"Ο χρόνος, ο κλέφτης..."

Ένα, δύο, τρία, τέσσερα...κάπως έτσι αρχίζει το μέτρημα της ζωής...
Με ανάσες...σε μέρες, σε μήνες, σε χρόνια...
Μισός αιώνας...Ναι, συνειδητοποιείς ξαφνικά πως έχεις διανύσει μισό αιώνα ζωσών στιγμών και πως σου υπολείπονται πολύ λιγότερες απ'όσες έχεις ζήσει μέχρι τώρα...

Και τι κάνεις;
Τότε είναι που αρχίζει η μάχη....
Τρέχεις να προλάβεις όσα ανέβαλλες μέχρι τώρα...

Κι ο χρόνος βγαίνει ο θριαμβευτής σε όλα...
Γιατί τον σπατάλησες σε παράλογες σκέψεις, σε ανούσιες συζητήσεις, σε ρηχούς ανθρώπους και κυρίως σε άτομα, που δεν άγγιζες την καρδιά τους...

Ο χρόνος φεύγει, κυλά ασταμάτητα σε μια ροή αδιάκοπη, αδιαφορώντας για τις αδυναμίες και τις αγωνίες των ανθρώπων, σαν το ποτάμι που ρέει ατέρμονα.
Ένας  σκοτεινός ωκεανός, που  μέσα του ταξιδεύει το Σύμπαν, η πιο σκοτεινή, ασαφής και αινιγματική  ανθρώπινη σκέψη.

Ρέουσα πραγματικότητα, ο χρόνος! κι αυτό το γνώριζαν από την αρχαιότητα οι άνθρωποι!
Κι έτσι μετρούσαν το κύλισμά του,...με κλεψύδρες ...

Ερμής, Ήρων ή Κτησίβιος ;
Όποιος και να  τελειοποίησε την κλεψύδρα, το κύλισμα των ωρών γίνεται ισόχρονα ανάμεσα στα δυο δοχεία.

"Κλέφτης του νερού ", σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξης, η κλεψύδρα ήταν γνωστή εκτός της Αρχαίας Ελλάδος και στην Κίνα, στην Βαβυλώνα και την Αίγυπτο.
Η πρώτη κλεψύδρα κατασκευάζεται  γύρω στο 1800 π.Χ. από τον Αιγύπτιο Φαραώ Αμενεμχέτ .
Στη συνέχεια το νερό αντικαθίσταται από άμμο.
Πάντα όμως ,με την κλεψύδρα εκεί να μετρά τον κλέφτη το χρόνο...και να θυμίζει πως ο χρόνος κινείται σε μια ακίνητη αιωνιότητα.

Η αμμοκλεψύδρα επινοήθηκε από τον Γάλλο μοναχό Λουιπράν τον 8ο μ.Χ. αιώνα.

Για πρώτη φορά χρησιμοποιείται σαν ρολόι, κλεψύδρα σε αγώνες σκακιού στο Λονδίνο.
Είκοσι κινήσεις σε δύο ώρες.
Το ημερολόγιο έγραφε: 11 Ιουνίου 1862.

Δε μας φοβίζει, που γυρίζει της κλεψύδρας η άμμος, φίλοι μου εκλεκτοί!...
Αρκεί  το ΤΩΡΑ να γεμίζει με ουσία και όνειρα...με δίψα για ζωή κι αγώνα για έναν ομορφότερο κόσμο...
Να γεμίζει με πράξεις και σκέψεις, που γλυκαίνουν την πικρή διαπίστωση της φθοράς...
Μην επιτρέπουμε στο χρόνο να  κλέβει πολύτιμες στιγμές μας...
Ο χρόνος της ύλης απαιτεί φαντασία, που ίσως μόνο τα παιδιά διαθέτουν...
Σκέφτομαι, νοιώθω σαν παιδί κι ευθύς με τυλίγει η δροσιά της γλυκιάς ηλικίας...Με φωτίζει ο ήλιος της αθώας εκείνης περιόδου..
Κι είναι θέμα δικού μου φωτοτροπισμού μη χάσω τα σημάδια του ήλιου αυτού απ'την ψυχή μου...
Έτσι νικώ εγώ, το χρόνο, τον κλέφτη!

Και αν ακόμα δεν σας έπεισα, θα σας πείσει η μουσική, ο καλύτερος τρόπος να χωνέψουμε το χρόνο.

"Μα πώς να χωρέσει ο χρόνος σε μια ευχή

παράξενο παιχνίδι είναι η ζωή

την κλεψύδρα να γυρνούσα κι ότι βγει

αρκεί να ξαναρχίζαν όλα απ’την αρχή...

"Ονιράμα:"ΚΛΕΨΥΔΡΑ"

Το κείμενo έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Ο Γκωγκέν και ο "Τσελίστας" του...

 

Paul Gauguin, "The Cellist" 

Με αφορμή τα σημερινά γενέθλια του ΠΩΛ ΓΚΩΓΚΕΝ (γεννήθηκε στις 7 Ioυνίου 1848) θα περιπλανηθούμε στο καλλιτεχνικό του σύμπαν, όπου το χρώμα χρησιμοποιήθηκε με τολμηρό και πρωτοποριακό τρόπο.

"Αχ, χρώματα! Τι βαθιά και μυστηριώδης η γλώσσα της ζωγραφικής,

η γλώσσα των ονείρων! Η Ζωγραφική, όπως και η Μουσική, είναι θέμα δονήσεων…
Όπως εκείνη επηρεάζει την ψυχή μέσω των αισθήσεων,
έτσι και οι αρμονικοί τόνοι
αντιστοιχούν στις αρμονίες των ήχων".

(Πωλ Γκωγκέν)

Απλές μορφές, εξωτική θεματολογία, έντονα χρώματα, αισθησιασμός, όλα συνεπαίρνουν στην τέχνη του γάλλου Γκωγκέν, που η έκφρασή του ακολουθεί  τον αυθόρμητο τρόπο σκέψης του!
Οι εικαστικές περιγραφές του θυμίζουν αναζητήσεις της βαθύτερης ανθρώπινης ύπαρξης. Έτσι, άλλοτε είναι άγριες κι άλλοτε τρυφερές...Πάντα όμως αληθινές κι ολοζώντανες με  τα έντονα χρώματα να κυριαρχούν, τις γραμμές του δυνατές και τις μορφές του απλουστευμένες.

Ένα αξιοσημείωτο στοιχείο για τον ζωγράφο είναι πως χρησιμοποιούσε συστηματικά στα έργα του μουσικές αναλογίες, το μουσικό ρόλο που διαδραμάτιζε το χρώμα στη μοντέρνα ζωγραφική. Υποστήριζε πως "το χρώμα, που έχει την ίδια κυματική φύση με τον ήχο, μπορεί να εκφράσει την πιο οικουμενική ιδιότητα τη φύσης, την εγγενή της δύναμη".

Ενδεικτικό ως προς τη σημασία που έδινε στο ρόλο της μουσικής στη ζωγραφική είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του: ο "Τσελίστας".

Πρόκειται για επιβλητικό πορτρέτο ενός καθιστού τσελίστα, έργο της τελευταίας περιόδου του ζωγράφου στο Παρίσι και λίγο πριν αναχωρήσει για την Πολυνησία.

Το πρόσωπο του εκτελεστή του τσέλου παρουσιάζει ομοιότητες ως προς τα χαρακτηριστικά με κείνα του ζωγράφου, κάτι που οδήγησε κάποιους να μιλήσουν για αυτοπροσωπογραφία.


Όμως, ο Γκωγκέν έχει απεικονίσει εν ώρα εκτέλεσης έναν διάσημο στην εποχή του γάλλο τσελίστα, κάτι που μαρτυρά και ο τίτλος του πίνακα που αναγράφεται στην επάνω αριστερή πλευρά του.

Πρόκειται για τον γεννημένο στη Γαλλία γερμανοπολωνό Φριτς Σνέκλουντ, το επώνυμο του οποίου αποτελεί τη δεύτερη λέξη του τίτλου: "upaupa Schneklud".

Paul Gauguin: "Upa Upa"

"Upa’upa" είναι ένας παραδοσιακός, χορός της Ταϊτής, που χορεύεται σε ζευγάρια. Από πολλούς χαρακτηριζόταν άσεμνος, καθώς οι χορευτικές κινήσεις του παραπέμπουν σε σεξουαλικά υπονοούμενα, γι'αυτό λέγεται και "Χορός του πάθους και της φλόγας".

Όπως και να έχει, ο αισθησιακού χαρακτήρα, Upa’upa, άρεσε στον Γκωγκέν και τον απολάμβανε τα απογεύματα με το τσάι του, ιδιαίτερα το πρώτο διάστημα της παραμονής του στην εξωτική χώρα.
Τον χορό έχει απεικονίσει  ο Γκωγκέν και στο μεμονωμένο εικαστικό του, που βλέπετε αριστερά.



Θα μπορούσα να συνδυάσω τον όμορφο "Τσελίστα" του Γκωγκέν με πλήθος αγαπημένων τσελιστών (Καζάλς, Ροστροπόβιτς, Μάισκυ, ντι Πρε, Πέρλμαν, Μπελ, Γιο Γιο Μα…), όμως επιλέγω έναν ταλαντούχο νεαρό καλλιτέχνη, τον πολυβραβευμένο Μιχάλη Χόιπελ, έναν αξιόλογο Έλληνα βιρτουόζο του οργάνου, μαθητή του περίφημου φινλανδού Άρτο Νόρας, αλλά και του Γκρήνχαους, ιδρυτή και μέλους του θρυλικού Beaux Arts Trio.

Ας τον απολαύσουμε στη Σαραμπάντ από την 3η Σουίτα για τσέλο του Γ.Σ.Μπαχ.
Θελκτική ερμηνεία, ζεστό βιμπράτο και απαράμιλλη εκφραστικότητα.
Αν και νεαρός, οι εκτελέσεις του Χόιπελ διακρίνονται από μεγάλη ευαισθησία, εντυπωσιακά ηχοχρώματα, που βοηθούν τον ακροατή να ακολουθεί τις όποιες μεταπτώσεις του συνθέτη από την απόλυτη ευδαιμονία, στη μελαγχολία…

Bach Cello Suite No.3: Sarabande:

Ένα παλιότερο κείμενό μου για τον Γκωγκέν μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

O 'Eλγκαρ στην Ιταλία...Παρότι βόρειος, πιστός εκφραστής της Μεσογειακής ομορφιάς!

 

Ο Έλγκαρ στην Ιταλία (αρχείο Amazon UK)

Θελκτικοί τόποι που λούζονται στο φως...Μεσαιωνικό χρώμα, απότομα βράχια, γραφικοί κολπίσκοι, μινιατουρίστικες αμμώδεις παραλίες, πανοραμικά μονοπάτια συνθέτουν την Ιταλική ριβιέρα, τόπο επιλογής πολλών, για τις διακοπές τους.
Χωριά σκαρφαλωμένα σε γκρεμούς, ορμίσκοι και ακρωτήρια πλάθουν το μουσικό παραμύθι στη φαντασία του βρετανού Εντουαρντ Έλγκαρ, όταν επιλέγει μια περιοχή του Νότου στη Λυγουρία της Ιταλικής ριβιέρας για να περάσει με την οικογένειά του τις διακοπές του, το 1904.

Ο γεννημένος σαν σήμερα 2 Ιουνίου 1857 συνθέτης, με βάση το Αλάσσιο στον κόλπο της Γένοβα, εξορμούσε καθημερινά στα γειτονικά πανέμορφα χωριουδάκια εξερευνώντας το φυσικό τοπίο, μα και το πλούσιο ιστορικό παρελθόν της περιοχής.
Τις εντυπώσεις του από το ταξίδι αυτό μεταφέρει ο Έλγκαρ στην παρτιτούρα του και τής δίνει τον τίτλο: "Στο Νότο" με υπότιτλο το προσωνύμιο της ιταλικής κωμόπολης που διέμενε: "Αλάσσιο".

Κυρίως προσπαθεί να σκιτσάρει τη συναισθηματική αντίθεση που δημιουργείται βλέποντας κανείς τα ερειπωμένα κτίσματα, τον αρχαίο ρωμαϊκό δρόμο, αλλά συγχρόνως και τη μαγευτική θέα προς τη θάλασσα, που είχε, όπως έλεγε ο ίδιος, χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη και την ψυχή του.

Φοίνικες, πεύκα, ελαιόδεντρα, πορτοκαλεώνες και αρωματικά αμπέλια δεσπόζουν στο τοπίο της περιοχής γι'αυτό και τα υμνεί στο ποίημά του ο Αλφρεντ Τένυσσον με τίτλο: "The Daisy", στροφή από το οποίο δανείζεται ο Έλγκαρ και θέτει εισγωγικά στην παρτιτούρα του:

"...what hours were thine and mine

in lands of palm and southern pine..."

Η σύνθεση, μια ουβερτούρα κονσέρτου σε μορφή συμφωνικού ποιήματος αφιερώθηκε από τον Έλγκαρ στον φίλο του, προστάτη των τεχνών και μαικήνα του, Frank Schuster.

Το έργο διακρίνεται για τις μεταβολές της διάθεσης και την πολύχρωμη ενορχήστρωση.

Με θριαμβική χροιά το εναρκτήριο θέμα, στοχεύει -κατά δήλωση του Έλγκαρ- να υμνήσει τη χαρά της ζωής, το κρασί, πολύτιμο προϊόν του Νότου!
Στη συνέχεια, τα ξύλινα, όμποε, φαγκότα, κλαρινέτα (4:47...5:02...5:25) ηγούνται της κύριας μελωδίας, υπονοώντας το τραγούδι του βοσκού που φυλάει το κοπάδι του, σε ένα διάλογο με τα τοξοτά. Ακολουθεί ένα ζωηρό, χειμαρρώδες ρυθμικά  θέμα, κάτι σαν ενθουσιώδης, χαριτωμένη ασχολία παιδιών.
Στο μεσαίο μέρος, το εκτεταμένο legato σόλο της βιόλας(10:50) είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό γιατί έρχεται σε εκφραστική  και αρμονική αντίθεση με όλο το υπόλοιπο έργο.Το μελαγχολικής χροιάς όργανο κινείται πάνω σε ένα λιτό μουσικό χαλί που στρώνει η αιθέρια άρπα.
Νύξεις από χάλκινα κρουστά και κόρνα(14:30) αναπαριστούν τις πολεμικές συγκρούσεις που επικράτησαν στην περιοχή στο πέρασμα των αιώνων.
Τα θέματα παρουσιάζονται με ανακατεμένη σειρά σε μια μουσική ανακεφαλαίωση, με τη σύνθεση να ολοκληρώνεται από μια σκερτσόζικη coda που ζωγραφίζει το λουσμένο στον ήλιο  Μεσογειακό Νότο και τις αναμνήσεις από το υπέροχο ταξίδι που φτάνει στο τέλος του, μεταφερμένο μουσικά από ένα φρενήρες και ενθουσιώδες roll στα τύμπανα.

Μενουχίν-Ελγκαρ(αρχείο Warner Classics)

Για την ιστορία να πούμε πως πρόκειται για περίοδο χειμερινών διακοπών του Έλγκαρ.
Εκείνη την εποχή, συνηθιζόταν οι κάτοικοι της Β.Ευρώπης  να "ξεφεύγουν" του κρύου χειμώνα επιλέγοντας για τη διαμονή τους θέρετρα της Μεσογείου.

Όπως αναφέρει στο ημερολόγιό της η Alice Elgar, σύζυγος του συνθέτη, ο καιρός εκείνο το χειμώνα στο Αλάσσιο δεν ήταν αυτός που προσδοκούσαν. Όμως αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στη σύνθεση της λαμπρής ουβερτούρας κονσέρτου, που θα την απολαύσουμε από την Royal Philharmonic Orchestra υπό την δ/νση του Yehudi Menuhin.

Μην ξεχνάμε πως ο Μενουχίν θαύμαζε απεριόριστα 2 συνθέτες του 20ου αι.: τον Μπάρτοκ και τον Έλγκαρ, με τον οποίο συνδέθηκε βαθειά, όταν 16χρονος ερμήνευσε στο Λονδίνο παρουσία του Έλγκαρ το κονσέρτο του για βιολί, προκαλώντας το θαυμασμό του συνθέτη για την απαράμιλλη τεχνική και εκφραστικότητά του!

Sir Edward  Elgar: "In the South-Alassio  concert overture, Op. 50" / Δ/νση: Μενουχίν

Εν τάξει σήμερον... Μ+Ο=Μ......(Μαθηματικά+Οδοντογλυφίδα=Μουσική)

 

Δεν είναι να τους μαθαίνεις και πολλά...

Μερικά παιδιά, πόσο τα χαίρομαι!

Βρισκόμαστε σε περίοδο εξετάσεων...Κάποιοι μαθητές προσέρχονται με μια θαυμαστή άνεση, χωρίς ίχνος άγχους, ακόμα κι όταν το μάθημα έχει την ταμπελίτσα του ΔΡΑΚΟΥΛΑ!

Για τα γυμνασιόπαιδα ο "Δράκουλας" είναι τα Μαθηματικά!

Η Β΄λοιπόν σήμερα, έγραφε Μαθηματικά...Πυθαγόρειο, τριγωνομετρικοί αριθμοί, εξισώσεις...

Κλασικά θέματα, και σχετικά εύκολα, όμως το μεγάλο ποσοστό της μαθητιώσας νεολαίας του τμήματος που εγώ επιτηρούσα, ξεφυσούσε συνεχώς, το χρώμα του προσώπου των περισσοτέρων είχε αλλάξει σε μη φυσιολογικό ροδαλό, και το ένα από τα δυο πόδια "χόρευε" ασυναίσθητα σε presto ρυθμό, δημιουργώντας μάλλον συντονισμό με τον καρδιακό παλμό.

Ο Νίκος για αρκετά λεπτά κοιτούσε μια στο ταβάνι, μια στη λευκή κόλλα του, με τα ανοιχτόχρωμα μάτια του να θυμίζουν αλάρμ ασθενοφόρου που περιστρέφεται τάχιστα βγάζοντας φωτεινές σπίθες.

Οι φωτεινές, βέβαια, σπίθες στην περίπτωση του Νίκου δεν ήταν λόγω Μαθηματικοφοβίας, αλλά γιατί αντιμετωπίζει τα πάντα  με τρομακτική άνεση και γενικά η στάση του έναντι των πραγμάτων είναι ιδιόμορφη και ανατρεπτική.

Τα βλέμματά μας συναντήθηκαν...

Μού έσκασε ένα κλοουν-ίστικο χαμόγελο, τίναξε τη φράντζα του, κι έκανε εκείνη την χαριτωμένη κίνηση με τα χέρια, που κάνει κάθε έφηβος σε μια ανέλπιστη επιτυχία του.

Μάλλον είχε βρει τη λύση στο δύσκολο θέμα Γεωμετρίας.

Άνοιξε την κασετίνα...

Ανάμεσα σε χάρακες, μοιρογνωμόνια και γομολάστιχες ξεσκαρτάρισε μια..."οδοντογλυφίδα"...

Με αργές, τελετουργικές κινήσεις έσκισε το διάφανο κάλυμμά της, το τσαλάκωσε και το άφησε στην άκρη του θρανίου...

Έβαλε την οδοντογλυφίδα στο στόμα στερεώνοντάς τη ανάμεσα στα δόντια κι άρχισε να γράφει...

...........

Θα είχε περάσει παραπάνω από μιάμιση ώρα, όταν μού παρέδωσε το γραπτό του, έχοντας ακόμα την οδοντογλυφίδα στην ίδια θέση.

Σκέφτηκα να αστειευτώ μαζί του και ρώτησα:

-"Νόστιμη, η οδοντογλυφίδα;"

Περίμενα να γελάσει, αλλά είπαμε! Όταν αναφέρεσαι στο Νίκο δεν έχεις κατά νου την πεπατημένη. Οι αντιδράσεις του είναι το λιγότερο, διαφορετικές του συνόλου.

-"Κι όμως, κυρία", είπε.

"Το δάγκωμά της, με βοηθάει να συγκεντρώνομαι!...Όλοι, έχουμε τις ιδιαιτερότητές μας!...

Μικρή και θαυματουργή η οδοντογλυφίδα!...

Εδώ, καταφέρνει να "οδηγεί" ολόκληρη ορχήστρα, "ντά"!!!"...

και μου'κλεισε πονηρά το μάτι...

Προς στιγμήν τα'χασα.

Όμως γρήγορα κατάλαβα το υπονοούμενο, που στόχευε στο ρώσο Βαλέρι Γκέργκιεφ, που έχει συχνά τη συνήθεια να χρησιμοποιεί στη διεύθυνση, αντί μπαγκέτας, οδοντογλυφίδα.

Ο Νίκος, με είχε αποστομώσει...και φυσικά δεν άρθρωσα λέξη.

Περιορίστηκα σε ένα απλό μεν, αλλά τεράστιας ικανοποίησης χαμόγελο.

Δεν ξέρω αν βρήκε τα Μαθηματικά ζητούμενα (εμβαδό του κυκλικού δίσκου και ύψος του τραπεζίου ΑΒΓΔ) σωστά, σίγουρα όμως κράτησε σε ποθητά ύψη την εικόνα του ρώσου μαέστρου, που σε κείνο το βίντεο που είχαμε προβάλλει στην αίθουσα καταμεσίς της χειμωνιάς, τόν είχε εντυπωσιάσει φαίνεται, με τη "μουσική ευγλωττία" του, ως χρήστης της οδοντογλυφίδας.

Χρήση, για πολλούς παράξενη ή παλαβή, όμως αποτελεσματική αφού ο Γκέργκιεφ συσωρρεύει όλη τη δύναμη της ψυχής του σε αυτό το αταίριαστο για τη μουσική, αντικείμενο. 

Ένα μικρό ξυλάκι, που καθηλώνει τα βλέμματα όλων των εκτελεστών της ορχήστρας, που ακολουθούν εκστασιασμένοι το μονοπάτι που έχει ο συνθέτης χαράξει κι έχει αναλάβει να ηγηθεί της περπατησιάς, ο "παράξενος μαέστρος με την οδοντογλυφίδα"...

"Καλοκαιράκι, καλωσήρθες!"

 

«Βάρκα με πανί», N. Λύτρας

Αχ και να'μουνα ψαροκάικο!...με ήλιο, αλμύρα και κύματα μοσχαναθρεμένο!
Ψαροκάικο σε πίνακα λαϊκού ζωγράφου με την  ελπίδα  ν' αρμενίζει λουσμένη στο φως!
Αχ και νά’μουνα μελτεμάκι θαλασσινό...με αιγαιοπελαγίτικα χρώματα...
Γλάρος, που ζευγαρώνει στον αέρα....

Κόρες μ'άσπρες κορδέλες τα νησιά μας!
Αχ και νά’μουνα χρυσή αμμουδιά, δαντελωτό ακρογιάλι,
μυρωδιά αλμύρας σ’ένα νησί λουσμένο φως!
Το ημίγυμνο κορμί να παραδώσω στην υδάτινη αγκαλιά της!
...μες στις φωνές και τα χρώματα να κολυμπήσω!

Αχ και να’μουνα γίγαντας, τη "βαριά" ζωή να κατεβάσω στο γιαλό,
καΐκι να την κάμω, που κουβαλά μαλάματα τις αύρες!
Αχ και νά’μουνα πορφυρό ηλιοβασίλεμα να ταξιδεύω στ’όνειρο!
και σ'ελαφρύ μουσικό κυματισμό η γάργαρη φωνή της "Αφροδίτης", να ταλαντεύει τις
ιδρωμένες αισθήσεις...να σκαλίζει το ανάγλυφο του πόθου!

Μιας Αφροδίτης, όπως η φαντασία καθενός ορίζει...  
Ως αναδυομένη, του έρωτα θεά από του Μποτιτσέλλι τις εμπνεύσεις...
ή της Αφροδιτούλας, που απ'το τρανζιστοράκι μου αναδύεται η θεϊκή φωνή της ...
και σαν άσπρο πανί, της βάρκας των ονείρων μου, όπου φυσάει ο μπάτης αρμενίζει...

Αχ,πόσο όμορφο το τραγούδι, όταν  έχεις μάθει ν'απολαμβάνεις όλες τις νότες στο
μουσικό ταξίδι!

Ακούστε, οσφρηστείτε, απολαύστε ήλιο, κύμα, φως της νέας εποχής που στο κατώφλι της μόλις πατήσαμε!...
Ήλιο και φως, αντίδοτο σε ό,τι δύστροπο κι όσες σκόνες άφησε ο χειμώνας, φίλοι μου! …

"Καλοκαιράκι έχει η καρδιά μου

φυσάει ο μπάτης στα όνειρά μου…"

[Το τραγούδι πρωτοερμήνευσε η Γιοβάννα, με το οποίο το 1960 κέρδισε το Β' Βραβείο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού του Ε.Ι.Ρ.
Εγώ όμως με την Αφροδίτη Μάνου το αγάπησα, και μ’ αυτήν υποδέχομαι το καλοκαίρι!]

Lady Godiva: από το θρύλο στην Τέχνη...

 

"Lady Godiva", Wojciech Kossak

Ο ΘΡΥΛΟΣ του 13ου αι.:

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα 31 του Μάη, στο Κόβεντρυ της Βρετανίας γιορτάζεται η
Ημέρα της "Γυμνής Λαίδης".Της τολμηρής λαίδης Γκοντάιβα ή Γκόντιβα, που εμφανίστηκε γυμνή έφιππη, όπως της είχε ζητήσει για να την αποφύγει ο σύζυγός της, προκειμένου να απαλλάξει από τους φόρους το λαό της.
Καβάλα στ 'άλογό της μόνο τα μακριά μαλλιά της έκρυβαν τα επίμαχα σημεία του ζουμερού της κορμιού!
Ο θρύλος λέει πως μόνο ένας πονηρός ράφτης, ο Πήπινγκ Τομ, παράκουσε την εντολή του κόμη και κρυφοκοίταξε κάνοντας μια τρύπα στα παντζούρια του, τα κάλλη της λαίδης, κάτι για το οποίο τιμωρήθηκε με τύφλωση.
Πάντως η γενναία πράξη της Γκοντάιβα απάλλαξε τους υπηκόους της από την βαριά φορολογία!


Ο θρύλος σε μια ΟΥΒΕΡΤΟΥΡΑ- σύνθεση μόλις ΔΥΟ ημερών

"Lady Godiva", William Holmes Sullivan

O θρύλος της γυμνής λαίδης ενέπνευσε στον μαθητή του Ντβόρζακ, τσέχο συνθέτη και παιδαγωγό Vítězslav Novák (ηγετική φυσιογνωμία του νεορομαντικού κινήματος) την ομώνυμη Ουβερτούρα του:
"Lady Godiva", Op. 41

Σε αυτό το έργο είναι εμφανείς οι αναζητήσεις του για νεομοντερνική έκφραση και καλλιτεχνική ελευθερία.Ο συνθέτης εμπνέεται από τη γυναικεία δύναμη και τόλμη, που υπερισχύει τελικά της τυραννίας και σκληρότητας, στοιχεία που υπερτονίζονται στο "θεατρικό έργο του Jaroslav Vrchlický", βασισμένο στην ιστορία της Lady Godiva.

Η Ουβερτούρα θεωρείται ένα από τα πιο ισχυρά έργα του Novák κι ας γράφτηκε στο απίστευτα σύντομο χρονικό διάστημα των μόλις δύο ημερών (9 και 10 Οκτωβρίου 1907)για να παρουσιαστεί το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, με την ευκαιρία της έναρξης του νέου Δημοτικού θεάτρου της Πράγας.

Η Εισαγωγή του Novak ανοίγει δυναμικά, σαγηνευτικά παρορμητική, άγρια και στιβαρή, που στο μουσικό της ξετύλιγμα μεταλλάσεται ενδυόμενη εξαιρετικό λυρισμό!
Μια συγκλονιστική μουσική σύγκρουση ευγένειας και τραχύτητας με το "καλό και δίκαιο" να υπερνικά!To κλείσιμό της ήρεμο και γαλήνιο με απόκοσμες καμπ'άνες ,ο ήχος των οποίων προσδίδει στη σύνθεση μια κατανυκτική αύρα.
Μια πραγματικής ομορφιάς, σύνθεση, που όταν παρουσιάστηκε αποθεώθηκε λαμβάνοντας επαίνους και "χρυσές" κριτικές!

Aκούμε την Ουβερτούρα από την Φιλαρμονική Ορχήστρα του Μπρνο  υπό την μπαγκετική καθοδήγηση του επίσης τσέχου Jaroslav Vogel, γνωστού για τις παρουσιάσεις έργων Τσέχων συνθετών.

NOVÁK: "Lady Godiva Overture, Op.41":

Ο θρύλος στην ΠΟΙΗΣΗ:

Η τολμηρή λαίδη και ο θρύλος της εμπνέει το ομώνυμο ΠΟΙΗΜΑ του άγγλου Alfred Tennyson:

"I waited for the train at Coventry;

I hung with grooms and porters on the bridge,

To watch the three tall spires; and there I shaped

The city's ancient legend into this..."

Ολόκληρο το ΠΟΙΗΜΑ θα διαβάσετε εδώ.:

Από τον ΤΕΝΝΥΣΟΝ στην ΟΠΕΡΑ του Μασκάνι:

Η έφιππη, γυμνή λαίδη δίνει έμπνευση στον Πιέτρο Μασκάνι, που γράφει την περίφημη τρίπρακτη όπερά του : "Ιζαμπώ", εμπνεόμενος από την αυτοθυσία της ευγενικής ψυχής της λαίδης...δίνοντας διαφορετικά ονόματα και ρόλους.

Tην τολμηρή λαίδη και το θρύλο της γνώρισε ο συνθέτης όταν διάβασε το ποίημα του άγγλου Άλφρεντ Τέννυσον: "Godiva".


Πρόκειται για άλλη μια όπερα του Μασκάνι, όπου αναδεικνύεται το τεράστιο ταλέντο του βεριστή συνθέτη, με τις υπέροχες μελωδίες να ξεδιπλώνονται αβίαστα φανερώνοντας το μεγάλο χάρισμά του στη σύνθεση!
Γοητευτικά μοτίβα, άριες φλογερές, όλο ορμή, μια περιπέτεια όχι μόνο από άποψη μελωδική μα και αρμονική, με αποκορύφωμα, όπως και στην Καβαλλερία Ρουστικάνα, το αριστουργηματικό, Ιντερμέτζο:

Pietro Mascagni: "Isabeau - Intermezzo":

Για την "Γυμνή Λαίδη" μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερο άρθρο μου εδώ

Η Ιωάννα στην πυρά

 

«Ιωάννα στην πυρά», Anton Hermann Stilke

Όλοι τη θεωρούσαν ονειροπαρμένη.
Από μικρή έβλεπε οράματα και άκουγε φωνές Αγίων, που την καλούσαν να σώσει τη χώρα της από του Βρετανούς.

 «Ιωάννα στην πυρά», Pantheon

Η Ιωάννα της Λωραίνης, νεαρό κορίτσι ακόμα, ηγήθηκε ενός στρατιωτικού σχήματος και με οδηγό το θάρρος, την πίστη, την ευσέβεια και την ευλάβειά της καταλαμβάνει την Ορλεάνη.
Οι νίκες έρχονται η μια μετά την άλλη για τη Γαλλία κι ο βασιλιάς την ανακηρύσσει ευγενή.

Ωστόσο, το Μάη του 1431 αιχμαλωτίζεται από τους Άγγλους που τη σέρνουν σε δίκη ως αιρετική και μάγισσα.
Στις 30 Μαΐου η Ζαν ντ’Αρκ κρίνεται ένοχη και οδηγείται στην πυρά...
Φοβάται…
Είναι νέα, δεν θέλει να πεθάνει, όμως υπομένει το τέλος της με αξιοπρέπεια.
Το κορμί της γίνεται στάχτη…
Ο θρύλος θέλει την καρδιά της να μην επηρεάζεται από τις φλόγες.

«Αν λάβουμε υπόψη μας την καταγωγή της, τη νιότη της, το φύλο της,
την αγραμματοσύνη της, 

το περιβάλλον των παιδικών της χρόνων και τις αντίξοες συνθήκες μέσα στις οποίες 

κατάφερε να αξιοποιήσει τα μεγάλα ταλέντα της και να σημειώσει τέτοιες επιτυχίες 

στο πεδίο της μάχης και στα δικαστήρια όπου κρινόταν η ζωή της,

είναι μακράν η πιο εκπληκτική προσωπικότητα που έβγαλε ποτέ το ανθρώπινο γένος».

(Μαρκ Τουέιν, Από το βιβλίο του: «Ιωάννα της Λωρραίνης», εκδ. Νεφέλη)

H δεσποσύνη που η πίστη, το όραμα και η γενναιότητα θα τής χαρίσουν και την αγιοσύνη, αφού πρώτα μαρτυρήσει καιόμενη ζωντανή εμπνέει στον Αρτύρ Ονεγκέρ το μεγαλειώδες σκηνοθετημένο ορατόριο του: «Ιωάννα στην πυρά-Jeanne d'Arc au bucher».

Ένα δραματικό ορατόριο με ομιλούντες ηθοποιούς, και λιμπρέτο του Πωλ Κλωντέλ, αδερφού της γλύπτριας, Καμίλ Κλωντέλ.

Το έργο που συνδυάζει τον παραδοσιακό ήχο με τον ήχο από σύγχρονα ηλεκτρονικά όργανα(όπως τα κύματα Μαρτενό) και τού ανατέθηκε από την Ίντα Ρουμπινστάιν, που υποδύθηκε την «Παρθένα της Ορλεάνης» στην πρεμιέρα του το 1938.

Ο Oνεγκέρ εξαιρετικά εκλεκτικός, ξεκινά τη σύνθεση με ένα αινιγματικό, σκοτεινό χορωδιακό σκιαγραφώντας την μυστηριώδη φύση της παρθένας Ιωάννας και συνεχίζει βασιζόμενος σε απλά δομικά στοιχεία, μοτίβα από λαϊκές μελωδίες ανάμικτες με διαφωνίες, που εκφραστικά εντείνονται, χωρίς υπερβολές, από τα αφηγηματικά μέρη.
Το ορατόριο ολοκληρώνεται με ένα χορωδιακό φινάλε εμπνευσμένου μεγαλείου και δέους...

Προτείνω να παρακολουθήσουμε ένα απόσπασμα με τη συγκλονιστική Μαριόν Κοτιγιάρ σε ένα ρεσιτάλ υποκριτικής και εκφραστικότητας...
Σπαραξικάρδια η ερμηνεία της, όπως και οι τελευταίες στιγμές της γαλλίδας ηρωίδας, που σκιαγραφώνται από την υποβλητική μουσική του Ονεγκέρ, αντηχώντας σαν συγκλονιστική κραυγή... Μουσική πρωτοποριακή, ισορροπεί ανάμεσα στο μεταφυσικό και το πραγματικό και υπερθεματίζει το θρίαμβο της ψυχής έναντι της ίδιας της ζωής. 

«Je ne veux pas mourir-Δεν θέλω να πεθάνω!»

Στο παρακάτω βίντεο παρακολουθήστε το ορατόριο ολόκληρο. To συγκλονιστικό χορωδιακό στο 1:11:00

Για την Ζαν ντ' Αρκ του ΒΕΡΝΤΙ, μπορείτε να διαβάστε εδώ

Καλομοίρης: "Κων. Παλαιολόγος" ή "Πήραν την Πόλη"

 

Μ. Καλομοίρης: "Κων. Παλαιολόγος" ή "Πήραν την Πόλη"

(μουσική τραγωδία σε 3 μέρη, βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό του Ν.Καζαντζάκη)

"Ο Παλαιολόγος στις επάλξεις, 29 Μαΐου 1453",
Ιωάννη Νίκου(από: iannisnikou)

Κων/νος: Παρακαλώσας, αδερφοί μου, την καρδιά μου γαληνεμένη αφήστε τη με τους προγόνους ν’ ανταμοθεί και τη σωστή βουλή να πάρει. Εγώ ‘μια βασιλιάς κι εγώ το βάρος όλο σηκόνω απάνωμου.
Όλοι Β΄: – Λυπήσου μας! – Το βιός μας απ’ όλα πριν να στοχαστείς.
Κων/νος: Σωπάτε! Δεν ακούω στο σπλάχνο μου βαθιά παρά τους τρισμεγάλους περήφανους πολύ Πατέρες της Ελλάδας. Μονάχα αφτοί μιλούς στις φοβερές τις ώρες οι αθάνατοι!
Όλοι Α΄: – Χαθήκαμε λοιπόν!
Κων/νος: Ντραπείτε! Φωνές εντός μου αθάνατες γρικώ. Σωπάτε ν’ ακούσω καθαρά κι απόκριση να δόσω, μιλούν εντός μου, πιο βαθιά από σας και από μένα, οι πρόγονοί μας και τ’ αγγόνια και δεν πρέπει τούτος ο λόγος που θα πω να τους ντροπιάσει.
Σηκώσου ορθή στα σωθικά μου κι αποκρίσου, τρισέυγενη, χαροκαμένη Μάνα, Ελλάδα! Ω σεβαστέ μαντάτορα του οχτρού, στα πόδια του γάβρου αφέντη σου γονάνισε και τούτον το λόγο το στερνό του βασιλιά της Πόλης με περήφανη φωνή να ξεστομίσεις: 

"Αν θες ειρηνικά να πορευτείς μαζί μας, των Μουσουλμάνων βασιλιά, χαρά μεγάλη σε μένα, στους αρχόντους, στο λαό μου· κι άκου: τα κάστρα και τη γης που μου άρπαξες, το πλήθιο το ψυχομέτρι που μου σκλάβωσες, τα σβύνουμε απ’ την παλιά κληρονομιά μας, χαρισμά σου· κι ακόμα φόρο εγώ θα σου πλερώνω κι όλες σου τις ανομίες και τις ντροπές θα τις ξεχάσω – να τραβηχτείς μονάχα ειρηνικά απ’ την Πόλη.
Και μη γυρεύεις ό,τι μια ψυχή γενναία και πέρφανη ποτέ δε θα δεχτεί να δώσει. πιο πάνω απ’ την ζωή η τιμή θρονιάει του ανθρώπου κι ομόγνωμα όλοι μας και λέφτερα, κρατώντας στα χέρια το σταυρό και τ’ άρματα, απαντούμε:

Δεν παραδίνουμε την Πόλη, τη ζωή μας πήραμε απόφαση να δώσουμε, απροσκύνητα για λεφτεριά στο χώμα ετούτο πολεμώντας...
[...]
Ήρθε η στιγμή να χωριστούμε εδώ.Ποιος ξέρει;...για πάντα...
Αδερφικά μοιράσαμε τους πύργους και σαν αντίδωρο το θάνατο και πάμε...
Φυσούνι ανέμι του θυμού σαλεύει ο κόσμος,
μα εμείς ασάλευτη ας κρατούμε τη ψυχή μας
κι απάνω της θεμελιωμένη στέκει η Πόλη!
-Τρέμουμε εμείς; κι η Πόλη ευτύς κινάει και τρέμει!
-Λυγίζουμε; κι αυτή λυγάει και παραδίνεται!
Η αληθινή είναι πόλη αδέρφια μου, η ψυχή μας!
Ας κάνουμε όλοι το σταυρό μας κι ο καθένας πύργος στον πύργο του ας σταθεί να πολεμήσει!
Τα χέρια μου στην Άγια τούτη Νύχτα σκώνω
Ορκίζουμαι ο Θεός γραμμένο ό,τι κι αν έχει
στην άκρα απερπισιά θα πορευτώ, σαν Άντρας!""

(Ν.Καζαντζάκης: "Κων/νος Παλαιολόγος")



Το έργο του Καζαντζάκη ήρθε στα χέρια του Καλομοίρη το 1953 όταν συναντήθηκαν στην Αντίμπ και ο συγγραφέας του χάρισε το βιβλίο με ιδιόχειρη αφιέρωση:
"Στον αγαπημένο φίλο και συναθλητή, τη μουσική δόξα της Ελλάδας, με αγάπη που ήρθε σπίτι μου να με συναντήσει".

Το έξοχο λογοτεχνικό δημιούργημα συνεπήρε τον συνθέτη κι όπως ο ίδιος κατέγραψε:
"Καθώς ταξίδευα με το τρένο από την Αντίμπ για το Παρίσι διάβαζα τον "Παλαιολόγο" του Καζαντζάκη.Είχε συνεπάρει όλο μου το είναι.Δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου.Πέρασαν 4 χρόνια. Μετά από την αρρώστια μου, ένιωσα πως έπρεπε να μεταμορφώσω τον Παλαιολόγο σε μουσικό θρύλο, να μεταμορφώσω τη συγκίνησή μου σε ήχους και ρυθμούς".

Γιγαντιαίος μουσικός άθλος, γι'αυτό δείλιαζε..Όμως ήταν το όραμα για τον Παλαιολόγο που τού έδωσε δύναμη και θέληση για ζωή. Και τα κατάφερε. Τον "δονούσαν μελωδίες, αρμονίες θέματα και μοτίβα", όλα έπρεπε να σταθούν αντάξια στο μεγαλόπνοο έργο του Καζαντζάκη.

Για τη μουσική του τραγωδία, ο Καλομοίρης δούλεψε τριάμιση χρόνια. Όλο αυτό το διάστημα βρισκόταν "μέσα στην ανέσπερη νυχτιά του βυζαντινού θρύλου και την τραγική ατμόσφαιρα των δεινών του γένους".

Ο Καλομοίρης έκανε κάποιες αλλαγές στο λιμπρέτο όπως επίσης παρέλειψε κάποια μέρη. Π.χ σημεία που ο Καζαντζάκης κάνει λόγο για το Θεό, επικρίνοντάς τον.
Αξιοσημείωτο είναι πως συναντά κανείς από κρητικό πεντοζάλη έως εκταταμένη χρήση του βυζαντινού μέλους, στοιχείο που ενισχύει την ελληνικότητα του Βυζαντίου. Ετσι ακούγονται παραλλαγές των: "Τη Υπερμάχω", "Σώσον Κύριε τον λαόν σου" , "Κύριε Ελέησον"..., ενώ σε γενικές γραμμές κινείται πάνω σε Βαγκνερικά πρότυπα, ρετσιτατίβι, ατέρμονες μελωδίες, θριαμβικά και κατανυκτικά χορωδιακά και εξαγγελτικά-καθοδηγητικά μοτίβα, όμοια με τα λαιτμοτίφς του Βάγκνερ.

Στο μεγαλειώδες αυτό έργο, αντίστοιχη είναι και η ορχήστρα: πολυμελής, πολύχρωμη και πλουτισμένη με όλα τα νεότερα ηχητικά μέσα της εποχής του συνθέτη. Γίνεται συχνή χρήση του αγγλικού κόρνου και των μπάσο οργάνων, στοιχείο της Βαγκνερικής τεχνικής, αλλά και άρπας, που παραπέμπει σε ιμπρεσιονιστικής φύσης, ενορχήστρωση.

Επίσης παρατηρούνται έντονες διακυμάνσεις δυναμικής, αλλαγές της ρυθμικής αγωγής και χαρακτηριστικά ακούσματα, όπως του τριημιτονίου, το οποίο προσδίδει ελληνικό χρώμα στις μελωδίες.

"Κων. Παλαιολόγος-29 Μαΐου 1453", Θεόφιλος

Η όπερα χαρακτηρίστηκε ως ο "επιτάφιος θρήνος του Γένους και η κορυφαία δημιουργία του Καλομοίρη".
Ο ίδιος, όμως, δεν πρόλαβε να δει το έργο του στη σκηνή, που έκανε πρεμιέρα λίγους μήνες μετά τον θάνατο του συνθέτη.

Ο Καλομοίρης είχε υποσχεθεί πως θα αφιέρωνε τον "Παλαιολόγο" στον Αντίοχο Ευαγγελάτο. Όμως -όπως δηλωσε ο ίδιος-  "το έργο, καθώς διαμορφώθηκε, ξεπέρασε κάθε προγενέστερη προσπάθεια... Γι' αυτό αφιέρωσε τη μουσική του τραγωδία στον ελληνικό λαό, από τον απλό λαό των ανίδεων και καλών ανθρώπων ως σε όλους που νιώθουνε, τον παλμό, τον πόνο και τη δόξα του έθνους και της φυλής".

Aκούμε το Θρήνο της Κωνσταντινουπόλεως, το χορωδιακό "Πήραν την Πόλιν" δημοτικό άσμα, το οποίο ο συνθέτης έχει προσαρμόσει στη μουσική του τραγωδία.

"Πήραν την Πόλη, πήραν την! Πήραν τη Σαλονίκη!

Πήραν και την Αγια Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,

Που'χε σαράντα σήμαντρα, κ’ εξήντα δυο καμπάνες,

Κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.

Σιμά να βγούνε τ' άγια, κι ο βασιλιάς του κόσμου

[...]

"Σώπασε, κυρά Δέσποινα, και σεις πολλές γυναίκες,

πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δική σου θα'ναι"

Υπάρχουν και άλλα κείμενα για την Άλωση στο μπλογκ. Περιηγηθείτε.

"Μάγια Αγγέλου: ένα calypso στη μνήμη της"

 

"Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, 
αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν."

Ακριβώς τρία χρόνια, που έφυγε από τη ζωή η κορυφαία αφροαμερικάνα ποιήτρια και συγγραφέας Maya Angelou.

Μη σας παραξενεύει το ελληνικό επώνυμο. Ανήκει στον πρώτο της σύζυγο ναυτικό και χορευτή, Τάσο Αγγέλου!

Τα πρώτα βήματα στην τέχνη τα κάνει ως ηθοποιός, τραγουδίστρια και χορεύτρια δίπλα στο σύζυγό της, όμως χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία...

Είχε λάβει μέρος και στην όπερα "Πόργκι και Μπες" του Τζορτζ Γκέρσουιν...

Μάλιστα όταν την είχε ακούσει η Μπίλι Χαλιντέι είχε πει χαριτολογώντας: ..."θα γίνεις διάσημη, αλλά όχι στο τραγούδι!!"

Η Αγγέλου υπήρξε προσωπική φίλη του Λούθηρ Κινγκ, έδωσε αγώνες για τα δικαιώματα των μαύρων και πολέμησε αντιλήψεις υπέρ φυλετικών διακρίσεων !

Έζησε μια ζωή ως δάσκαλος, ακτιβίστρια, καλλιτέχνις μα κυρίως, ως άνθρωπος. 

Φάρος να κατευθύνει, οι πράξεις της!!Ήταν ένας μαχητής για την ισότητα και την ειρήνη.

"ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ"

Το δέρμα σου σαν αυγή.

Το δικό μου σαν μοσχοκάρυδο.

Ο ένας ζωγραφίζει την αρχή

ενός βέβαιου τέλους.

Ο άλλος, το τέλος
μιας σίγουρης αρχής...

Η Αγγέλου συγκίνησε με τις πράξεις, τους αγώνες της και τη συγγραφή της.
Αν και οι πιο ειδικοί θεωρούν τη σχέση της με τη μουσική μέτρια, εγώ συγκινούμαι και από αυτή την έκφραση της ψυχής της...

"Η μουσική -όπως έλεγε- ήταν το καταφύγιό της.. Μπορούσε να συρθεί ανάμεσα στο κενό των νοτών και να κουλουριαστεί στη μοναξιά..."

To 1957 ηχογράφησε ένα δίσκο με μουσική "καλύψο", ένα είδος τζαζ με αφρικανικά στοιχεία, κυρίως εκείνο της ερώτησης-απάντησης μεταξύ κορυφαίου και χορωδίας, που αναπτύχθηκε στην Καραϊβική.

Moυσική με έντονο το ρυθμικό στοιχείο, το όνομά της ,"calypso", προέρχεται από την αφρικανική λέξη kaiso, που συνιστά ένα επιφώνημα χαράς και ενθάρρυνσης.

Με τζαζ επιρροές, μελωδικός τύπος με  ανάμικτα στοιχεία...εμφανές το γκόσπελ, μέσα στο οποίο μεγάλωσε ως νέγρα, η Μάγια...

Από την πίστη της στο θείο ξεκινά η ευαίσθητη στάση της προς το συνάνθρωπο, η αγέρωχη  στάση της προς τη ζωή...

"Δεν είναι δυνατόν να ξοδέψεις 

όλη σου την δημιουργικότητα. 

Όσο περισσότερη χρησιμοποιείς 
τόσο περισσότερη έχεις..."

Λιτό, ταπεινό το μνημόσυνο που τής ετοιμάσαμε και χωρίς φανφάρες, όπως αρμόζει σ' έναν σπουδαίο άνθρωπο...Τίποτε άλλο!
Μια ξεχωριστή προσωπικότητα, η Αγγέλου, φέρει μια μακρά πορεία φωτός...

Σοφία κανταριών, κάθε φράση της...
Η προτροπή της: "Ας προσπαθήσουμε να' μαστε ουράνιο τόξο στο σύννεφο κάποιου", δίνει έμπνευση για τη συνέχεια μιας καλύτερης και ουσιαστικότερης ζωής...

To κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό ποικίλης ύλης iporta.

Miles Davis: "Μάγος Έρωτας" από έναν ανεμοστρόβιλο...

"Τη χρονιά που γεννήθηκα το Σεντ Λούις χτυπήθηκε από ένα φοβερό ανεμοστρόβιλο που σάρωσε τα πάντα. Ο ανεμοστρόβιλος εκείνος μου άφησε κάτι από τη βίαιη δημιουργικότητά του. Χρειάζεται δυνατό φύσημα, ξέρετε, για να παίξει κανείς τρομπέτα. Πιστεύω στο μυστήριο και το υπερφυσικό, κι ένας ανεμοστρόβιλος είναι σίγουρα και τα δυο"..., διηγείται ο Μάιλς Ντέιβις στην αυτοβιογραφία του.
Κι όταν εκείνος έπαιζε την τρομπέτα του ήταν "ανεμοστρόβιλος". Κι ο ήχος ήταν και μυστήριος και υπερφυσικός.(tvxs.gr)


Θρύλος της τζαζ και της τρομπέτας, πρωτοπόρος του είδους, ο Μάιλς Ντέιβις γεννήθηκε σαν σήμερα, 26 Μαΐου  1926 και δίνει αφορμή να ακούσουμε "Μάγο Έρωτα"!
Να φλογιστούμε με το πάθος της ισπανικής μουσικής, που το ομώνυμο μπαλέτο του Μανουέλ ντε Φάγια, γεννά!

Δεξιοτέχνης της τρομπέτας ο Ντέιβις, σφράγισε ανεξίτηλα την ιστορία της τζαζ.Εφηύρε ένα πιο χαμηλότονο στυλ, υιοθετώντας το είδος της ήρεμης τζαζ, της καλούμενης "κουλ".

Mανουέλ ντε Φάγια

Η Έμπνευση:

Ασύλληπτης ομορφιάς η μουσική του Μανουέλ Ντε Φάγια στο "El Amor Brujo", περιγράφει τη φλόγα, τη ζάλη, την απογειωτική μέθη, που βιώνουν οι ερωτευμένοι που κινούνται μέσα στη σφαίρα του μαγικού, του υπερανθρώπινου, του ιδεατού, του αποθεωτικού!

[Θυμίζω πως η ιστορία αφορά στον κρυφό έρωτα της τσιγγάνας Καντέλα για τον Καρμέλιο, που δεν μπορεί να ευδοκιμήσει αφού παρεμβαίνει το φάντασμα του πρώην συζύγου της.
Ζητά από μια φίλη της να αποπλανήσει το φάντασμα, όταν οι δυο ερωτευμένοι δίνουν το πρώτο ερωτικό φιλί τους.
Ο σύζυγος-φάντασμα τους αφήνει να ζήσουν τον έρωτά τους].

Manuel de Falla: "El Amor Brujo-Cancion del fuego fatuo" :

Το ακούμε από την εκπληκτική Victoria de los Angeles:

Ο τζαζίστας Ντέιβις στα "Σκίτσα από την Ισπανία" εμπνέεται και από την κλασική μουσική. Πιο γνωστό το "Αdagio" από το "Κονσέρτο Αρανχουέθ" του Ροντρίγκο και το "Will-o'-the-wisp" από το "Μάγο Έρωτα" του ντε Φάγια.

Ακούστε την εκδοχή του Ντέιβις, όπου πατώντας στο "Canción del fuego fatuo" από το ΜΑΓΟ ΕΡΩΤΑ καταφέρνει να προσεγγίσει το φολκλόρ της Ιβηρικής μέσω της μελωδικής γραμμής των πνευστών(το φλούγκελχορν αποδίδει την κύρια μελωδία), που υποστηρίζονται από τον ρυθμό των κρουστών.

Miles Davis :"Will O' the Wisp":

Eνας εμβληματικός τζαζίστας, ο Μάιλς Ντέηβις, που κυριάρχησε στο είδος αφήνοντας το λαμπρό του  αποτύπωμα στον πολιτισμό της γενιάς του. Καινοτόμος και  δημιουργικός, εκείνο που θαυμάζω στον Ντέηβις είναι ο τρόπος να ενσωματώνει τεχνικές της κλασικής μουσικής στη τζαζ, με ένα ανυπέρβλητης ομορφιάς αισθητήριο!
Υποκλινόμαστε στο ταλέντο του, την τολμηρότητά του, την δια βίου πειραματική του διάθεση, όλα σπουδαία χαρακτηριστικά για έναν καλλιτέχνη, που τα θυμηθήκαμε λόγω της γενέθλιας επετείου του!

Νέα Υόρκη: Public Library (ταξιδιωτικό άλμπουμ)

 

Οι πύλες της για το κοινό άνοιξαν σαν σήμερα 23 Μαΐου 1911.
Πρόκειται για τη "Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης", την τρίτη μεγαλύτερη στην Β. Αμερική και μία από τις σημαντικότερες ερευνητικές βιβλιοθήκες του κόσμου, με σπάνια βιβλία -συγγράμματα, ανάμεσά τους η "ΒΙΒΛΟΣ του Γουτεμβέργιου".

Βρίσκεται στην 5η Λεωφόρο κι είναι επιβλητικό και μεγαλοπρεπές κτίριο σε στυλ Beaux Arts.
Η Βιβλιοθήκη δημιουργήθηκε από συγγραφικό υλικό των προγενέστερων Astor Library και Lenox Library.

Μασκότ της Βιβλιοθήκης αποτελούν τα δυο πέτρινα λιοντάρια που φρουρούν την είσοδό της, που προς τιμήν των ιδρυτών ονομάστηκαν Astor και Lenox, ονόματα που στην δεκαετία του 1930, την περιοδο της μεγάλης οικονομικής ύφεσης μετονομάστηκαν σε "Υπομονή" και "Σθένος" συμβολικά χαρακτηριστικά, που θα πρεπει να διαθέτουν οι Αμερικανοί για να αντιμετωπίσουν την κρίση.

Εκτός από τα λιοντάρια την υπέροχη πρόσοψη κοσμούν αλληγορικές φιγούρες της Ιστορίας, Θρησκείας, Ποίησης, Θεάτρoυ, Φιλοσοφίας...ενώ δεξιά και αριστερά δυο περίτεχνες κρήνες, η μια εκπροσωπεί την "Ομορφιά"(απεικόνιση μιας νεαρής γυνα;iκας ακουμπισμένης πάνω στον φτερωτό Πήγασο) και η άλλη την "Αλήθεια"(απεικόνιση ηλικιωμένης, σοφής αντρικής φιγούρας)

Σπουδαία στη Βιβλιοθήκη είναι κι η Συλλογή Drexel, ένα σύνολο χειρογράφων από την Αγγλία, που περιέχουν κατά κύριο λόγο φωνητική μουσική χρονολογίας περί το 1600.
Θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες πηγές για το αγγλικό κοσμικό τραγούδι του 17ου αιώνα, με ρεπερτόριο-μείγμα ιερής και κοσμικής μουσικής , που πιστοποιεί τη χρήση των βιβλίων για ψυχαγωγία και απόλαυση, παρά για λειτουργική χρήση.

Aνάμεσά τους και μια σειρά από μαδριγάλια για 5 φωνές του Orlando Gibbons με τίτλο:

  "The cries of London - Κραυγές του Λονδίνου":

Μικρής διάρκειας βίντεο με φωτογραφίες με μουσική υπόκρουση-μέρος της Συλλογής:

ΒΑΓΚΝΕΡ: "Ιπτάμενος Ολλανδός"

 

(Με αφετηρία την προσέγγιση του Dahlhaus και αφόρμηση τον Χάινε)

Γενέθλια επέτειος  του μεγάλου μεταρρυθμιστή του γερμανικού μελοδράματος, Ρίχαρντ Βάγκνερ σήμερα, σκέφτηκα να σάς καλησπερίσω με τον "ΙΠΤΑΜΕΝΟ ΟΛΛΑΝΔΟ" του.
Ένα έργο, το υλικό του οποίου(σύμφωνα με μαρτυρία του ίδιου του Βάγκνερ) αποτέλεσε το ξεκίνημα της "ποιητικής του σταδιοδρομίας" εγκαταλείποντας αυτή του "κατασκευαστή λιμπρέτων".
Θα στηριχτώ σε απόψεις του μεγάλου Βερολινέζου μουσικοκριτικού Καρλ Νταλχάους και το βιβλίο του: "Τα Μουσικά Δράματα του Ρίχαρντ Βάγκνερ", που είμαι σίγουρη πως οι περισσότεροι Βαγκνερόφιλοι θα το έχετε διαβάσει...

Καταλυτική υπήρξε για τον Βάγκνερ η εκδοχή που έδωσε στο μύθο ο Χάινε το 1834 στο βιβλίο του "Απομνημονεύματα του κυρίου φον Σναβελεμπόβσκι", την οποία ο Βάγκνερ εγκωμίαζε ως αληθινά δραματική.
Η όπερα, που έκανε πρεμιέρα στις 2 Ιανουαρίου 1843 στο Βασιλικό Θέατρο της Δρέσδης πραγματεύεται το θέμα της αγάπης και της λύτρωσης. Αποτελεί δε, το μέσο μεταστροφής του συνθέτη σε νέες αξίες και έννοιες και απαιτεί από το θεατή-ακροατή -όπως και στο αρχαίο δράμα- βαθιά προσέγγιση και ανάγνωση υψηλής αισθητικής.

Ο ΘΡΥΛΟΣ:

lbert Pinkham Ryder: "Flying Dutchman", Smithsonian

Ο θρύλος, φίλοι μου, σάς είναι σίγουρα γνωστός. Είναι η ιστορία του καταραμένου πλοίου, που δεν μπορεί να φτάσει στο λιμάνι του και από αμνημονεύτων χρόνων περιπλανιέται στη θάλασσα. Εκείνο το ξύλινο φάντασμα οφείλει το όνομά του στον καπετάνιο του, έναν Ολλανδό, που κάποτε είχε ορκιστεί σε όλους τους διαβόλους πως θα περνούσε από κάποιο ακρωτήρι, παρά τη θύελλα που λυσσομανούσε, ακόμα κι αν θα χρειαζόταν να ταξιδεύει στη θάλασσα μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία.

Ο Διάβολος το πήρε τοις μετρητοίς  και ο Ολλανδός πρέπει να περιπλανιέται , εκτός κι αν τον λυτρώσει  η πίστη μιας γυναίκας.
Ο διάβολος -βλάκας καθώς είναι- λέει ο Καρλ Νταλχάους στο βιβλίο του  δεν πιστεύει στην πίστη των γυναικών  και γιάυτο επιτρέπει στον καταραμένο καπετάνιο  να πιάνει στεριά κάθε 7 χρόνια.
Καημένε Ολλανδέ!!
Τού φτάνει η χαρά να λυτρώνεται κάθε τόσο και να ξεφορτώνεται την απελευθερώτριά του κι έπειτα να μπαρκάρει ξανά ...

"ΧΑΪΝΕ-ΒΑΓΚΝΕΡ, η βασική διαφορά"

Ο Νταλχάους στηρίζεται πάνω στην παράσταση που είχε δει στο Άμστερνταμ. Τού κάνει εντύπωση πως το έργο διακόπτεται από τη διήγηση μιας περιπέτειας με μια Ολλανδέζα Μεσσαλίνα.Ο Χάινε, λέει ο μουσικοκριτικός, διηγήθηκε την ιστορία, όχι για χάρη της ίδιας της ιστορίας, αλλά για χάρη της ειρωνικής αντίθεσης. Αποφασιστικής σημασίας για τον Βάγκνερ ήταν το μοτίβο του Χάινε, της λύτρωσης.Εδώ ο συνθέτης διαλύει την ειρωνία του ποιητή, πράγμα όχι σπάνιο, καθώς εκείνη την εποχή στα πλαίσια του κινήματος "Θύελλα κι Ορμή"  εξευγενίζεται το υλικό μιας τετριμμένης λαϊκής μπαλάντας.Το τραγικό γινόταν αντικείμενο παρωδίας, αλλά και το παρωδημένο αντιστρεφόταν σε τραγικό.
Ο Βάγκνερ απορρίπτει την παρωδία και δημιουργεί ένα δράμα με μια πολύπλοκη ίντριγκα. Αντί για το χιούμορ του Χάινε, ο συνθέτης επινοεί τη δραματική πλοκή.
Δίκαια ο "Ιπταμενος Ολλανδός" χαρακτηρίστηκε από τον Βάγκνερ "δραματική μπαλάντα"
Η Ζέντα υπόσχεται πίστη στο θάνατο...Κι ο Ολλανδός χρειάζεται αυτή την πιστη για να μπορέσει να πεθάνει...αρνιέται, ομως να μιλήσει για την αγάπη:

"Τη σκοτεινή φωτιά που νοιώθω εδώ να καίει

Αγάπη, ο δόλιος να την ονομάσω;

Μα , όχι! Είναι ο πόθος για τη σωτηρία

αν τέτοιος άγγελος το έφερνε να σωθώ"

Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ της ΖΕΝΤΑΣ-σύνδεση με Λόενγκριν:

Και η Ζέντα ξέρει πως η πίστη που ορκίζεται είναι μια θυσία...
Ο "Ιπτάμενος Ολλανδός" δεν ανήκει στην παράδοση της τραγωδίας, αλλά σε κείνη του μαρτυρικού δράματος, την πορεία του οποίου υπαγορεύει η απαρασάλευτη επιθυμία ενός ήρωα να θυσιαστεί.
Δηλαδή της Ζέντας, που λέει στην εκπληκτική άριά της: "Och sei's die dich durch ihre Trey-Ας είμαι εγω αυτη που με την πίστη θα σε λυτρώσει".
Ίσως να μην είναι τυχαίο που το μοτίβο της προέρχεται από το τέλος της μπαλάντας της Ζεντας, που ακούγεται στη 3η πράξη  κι είναι πυρήνας  ολόκληρου του έργου.
Η μπαλάντα αυτή δεν αποτελεί απλή αφήγηση, αλλά επίκληση για τον Ολλανδό, που τον κάνει να εμφανιστεί ολοζώντανος μπροστά της , όπως στον "Λόενγκριν" η αφήγηση του ονείρου της Έλσας φέρνει στη σκηνή τον Ιππότη των κύκνων...

Θα ακούσουμε τη "Μπαλάντα της Ζέντας" από μια κορυφαία ερμηνεύτρια, με καθαρότητα, όγκο  και συντριπτική δύναμη φωνης: Birgit Nilsson!
Την επιλέγω και επειδή πριν μερικές μέρες(17 Μαΐου) γιορτάσαμε τα 100 χρόνια από τη γέννησή της.

WAGNER: "Der Fliegende Hollander- Senta's Ballade" / Birgit Nilsson 

Ο Bάγκνερ  έγραψε τον Ιπτάμενο Ολλανδό το 1839. Μόλις είχε φύγει από τη Ρίγα της Λετονίας μετά από ποικίλες οικονομικές δυσκολίες και στη θάλασσα βίωσε ένα περιπετειώδες και επικίνδυνο ταξίδι. Μέσα στην τρομερή θαλασσοταραχή οραματίστηκε ένα μελόδραμα με το πλοίο-φάντασμα.
Ο γερμανός δραματουργός μάλλον αναγνώρισε τον εαυτό του στον αιώνιο περιπλανώμενο, δυστυχισμένο τυχοδιώκτη που δεν μπορεί να βρει ειρήνη...

Στην περίφημη, δημοφιλή εισαγωγή, η οποία αποτελεί μικρογραφία της υπόθεσης που διαδραματίζεται στη όπερα διακρίνουμε μια πρωτοκαθεδρία των πνευστών...Κόρνα και τρομπόνια εισάγουν την πρώτη απειλή, ενώ τα δοξάρια των τοξοτών σύρονται αγωνιωδώς...Με βαριές, μεγαλόπρεπες σχεδόν φοβιστικές φράσεις, καταφέρνουν να μεταφέρουν τον ακροατή καταμεσίς μιας άγριας καταιγίδας που μαίνεται στη θάλασσα!
Μια από τις συγκλονιστικότερες -πραγματικά- σκηνές καταιγίδας που αποτυπώνει η ευρηματικότητα, η επιδεξιότητα και πρωτοτυπία του Βάγκνερ!  

Wagner - Der fliegende Hollander, 'Overture' / Sir Georg Solti

H όπερα ολοκληρωμένη: