν με ρωτάτε αν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω , θα ξαναγεννηθώ!!!"   

Δύο είναι οι λόγοι, που μ΄έκαναν ν'ανοίξω το λάπτοπ και να κάτσω να γράψω πέντε αράδες για τη Μελίνα.
Ο πρώτος γιατί πλησιάζει η γιορτή της γυναίκας και δίπλα στον τίτλο ΓΥΝΑΙΚΑ  πάντα στα μάτια μου φαντάζει τ'όνομά της!...
και δεύτερον μια είδηση, που διάβασα τις προάλλες και με χαροποίησε ιδιαιτέρως.

Ένας από τους θεσμούς, που δημιούργησε η Μερκούρη είναι και αυτός των Πολιτιστικών πρωτευουσών.
Ξεκίνησε το 1985 με δική της πρωτοβουλία και πρώτη φυσικά Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα για κείνη τη χρονιά ήταν η Αθήνα μας!
Φέτος κλείνουν αισίως 30 χρόνια του θεσμού.

Για τη χρονιά αυτή, δυο πόλεις θα φιλοξενήσουν τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Η  Πίλζεν της Βοημικής Τσεχίας μαζί με τη Βελγική Μονς.

Κι εδώ δένει η είδηση, που ανέφερα παραπάνω.
Οι αρμόδιοι φορείς της Μονς, στα πλαίσια του εορτασμού των 30 χρόνων από την ίδρυση του θεσμού, αποτίουν φόρο τιμής στη Μελίνα Μερκούρη, δίνοντας το όνομά της σε μια κεντρικότατη λεωφόρο της πόλης!

Βρήκα την ιδέα τους ευφάνταστη και συμβολική!
Ενας δρόμος-Μελίνα...Με υποχρεωτική πορεία ίσα στον ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ!...
Πεζοδρομημένο για πολίτες όλων των κατηγοριών κι άλλοτε για τροχοφόρα ανεξαρτήτου αριθμού κυκλοφορίας μονού ή ζυγού...
'Ενας δρόμος, που τα σήματα κυκλοφορίας του δεν είναι απαγορευτικά, μα προτρεπτικά μη μείνουμε στο τυπικό  σκέλος του θεσμού, αλλά να περάσουμε άμεσα από τον συμβολισμό στην πράξη.
Γιατί, "Πολιτισμός είναι πυξίδα ζωής", είναι ..."Μελίνα"!




To άρθρο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό  iporta.gr

"Ο Τιέπολο και οι Κλεοπάτρες του Παλάτσο Λάμπια"

Ο Τζιανμπαττίστα Τιέπολο, αυτός ο Βενετός ζωγράφος του δέκατου όγδοου αιώνα, σίγουρα θα σας έχει συγκινήσει με κάποιο από τα έργα του!
Τέλεια, μεγαλειώδη, ύψιστα!

Ο Τιέπολο γεννήθηκε σαν σήμερα, 5 Μαρτίου 1696 στη γαληνοτάτη Βενετία και είναι εκείνος, που εκτίναξε τη μεγαλοπρέπεια της Βενετσιάνικης Τέχνης στα ύψη!
Τα χρωστικά εργαλεία στα χέρια του έπαιρναν και έδιναν ζωή!Αριστουργήματα καλλιτεχνικής έκφρασης, στα έργα του διαφαίνεται μια θεατρικότητα, μια διάθεση εσωτερική και ποιητική!
Μάλλον είναι εκείνος, που μονοπώλησε τη διακόσμηση των Βενετσιάνιων ανακτόρων.
Οι ελαιογραφίες και οι ακουαρέλες του κοσμούν τα περισσότερα από τα αρχοντικά και τις επαύλεις της πόλης της λιμνοθάλασσας.

Εκεί, που αναμφισβήτητα είναι διασημότερος είναι οι τοιχογραφίες!

Από τα κτίσματα, που έσπευσα να επισκεφτώ όταν πρωτοταξίδεψα στη Βενετία ήταν και το Παλάτσο Λάμπια.

Photo by Wolfgang Moroder

Eίχα διαβάσει για τις διάσημες τοιχογραφίες του μεγάρου.Ιδιαίτερα εκείνες, που στολίζουν το μεγάλο σαλόνι του.
Δυο απ'αυτές υπενθυμίζουν στο φιλότεχνο επισκέπτη την ιστορία αγάπης του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας...
Γιατί εκτός από τα θρησκευτικά θέματα, ο ζωγράφος επεξεργάστηκε στα έργα του και θέματα με μυθολογικό ή ιστορικό περιεχόμενο.

Η διακόσμηση του Παλάτσο Λάμπια ήταν η μεγαλύτερη  παραγγελία για το ζωγράφο!
Ηταν στο τέλος της δεκαετίας του 1740, που ξεκίνησε τις δυο τεραστίων διαστάσεων τοιχογραφίες στην κεντρική αίθουσα του Μεγάρου, η μια απεικόνιση της "Συνάντησης του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας" και η άλλη "Το Συμπόσιο της Κλεοπάτρας με τον Αντώνιο".

Στην πρώτη, επηρεασμένος από το Σαιξπηρικό κείμενο και συνδυάζοντας τη σαιξπηρική επιβλητικότητα με τη ζωντάνια του μπαρόκ δημιούργησε ένα θέμα, που η πολυτέλεια και η χλιδή του αντανακλούσαν τα επερχόμενα πλούτη και την δόξα του Τιέπολο.
Μαργαριτάρια, χρυσός, μαλάματα και μετάξι είναι εμφανή σ'αυτό το έργο!

 Meeting of Anthony and Cleopatra

"Θρίαμβος της ακολασίας και της φιληδονίας", όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο άγγλος δραματουργός στο κείμενό του!...και πόσο όμορφα τη "ζωγραφίζει" με τη λογοτεχνική του πένα:

"Ούτε η ηλικία δύναται να την μαράνη ούτε η συνήθεια να παλαιώση την Άπειρον ποικιλίαν των θελγήτρων αυτής. 

Διότι αι μεν άλλαι γυναίκες κατευνάζουν τας ορέξεις τας οποίας διεγείρουν, αύτη δε,

όσω περισσότερον προσπαθεί να κατευνάση αυτάς, τόσω περισσότερον τας διεγείρει..."

Με φόντο τα πανιά του ρωμαϊκού στόλου οι δυο πρωταγωνιστές προχωρούν σχεδόν αλαζονικά προς το παλάτι, οδηγοί μια θριαμβευτικής πομπής!

Σε πρώτο πλάνο ο Αντώνιος οδηγεί, πιάνοντας από το χέρι την Κλεοπάτρα εκστασιασμένος από τη λάμψη της μέσα στο υπέροχο μπροκάρ φόρεμά της!

Ας πάρουμε μια σχετική μουσική ανάσα από την εξαιρετική  σερενάτα του Johann Adolph Hasse: "Marc’Antonio e Cleopatra". 

Απαράμιλλης εκφραστικότητας μουσική αφήγηση, μελωδική γραμμή και εξαίρετο ορχηστρικό ηχόχρωμα καθώς στα έγχορδα και το κοντίνουο προστίθενται διάφορα  ξύλινα πνευστά, που συγκροτούν  πολύχρωμη φαντασία, απόλυτα ταιριαστή στη μεγαλοπρέπεια, τη λαμπρότητα, την ακτινοβολία και την αίγλη της σκηνής του Τιέπολο!

Η δύο μερών σερενάτα γράφτηκε για 2 επίσης ρόλους και παραγγέλθηκε στον Χάσσε από έναν Ναπολιτάνο κόμη, στην εξοχική κατοικία του οποίου εκτελέστηκε το 1725.
Mετά τον πρόλογο ακολουθούν δύο μέρη με το καθένα να περιλαμβανει 4 άριες  da capo, ρετσιτατίβι και ντουέτο στο κλείσιμο. Τους 2 ρόλους ερμήνευσαν ο 29χρονος Φαρινέλι (το ρόλο τη Κλεοπάτρας) και η μεσόφωνη Βιτόρια Τέσι (Μάρκος Αντώνιος), που ομολογουμένως παρόλη τη φήμη της, δεν διέθετε τη δεξιοτεχνία του Φαρινέλι.(Η Τέσι υπήρξε από τις σπουδαιότερες φυσιογνωμίες της χρυσής περιόδου του μπλεκάντο και χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη θεά μεσόφωνος" στην ιστορία της όπερας). 

Ο Χάσσε, που γνώριζε καλά τις ικανότητες των τραγουδιστών φρόντισε και έγραψε βιρτουόζικη μουσική για τις άριες τη Κλεοπάτρας και πιο συγκρατημένες  άριες cantabile για το ρόλο της Τέσι. Στα ζωηρά δε ντουέτα, η μελωδία γράφτηκε κατά τέτοιον τρόπο ώστε να συγκρατεί τη δεξιοτεχνία του Φαρινέλι, ενώ γινόταν περισσότερο απαιτητική για την Tέσι.

Marc' Antonio: Da quel salso elemento

Από την αλμυρή θάλασσα 

και μια τεράστια αυτοκρατορία

Να'μαι,  όμορφη βασίλισσα,

ακολουθώντας σε, επιστρέφω! 

Μοιάζει να΄ναι της μοίρας μου γραμμένο

να με τυλίξει στοργικά

στην αγκαλιά της, η όμορφη  Κλεοπάτρα...

Μετά τη νίκη στους Φιλίππους, ο Μάρκος Αντώνιος δοξάστηκε στην ανατολή σα θεός!

Στην Έφεσο δε, θεωρήθηκε η ενσάρκωση του Διόνυσου. 

Ήταν όμως θυμωμένος με τη βασίλισσα της Αιγύπτου. Η συμπεριφορά της άκρως προκλητική, αφού δεν είχε επικοινωνήσει διόλου μαζί του, ούτε για να τον συγχαρεί!

Ετσι, κίνησε απεσταλμένος του να της προτείνει να έρθει να τον συναντήσει στην Κιλικία.

Ένα υπέροχο πλοίο φέρνει τη νέα Αφροδίτη με την ακολουθία της από Ερωτιδείς, Νηρηίδες και Χάριτες, να συναντήσει το νέο Διόνυσο, που εντυπωσιάζεται από την όψη και τη θωριά της!

Η Αιγυπτία είναι φιλήδονη, επιδεικτική, "μεγαλαυχούσα" για τα θέλγητρά της, αλαζών. 

Η "αβροδίαιτος"  πομπή της και κάθε είδους υπερβολή έχουν στόχο να πυρπολήσουν την καρδιά του Αντώνιου.

Και τον πετυχαίνει, καθώς στη συνάντηση αυτή εκφράζεται και το ερωτικό του σκίρτημα:

"Κλεοπάτρα: Αν τω όντι με αγαπάς, ειπέ μου πόσον;

Αντώνιος: Είναι μικρός ο έρως που δύναται να καταμετρηθεί.

Κλεοπάτρα: Θέλω να ορίσω το όριον μέχρι τον οποίου δύναται να φθάση ο προς εμέ έρως.

Αντώνιος: Τότε νέαν κατ' ανάγκην γην και νέον ουρανόν πρέπει να ανακαλύψεις".

"The Banquet of Cleopatra"

Στην απέναντι πλευρά του μεγάλου σαλονιού δεσπόζει η έτερη τοιχογραφία!

"The Banquet of Cleopatra-To Συμπόσιο της Κλεοπάτρας"

Τα ίδια χαρακτηριστικά...Χλιδή, πολυτέλεια...

Μια σύνθεση πλούσια σε χρώμα και με γοητευτικές λεπτομέρειες!

Φόντο και δω τα πανιά του ρωμαϊκού στόλου.

Το σκηνικό εορταστικό με τους επιβλητικούς κίονες να φανερώνουν την πολυτέλεια του χώρου.

Η Κλεοπάτρα απαστράπτουσα με το βαθύ προκλητικό ντεκολτέ της!

Aφειδώς ο καλλιτέχνης σκηνοθετεί τις λεπτομέρειες... κοσμήματα, κοστουμια, επιτραπέζια σκεύη...

Οι μουσικοί στο εσωτερικό μπαλκόνι διασκεδάζουν διακριτικά τους ευγενείς συνδαιτημόνες...

Είχε μεριμνήσει για τα πάντα σ'αυτό το συμπόσιο ο Μάρκος Αντώνιος, που ο θρύλος θέλει να είναι μια γιορτή που τέτοια δεν είχε δει ποτέ ο κόσμος!

Τα πιο ακριβά και σπάνια φαγητά εμφανίζονται σε μια ατελείωτη σειρά. Η βασίλισσα όμως δεν εντυπωσιάστηκε. Στοιχημάτισε με τον περήφανο Ρωμαίο πως εκείνη θα του παρουσίαζε ένα φαγητό πολύ πιο ακριβό από ο,τιδήποτε της είχε προσφέρει ως τότε. 

Πήρε ένα φημισμένο μαργαριτάρι από το σκουλαρίκι της, το διέλυσε σε ξίδι και ήπιε το υγρό. 

Η σκηνή αυτή φαίνεται καθαρά στη νωπογραφία του Τιέπολο, όπου η Κλεοπάτρα δείχνει στον Αντώνιο το μαργαριτάρι, ενώ ένας μαύρος υπηρέτης τής προσφέρει ένα ποτήρι.

***

Αυτή ήταν η Κλεοπάτρα.Η γυναίκα, που στην ποδιά της σφάζονταν ρωμαίοι αυτοκράτορες!

Η μοναδική Κλεοπάτρα με την τολμηρή προσωπικότητα και την ακόμα μοναδικότερη ζωή της με το μοιραίο δεσμό της με τον Μάρκο Αντώνιο απαθανατίστηκε στους αιώνες, καθώς αποτέλεσε έμπνευση για την Τέχνη!

Η ιστορία της αντηχεί ακόμα στα πέρατα του κόσμου, κυρίως για τα όσα αντιπροσώπευε η δυναμική βασίλισσα σε έναν κόσμο στυγνά ανδροκρατούμενο: σε μια εποχή με εσωτερικές και εξωτερικές διαμάχες στην Αίγυπτο κατάφερε με τη διακυβέρνησή της να κρατήσει τη χώρα της ενωμένη!

Το τραγικό τέλος της γνωστό.

Καθώς δεν ήθελε να πέσει στα χέρια του Οκταβιανού, που σε λίγο θα έμπαινε στην Αλεξάνδρεια, αυτοκτόνησε.

Βρέθηκε νεκρή στα ιδιαίτερα δωμάτιά της από τσίμπημα του φιδιού της, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως πέθανε πίνοντας δηλητήριο γιατί ήθελε να παραμείνει όμορφη και μετά θάνατον!

Στο κείμενο του Σαίξπηρ βασίστηκε και ο αμερικανός Samuel Barber για να συνθέσει την όπερά του "Antony and Cleopatra" σε λιμπρέτο του Φ.Τζεφιρέλλι. Σε πολλά σημεία γίνεται χρήση της Σαιξπηρικής γλώσσας.

Έκανε πρεμιέρα το 1966 και το ρόλο της αιγύπτιας βαίλισσας ενσάρκωσε η Leontyne Price, που την ακούμε στην άρια "Give Me My Robe" λίγο πριν το τέλος της μοιραίας, πανέμορφης, τολμηρής, τελευταίας βασίλισσας της Αρχαίας Αιγύπτου:

"Give me my robe. Put on my crown. 

I have Immortal longings in me. Now no more

The juice of Egypt’s grape shall moist this lip..."

Οι περίφημες τοιχογραφίες της Κλεοπάτρας, έδωσαν αφορμή να θυμηθούμε έναν μεγάλο καλλιτέχνη της παλέτας.  Ο Τιέπολο με το χρωστήρα του μάς  αναστατώνει, μας μαγεύει ...
Άλλοτε λυρικός και αισθησιακός...άλλοτε θεατρικός και βίαιος, πάντα όμως ένας θαυματοποιός που καταφέρνει με την τέχνη του να δημιουργεί φαντασιώσεις και να εγείρει δυνατές προσωπικές αισθήσεις!

"Frescoes in Venice", Οδηγός Τέχνης
http://www.wga.hu/html_m/t/tiepolo/gianbatt/4labia/06labia.html
Τα αποσπάσματα του Σαίξπηρ από:"Σπάνια Ελληνικά Βιβλία" και http://vihos.blogspot.co.uk/2012/10/blog-post_5711.html

"Από τη Μαντοβάνα της Αναγέννησης στα ορμητικά νερά του Μολδάβα"

Adam Muller : “View of Prague, crossing the Vltava River”

"Στον ουρανό,τα σύννεφα,πουλιά κυνηγημένα απ’τον άνεμο.

Το παραμύθι δραπετεύει στην πόλη αυτή και συναντά στα δεξιά τη 

μεγαλόπρεπη,πέτρινη γέφυρα του βασιλιά.

Aτμόσφαιρα ήρεμη,αύρα ρομαντική...

Του Καρόλου η επιβλητική γέφυρα,που κάτω της ρέει το φιδίσιο υδάτινο 

κορμί του...

Όνειρο μοιάζει αυτός ο ποταμός!

Είναι ο Μολδάβας,που στα νερά του καθρεφτίζεται απαλά το φως του 

εσπερινού ήλιου και δημιουργεί λευκές λωρίδες στο γκριζομπλέ της 

επιφάνειάς του...

Eίναι ο Μολδάβας,που τα ασάλευτα νερά του παίρνουν του δειλινού το χρώμα 

το πυρακτωμένο...

ο ποταμός π'αναζητά κάποιον να παρασύρει...

να εξομολογηθεί τα μυστικά του..."

Κάπως έτσι, σε μια προσπάθεια ερασιτεχνικής ποιητικής αποτυπώνω τον παραπάνω πίνακα ζωγραφικής με τίτλο: "Πράγα, κατά μήκος του Μολδάβα", λάδι σε καμβά, που φιλοτέχνησε ο Δανός ζωγράφος Άνταμ Μύλλερ.

Ο Mύλλερ, είναι πιο γνωστός για τα ιστορικά έργα ζωγραφικής του.
Το 1834, όμως, ταξιδεύοντας στη Βοημία και γνωρίζοντας από κοντά τη φυσική χάρη, που απλόχερα δώρισε ο Δημιουργός στην περιοχή, αποτύπωσε με τα χρώματα και τα πινέλα του τα τοπία της, που τον γοήτευσαν περισσότερο.

Στο συγκεκριμένο έργο, εύκολα κανείς μπορεί να διακρίνει το μέγεθος της έκστασης, που προκάλεσε η θέα της Πράγας στο ζωγράφο. Για όσους έχουν ταξιδέψει στην Τσεχία, κάθε περιγραφή, ακόμα και του πιο έμπειρου λογοτέχνη φαντάζει φτωχή.

Ο πίνακας, ένας εικαστικός ύμνος στο Μολδάβα, την υδάτινη καρδιά της Τσέχικης γης!

Από το ποτάμι αυτό, εμπνέεται και ο συνθέτης Μπέντριχ Σμέτανα, κύριος εκπρόσωπος της Τσέχικης Εθνικής Σχολής, αφού στο έργο του χρησιμοποίησε λαϊκούς θρύλους και μύθους της πατρίδας του, με αντιπροσωπευτικότερο τον κύκλο συμφωνικών ποιημάτων με τίτλο "ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ".

Το έργο αυτό αποτελείται από έξι αυτόνομα μέρη, το καθένα από τα οποία περιγράφει τοποθεσίες ή μυθικά πρόσωπα της Τσεχίας.

•ΒΙΝΣΕΝΓΚΡΑΤ ( περιγραφή του θρυλικού κάστρου της Πράγας), 
•ΤΑΜΠΟΡ (περιγραφή της βοημικής πόλης), 
•ΜΠΛΑΝΙΚ (το τσέχικο βουνό, όπου κατέφυγε ο προστάτης της χώρας Αγ.Βίνσεσλας), 
•ΣΑΡΚΑ (αφιερωμένο στην αρχηγό των παρθένων πολεμιστριών της τσέχικης μυθολογίας),
•ΒΟΗΜΙΚΗ ΕΞΟΧΗ και
•ΜΟΛΔΑΒΑΣ (μουσικός ύμνος στον ομώνυμο ποταμό).


Στο έργο αυτό, ο Σμέτανα προβάλλει τις κατακτήσεις της "συμφωνικής ποιητικότητας" σε σχέση με τις φυσικές προεκτάσεις που μπορούν να συνδέουν την ροή της μουσικής με τη συμβολική, διαφορετική ροή και περιδιάβαση των πηγών του Μολδάβα μέσα από τα δάση, τις πόλεις, τα κάστρα, τα ερείπια και τα βράχια της Τσεχίας.

Στο μέρος του "Μολδάβα", ο Τσέχος δημιουργός ως βασικό μουσικό θέμα, χρησιμοποιεί μια μελωδία της αναγέννησης "La Mantovana", γνωστή και ως Giuseppino από το όνομα του τενόρου που την πρωτοεκτέλεσε, Giuseppe Cenci, προσαρμοσμένη στο μουσικό ύφος της λαϊκής τσέχικης μουσικής.

Η μελωδία, σε μορφή μαδριγαλίου, έγινε ευρέως γνωστή ως "χορός ή άρια της Μάντοβα" με τίτλο: "Fuggi-fuggi".

Ένα παλιό ιταλικό τραγούδι, με ρομαντικές ρίζες και τσέχικη ανασμίλευση συνδέει την ανάμνηση της μελωδικής ροής με την "αναβάπτιση" του κόσμου μας μέσα από τον υδάτινο ρου.
Η μουσική φόρμα έχει το ρόλο της φύσης και προτάσσει τις σχέσεις που προκύπτουν μεταξύ της ύλης, της μορφής, της φαντασίας και της πραγματικότητας.

Το νερό του Μολδάβα φλύαρο, ορμητικό, όπως ορμητικά, έντονα και τα συναισθήματα,που δημιουργεί η ακρόαση του έργου του Σμέτανα.

Όπως ασυγκράτητη του Μολδάβα η ροή, έτσι και της έμπνευσης το ποτάμι, που πηγάζει απ’της ψυχής τα βάθη.
Μια μουσική γλυκιά ξεχύνεται και μοιάζει να σέρνει μνήμες με τη βοήθεια των ανέμων και να φορά φουστάνια των καιρών, με νότες και ρυθμούς, παράλληλες στων εποχών τα πρόσωπα.

Αχ, Μουσική μου, κυρά μου αριστότεχνη!

Θαυμαστό το έργο σου μεγάλη πριγκηπέσσα, 

που από της αναγέννησης το μαδριγάλι,

είσαι ικανή για μεταμόρφωση ταχυδακτυλουργική... 

...και το χορό τον εύθραυστο του ζευγαριού,

που μ’ακριβείς, κάτω απ’τον πολυέλαιο κινήσεις μεταμορφώνει 

σε θρύλο λαϊκό, σε απεικόνιση ρομαντική...

Να σημειώσουμε πως ο Σμέτανα ήταν τελείως κουφός, όταν συνέθεσε το έργο "Πατρίδα μου", (έτσι δεν το άκουσε ποτέ), περί το 1875 στο οποίο υμνεί το φυσικό κάλλος της Τσεχίας, αλλά ταυτόχρονα τονώνει και το πατριωτικό αίσθημα.

Ο χορός ΜAΝΤOVANA, αυθεντικό μέρος του ιταλικού πολιτισμού από τη μια, η τσέχικη παράδοση αυτοπροσώπως στο συμφωνικό ποίημα,από την άλλη,δείχνει πώς συνδέονται οι δύο κουλτούρες, αλλά και πώς κάθε μια καταφέρνει να συγκρατεί την ανεξαρτησία και τη μοναδικότητά της.


Από τις καλύτερες εκτελέσεις, αυτή της συμφωνικής της Βιέννης υπό τη διεύθυνση του φον Κάραγιαν, που καταφέρνει να μεταδώσει το άφθαρτο, την αιωνιότητα της μουσικής φόρμας, με τρόπο αφηγηματικό προβάλλοντας αυτή την ασίγαστη ορμή της υγρής ύλης που ανασυντάσσεται προς μια υψηλότερη μορφή.
Οι μουσικοί κινούνται με συντονισμένη πνευματικότητα προσπαθώντας οι ίδιοι να αφουγκραστούν τους ήχους της μετάβασης προς την αέναη εξέλιξη, πετυχαίνοντας ένα ανάγλυφο, διάφανο και εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Αξίζει να αναφέρουμε πως η μελωδία αυτή, αργότερα, μετουσιώθηκε σε λαϊκά τραγούδια της Ευρώπης, όπως:

My mistress is prettie (Σκωτία),

Τhe Polish Pod (Κρακοβία),

Kateryna (Ουκρανία).

Επίσης απετέλεσε τη βάση για την Hatikvah-Ελπίδα, τον εθνικό ύμνο του Ισραήλ, που μπορείτε ν ακούσετε εδώ.



Το άρθρο έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr 
και μέρος του στο Περιοδικό Πολιτισμού: "Ανθρώπων Έργα".  Θα το βρείτε στις σελίδες 444-450.

"Robert Lowell, με έμπνευση δυο μάστορες της Τέχνης-Σαπφώ και Μπετόβεν"

 

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ, φίλοι μου με ένα μίνι αφιέρωμα στον Ρόμπερτ Λόουελ.
Τον  αμερικανό ποιητή της "εξομολογητικής ποίησης" , που γεννήθηκε σαν σήμερα, 1 Μάρτη του 1917.

Απόφοιτος του Χάρβαρντ, το 1944 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική του συλλογή, αυτοβιογραφικού χαρακτήρα, με τον τίτλο:

"Γη της ανομοιότητας".

Μια συλλογή, με θέμα το  χριστιανισμό απέναντι στη χαρά της ζωής,  κατά τους κριτικούς :

"με τολμηρή, συμβολική γλώσσα...πνευματικό ύφος, έξυπνα λογοπαίγνια μέχρις... αυθάδειας!"

Το 1947 εκδίδεται το δεύτερο βιβλίο του, με τίτλο:

"Το κάστρο του λόρδου Γουέρι", 

που κερδίζει και το βραβείο Πούλιτζερ.
Ήταν μόλις τριάντα χρονών.

"The bones cry for the blood of the white whale,

the fat flukes arch and whack about its ears,

the death-lance churns into the sanctuary, tears

the gun-blue swingle, heaving like a flail,

and hacks the coiling life out: it works and drags

and rips the sperm-whale's midriff into rags,

gobbets of blubber spill to wind and weather"

Ο Λόουελ ενδιαφερόταν για όλα τα είδη  ποίησης και ποιητές κάθε εποχής ,σύγχρονης ή και παλαιότερης...
Μετέφρασε από  Ρακίνα ως Μπωντλαίρ και Ρίλκε.

Δυστυχώς, από νωρίς φάνηκαν συμπτώματα κατάθλιψης.Πέθανε το Σεπτέμβρη του 1977.

Τα μεταφρασμένα ποιήματά του στα ελληνικά είναι πολύ λίγα.Ανάμεσά τους ξεχώρισα δυο:
"Σαπφώ" και "Μπετόβεν".

"Σαπφώ"- Λεπτομέρεια από τοιχογραφία της Πομπηίας

"ΣΑΠΦΩ"

Βάζω τον άνθρωπο αυτό πάνω από ήρωες και θεούς -

όλη μέρα κάθεται μπροστά μου αντικρυστά,

σαν συμπαίχτης στα χαρτιά. Ο αγκώνας μου τον δικό του ξυστά αγγίζει'

αν είναι να μιλήσω, ακούει. Συγκινημένη ταράσσεται η καρδιά

το γέλιο είναι νερό βιαστικό πάνω απ' τα βότσαλα...

Είναι αυτός το πιο φωτεινό πράγμα στη γη τη σκοτεινή'

τον αφουγκράζομαι, άδειο κάτι μες στ' αυτιά μου:

είναι τα βήματά του. Να μιλήσω δεν μπορώ ούτε να δω.

Μια νεκρή λευκότητα στάζει κεντήματα ιδρώτα...

Είμαι πιο χλωρή απ' την πιο χλοερή χλόη'

εύκολα μπορώ να σε κάνω να το καταλάβεις αυτό:

μια γυναίκα σπάνια φτάνει το άριστο'

το παιδί της, οι σκλάβοι της, ο καθημερινός του σπιτιού της μόχθος'

το φεγγάρι γλιστρά στα δυτικά. Ο χρόνος γίνεται σκόνη.

Κοιμάμαι μόνη.

(μτφ: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ)

Διαβάζοντάς το, γλυκόλαλες λύρες ηχούν στ'αυτιά μου, δαφνοστεφανωμένο το κεφάλι της προβάλει μπρος  μου, η μορφή της μεγάλης ποιήτριας, της "Λέσβιας εκ Μυτιλήνης ψάλτριας !

Όλος σχεδόν ο αρχαίος κόσμος την είπε " θνητή Μούσα" και "δεκάτη των Μουσών "!την ξεχωριστή διανοούμενη, το θηλυκό Σωκράτη, που γύρω της μάζευε τα κορίτσια της Μυτιλήνης και τα δίδασκε τον ιδανικό, ανώτερο, πνευματικό Έρωτα!
Μέχρι κι ο  Σόλων είχε εκφράσει την επιθυμία να μην πεθάνει αν δεν κατόρθωνε να διδαχθεί ένα της ποίημα!!!

"ΨΑΠΦΑ ΕΡΩΤΙΟΥ ΧΑΙΡΕ!"

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της αρχαίας ποιήτριας εμπνέουν τον Ιάννη Ξενάκη στο έργο του "Ψάπφα" δοσμένα με το δικό του ιδιαίτερο μουσικό τρόπο.
Πλάθει το πορτραίτο της με συνειδητή εσωτερικότητα, όπως ένας σύγχρονος  καλλιτέχνης συγκροτεί με χρωματιστές ψηφίδες ένα αριστουργηματικό ψηφιδωτό!

"ΜΠΕΤΟΒΕΝ"

"[...]

Η μόδα της αοριστίας, τι να διδάξει τον καλλιτέχνη;

Ο Μπετόβεν ήταν ρομαντικός από του πιο καλούς.

Τον δίδαξαν μήπως βασιλιάδες, δημοκρατίες ή ο Ναπολέων;

ΗΤΑΝ ο ίδιος ο Ναπολέων!...Ή μήπως η βαρηκοΐα;

Ο στρατιώτης ζωγραφισμένος στον πίνακα, αιμορραγεί;

Οι αιχμάλωτοι στο χορό του Φιντέλιο είναι δέσμιοι;

Για μια καλή φωνή η ακοή είναι μαρτύριο!"

Πορτραίτο του Μπετόβεν,  Joseph Karl Stieler-1820

Και το ποίημα "ΜΠΕΤΟΒΕΝ" είναι του αμερικανού Ρόμπερτ Λόουελ.

Μάλλον στο ποιητικό κείμενό του θα ταίριαζε καλύτερα ένα απόσπασμα από την Ηρωική συμφωνία του συνθέτη ή το δοξαστικό από τη μοναδική του όπερα, Φιντέλιο.

Όμως, αφού σήμερα πρωτομηνιά του Μάρτη, μπαίνει τυπικά η άνοιξη, θα το συνδυάσω με τη "Σονάτα του για βιολί Νο 5 σε φα μείζονα, Opus 24", γνωστή και ως "ΑΝΟΙΞΗ".

Δημοσιεύτηκε το 1801 και αποτελείται από 4 κινήσεις: Allegro-Adagio -Scherzo-Rondo.

Αποδέκτης αφιέρωσης ήταν ο  Count von Fries Moritz, εύπορος τραπεζίτης, φίλος του Μπετόβεν, γνωστός συλλέκτης έργων τέχνης και λάτρης της μουσικής.

 Ένας ιδιαίτερα γενναιόδωρος  λυρισμός  κατακλύζει κάθε μέρος της "Σονάτας της Άνοιξης".
 Σολίστ η Anne-Sophie Mutter:

Ανθισμένο μήνα να έχετε!!

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου,

http://poem-for-you.blogspot.co.uk/2007/08/26-o.html