«Αισωπικοί Μύθοι μετά μουσικής» 2. ΠΟΙΜΗΝ και ΘΑΛΑΣΣΑ

"Ποιμήν και Θάλασσα", εικονογράφηση του Γκυστάβ Ντορέ

"Αίσωπος",  Villa Albani, Roma

Όπως έχουμε ξαναγράψει σε αυτή τη σειρά άρθρων, ο Αίσωπος, 
ο διάσημος παραμυθάς της αρχαιότητος, διηγόταν ιστορίες συμβολικές και αλληγορικές με ηθικοδιδακτικό χαρακτήρα…

Στο σημερινό μύθο του μάς διδάσκει πως: τα παθήματα στη ζωή ενός ανθρώπου γίνονται μαθήματα.
Ο άνθρωπος αποκτώντας εμπειρίες από τα λάθη του, γίνεται προσεκτικότερος και πιο συνετός. Το πάθημα μιας δυσκολίας μοιάζει αναπόφευκτο όταν συμβαίνει, ωστόσο το μάθημα που ακολουθεί μπορεί να βοηθήσει κάποια στιγμή στο μέλλον…
Όπως επίσης πως είναι προτιμότερο ένα μικρό αλλά σίγουρο όφελος από ένα μεγάλο, αλλά αβέβαιο...,
και πως
καλύτερα να προνοείς και να λαμβάνεις τα μέτρα σου, παρά να γυρεύεις να διορθώσεις τη ζημιά, αφού έχει συμβεί...

«Ποιμήν ἐν παραθαλασσίῳ τόπῳ ποίμνιον νέμων, ἑωρακώς γαληνιῶσαν τήν θάλατταν, ἐπεθύμησε πλεῦσαι πρός ἐμπορίαν. Ἀπεμπολήσας οὖν τά πρόβατα καί φοινίκων βαλάνους πριάμενος ἀνήχθη. Χειμῶνος δέ σφοδροῦ γενομένου καί τῆς νεώς κινδυνευούσης βαπτίζεσθαι, πάντα τόν φόρτον ἐκβαλών εἰς τήν θάλατταν, μόλις κενῇ τῇ νηΐ διεσώθη. Μετὰ δ’ ἡμέρας οὐκ ὀλίγας παριόντος τινός καί τῆς θαλάττης (ἔτυχε γὰρ αὕτη γαληνιῶσα) τήν ἠρεμίαν θαυμάζοντος, ὑπολαβών οὗτος εἶπεν· «Ὦ λῷστε, φοινίκων αὖθις, ὡς ἔοικεν, ἐπιθυμεῖ, καί διὰ τοῦτο φαίνεται ἡσυχάζουσα.»

Ὁ μῦθος δηλοί ότι τα παθήματα τοῖς ανθρώποις μαθήματα γίνεται.

Στα Νέα Ελληνικά

"Ποιμήν και Θάλασσα", Louis Legrand 

«Ένας βοσκός έβοσκε τα κοπάδια του κοντά στη θάλασσα, και σεργιανώντας τη θάλασσα πόσο γαλήνια είναι, σκέφθηκε:
«Τι κάθομαι και βόσκω ζώα, μίζερη ζωή! Αν επενδύσω και εμπορευθώ, θα γίνω πλούσιος». 
Πούλησε λοιπόν το κοπάδι του και νοίκιασε ένα εμπορικό καΐκι, αγόρασε χουρμάδες κ ανοίχτηκε στη θάλασσα να πάει να τους πουλήσει και να αποκτήσει μεγάλο κέρδος.
 Αλλά, τον έπιασε ένα μεγάλο μπουρίνι, αναγκάσθηκε να ρίξει όλους τους χουρμάδες στη θάλασσα και μετά βίας κατάφερε να βγει στη στεριά με άδειο καράβι.
Έτσι, επέστρεψε στον τόπο του.

Κάποτε ήρθε ένας γνωστός του κι κουβεντιάζοντας μαζί του έλεγε:
«Για κοίτα τι όμορφη που είναι η θάλασσα, πώς λαμπυρίζει τόσο ωραία, τόσο γαλήνια κάτω από τον ήλιο!».
Κι ο βοσκός απάντησε:
«Ναί, φίλε μου, χουρμάδες γυρεύει πάλι, γι' αυτό την βλέπεις τόσο γαλήνια».

Λαφονταίν

Γνωρίζουμε πως ο γάλλος Ζαν ντε Λαφονταίν συνήθιζε να δηλώνει:
«Je chante les héros dont Esope est le père»
δηλαδή:
«Τραγουδώ για τους ήρωες των οποίων πατέρας είναι ο Αίσωπος».

Δεν αρνείτο δηλαδή τον εμπνευστή των ιστοριών του. Όμως, δεν μετέφραζε απλώς τον Αισώπιο μύθο, αλλά τον έντυνε με το προσωπικό του πνεύμα και ύφος. Ο Λαφονταίν μεταμόρφωνε την ιστορία με αξιοθαύμαστη τέχνη και ψυχολογικό βάθος, και κατέληγε στο ηθικό δίδαγμα ζωγραφίζοντας όλους τους χαρακτήρες και καταστάσεις.

Όφενμπαχ

Λάτρης της μυθολογίας και του γάλλου εκπροσώπου της, Λαφονταίν υπήρξε ο Ζακ Όφενμπαχ. Ο γάλλος συνθέτης και βιoλovτσελίστας ήταν γερμανικής καταγωγής. Είχε γεννηθεί στην Κολωνία της Γερμανίας το 1819, κι ως συνθέτης επηρέασε με τη μουσική του την εξέλιξη της ελαφράς μουσικής στην Ευρώπη το 19ο αιώνα και ειδικότερα της οπερέτας και της κωμικής όπερας...
Υπήρξε δημοφιλής για το κομψό, ανάλαφρο στυλ των έργων του, στα οποία συχνά συνδύαζε τη σάτιρα και ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες.
Δίκαια ο Τζοακίνο Ροσίνι τον αποκαλούσε «μικρό Μότσαρτ στα Ηλύσια Πεδία».

Το 1842, περίπου 150 χρόνια αφότου οι μύθοι διαμορφώθηκαν από τον Ζαν ντε Λαφονταίν, τολμά να επιλέξει προς μελοποίηση έξι από τους μύθους του:

1. Ο βοσκός και η θάλασσα

2. Η αλεπού και το κοράκι

3. Ο τζίτζικας και το μυρμήγκι

4. Ο γαλατάς και η γαλατιέρα

5. Ο αρουραίος της πόλης και ο αρουραίος της επαρχίας

6. Ο τσαγκάρης και ο έμπορος

Όπως βλέπουμε, πρώτος μύθος στη συλλογή του Όφενμπαχ είναι ο τιτλοφορούμενος: «Ποιμήν και θάλασσα», που διαβάσαμε.


Με φινετσάτο, λεπταίσθητο χαρακτήρα, η σύνθεση δομείται δεξιοτεχνικά, απαιτώντας από τον ερμηνευτή-αφηγητή να ξεδιπλώσει τις ικανότητες και τα προσόντα του στην έκφραση. Παρατηρείστε πώς από αφηγητής μεταμορφώνεται σε τσοπάνο, προ και μετά «παθήματος».

Εντυπωσιακοί μελωδικοί ακροβατισμοί και εναλλαγές στη δυναμική χρωματίζουν απαράμιλλα το ύφος και τον ρυθμό της σύνθεσης, με τους τελικούς στίχους να δίνουν και το ηθικό δίδαγμα:

Αυτό δεν είναι ένα μύθος 

φτιαγμένος για διασκέδαση,

παρά αλήθειες για να δείξω εκ πείρας

πως κάλλιο πέντε και στο χέρι

παρά δέκα και καρτέρι...

Το ακούμε στην ορχηστρική του εκδοχή.

Jacques Offenbach: «Six fables de la Fontaine : Le berger et la mer»:

To κείμενο δημοσιεύτηκε και στην Κοινότητα The Mythologists