Έντγκαρ Άλαν Πόε: Η Ουλαλούμ του ολολυγμού...

"Ulalume", εικονογράφηση του ποιήματος από τον Dante Gabriel Rossetti

 

ΟΥΛΑΛΟΥΜ

Σταχτί και σκυθρωπό το χρώμα τ’ ουρανού

και τα φύλλα ήταν τριμμένα και ξερά –

ναι, τα φύλλα ήταν μαραμένα και ξερά.

Ήταν νύχτα θλιβερού Οχτώβρη

στης μνήμης μου την ανεξίτηλη χρονιά.

Ήταν δύσκολα στη μουντή λίμνη του Όβρη

στην ομίχλη του μεσόκαμπου Γουήαρ 

μες στη μούχλα της πικρόλιμνης του Όβρη

στα βρικολακιασμένα δάση του Γουήαρ.

Εδώ κάποτε σε δρόμο με γιγάντια κυπαρίσσια,

περιπλανήθηκα συντροφιά με την Ψυχή μου

μες στα κυπαρίσσια οδήγησα την Αδερφή Ψυχή μου.

[...] 

O λόγος μας στοχαστικός και μετρημένος

αλλ’ οι σκέψεις μας ήταν αναιμικές, ξερές

οι θύμησές μας ήταν ύπουλες, ξερές

γιατί δε νιώθαμε πως ήταν Οχτώβρης,

και δεν προσέξαμε τη νύχτα της χρονιάς

 [...] 

Έτσι κανάκεψα την Ψυχή και τη φίλησα,

και την έβγαλα απ’ την κακοκεφιά της

νικώντας τις φοβίες της και την κακοκεφιά της,

και στου ορίζοντα φτάσαμε το τέρμα,

αλλά σταματήσαμε στη θύρα ενός τύμβου –

στη θύρα ενός ενεπίγραφου τύμβου.

Κι είπα: "Τι γράφει εδώ, γλυκιά αδελφούλα

στη θύρα αυτού του ενεπίγραφου τύμβου;"

Απαντώντας μου είπε: "Ουλαλούμ – Ουλαλούμ

είν’ ο τάφος της χαμένης σου Ουλαλούμ!..."

(Εντγκαρ Άλαν Πόε: "Ουλαλούμ")

Το έργο του Έντγκαρ Άλαν Πόε έθεσε τις βάσεις για την αστυνομική λογοτεχνία και τις ιστορίες τρόμου και φαντασίας.
Ο τιμώμενος συγγραφέας και ποιητής γεννήθηκε στη Βοστώνη στις 19 Ιανουαρίου 1809 και θεωρείται ένας από τους κύριους εκπροσώπους του αμερικανικού ρομαντισμού.

Το έργο του είναι γεμάτο έκσταση και μελαγχολία, καταφέρνει να ισορροπεί ανάμεσα σε σκυθρωπές ονειροπολήσεις, φωτισμένες ενίοτε μ' ένα φως εκτυφλωτικό. Η ομορφιά αναδύεται από την ψυχή των έργων του, είναι όμως ομορφιά θλιμμένη, μελαγχολική, ομορφιά οδύνης και σπαραγμού. Στις αράδες του βρίσκεις την πένθιμη σιωπή, όπου κυριαρχούν νεκρές, ασάλευτες φιγούρες του τάφου ή των προσωπικών του οραμάτων.

Η "Ulalume" του Πόε, που γράφτηκε το 1847, μπορεί να είναι το όνομα μιας φανταστικής γυναίκας, ίσως -όπως άλλοι υποστηρίζουν-  να συμβολίζει τον ίδιο τον θάνατο, αν σχετιστεί με το αραβικό επιφώνημα "ulalum" ή το λατινικό "ululo", που έχει τη σημασία του: ολολύζω, θρηνώ, οδύρομαι...
Στο ποίημα ο αφηγητής επισκέπτεται τον τάφο τη αγαπημένης του, που η απώλειά της δεν του έχει προκαλέσει απλά θλίψη, μα έχει επιφέρει την απόλυτη ψυχική συντριβή του. Το ποίημα εστιάζει στο θέμα φθοράς και αφθαρσίας και είναι εξαιρετικής μουσικότητος και ηχητικής, καθώς ο Πόε το έγραψε αρχικά ως εκφωνητικό.

Ο βρετανός εκκεντρικός συνθέτης, Josef Holbrooke είχε μεγάλη αδυναμία στην πένα του Εντγκαρ Άλαν Πόε, τόσο που 35 από τις συνθέσεις του να είναι εμπνευσμένες από τον αμφιλεγόμενο συγγραφέα-ποιητή, της κατηγορίας των "καταραμένων", καθώς τα κείμενά του είναι σκοτεινά, μυστηριακά και με διάχυτη τη χαρακτηριστική μεταφυσική ατμόσφαιρα...
Αριστουργηματικότερο όλων θεωρείται το συμφωνικό ποίημα του: "Ulalume, Op. 35", βασισμένο στο ομότιτλο ποίημα του Πόε.
Όπως ο συγγραφέας, έτσι και ο συνθέτης απολάμβανε τη σύγκρουση και την αντιπαράθεση.

Ετσι, με την ιδιαίτερη, τολμηρή αρμονία και την πολύχρωμη ενορχήστρωση ο Χόλκμπρουκ καταφέρνει να μεταφέρει την μυστηριώδη, απόκοσμη ατμόσφαιρα του κειμένου, να εκφράσει το μεταφυσικό και να προκαλέσει στον ακροατή την αίσθηση μεταξύ υπαρκτού και ανύπαρκτου.

Μπορεί ο Χόλμπρουκ να είναι ελάχιστα γνωστός στους περισσότερους, όμως το έργο του παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την μεταρομαντική ορχηστρική μουσική, και δη προγραμματικής φόρμας, όπως το "Ulalume, Op. 35" με κυρίαρχο μουσικό ύφος που παραπέμπει στη σκοτεινή σκέψη του Πόε...

Josef Holbrooke: "Ulalume, Op. 35":

Φιλόλογοι αναλυτές υποστηρίζουν πω από το ποίημα του Πόε εμπνεύστηκε το δικό του ποιητικό πόνημα ο  Γιάννης Σκαρίμπας. 

Ο τίτλος του "Ουλαλούμ" παραπέμπει τον αναγνώστη -θυμίζοντας τη λέξη "αλαλούμ", σε μια κατάσταση γενικευμένης σύγχυσης.

Ήταν σα να σε πρόσμενα Κυρά
απόψε που δεν έπνεε όξω ανάσα,
κι έλεγα: Θά 'ρθει απόψε απ' τα νερά
κι από τα δάσα.

Θά 'ρθει, αφού φλετράει μου η ψυχή,
αφού σπαρά το μάτι μου σαν ψάρι,
και θα μυρίζει φώτα και βροχή
και νιο φεγγάρι…

Και να, το κάθισμά σου συγυρνώ,
στολνώ την κάμαρά μου αγριομέντα,
και να, μαζί σου κιόλας αρχινώ
χρυσή κουβέντα:

…Πως να, θα μείνει ο κόσμος με το «μπα»
που μ' έλεγε τρελόν, πως είχες γίνει
καπνός και –τάχας– σύγνεφα θαμπά
προς τη σελήνη . . .

Νύχτωσε και δε φάνηκες εσύ,
κίνησα να σε βρω στο δρόμο –οϊμένα–
μα σκούνταφτες (όπου εσκούνταφτα) χρυσή
κι εσύ με μένα.

Τόσο πολύ μ' αγάπησες, Κυρά,
που άκουγα διπλά τα βήματά μου!
Πάταγα 'γώ –στραβός– μες στα νερά;
κι εσύ κοντά μου…

(Λ. Πολίτη, Ποιητική Aνθολογία, τόμ. 7, εκδ. Δωδώνη)

Η μελοποίηση του ποιήματος από τον Νικόλα Άσιμο:

Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για τον Πόε. Περιηγηθείτε!