"Ο Τσε Γκεβάρα και η σχεδία της Μέδουσας..."

"Σχεδία της Μέδουσας",  Ζαν-Λουί-Τεοντόρ Ζερικώ

"Ήταν ένα μικρό καράβι

που ήταν α-α-α-αταξίδευτο...

κι εκείνοι ρίξανε τον κλήρο,

να δούνε ποιος-ποιος-ποιος θα φαγωθεί...."

Κάπως έτσι λέει το παιδικό τραγουδάκι, εμπνευσμένο όμως από μια αληθινή και τραγική ιστορία...Την ιστορία της "Μέδουσας".

Ήταν το 1816, όταν η γαλλική κυβέρνηση έστειλε ένα μικρό στόλο στη Σενεγάλη...Στο στόλο ανήκε και η μικρή φρεγάτα "Μέδουσα" την οποία ο άπειρος και εγωιστής κυβερνήτης της λόγω αύξησης ταχύτητας έβγαλε εκτός πορείας, με αποτέλεσμα να προσαράξει σε αφρικανικά εδάφη απ' όπου η αποκόλληση ήταν αδύνατη. Έτσι κατασκευάστηκε μια σχεδία όπου επιβιβάστηκαν εκατοντάδες ναύτες. Για πολλές μέρες λογω των δυνατών ανέμων και των ρευμάτων παρασυρόταν ανεξέλεγκτα από τα κύματα///Κάποιοι απο τους επιβαίνοντες πέθαναν, ενώ καθώς τέλειωσαν οι προμήθειες σε φαγητό εμφανίστηκαν και φαινόμενα κανιβαλισμού των νεκρών...
Μετά από 15 ολόκληρες μέρες πλέοντας στο πουθενά, η σχεδία εντοπίστηκε με ελάχιστους επιζώντες.

Το γεγονός απεικόνισε με μοναδικό ρεαλισμό στο τεραστίων διαστάσεων εικαστικό του έργο: "Σχεδία της Μέδουσας" ο Ζαν-Λουί-Τεοντόρ Ζερικώ, που εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.
Για την τελειοποίησή του ο ζωγράφος συμβουλεύτηκε ιστορικές πηγές, μελέτησε βιβλία και μαρτυρίες επιζώντων, μέχρι και σχεδία έριξε στη θάλασσα προκειμένου να διαπιστώσει τον τρόπο που συμπεριφέρονταν στα κύματα...

Από το φρικιαστικό γεγονός και τον πίνακα του Ζερικώ εμπνεύστηκε το κοσμικό του ορατόριο ο γερμανός, Hans Werner Henze, το οποίο συνετέθη στον τύπο του ρέκβιεμ για τη δολοφονία του Τσε Γκεβάρα, γι' αυτό και η σύνθεση θεωρήθηκε σπουδαία πολιτική ευθυγράμμιση του δημιουργού με την αριστερή πολιτική.

Πρόκειται για νεωτεριστικό έργο πολύ εντυπωσιακό, για μεγάλη ορχήστρα, σολίστες, αφηγητή και πολυμελείς χορωδίες τοποθετημένες επί σκηνής δεξιά κι αριστερά, αντιπροσωπεύοντας την "πλευρά των ζωντανών" και την "πλευρά των νεκρών".

Το λιμπρέτο έγραψε ο Ernst Schnabel, χρησιμοποιώντας 2 γλώσσες, κύρια τα γερμανικά και στα ιταλικά τα αποσπάσματα από τη "Θεία Κωμωδία" του Δάντη.
Ο Χένζε όπως σε όλα τα έργα του, έτσι και στο ορατόριο για τον Τσε, ενσωματώνει διαφορετικά στυλ με επιρροές από τη σειριακή και την ατονική μουσική, καθώς και παραδοσιακούς τύπους της γερμανικής σχολής.
Πρόκειται για πρωτοποριακό σκηνικό έργο, που αποπνέει την νοοτροπία της "επίμονης καλλιέργειας της μουσικής για το θέατρο" του δημιουργού του.

Ο Τσε Γκεβάρα δολοφονήθηκε εν ψυχρώ στη Βολιβία, σαν σήμερα το 1967 κι έγινε σύμβολο όλων των επαναστατημένων του κόσμου. Λέγεται πως βροντοφώναξε στους εκτελεστές του: "Πυροβολήστε με, δειλοί. Θα σκοτώσετε έναν άνθρωπο, όχι τις ιδέες μου"
Η σορός του πετάχτηκε σε ομαδικό τάφο..

Το ορατόριο-ρέκβιεμ στον Τσε του αριστερού γερμανού συνθετη αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής στον αιώνιο επαναστάτη...

"Πυξίδα μέσα στον χρόνο κι ο μύθος να Tου ανήκει

είναι των ματιών Tου οι κύκλοι που αγκαλιάσανε τον κόσμο..."

Όπως ο ίδιος ο συνθέτης δήλωσε:

"Το ορατόριο αυτό χρονολογείται από τα έτη 1967 - 68 έχοντας κατά νου τους θανάτους στον Τρίτο κόσμο, τα θύματα του άκαρδου και εγωιστικού κόσμου των πλούσιων και ισχυρών...Ως συνθέτης, προσπάθησα να απεικονίσω την προδοσία, τη δυστυχία και την απελπισία που προκαλείται από την τρέλα ορισμένων...Συγχρόνως να εστιάσω στην αγάπη και την αλληλεγγύη για τους διωκόμενους, για κείνους που υποφέρουν, για τις μειονότητες, για τους ταπεινωμένους και πληγωμένους..."

Ακούστε με προσοχή το έργο. Νεωτεριστικό, άκρως πρωτοποριακό σε μουσικές ιδέες, σίγουρα απευθύνεται σε μυημένα σε αυτό το είδος μουσικής, αυτιά, ωστόσο έχει τη σπουδαιότητά του για πολλούς λόγους, ιδιαίτερα τη συσχέτιση του γεγονότος της "Μέδουσας" με τον χαμό τόσων ψυχών, με την προδοσία και την απώλεια του πληθυσμού των τριτοκοσμικών χωρών και κατ'επέκταση του Τσε...
Όπως και ο Ζερικώ στο εικαστικό, έτσι και ο Χένζε στο ορατόριό του αποτυπώνει ακριβώς το φρικιαστικό γεγονός και αντίστοιχη είναι η δυναμική, η ενορχήστρωση, η αρμονία που χρησιμοποιεί, όπως ο εικαστικός δουλεύει και σκιαγραφεί τα σκοτεινά χρώματα και τις άγριες μορφές...
Οι φτωχοί ναύτες που αφέθηκαν στο έλεος του Θεού συσχετίστηκαν με το πλήθος των κατατρεγμένων ανά τον κόσμο, τους οποίους ο Τσε περιφρούρησε με τον αγώνα του. Γι'αυτό και η αφιέρωση σε μορφή ρέκβιεμ- ορατόριο, που συγκλονίζει από το πρώτο άκουσμα της τραχιάς συνήχησης των φθόγγων...

Hans Werner Henze: "Η σχεδία της Μέδουσας":