Ολιβιέ Μεσσιάν: "Τραγούδια αγάπης για την Μι"

"Η πίστη μου είναι η μεγάλη παράσταση της ζωής μου.
"Πιστεύω" και τραγουδάω λόγια του Θεού στους άπιστους. Φτιάχνω κελαηδισμούς πουλιών για όσους ζουν σε πόλεις  και ρυθμούς για κείνους που γνωρίζουν μόνο στρατιωτικά εμβατήρια ή τζαζ
και ζωγραφίζω χρώματα για όσους δεν μπορούν να τα δουν"

(Olivier Messiaen)

O Μεσσιάν και η Μι στο εξοχικό τους

Ο Ολιβιέ και η Κλαιρ ήταν πολύ χαρούμενοι που είχαν επιλέξει αυτή τη γωνιά της γης να στήσουν το νέο τους σπιτικό. Κοντά στη λίμνη Pétichet των Γαλλικών Άλπεων, μια κουκλίστικη περιοχή, με μια απεραντοσύνη στον ορίζοντά της και βουκολικές εικόνες βγαλμένες από παραμύθι, που οι ήχοι του είναι ατέρμονες σιωπές ...
Εκεί περνούσαν γαλήνια τα καλοκαίρια τους.
Εκεί ένοιωθαν τον τόπο, φωλιά και παράδεισό τους.Το σπίτι κρεμόταν πάνω απ'τη λίμνη κι ο Μεσσιάν συνήθιζε να το περιγράφει "σαν ένα μεγάλο γαλάζιο κόσμημα"


Η ήρεμη ατμόσφαιρα βοηθούσε το Μεσσιάν στις συνθετικές δημιουργίες του. Στο Pétichet οι εμπνεύσεις έρχονταν ψιθυριστά με το ανεμάκι και δρόσιζαν την ψυχή του.
Τρομερά παραγωγικός, εκεί έγραψε πολλά από τα έργα του.

Ενα απ'αυτά είναι και τα "Poèmes pour Mi", μια συλλογή εννέα τραγουδιών αγάπης για υψίφωνο και πιάνο, σε ποίηση του ίδιου του Μεσσιάν με επιρροές από εδάφια της Βίβλου, εμπνευσμένα και αφιερωμένα στην αγαπημένη σύζυγό του, που χαϊδευτικά την αποκαλούσε "Μι".
Ένα μονοσύλλαβο χαριτωμένο όνομα που παραπέμπει στην ψηλότερη χορδή του βιολιού, καθώς η  Claire Delbos (Μι) εκτός από συνθέτις, ήταν και βιολονίστρια.


Κι ενώ θα περιμέναμε τα "Poèmes pour Mi" να παρουσιάζονται ξέχειλα από ρομαντισμό και τρυφερότητα, ένα είδος  συναισθηματικής έκφρασης δηλαδή, εύκολα κανείς μεταφέρεται με την ακρόαση σε ένα μυστηριακής φύσης ακρόαμα, έντονης πνευματικότητας, μια και ο συνθέτης επιθυμούσε να  αποτυπώσει την ανθρώπινη αγάπη άρρηκτα δεμένη με την αγάπη του Θεού και της φύσης.
Οι μικρές μινιατούρες αποτελούν πραγματική αποκάλυψη μιας άλλης πτυχής του αγαπημένου συνθέτη.

Αξιοσημείωτη είναι η περίπλοκη ρυθμική γλώσσα του έργου, καθώς γράφτηκε στο πλαίσιο πειραματισμού  διαφορετικών ρυθμικών συστημάτων.

1. Στο ποίημα: "Action de grâces-Eυχαριστίες", ο Mεσσιάν ευγνωμονεί το Θεό που τον ευλόγησε  με  τα υψηλά δώρα της φύσης, της αγάπης και της συντροφικότητας. Ολοκληρώνεται με φωνητικά μελίσματα πάνω στο "Αλληλούια".


2. Στο "Le paysage-Τοπίο"  οι δυο πρώτες συλλαβές του τραγουδιού ακούγονται πάνω σ'ένα κατιόν διάστημα 5ης ελαττωμένης, που ξαφνιάζει. Στη συνέχεια τα μουσικά μοτίβα του Μεσσιάν  ομαλοποιούνται για να ζωγραφίσει τις  ειδυλλιακές εικόνες των λιμνών και της υπαίθρου των Γαλλικών Άλπεων, ενώ

3. οι  πρώτοι στίχοι του "La maison....θα φύγουμε κάποτε από το σπίτι αυτό", αναφέρονται στο πεπερασμένο του ανθρώπινου βίου.

4. Η διάθεση σκουραίνει στο "Épouvante-Τρόμος", αποτυπώνοντας τον φόβο και τον πόνο των "χαμένων αναμνήσεων". Ιδιαίτερα στοχαστικό, μια και η "Μι" ταλαιπωρήθηκε με ψυχικές ασθένειες και αμνησία.

5. Στο "L'épouse- σύζυγος", ένα υπερβατικής φύσης μέρος, ο Μεσσιάν συγκρίνει μουσικά την ένωση άνδρα-γυναίκας με την ένωση Χριστού και Εκκλησίας.

6. Το "Ta voix-Η φωνή σου" περιγράφει τη φωνή της αγαπημένης σαν κελάηδημα πουλιού, που φέρνει την άνοιξη.

7. Στο  ορμητικό "Les deux-Ζευγάρι",  οι δυο τους πολεμούν το σκοτάδι και το κακό, ενώ

8. στο αισθησιακό "Le collier- το κολιέ", έμπνευση από κάποιο περιδέραιο που ο Ολιβιέ είχε χαρίσει στην Μι, προεκτείνοντάς το συμβολικά, αποκαλύπτεται η πρωινή αγκαλιά του ερωτευμένου.

9. Ο κύκλος τελειώνει με μια προσευχή. Το "Prière exaucée", μια μουσική ευγνωμοσύνη προς το Θεό.


Τα Poèmes pour Mi στην αρχική τους έκδοση για φωνή και πιάνο πρωτοπαρουσιάστηκαν σαν σήμερα, 28 Απριλίου 1937 στο Παρίσι  με τον  συνθέτη να συνοδεύει στο πιάνο.
Λίγο αργότερα ολοκλήρωσε και τη μεταγραφή του για  ορχήστρα.

Messiaen: "Poèmes pour Mi", Renee Fleming 

Nα θυμίσουμε πως η Κλαιρ ήταν η πρώτη σύζυγος του Μεσσιάν και η ιστορία αγάπης τους πλημμυρίζει από την τρυφερότητα και το ρομαντισμό της νιότης, παρόλη την τραγική της κατάληξη!

Γνωρίστηκαν στο Ωδείο του Παρισιού, όταν και οι δυο σπούδαζαν μουσική, ο Ολιβιέ πιάνο και η Κλαιρ, βιολί. Άρχισαν να παίζουν μαζί σε διάφορα ρεσιτάλ.
Παντρεύτηκαν τον Ιούνιο του 1932 και ήταν εξαιρετικά αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλο, παρόλες τις ταλαιπωρίες τους για την απόκτηση του γιου τους.

Η υγεία της Κλαιρ είχε κλονιστεί και μετά τον πόλεμο υποβλήθηκε σε επέμβαση που τής προκάλεσε πλήρη αμνησία.Πέθανε στο γηροκομείο το 1959, θύμα εγκεφαλικής ατροφίας.





(Για το κείμενο χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και από: oliviermessiaen.org, allmusic.com)