Μπωντλαίρ: "κ. Βάγκνερ, η μουσική σας με κάνει να κυλινδώ στη θάλασσα"

 

"Ο Μπωντλαίρ είναι ο πρώτος οραματιστής, ο βασιλεύς όλων των ποιητών, ένας θεός!",

θα πεί ο νεαρός Ρεμπό αποτίοντας φόρο τιμής στον γάλλο ποιητή των "Ανθέων του κακού" και όχι μόνο.

Ο Σαρλ Μπωντλαίρ γεννήθηκε στο Παρίσι σαν σήμερα, 9 Απριλίου 1821 κι ουδείς αμφισβητεί πως είναι μια από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της γαλλικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Υπήρξε επίσης κριτικός τέχνης, δημοσιογράφος και δοκιμιογράφος.

Aπό τα "Άνθη του κακού" και με αφορμή τη σημερινή γενέθλια επέτειο του σπουδαίου της γαλλικής λογοτεχνίας, διαβάζουμε το ποίημα του με τίτλο: 

"ΜΟΥΣΙΚΗ"

Με συνεπαίρνει η μουσική σα θάλασσα συχνά!

Τότε προς το χλωμό μου αστέρι,

κάτω από καταχνιάς σκεπή ή στον αιθέρα, να!

ανοίγω τα πανιά στ’ αγέρι

και με τα στήθεια καταμπρός και τα πλεμόνια φουσκωτά

σαν τα’ ανοιχτά πανιά μου,

σκαλώνω απά στα κύματα που ’ρχονται απανωτά

και που τα κρύβει η νύχτα απ’ τη ματιά μου·

όλα τα πάθη μέσα μου να νιώθω να τρεμίζουν

σαν πλοίο πονεμένο με λικνίζουν

το πρίμο αγέρι, η θύελλα με κάθε της σπασμό

πάνω απ’ το βάραθρο που χάσκει ολανοιχτό·

Κι άλλοτε η κάλμα, ίσιος, τρανός καθρέφτης ομπροστά μου

όλη η απελπισιά μου!

(Μπωντλαίρ, "Τα άνθη του κακού", Μτφ: Γ. Σημηριώτης)

"Με συνεπαίρνει η μουσική, η μουσική κυριαρχεί πάνω μου, με περικλείει όπως η  θάλασσα", συνήθιζε να λέει ο Μπωντλαίρ, που αντιμετώπιζε με εκρηκτικό πάθος ό,τι άκουγε!

Δεν είχε ιδιαίτερη μουσική παιδεία, θαύμαζε όμως -κατά δήλωσή του- τη μουσική του Μπετόβεν και του Βέμπερ.
Ήταν η εποχή που μεσουρανούσε ο Ρίχαρντ Βάγκνερ.
Έτσι διάβασε αρκετές κριτικές και δοκίμια πριν ασχοληθεί μαζί του. Εντυπώσεις και αναλύσεις του έχει καταγράψει στο βιβλίο του "Ο Ρ. Βάγκνερ και ο Τανχόυζερ στο Παρίσι", (μετά την πρεμιέρα του μουσικοδράματος στη γαλλική πρωτεύουσα που είχε παταγώδη αποτυχία).

Από το ίδιο βιβλίο, θα σάς παραθέσω μια επιστολή του τιμώμενου γάλλου ποιητή προς τον Βάγκνερ, γραμμένη το 1860:

"Κύριε,
πάντοτε θεωρούσα ότι όσο κι αν έχει συνηθίσει ένας μεγάλος καλλιτέχνης να τού αποδίδονται τιμές, δεν θα έμενε ασυγκίνητος σε μία ειλικρινή έκφραση εκτίμησης, όταν αυτή εκδηλώνεται σαν φωνή αναγνώρισης , καθ'όσον μάλιστα αυτή η φωνή θα είχε μια ιδιαίτερη αξία, αφού θα προερχόταν από έναν Γάλλο, δηλαδή από έναν άνθρωπο που δεν ενθουσιάζεται εύκολα και  και είναι γεννημένος σε μια χώρα όπου οι πολίτες γνωρίζουν περισσότερα για την ποίηση και τη ζωγραφική, απ'ότι για τη μουσική...
Θέλω να σας πω πως σάς οφείλω τη μεγαλύτερη μουσική απόλαυση που αισθάνθηκα ποτέ!
Θα δίσταζα να σάς εκφράσω με επιστολή το θαυμασμό μου,αν δεν έπεφτε το βλέμμα μου αυτές τις μέρες σε ποταπά, γελοία άρθρα, στα οποία δυσφημίστηκε η ιδιοφυία σας.[...]
Την πρώτη φορά που πήγα σε Θέατρο των Ιταλών να ακούσω έργα σας ήμουν αρκετά αρνητικά προδιατεθειμένος...[...]
Εσείς με κερδίσατε αμέσως. Αυτό που αισθάνθηκα είναι απερίγραπτο. Κατ' αρχάς μου φάνηκε ότι γνώριζα αυτή τη μουσική...η μουσική ήταν δική μου και την αναγνώρισα όπως ο καθένας αναγνωρίζει τα πράγματα που πρόκειται να αγαπήσει.[...]
Το χαρακτηριστικό το οποίο κυρίως  με συγκλόνισε ήταν η μεγαλοπρέπεια. Αυτή συμβολίζει το "Μεγάλο" και αυτή οδηγεί στο "Μεγάλο"!
Συνάντησα παντού στα έργα σας την αίγλη των μεγάλων ήχων, των μεγάλων εκφάνσεων της φύσης και τη λαμπρότητα των μεγάλων παθών του ανθρώπου. Αμέσως αισθάνεται κανείς κυριευμένος και σαγηνευμένος, κάτι σαν θρησκευτική έκσταση!
Η εντύπωση που προκαλεί η "Είσοδος των καλεσμένων", είναι τεράστια!
Κι ακόμα ένιωσα συχνά ένα συναίσθημα περίεργο, την υπερηφάνεια και την ευχαρίστηση  να κατανοώ,να αφήνω να διεισδύσει μέσα μου, να με κατακλύσει η μουσική, μία ηδονή πραγματικά αισθησιακή που με κάνει να νοιώθω σα να αιωρούμαι στον αέρα ή να κυλινδώ στη θάλασσα...
[...]
Ακόμη μία φορά , κύριε, σάς ευχαριστώ!
Με συνεφέρατε και μού υπενθυμίσατε το Μεγάλο σε δύσκολες στιγμές!

Σ.Μπωντλαίρ"

("Ο Ρ.Βάγκνερ και ο Τανχόυζερ στο Παρίσι", Σ.Μπωντλαίρ,εκδ. Ερατώ, μτφ. Χαρ. Μαγουλάς, σελ.141-145)



Τα γραπτά του Μπωντλαίρ, αγαπημένοι φίλοι μου, συνέβαλαν στην ενίσχυση του Βαγκνερισμού, που σάρωσε την Ευρώπη τις επόμενες δεκαετίες. Απ'όσα γράφει ο γάλλος ποιητής στην επιστολή αυτή, καταλαβαίνουμε πως αποδίδει μια ιεράρχηση στις τέχνες με τη Μουσική να έχει την πρωτοκαθεδρία, αφού επαινώντας τον Βάγκνερ, ο Μπωντλαίρ δίνει πρωτεύουσα σημασία στη μουσικότητα. 
"Ακόμη και χωρίς κείμενο -λέει κάπου αλλού- η μουσική του Βάγκνερ  θα παρέμενε το ίδιο ποιητικό έργο, όντας προικισμένη με όλες τις αρετές μιας αυτάρκους ποίησης, με τα συστατικά της στοιχεία τέλεια εναρμονισμένα". 


Θα ακούσουμε από τον "Τανχόυζερ" ένα από τα αγαπημένα μέρη του Μπωντλαίρ, το οποίο μνημονεύει στην επιστολή του:

ΒΑΓΚΝΕΡ: "Τανχόυζερ-Είσοδος των καλεσμένων-"Freudig begrüssen wir edle Halle":

"Σαπφώ-Φάωνας: Ο μύθος στο έργο του Gustave Moreau"

 

Gustave Moreau: ""Sappho On The Cliff" ,
Ιδιωτική συλλογή

G.Moreau, Αυτοπροσωπογραφία

Με αφορμή τα γενέθλια του  Γάλλου ζωγράφου, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος του συμβολισμού, Gustave Moreau, η σημερινή μας αναφορά θα κινηθεί γύρω από την "Λέσβια εκ Μυτιλήνης ψάλτρια", τη λυρική ποιήτρια Σαπφώ και ένα μύθο για το θάνατό της από ερωτική απογοήτευση.

Η τέχνη του Μορώ, λέγεται ότι δεν έχει προγόνους ή απογόνους. Θεωρήθηκε ο δάσκαλος ζωγράφων της πρωτοπορίας.

Είναι γνωστό πως ο Μορώ γοητευμένος από τη ελληνική μυθολογία έδωσε συχνά εικαστικά αριστουργήματα εμπνευσμένα από επεισόδιά της...
"Οιδίπους και Σφίγγα", "Προμηθέας",  "Δίας και Σεμέλη", " Ησίοδος και Μούσα", "Φοίβος Απόλλων", "Ορφέας"...


Σήμερα, επικεντρωνόμαστε στις εικαστικές του προτάσεις πάνω στο μύθο της Σαπφούς και του Φάωνα.

Gustave Moreau: ""Sappho On The Cliff" ,
Victoria and Albert Museum

Σε μια παραλλαγή του μύθου, όταν ο βαρκάρης Φάωνας μεταμορφώθηκε σε όμορφο νέο, γοήτευε πολλές γυναίκες με την ομορφιά του, ανάμεσά τους κι η Σαπφώ, που τον ερωτεύτηκε σφοδρά.
Έγιναν εραστές, αλλά ο Φάων δυσαρεστήθηκε μαζί της και την υποτίμησε.
Αποσπάσματα από ποιήματά της όπως :

"...σήκωσε το κεφάλι σου, κοίταξέ με ίσια στο πρόσωπο και αποκάλυψε αυτή την χάρη που κατοικεί στα μάτια σου...", 
"...μη με περιφρονείς..." , 
"...να σε σφίξω στην αγκαλιά μου, πολυαγαπημένε μου...", 

πιθανόν να ήταν γι αυτόν!

Η Σαπφώ, απογοητευμένη με την απόρριψή του, λέγεται πως αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα, από τον Λευκάδιο βράχο.

"Η πτώση της Σαπφώς",
Musee Gustave Moreau, Παρίσι

Η σκηνή της πτώσης απεικονίστηκε αριστοτεχνικά σε πολλά από τα εικαστικά του Gustave Moreau, όπου  ο καλλιτέχνης αποδίδει το θέμα με πλούσια χρώματα, βάθος, μυστικιστική - λυρική διάθεση, ενώ στοιχεία και λεπτομέρειες συνθέτουν τη  δραματική  ατμόσφαιρα της σκηνής.

1. "Η πτώση της Σαπφώς", λάδι σε καμβά- Musee Gustave Moreau, Παρίσι

2."Sappho On The Cliff" , 1872- Μολύβι και ακουαρέλα, Ιδιωτική συλλογή

3."Το Λευκάδιο πήδημα της Σαπφώς", 1893-λάδι σε καμβά, Ιδιωτική συλλογή

4. "Η Σαπφώ πηδώντας από το Λευκάδιο Βράχο", 1880- Ακουαρέλα, Ιδιωτική συλλογή και

5. "Sappho On The Cliff" , 1871-Victoria and Albert Museum, Λονδίνο




Από το μύθο αυτό εμπνεύστηκε την πρώτη του τρίπρακτη όπερα "Sappho" ο Charles Gounod σε λιμπρέτο του Emile Augier, με το ρόλο να ανατίθεται στη διάσημη μέτζο της εποχής του Γκουνό και με την παρότρυνση της οποίας συντέθηκε το έργο, Pauline Viardot.

Πορτραίτο του Γκουνώ σχεδιασμένο από την Pauline Viardot
(bruzanemedia)

H Bιαρντό εκτιμούσε πολύ το συνθετικό έργο και το ταλέντο του νεαρού Γκουνώ. Την είχε γοητεύσει η δυναμική και συγχρόνως κομψή και αέρινη μουσική του, η ισχυρή προσωπικότητά του και η υψηλή του έμπνευση, που αποκάλυπτε μια εξαιρετικά ευαίσθητη ψυχή. Έτσι, τού πρόσφερε το σπίτι της στην εξοχή ως ήρεμο καταφύγιο όπου ο Γκουνώ μπορούσε να επικεντρωθεί στη σύνθεσή του με θέμα την Λέσβια ποιήτρια.
Επί πλέον έπεισε τον Ρώσο ποιητή και στενό της φίλο, Ιβάν Τουργκένιεφ να παραμείνει στη Γαλλία, να συνδεθεί και να στηρίξει τον Γκουνώ εκθειάζοντας το ταλέντο του σε μια επιστολή της:

"Η μουσική του Γκουνώ είναι σαν ναός: δεν είναι ανοιχτή σε όλους. Όμως πιστεύω ότι από την πρώτη του εμφάνιση θα αποκτήσει ενθουσιώδεις θαυμαστές και μεγάλο κύρος ως μουσικός στο ευρύ κοινό. Οι μουσικές ιδέες του, τόσο πρωτότυπες στην απλότητά τους...Ο ακροατής δένεται με τη μελαγχολία της μουσικής του, που τα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της αφήνουν το ίχνος τους στην ψυχή του, διεγείροντας τη. Διαθέτει πλούσια ηχοχρωματική παλέτα και ό,τι γράφει, ακόμα και ένα απλό τραγουδάκι, φέρει την υψηλή σφραγίδα της ιδιοφυίας του. Εξιδανικεύει ό,τι αγγίζει..."

Τρεις καλλιτέχνες, Gounod-Augier-Viardot, γοητευμένοι (κάτι, που φαίνεται και από τις ειδικές σπουδές τους) από τον αρχαιοελληνικό κόσμο, δεν ήταν δυνατόν να μη δώσουν ένα αριστουργηματικό αποτέλεσμα!

Gustave Moreau: ""Sappho"
Ιδιωτική συλλογή

Η όπερα όμως δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία, καθώς η μουσική ήταν ασυνήθιστη για την εποχή της, το συνθέτη να εστιάζει στο ψυχολογικό δράμα της Σαπφώς και ορισμένοι κριτικοί παραπονέθηκαν για την απουσία μπαλέτου... Ωστόσο ο Εκτόρ Μπερλιόζ έπλεξε ένα περίτεχνο εγκώμιο στον νεαρό συνθέτη για την οπερατική δημιουργία του μετά την πρεμιέρα:

"Φαίνεται ότι έχω την ατυχία να μην είμαι ούτε της εποχής μου ούτε της χώρας μου. Για μένα, η δυστυχισμένη εμμονική αγάπη της Σαπφώς για την Γλυκέρα και τον Φάωνα... τα όνειρα για ελευθερία έκφρασης... η λατρεία της τέχνης από έναν ολόκληρο λαό.. η θαυμαστή τελευταία σκηνή στην οποία η Σαπφώ λίγο πριν πηδήξει στο βράχο και μέσα στη ζοφερή ερημιά της ακούει από τη μια πλευρά τον τελευταίο μακρινό αποχαιρετισμό του Φάωνα και από την άλλη το χαρούμενο τραγούδι ενός βοσκού που περιμένει την αγαπημένη του...την εικόνα της βαθυγάλαζης θάλασσας, στην οποία η ανεκπλήρωτη αγάπη θα βρει ιδανικό τάφο.. όλα αυτά, ομολογώ, με αγγίζουν βαθιά στην καρδιά..., εξυψώνουν το πνεύμα μου, με ενθουσιάζουν και αδυνατώ με λόγια να εκφράσω τη μαγεία που ασκούν πάνω μου..."

Η τελευταία σκηνή παρουσιάζει την "δέκατη Μούσα", στο λυρικό μονόλογο:
"Ο! ma lyre immortelle", λίγο πριν αφεθεί στην αγριότητα των κυμάτων...

(Σε μια δική μου ελεύθερη απόδοση...)

"Ω! Αθάνατη λύρα μου!

Παντοτινή παρηγοριά μου 

στον πόνο και τις θλιβερές μου μέρες!

Τον πόνο, την οδύνη δεν μπόρεσε

ο απαλός σου ψίθυρος, να γιάνει...

Μάταια!

Μονάχα ο θάνατος θα δώσει τέλος 

στον καημό μου!

Αντίο! στα κύματα πέφτω 

αιώνια ν' αναπαυθώ!"

Σπαρακτική η ερμηνεία της Regine Crespin, με άψογη τεχνική, βγάζει το συναίσθημα της αβάσταχτης πίκρας. Η φωνή βγαίνει με όγκο και δύναμη, αλλά συγχρόνως ανάλαφρη, σβησμένη αποτυπώνοντας την συντριβή της ψυχής απ'την οδύνη του έρωτα...

Gounod: "Ο! ma lyre immortelle"(2:16)

6η Απριλίου: η Ολυμπιακή Ημέρα...

Ήταν 6 Απριλίου (25 Μαρτίου με το παλιό ημερολόγιο) του 1896, όταν πραγματοποιήθηκε η έναρξη των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων και φυσικά ήταν στην Αθήνα.

"Αρχαίο Πνεύμ' αθάνατον, αγνέ πατέρα

Του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού,

Κατέβα, φανερώσου κι άστραψ' εδώ πέρα

Στη δόξα της δικής σου γης και τ' ουρανού."

Η οργανωτική επιτροπή είχε αναθέσει στον Κωστή Παλαμά και τον συνθέτη Σπυρίδωνα Φιλίσκο Σαμάρα τη σύνθεση του Ολυμπιακού Ύμνου, καθώς ο συνθέτης ήταν από τους διαπρεπέστερους Έλληνες συνθέτες και ο κορυφαίος της Επτανησιακής Σχολής.

Εκείνη την εποχή διέμενε στο Παρίσι, όμως η τρίπρακτη όπερά του "Φλόρα Μιράμπιλις", θριάμβευε στα μεγάλα ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα.
Για το μεγάλο γεγονός είχαν προσκληθεί μπάντες και φιλαρμονικές απ' όλη τη χώρα, που συμμετείχαν στις πανηγυρικές εορταστικές εκδηλώσεις.
Πλήθος κόσμου είχε συγκεντρωθεί στο Παναθηναϊκό Στάδιο από νωρίς το πρωί και χειροκροτούσε ενθουσιασμένος τις ορχήστρες που παιάνιζαν ως τη στιγμή, που ο βασιλιάς, στις 3 το μεσημέρι κήρυξε την επίσημη έναρξη των αγώνων.
Ακολούθησε ο θριαμβευτικός Ολυμπιακός Ύμνος υπό την διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη, Σπύρου Σαμάρα, με χορωδία, που αριθμούσε 200 φωνές και σολίστες τον τενόρο Δ. Τσάκωνα και τον βαρύτονο Κ. Βακαρέλλη.
Το κοινό ενθουσιασμένο δεν σταματούσε να κραυγάζει και να χειροκροτεί!

"Αρχαίο Πνεύμα αθάνατο, αγνέ πατέρα

του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού...

Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι

Στων ευγενών αγώνων λάμψε την ορμή

Και με το αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι

και σιδερένιο πλάσε και άξιο το κορμί..."

Ο συνθέτης Δ,Λαυράγκας έχει καταγράψει τις μνήμες του:

"Ήλθε και η επίσημη ημέρα. Οι επαρχιακές Φιλαρμονικές, που ευρίσκονται εις τας Αθήνας, προσκαλεσμένες από μέρες από την Επιτροπή, πήραν μιά-μιά τη θέση τους στο στίβο του Σταδίου, η ορχήστρα καμμιά ογδονταριά επαγγελματίαι και ερασιτέχναι, αι χορωδίαι εν τάξει γύρω από την εξέδραν του αρχιμουσικού, όταν δε η τρομπέττα έδωσε το σημείον της ενάρξεως και ο Σαμάρας ροδαλός και ολοστρούμπουλος, σήκωσε την μπακέτα του ο ύμνος "αρχαίον πνεύμα αθάνατον" εδόνησε με τις μεγαλοπρεπείς συγχορδίες του την εθνική χορδή στις ψυχές των μυριάδων θεατών που γέμιζαν το Στάδιον και μ' εθνική υπερηφάνεια χειροκροτούν αλλόφρονες την αναβίωσιν των αρχαίων Ολυμπιάδων".

Παναθηναϊκό Στάδιο 1896 (panathenaicstadium)

Το 1958 η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή επέλεξε τον Ύμνο των Παλαμά-Σαμάρα ως τον επίσημο ύμνο του Ολυμπισμού. Από τότε εκτελείται στις τελετές έναρξης και λήξης κάθε Ολυμπιάδας.

Με εφαλτήριο πως ο αθλητισμός χτίζει γέφυρες και ενώνει τους λαούς,η 6η Απριλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο ως "Ολυμπιακή ημέρα" με τη φιλοσοφία της αρχέγονης ιδέας του Ολυμπισμού να στηρίζεται στις αρχές της ειρήνης, του ευ αγωνίζεσθαι και της ευγενούς άμιλλας με σκοπό τη δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας χωρίς βία και ανταγωνισμό. 

Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων υπήρξε κοσμοϊστορικό γεγονός, η τελετή έναρξης ένα υπερθέαμα, που γεμίζει υπερηφάνεια κάθε Έλληνα, καθώς αυτή η πατρίδα υπέδειξε την ευγενή άμιλλα και το "νους υγιής εν σώματι υγιεί", φανερώνοντας το αθλητικό αλλά κυρίως το ανθρώπινο μεγαλείο!

"Κάμποι, βουνά και θάλασσες φέγγουν μαζί σου

σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός.

Και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου,

Αρχαίο Πνεύμ' αθάνατο, κάθε λαός. πατέρα

του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού,

Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι,

στων ευγενών Αγώνων λάμψε την ορμή!

 "Ολυμπιακός Ύμνος"
Ποίηση: Κωστής Παλαμάς / Μουσική: Σπύρος Σαμάρας 

"O Kάραγιαν, ο αετός και οι Άλπεις"

 

wikimedia

Από τους κορυφαίους της μπαγκέτας, ο αυστριακός μαέστρος, που είχε ελληνική καταγωγή, για την οποία ήταν περήφανος και όποτε συναντούσε Έλληνα τού  ζητούσε να του μιλά στη γλώσσα των προγόνων του!

Ο προπάππος του, ονόματι Καραγιάννης ήταν έμπορος από την Κοζάνη, που πλούτισε με το εμπόριο υφασμάτων στη Βιέννη.

Ων ευκατάστατος, εύκολα εισχώρησε στην Αυλή, που για τις υπηρεσίες του ο τοπικός ηγεμόνας τού απέδωσε τον τιμητικό τίτλο "φον".

Ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν γεννήθηκε σαν σήμερα 5 Απριλίου 1908 στο Σάλτσμπουργκ.

Η ιστορία της παγκόσμιας μουσικής έχει καταγράψει ως την πρώτη ηχογράφηση σε ψηφιακό δίσκο τη "Συμφωνία των Άλπεων" του Ρίχαρντ Στράους με τον Κάραγιαν στο πόντιουμ.

pixabay

Πρόκειται για ένα έργο που απαιτεί μία κολοσσιαίων διαστάσεων ορχήστρα, και γράφτηκε μεταξύ 1911-1915.

Αποτελεί έναν ύμνο της φύσης και της προσπάθειας του ανθρώπου να τής επιβληθεί.

Ο Στράους "αφηγείται" σε 22 μικρά επεισόδια μία ημέρα ανάβασης στο βουνό, από το ξημέρωμα ως το σούρουπο,  κατά την οποία οι ορειβάτες έρχονται σε επαφή με φυσικές ομορφιές (δάση, βοσκοτόπια, λειμώνες), αντιμετωπίζουν κινδύνους και δυσκολίες (καταιγίδα, θύελλα) αλλά βιώνουν και τη χαρά κατάκτησης της κορυφής...


Εξάλλου, ο συνθέτης βασίστηκε σε μια προσωπική εμπειρία του.
Η αγάπη του Ρ.Στράους για τη φύση είναι γνωστή. Όταν ήταν νέος σε μια ανάβασή του στις Άλπεις με φίλους του ορειβάτες έπεσε σε καταιγίδα κι έχασαν το δρόμο...
Αυτή την περιπέτειά του περιγράφει στην "Αλπική Συμφωνία".

Πρόκειται για έργο βαθιά υπαρξιακό, με το συνθέτη να θέτει προβληματισμούς για τη ζωή, τα ανθρώπινα όρια και τη σχέση μας με τη φύση. Μια συμφωνια όπου ο Στράους δημιουργεί συνεπαρμένος από τη φιλοσοφία του Νίτσε και τις έννοιες της θέλησης και της εσωτερικής δύναμης που κατευθύνει τον άνθρωπο.

karajan.co.uk

Τη φύση και τους αιθέρες αγαπούσε και ο φον Κάραγιαν.

Ήταν λάτρης των πτήσεων και χειριζόταν ο ίδιος ελικόπτερο και μικρό αεροπλάνο.
(Tέρμιναλ του αεροδρομίου του Σάλτσμπουργκ φέρει τιμητικά το όνομά του)

Αδάμαστο κι ελεύθερο πνεύμα συνήθιζε να λέει:

"I would like to be reborn as an eagle flying high in the sky..."

Οπαδός των Βουδιστικών αντιλήψεων και του ζεν, ο Κάραγιαν πίστευε ακράδαντα στη μετενσάρκωση.

Έτσι, έλεγε συχνά πως θα  ήθελε να ξαναγεννηθεί σαν αετός!!
Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε  να πετάξει στα ύψη και πάνω από τις αγαπημένες του Άλπεις!

Richard Strauss: Συμφωνία των Άλπεων

Herbert Von Karajan - Berliner Phillarmoniker

"Aimez-vous Brahms;"

 

«Πιστεύω στον Μπαχ, τον Πατέρα… στον Μπετόβεν, τον Υιό… 

και στον Μπραμς, το Άγιο Πνεύμα της μουσικής», 

συνήθιζε να λέει ο μαέστρος και συνθέτης Χανς φον Μπύλοβ, ενώ:

«Χωρίς δεξιοτεχνία,η έμπνευση είναι ένα απλό καλάμι που δονείται από τον άνεμο» 

ήταν το μότο του ίδιου του Γιόχαν Μπραμς, που έφυγε σαν σήμερα 3 Απριλίου 1897.

Στο έργο του Μπραμς διακρίνουμε την ελευθερία, αλλά και την προσήλωση στην παράδοση, στον απλό άνθρωπο, τη ζωή στη φύση και τις ομορφιές της.

Το 1848, Ούγγροι πρόσφυγες ήρθαν στο Αμβούργο, αναζητώντας καταφύγιο από τη βάναυση καταστολή της επανάστασής τους από τους Αυστριακούς.
Ο Μπραμς αγάπησε τη ζωηρόχρωμη λαϊκή μουσική και τους χορούς τους κι εμπνεύστηκε απ’ αυτή διάφορες συνθέσεις, όπως οι «Ουγγρικοί Χοροί».

Ζωντανοί, γρήγοροι, χαρούμενοι οι «Ουγγρικοί χοροί» του Μπραμς γράφτηκαν για πιάνο με 4 χέρια αρχικά και στη συνέχεια κάποιοι μεταγράφηκαν για σόλο πιάνο ή ορχήστρα από τον ίδιο ή άλλους συνθέτες.
Συγκεκριμένα, ο Μπραμς ανακάλυψε τον ενθουσιασμό της ουγγρικής παραδοσιακής μουσικής στα νιάτα του από τον  Ούγγρο βιολονίστα Eduard Remenyi, που ο Μπραμς άκουσε σε συναυλία στην ηλικία των 17.
Όταν δε, κάποια χρόνια αργότερα δούλεψε με τον Remenyi συνοδεύοντάς τον στο πιάνο, εξοικειώθηκε με τα τσιγγάνικα ακούσματα και τους αυθεντικούς χορούς των Ρομά, τόσο ώστε ν’ αρχίσει τη σύνθεση αυτής της Συλλογής Χορών, δεδομένου πως υπήρχε και έτοιμο ακροατήριο.

Ο πιο δημοφιλής είναι ο «Hungarian Dance No. 5» σε φα# ελάσσονα, που βασίζεται σε ένα τραγούδι του Bela Keler με τίτλο: «Bartfai Csardas- Opus 31.», το οποίο ο Μπραμς μελοποίησε θεωρώντας λανθασμένα πως ήταν παραδοσιακό.

Συγκεκριμένα στο 1:04 εύκολα αναγνωρίζεις το θέμα:

Ο 5ος Ουγγρικός χορός του Μπραμς ξεχωρίζει για τη γρήγορη, ενεργητική μελωδική του γραμμή, που εξ αρχής, μιμείται το άστατο πνεύμα της ουγγρικής λαϊκής μουσικής, με το τέμπο να συρρικνώνεται σε κάποια σημεία, δίνοντας χρώμα νωχελικό, που όμως απότομα επανέρχεται περισσότερο φρενήρες!

To ακούμε στην εκπληκτική ορχηστρική του εκδοχή(σε σολ) από τη Φιλαρμονική της Βιέννης και τον Κλαούντιο Αμπάντο στο πόντιουμ:

Ο 5ος Ουγγρικός Χορός ακούγεται και στην πρώτη ομιλούσα ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν "Ο μεγάλος Δικτάτωρ", μια μεγαλοφυή σάτιρα των καταπιεστικών καθεστώτων.Σκηνή δημιουργικής έμπνευσης, όπου οι δρόμοι της Τέχνης συναντιούνται μοναδικά δίνοντας ένα αξιοθαύμαστο αποτέλεσμα!

 Και ένας οδηγός ακρόασης που χρησιμοποιώ στο σχολείο:

Και λίγο πριν χτυπήσει το κουδούνι, το μάθημα τελειώνει με την αναφορά στον Τόμας Έντισον, τον εφευρέτη του φωνόγραφου, που συνδέεται με τον Μπραμς, όταν ο εφευρέτης κάλεσε τον συνθέτη και είναι εκείνος που θα κάνει πρώτος ηχογράφηση στη νέα συσκευή αναπαραγωγής ήχου.


Η μακριά γενειάδα του, το εκτεταμένο πρικοίλι και γενικά η "άκομψη" παρουσία του σε διάφορες φωτογραφίες και απεικονίσεις δημιουργούν την εικόνα ενός συνθέτη ατημέλητου, που αδιαφορούσε παντελώς για την εμφάνισή του.

Ενα ευτράπελο περιστατικό αναφέρει δημοσίευμα της εποχής, όπου ο Μπραμς κατά τη διάρκεια διεύθυνσης ενός έργου του, κόντεψε να του πέσει το παντελόνι καθώς είχε ξεχάσει να φορέσει τις τιράντες συγκράτησής του!!!




Είμαι σίγουρη πως μετά την πρώτη αυτή επαφή των μαθητών σας με τον Μπραμς η απάντηση στην ερώτηση του τίτλου βγαίνει αβίαστα και είναι φυσικά θετική:

-Αγαπάτε τον Μπραμς;

-ΝΑΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ!!!!!!"

"O Aπρίλης με τα ...ψέματα"

 

Απρίλης!!!

Σήμερα ανθίζουμε φίλοι μου, με το χρώμα της ελπίδας και της άνοιξης, με το γέλιο ενός πειράγματος, ενός αθώου ψέματος...
Γιατί όπως λέει κι η παροιμία : "Απρίλης με τα λούλουδα και τα τρανά τα... ψέματα!" 

Μπορεί  για τους αρχαίους Έλληνες η Πρωταπριλιά, 12η ημέρα μετά την εαρινή ισημερία,  να ήταν αφιερωμένη στο Διόνυσο και την Αφροδίτη, οπότε οι αρχαίοι  επιδίδονταν σε "πικάντικους" εορτασμούς...


Μπορεί, σύμφωνα με την αντίληψη ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις, το Ψέμα της Πρωταπριλιάς να ήταν  "ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων, με το οποίο θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή", όμως εγώ σήμερα καλωσορίζω τον όμορφο Απρίλη με τον μεγαλύτερο ψεύτη!!!

Τον ψεύτη – ήρωα των αγαπημένων μας παραμυθιών με τη μεγάλη μύτη, τον Πινόκιο!...

Τον ξύλινο κούκλο,που στο παραμύθι του, το όνειρο δίνει μια ποιητική υπόσταση στη ζωή.
Έναν ήρωα τόσο κοντά στα παιδικά μας όνειρα.


Ο καλόκαρδος Πινόκιο, ο άτακτος, το γλυκό πειραχτήρι...

Όταν ήμουν παιδί, κάθε φορά, που τέλειωνε το παραμύθι του, τραγουδούσαμε όλοι μαζί:

"Πολλά ψέματα είπαμε, όλα-όλα-λα

Ας πούμε και μι' αλήθεια, βατσιτσέλο-βατσιτσό..."

Ετοιμαστείτε λοιπόν, πείτε καλοπροαίρετα ψέματα, κάντε φάρσες, αστεία και πειράχτε το "θύμα" σας!

Το απαιτεί η μέρα! Σήμερα το ψέμα έχει την τιμητική του!

"Πουλήστε φύκια για μεταξωτές κορδέλες", αλλά, μην το παρακάνετε γιατί : "Όποιος λέει ψέματα, πέφτει μες στα αίματα"!, όπως λέει κι ο λαός!

Καλό μήνα μ' απανωτές λιακάδες, φίλοι μου!!
Ο Απρίλης να'ναι ποίημα, που αρχίζει με χαρά  και συνεχίζει μ' ατέρμονο χαμόγελο!
Ας ανθίσουμε σα λούλουδα Απριλιάτικα...ας δώσουμε διέξοδο στις θετικές πλευρές του εαυτού μας, που κρατάμε καταχωνιασμένες φοβούμενες την αγριάδα των χειμώνων...
Είναι οι πλευρές που μοσχοβολούν άνοιξη κι ενίοτε αγνοούμε πως υπάρχουν...
Γιατί υπάρχουν και μη γελάτε!
Απρίλης είναι το παιδί μέσα μας, που λατρεύει το γέλιο, τ'αστεία και τις αθώες φάρσες!
Ας αρχίσουμε μ' ΑΓΑΠΗ, τη μόνη αλήθεια στον μήνα που ξεκινά με ψέματα!

<<Λ.Κηλαϊδόνης: "Τα ψέματα">>

"Γιόζεφ Χάυντν και Κροατικές επιδράσεις"

 

Έγραψε πάνω από 1200 έργα, ανάμεσά τους 104 Συμφωνίες και 84 Κουαρτέτα.
Μεγάλη η συνεισφορά του γεννημένου σαν σήμερα, 31 Μαρτίου (γι'άλλους 1 Απριλίου) 1732, Γιόζεφ Χάυντν σε αυτές τις μορφές σύνθεσης.

Όλοι γνωρίζουμε πως ο Γιόζεφ Χάυντν διετέλεσε αρχιμουσικός του πρίγκηπα Εστερχάζυ στην Ουγγαρία επί 30ετία. Όταν ο πρίγκηπας πέθανε, ξεκίνησε μια μεγάλη περιοδεία στο Λονδίνο η οποία κράτησε σχεδόν δυο χρόνια.

Εκεί έγραψε και δώδεκα συμφωνίες, που γι’αυτό το λόγο τιτλοφορούνται "Συμφωνίες του Λονδίνου" και συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά έργα του Χάυντν.

Ο Χάυντν, δικαίως, λοιπόν θεωρείται "Πατέρας της Συμφωνίας και του Κουαρτέτου"!




Πρώτη, σημερινή μου πρόταση είναι το Φινάλε από τη Νο. 104, που γράφτηκε το 1795 και οι μουσικοερευνητές εντοπίζουν σε αυτό έντονο Κροατικό χρώμα!

Παρότι ο Χάυντν ουδέποτε είχε επισκεφτεί την Κροατία, τα Αυστροουγγρικά σύνορα στα οποία έζησε τόσα χρόνια συγκέντρωναν πλήθος μεγάλου αριθμού ανθρώπων αυτής της εθνικότητας, που η λαϊκή τους μουσική θα είχε επιδράσει στο συνθέτη.
Το τέταρτο µέρος είναι σε µορφή σονάτας, µε γρήγορη ρυθµική αγωγή, ενώ εµπεριέχονται λαϊκοχορευτικά στοιχεία.


Πράγματι, το αρχικό θέμα του, σε τολμηρή αρμονική επεξεργασία, ακολουθεί τα μοτίβα από το παραδοσιακό "Oj, Jelena, Jelena, jabuka zelena", το οποίο μπορείτε να ακούσετε παρακάτω, όπως και το φινάλε της Συμφωνίας στη συνέχεια, και εύκολα θα κάνετε την ηχητική σύγκριση.

Λαϊκό τραγούδι: "Oj, Jelena":

Η παρτιτούρα με το μοτίβο, που αποδεικνύει που αποδεικνύει την Κροατική μελωδική σχέση με το έργο.

Μέρος Συμφωνίας

Haydn: Symphony No.104. Mov. 4. Finale - Spiritoso:

Επίσης Κροατική επιρροή συναντάμε και στο "Κουαρτέτο του Αυτοκράτορα", Οp. 76 No.3.
Πήρε το όνομά του επειδή ο Χάυντν χρησιμοποίησε στο 2ο μέρος του ως βασικό θέμα παραλλαγών, ένα τραγούδι που είχε συνθέσει προς τιμήν του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Κάιζερ: "Cott erhalte Franz den Kaiser-Ο Θεός έσωσε τον αυτοκράτορα Φράνσις" και είχε τεράστια ανταπόκριση από το κοινό.
Το τραγούδι αυτό ακούγεται μέχρι σήμερα, καθώς αποτελεί τον Εθνικό ύμνο της Γερμανίας, με το όνομα "Deutschlandlied" και οι αναλυτές υποστηρίζουν πως "πατάει" σε μοτίβο από Κροατικό λαϊκό τραγούδι και συγκεκριμένα, το "Stal se jesem v jutro rano":

Η παρτιτούρα με το σχετικό μοτίβο

Και για σύγκριση το 2ο μέρος "Poco adagio, cantabile" του "Emperor Quartet"σε ΝΤΟ μείζονα:

"Σικελικός Εσπερινός", από το ιστορικό γεγονός στην όπερα"

 

Sicilian Vespers, Francesco Hayez
(από: wikiart)

Ήταν σαν απόψε, τη νύχτα της 30 Μαρτίου του 1282, όταν ξέσπασε ο Σικελικός Εσπερινός, η γνωστή αιματηρή επανάσταση των Σικελών ενάντια στον πολύ φιλόδοξο και αλαζόνα Κάρολο Ανζού, που είχε ετοιμάσει  έναν τεράστιο στόλο με στόχο την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης.
Σχέδιο, που όμως ανατράπηκε από το λαό της Σικελίας.

"Το 1282 το Πάσχα έπεφτε νωρίς, στις 29 Μαρτίου. 

Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα το νησί της Σικελίας φαινομενικά ήταν ήρεμο.

Στο λιμάνι της Μεσσήνης ήταν αγκυροβολημένη μια μεγάλη αρμάδα των Ανζού. 

Βασιλικοί πράκτορες, δίχως να ενδιαφέρονται για την έχθρα των σκυθρωπών χωρικών, 

περιόδευαν ανά το νησί…[…] 

Στο Παλέρμο, ο δικαστικός εκπρόσωπος Ιωάννης του Σαιν Ρεμύ, ετοίμαζε τη γιορτή στο παλάτι των Νορμανδών Βασιλέων[…]

Μεταξύ όμως των Σικελών, οι οποίοι γιόρταζαν την Ανάσταση του Χριστού με τα παραδοσιακά τους τραγούδια και χορούς στους δρόμους, η ατμόσφαιρα ήταν τεταμένη και εκρηκτική[…]

Φλυαρούσαν και τραγουδούσαν στην πλατεία και ο καθένας περίμενε να αρχίσει η λειτουργία. 

Ξαφνικά έφθασε μια ομάδα Γάλλων αξιωματούχων…[…] Ανάμεσά τους, ένας λοχίας…[…]

Τράβηξε το μαχαίρι του, έπεσε πάνω στον Ντρουέ και τον σκότωσε. 

Οι Γάλλοι έτρεξαν να εκδικηθούν για το θάνατο του συντρόφου τους, 

και ξαφνικά βρέθηκαν περικυκλωμένοι από ένα πλήθος εξαγριωμένων Σικελών, 

που ήταν όλοι οπλισμένοι με στιλέτα και σπαθιά…",

θα γράψει στο βιβλίο του: "Σικελικός Εσπερινός" ο Στήβεν Ράνσιμαν.

Με αφορμή την ιστορική αυτή εξέγερση, ο Τζουζέπε Βέρντι εμπνεέται το ομώνυμο πατριωτικό μελόδραμά του, με ύφος ενθουσιώδες και επαναστατικό!

Στο ιστορικό πλαίσιο της εξέγερσης ο συνθέτης αναμειγνύει και το ερωτικό στοιχείο, ίντριγκες, μηχανορραφίες, συγκρούσεις, διλήμματα ιδεών και αισθημάτων.
Έρωτες απαγορευμένοι, άνθρωποι κυνηγημένοι, δολοπλοκίες, προσωπικά και συλλογικά οράματα συνθέτουν τον καμβά μιας εντυπωσιακής όπερας!

Παρουσιάστηκε σε ιταλόφωνη και γαλλόφωνη εκδοχή με την πρώτη να υπερτερεί σε παραστάσεις στην εποχή μας.

Από τις ουβερτούρες του Βέρντι, αυτή των Σικελικών Εσπερινών θεωρείται από τις δημοφιλέστερες με την μακροσκελή μελωδία του τσέλου να κυριαρχεί.

Φρενήρης ο ενθουσιασμός και ασυγκράτητη η έξαρση των συναισθημάτων στο πέρας της εισαγωγής, που προετοιμάζει το ακροατήριο γι' αυτό που θα ακολουθήσει.

Την ακούμε σε μια πολυσχολιασμένη εκτέλεση από την Ορχήστρα του Teatro Comunale της Φλωρεντίας, υπό την μπαγκέτα του Έριχ Κλάιμπερ:

Verdi : «I Vespri Siciliani- Overture», Erich Kleiber:

Από τις ωραιότερες άριες είναι εκείνη της Δούκισσας Ελένης της Αυστρίας, όταν ο Σικελός επαναστάτης Αρρίγκο ομολογεί την ταυτότητα του πατέρα του, αλλάζοντας έτσι τη στάση και τα συναισθήματα απέναντί του…

<<Arrigo! Ah, parli a un core già pronto a perdonare... 

Αρρίγκο! Ω, μιλάς σε μια καρδιά έτοιμη να συγχωρέσει!>>

Άφθαστη η Μαρία Κάλλας, μνημειακή η ερμηνεία της με έμφαση στην απόδοση του "Αχ!!!", της κατιούσας χρωματικής κλίμακας(3:01 και 3:25)!
Ακούγεται σχεδόν ξεψυχισμένη, όμως ξεσπά σπαραχτικά, όταν ομολογεί τον έρωτά της!
Απόλυτης πληρότητας ήχοι, συναρπαστικής ομορφιάς και ευελιξίας, χρωματισμένοι όπως μοναδικά γνωρίζει η ντίβα Μαρία!!

«Arrigo! ah parli a un core», Maria Callas:

"Για το Βαγγέλη Παπαθανασίου...Μόνο με αγώνα κι αλήθειες κατακτιέται ο Παράδεισος..."

 

Τι θα λέγατε γι'αυτό το απομεσήμερο να "κατακτήσουμε τον Παράδεισο";

Όπως καθένας μας τον εννοεί, τον έχει πλάσει με τη φαντασία του, τον προσδοκά, τον βιώνει...
Aφοσιωμένοι στο όνειρο, με φωτισμένη την οραματιστική πλευρά της προσωπικότητάς μας κι αμείωτο πείσμα!

<<1492:Κατάκτηση του Παραδείσου>>

Ο Ρίντλεϊ Σκοτ το 1992 σκηνοθέτησε την ομώνυμη ιστορική ταινία, που έντυσε με την υπέροχη μουσική του ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, που σήμερα κλείνει τα 73(γεννήθηκε 29 Μάρτη το 1943) και του ευχόμαστε να τα εκατοστήσει και να είναι πάντα δημιουργικός και με αστείρευτη έμπνευση!

Η ταινία γυρίστηκε στα πλαίσια του εορτασμού των 500 χρόνων από την ανακάλυψη της Αμερικής.
Το βασικό ρόλο του Κολόμβου κρατά ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ, όμως την παράσταση κλέβει η επική μουσική του Βαγγέλη μας, ενός συνθέτη που ξεχωρίζει για τη μελωδική δεξιοτεχνία του και τα βαθιάς αισθαντικότητας έργα του.
Ο ήχος  του είναι πρωτοποριακός, η μουσική του γλώσσα παγκόσμια, αφού δεν έχει εδαφικά ούτε γλωσσικά σύνορα και καταφέρνει να  απεικονίζει ηχητικά διαφορετικές χώρες και διαφορετικά τοπία.

Με το λαμπρό και μεγαλοπρεπές σάουντρακ της ταινίας "1492: Conquest of Paradise" απεικόνισε με αίσθηση αρχοντιάς τον πρωταγωνιστή Κολόμβο με έμφαση στο πείσμα, τη θέληση, την επιμονή και την πίστη του, αλλά και τις χαμένες ελπίδες και φιλοδοξίες του πληρώματος στο ταξίδι των ανακαλύψεων.

H ακρόαση προκαλεί δέος, προκαλεί ταραχές απέναντι στο προσδοκώμενο υπερφυσικό και ταυτόχρονα μια απερίγραπτη ψυχική πλήρωση, ιδιαίτερα στο σημείο που ακούγεται χορωδιακά η επωδός σε μια ακαταλαβίστικη, μάλλον λατινίζουσα γλώσσα, ακολουθώντας την τεχνική του λεγομένου "word painting", ενός "μουσικού χρωματισμού του νοήματος των λέξεων":

"In noreni per ipe,

in noreni corah

tiramine per ito,

ne domina"

O Bαγγέλης έχει μια  μυστικιστική άποψη για την τέχνη της μουσικής. Την παρομοιάζει με τον Πυθαγορισμό, σαν μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις στο σύμπαν, που προϋπήρξε του κόσμου μας... Ένα είδος μεταφυσικής, αυτή η θέση του, βρίσκει έκφραση σε κείνο το οστινάτο, το επίμονο από κρουστά και χάλκινα πνευστά, που ξεθολώνει με το ηχηρό τράνταγμα το νου από δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις...
Κάθε νότα της σύνθεσης  ολοκληρώνει μέσα από αντιθέσεις, ακολουθεί, ανατρέπει και  συμπληρώνει τη λαχανιασμένη ροή...Συμπαντική και εμπνευσμένη η μουσική του Βαγγέλη! Τα βαριά βήματα της μελωδίας του μοιάζουν αγώνας που θυμίζει πως ζωή είναι το άλλο όνομα της αλήθειας...
Και μόνο με αγώνα κι αλήθειες, κατακτιέται ο Παράδεισος...

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

ΜΑΡΚ ΣΑΓΚΑΛ, ο ποιητής των εικόνων, ο ζωγράφος της ποίησης...

 Μαρκ Σαγκάλ:

Πέθανε σαν σήμερα 28 Μαρτίου 1985. Είχε γεννηθεί το 1887 από Εβραίους γονείς, στο Βιτέμπσκ της Ρωσίας.
Θεωρείται πρωτοποριακός, νεωτεριστής ζωγράφος, όπου προσωπικά βιώματα, θρησκεία, μυστικισμός και νοσταλγία επηρεάζουν το έργο και τη θεματολογία του.

Οι πίνακές του γεμίζουν ανθρώπους και ζώα που αιωρούνται...Αγγέλους, βιολιστές, ψάρια και αγελάδες. Η ζωγραφική του έχει μια παιδικότητα και την χαρακτηρίζει το φανταστικό και ποιητικό στοιχείο.

"Ο Σαγκάλ είναι ένας ρεαλιστής καλλιτέχνης που ζωγραφίζει με ακρίβεια ό,τι βλέπει γύρω του και βλέπει αγελάδες στα κεραμίδια, κοκόρια στην αυλή του χωριού του, βλέπει τη γυναίκα του να πετάει μαζί του στον ουρανό, και τον βιολιστή στη στέγη",
επισημαίνει ο Δημήτρης Μυταράς.


Τεράστια η σχέση αγάπης που ένωνε τον μεγάλο ζωγράφο και τη γυναίκα του, Μπέλλα, της οποίας η παρουσία υπήρξε θεμελιώδης στη ζωή του Μαρκ Σαγκάλ.

Ηταν η μούσα που τού έδινε πνοή, ήταν εκεινη που με τη δυναμη και τη σταθερότητά της τον καθιστούσαν ανέγνοιο ώστε να αφοσιωθεί πλήρως στο έργο του.

(pinterest)

Η Μπέλα πέθανε το 1944. Ο ξαφνικός θάνατος της τον επηρέασε βαθύτατα και τον οδήγησε να αποσυρθεί από τη ζωγραφική για δύο ολόκληρα χρόνια.Ο χαμός της βύθισε σε βαθιά θλίψη και απελπισία τον Σαγκάλ.
Ακολούθησε μια περίοδος δημιουργίας, με έργα που απεικονίζουν την αγαπημένη του σύζυγο φορώντας νυφικό φόρεμα να αιωρείται στον ουρανό.

Ο Σαγκάλ δεν υπήρξε μόνο ζωγράφος, υπήρξε και ΠΟΙΗΤΗς, μια πτυχή της καλλιτεχνικής φύσης του, άγνωστη στο ευρύ κοινό.

Λιτός, πρωτεϊκός, ακατέργαστος λόγος και υπερευαίσθητος.Το ποιητικό σύμπαν του Σαγκάλ μοιάζει σε θεματολογία με το ζωγραφικό: ανθοφορεμένοι κήποι, πολύχρωμοι άγγελοι, σπίτια, πλανόδιοι μουσικοί και χορευτές, άλογα και πουλιά. Ενα σύμπαν ονείρου και φαντασίας...


Ενα από τα ποιήματα που έγραψε για τη νεκρή γυναίκα του:

"Τα χέρια μου διπλώνονται και σκύβουν

Για να ζωγραφίσουν τη σύντομη ζωή σου.

Το στόμα μου και η καρδιά μου ανοίγουν

ώστε η προσευχή μου να έρθει κοντά σου

Από τους πίνακές μου

το όνειρό μου κυλάει

στα πόδια σου.

Αλλά πού είσαι"

Τα ποιήματά του γραμμένα στα ρωσικά και τα γίντις εμπεριέχουν τη ζωντάνια και την ένταση των χρωμάτων που χρησιμοποιεί και στα εικαστικά του έργα!
Κάθε υπερβολή τους έχει τη γοητεία του παιδικού ονείρου και πλάθει το μεθυστικό περιβάλλον του.

Το 1952, ο ζωγράφος επισκέφτηκε τη χώρα μας, προσκεκλημένος του Στρατή Ελευθεριάδη,γνωστού τεχνοκριτικού Τεριάντ, απ'τον οποίο φιλοξενήθηκε στον Πόρο.
Από τότε, τα χρώματά του γίνονται πιο φωτεινά, ιδιαίτερα το περίφημο γαλάζιο του, που μοιάζει όλο και περισσότερο μ΄ εκείνο του ουρανού του Πόρου...
Κι όπως ο ίδιος έλεγε: "Κουβαλάω την Ελλάδα και το φως της!Γιατί εκεί είναι όλα φως, μιας απερίγραπτης διαφάνειας και απλότητας..."

Σάς αντιγράφω ένα ποίημά του από το βιβλίο:

"Με γαλάζιο, κόκκινο, κίτρινο"
Ζωγράφισα τους τοίχους φωτεινούς
Ζωγράφισα τους μουσικούς, τους χορευτές στη σκηνή
με γαλάζιο, κόκκινο, κίτρινο
για σας ζωγράφισα τη σκηνή του μαρτυρίου

Παίξτε, τραγουδήστε, χορέψτε
παίζατε το ρόλο του γέρου βασιλιά 
μαίμου. Με καταπίνατε
κι όλου γελούσαν με δάκρυα στα μάτια
Μαζί σας σιωπηλοί θα 
θα πηδήξουμε μέχρι το φεγγάρι
στη λευκή νύχτα
θα ακουστεί και πάλι η φωνή μας"

("Ο Μαρκ Σαγκάλ στην Ελλάδα-Ποιήματα", εκδ. Αρμός,μτφ:Γ.Σουλιώτης, σελ 35.)


[Η Σκηνή του Μαρτυρίου ήταν ένας φορητός ναός των Ισραηλιτών, που τη μετέφεραν όπου κι αν πήγαιναν. Κατασκευάστηκε, με εντολή του Κυρίου, από τον Μωυσή και θεωρήθηκε ως κατοικητήριο του Θεού.Ονομάστηκε Σκηνή του Μαρτυρίου, επειδή "μαρτυρούσε", φανέρωνε δηλαδή, την παρουσία του Θεού ανάμεσα στο λαό του.]

Στις δυο τελευταίες ΦΩΤΟ εικονίζονται τα εμπνευσμένα από τον Πόρο, ζωγραφικά έργα του.

Πολυσχιδής και πολύπλευρος ο Σαγκάλ, ένας ποιητής των εικόνων κι ένας ζωγράφος της ποίησης, με εβραϊκή καταγωγή.
Περισσότερα έργα του συνοδευμένα με Εβραϊκές λαικές μελωδίες από τον Maurice Sklar μπορείτε να απολαύσετε στο παρακάτω βίντεο:

Maurice Sklar : ''Jewish Folk Medley":

Για τον Μαρκ Σαγκάλ υπάρχουν και άλλα κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!

Mstislav Rostropovich, ο Σλάβα της ψυχής μας...

 

Σαν σήμερα, 27 Μαρτίου του 1927 γεννήθηκε στο Μπακού ένας από τους μεγαλύτερους βιολοντσελίστες του 20ού αιώνα με υπέρλαμπρη σταδιοδρομία, Μστισλάβ Ροστροπόβιτς, ο αγαπημένος "Σλάβα"...

Εκτός από βιρτουόζος εκτελεστής υπήρξε μαέστρος, αλλά και υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αξιών και της καλλιτεχνικής ελευθερίας και έκφρασης!
Το όνομά του "Μστισλάβ"- όπως έλεγε ο ίδιος- τού ταίριαζε απόλυτα αφού σημαίνει "θα εκδικηθώ τους εχθρούς μου με τη δόξα μου!"

Δεκαπεντάχρονος έδωσε το πρώτο κοντσέρτο του και το 1950 τιμήθηκε με το Βραβείο Στάλιν.
Για την υπεράσπιση των δημοκρατικών ιδεών του αντιτάχτηκε σθεναρά και το 1974 αναγκάστηκε να φύγει για τις ΗΠΑ οικογενειακώς.
Αγαπούσε πολύ τη νεολαία και βοηθούσε ταλαντούχα παιδιά να εξελιχθούν στο βιολοντσέλο.


"Γίνομαι σαν εσάς και δεν θέλω να σκέφτομαι ότι εσείς κάποια στιγμή θα γίνετε σαν εμένα...απαπα...", 

έλεγε χαριτολογώντας και ξεσπούσε σε γέλια.

Αποτελούσε για δεκαετίες κομβικό σημείο αναφοράς στο δέσιμο της δυτικής με την σοβιετική μουσική σκέψη.
Αγάπησε τα παιδιά και την ελευθερία της σκέψης. Λάβρος κατά των πολιτικών ταραχών δεν δίστασε να ξεσπάσει πολλές φορές υπερασπίζοντας την ειρήνη και την αυτοκυριαρχία των λαών.(tar)

Σχετικά με την Ελλάδα έλεγε πως "όλοι οι άνθρωποι της Τέχνης έχουμε την αίσθηση πως προερχόμαστε από τον Ελληνισμό"!
Συχνά έκανε διακοπές στη χώρας μας και απολάμβανε την ελληνική μουσική στις ταβέρνες.

(από: 2.bp.blogspot)

Για τη γενέθλια επέτειό του λοιπόν, θα σας καλημερίσω με μια ζωντανή ηχογράφηση από τη Μόσχα, όπου συναντιώνται δυο μεγάλοι καλλιτέχνες, Ροστροπόβιτς και Ρίχτερ.

Οι δυο βιρτουόζοι εκτελούν τη "Σονάτα για cello και piano, Op. 119" του Προκόφιεφ.

Όταν ο Προκόφιεφ παρακολούθησε τη συναυλία του Ροστροπόβιτς το 1949 στην   Cello Sonata του Μιασκόφσκυ, έμεινε έκθαμβος με την τεχνική και την εκφραστικότητά του, που αποφάσισε να  γράψει και κείνος ένα έργο γι 'αυτόν.
Πρωτοπαίχτηκε σε μια μικρή αίθουσα στο Ωδείο της Μόσχας με σολίστ τον Ροστροπόβιτς και τον Ρίχτερ στο πιάνο.

Στα απομνημονεύματά του ο Ρίχτερ έγραψε:

"Πριν τη συναυλία, έπρεπε να  εκτελέσουμε το έργο στην Ένωση Συνθετών, για να αποφασίσει για τη μοίρα του. Επρεπε να διερευνήσουν εάν ο Προκόφιεφ είχε δημιουργήσει ένα νέο αριστούργημα ή, αντίθετα, ένα κομμάτι που ήταν "εχθρικό προς το πνεύμα του λαού". Τρεις μήνες αργότερα, το παρουσιάσαμε στη σύνοδο ολομέλειας όλων των συνθετών, σε μια μικρή αίθουσα του ωδείου της Μόσχας, καθως δεν μπορούσαμε να το εκτελέσουμε δημοσίως..."


Οι δυο εκτελεστές, Ροστροπόβιτς και Ρίχτερ, λέγεται πως συχνά στο τελευταίο μέρος αντάλλασσαν και όργανα, καθώς ο Ροστροπόβιτς ήταν αρκετά καλός πιανίστας και ο Ρίχτερ, λίαν επιεικώς "συμπαθητικός εκτελεστής" του τσέλου!!!

Prokofiev: Sonata for cello and piano Op. 119 - Rostropovich - Richter:

"Διαθήκη του Χάιλιγκενστάτ", μια σπαρακτική κραυγή in Memoriam L.W.Beethoven...

 

"Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΜΠΕΤΟΒΕΝ", Franz Stöber

Ήταν σαν σήμερα 26 Μαρτίου 1827, που πέθανε λόγω επιπλοκών από πνευμονία, η μεγαλύτερη μουσική ιδιοφυία της Παγκόσμιας Μουσικής:

"Λούντβιχ βαν Μπετόβεν"

Της πομπής της κηδείας του προηγήθηκαν 36 λαμπαδηδρόμοι, μεταξύ των οποίων ο συνθέτης Φ.Σούμπερτ.

Μετά το θάνατό του ανοίχτηκε, η παρακάτω διαθήκη που απευθύνεται στα αδέλφια του ...
Είχε γραφτεί στο Heilligenstadt, εξοχικό θέρετρο της Βιέννης, το 1802, δύσκολη χρονιά για το Μπετόβεν, καθώς τον εγκαταλείπει η ακοή του, που είχε αρχίσει να παρουσιάζει προβλήματα από το 1796.

Βρίσκεται σε τέτοια απελπισία που συντάσσει τη "Διαθήκη του Χάιλιγκενστάτ".

Στην ουσία, το κείμενο,είναι μια σπαρακτική κραυγή του συνθέτη και απευθύνεται στην ανθρωπότητα:

"Ώ, άνθρωποι, που με θεωρείτε και με κρίνετε μοχθηρό, πεισματάρη και μισάνθρωπο, πόσο με αδικείτε. 

Δεν ξέρετε την μυστική αιτία που με κάνει να σας φαίνομαι έτσι. 

Η καρδιά μου από τότε που ήμουν παιδί ήταν δοσμένη στη λαχτάρα για το Καλό. 

Αισθανόμουν έτοιμος να πραγματοποιήσω μεγάλα πράγματα. 

Σκεφθείτε όμως ότι εδώ και έξι χρόνια με έχει χτυπήσει μια ανεπανόρθωτη συμφορά...

Ηταν αδύνατο σε μένα να πω στον κόσμο «Μιλάτε δυνατότερα,φωνάξτε, γιατί είμαι κουφός». 

Τι ταπείνωση !!όταν κάποιος δίπλα μου άκουγε μια φλογέρα μακριά και γω δεν άκουγα τίποτα.......

Τέτοια συμβάντα με οδήγησαν στην απελπισία , λίγο ακόμα και θα 'δινα τέλος στην ζωή μου...

ήταν μόνο η τέχνη μου που με συγκράτησε. 

Μου φαινόταν αδύνατο να αφήσω τον κόσμο πριν να δώσω αυτά που ένοιωθα 

πως υπήρχαν μέσα μου...

"Αντίο! και μην με ξεχάσετε ολότελα όταν είμαι νεκρός. 

Μου αξίζει από σας, γιατί στην διάρκεια της ζωής μου σας σκεφτόμουνα συχνά

 καθως και τρόπους να σας κάνω ευτυχισμένους".

Το σπίτι στο Χάιλιγκενστάτ είναι σήμερα ένα από τα Μουσεία Μπετόβεν της Βιέννης, γνωστό σαν

"Το σπίτι της Διαθήκης".

 "To Σπίτι της Διαθήκης" (lvbeethoven)

"Η τέταρτη συμφωνία μοιάζει με τη Σταχτοπούτα!"

Αναφέρομαι στην 4η ΣΥΜΦΩΝΙΑ του Μπετόβεν, φίλοι μου εκλεκτοί, μια υπέροχη μα..."αδικημένη" συμφωνία, που κατά τον μουσικολόγο Γκίλμαν είναι:

"Όμοια με την Σταχτοπούτα", γιατί ενώ είναι θελκτική, δεν είναι και τόσο δημοφιλής όπως οι αδερφές της!

Σύνθεση γεμάτη ευθυμία, χιούμορ, τρυφερότητα, χάρη και ομορφιά.

Ο Μπετόβεν έγραψε το έργο κατόπιν παραγγελίας του κόμη Oppersdorff, ο οποίος συνεπαρμένος από την ακρόαση της 2ης Συμφωνίας, κατέβαλε ένα υπέρογκο για την εποχή, ποσό στο συνθέτη   προκειμένου να συνθέσει κάτι για κείνον.

Η ακρόαση της Τέταρτης Μπετοβενικής Συμφωνίας έκανε τον Μπερλιόζ να δηλώσει αθεράπευτα ερωτευμένος μαζί της, ιδιαίτερα με το τρυφερό Adagio του δεύτερου μέρους, που μόλις ακούσαμε και να το χαρακτηρίσει ως "ανυπέρβλητο έργο τέχνης του  Αρχαγγέλου Μιχαήλ", 

ενώ ο Σούμαν την έντυσε με λεπτεπίλεπτο  ένδυμα μιας 

αρχαιοελληνίδας νύμφης ανάμεσα σε δυο Γίγαντες της Νορβηγικής Μυθολογίας, 

καθώς η 4η Συμφωνία στέκει αγνή κι ευαίσθητη ανάμεσα στις βαριές, στιβαρές σε νοήματα, 3η(Ηρωική) και 5η(Συμφωνία της Μοίρας).

Η Τέταρτη Συμφωνία έκανε πρεμιέρα το  Μάρτιο του 1807 και το τρίτο μέρος της, αντανακλά την ευτυχία του συνθέτη.
Γράφτηκε σε μια εποχή γαλήνης του Μπετόβεν, γιατί επρόκειτο ν’ αρραβωνιαστεί την Τερέζα Μπρούνσβικ.
Γι’ αυτό και ορισμένοι της δίνουν τον τίτλο "Συμφωνία της αγάπης".

Aν και τις Συμφωνίες του Μπετόβεν τις προτιμώ υπό τη στιβαρή μπαγκέτα του Φουρτβένγκλερ, του Μπεμ ή του Μπερνστάιν, για ευνοήτους λόγους η επιλογή μου για την 4η είναι με Κάρλος Κλάιμπερ!

Έναν μαέστρο που βάδισε στα χνάρια του σπουδαίου πατέρα του Έριχ, και στη συγκεκριμένη συμφωνία, κατά την ταπεινή άποψή μου, διακρίνεται για την στιλπνότητα, την άκρατη τρυφερότητα, ακτινοβολία  και ρομαντισμό, που απαιτεί ένα έργο, σχεδόν άυλο, καμωμένο όχι από ανθρώπινο χέρι και νου, αλλά από πνεύμα Αρχάγγελου...ένα έργο κεντημένο τη γυαλάδα της φιγούρας μιας μυθολογικής νύμφης...ένα έργο, ευαίσθητη έμπνευση του Έρωτα και της Αγάπης!