"Μουσικής ενδύματα στη Φλωρεντινή τραγωδία του Ουάιλντ"

(πηγή φωτο: scribd)

Γενέθλια του Όσκαρ Ουάιλντ σήμερα (16 Οκτωβρίου 1854), του μεγαλοφυούς ποιητή, δραματουργού, μυθιστοριογράφου και κριτικού.
Έτσι,  η έμπνευση της καλημέρας έρχεται "εις διπλούν" με κάτι δικό του.

Δεν είναι λίγες οι φορές που μεγάλοι της μουσικής τέχνης με πυρήνα κείμενά του έχουν δώσει πλήθος αριστουργημάτων (Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, Σαλώμη, Το αηδόνι και το τριαντάφυλλο, De Profundis...)

Σήμερα, ταξιδεύουμε στο χρόνο και το χώρο...Μεταφερόμαστε στη Φλωρεντία του 15ου αι., όπου ένας έμπορος ζει ευτυχισμένος με τη γυναίκα του, μέχρι που τούς επισκέπτεται ένας Φλωρεντίνος άρχοντας, φίλος του συζύγου... Η γυναίκα του εμπόρου δεν μπορεί να αντισταθεί, όταν ο νεαρός άρχοντας της εκμυστηρεύεται τον έρωτα του....Όταν ο σύζυγος  ανακαλύπτει την παράνομη σχέση, καλεί τον εραστή σε μονομαχία και τον σκοτώνει...
Η τραγική αυτή εξέλιξη αφυπνίζει τον έρωτα του ζευγαριού...
Ο Ουάιλντ κλείνει το θεατρικό του:

ΣΙΜΩΝΕΣ(σύζυγος):

Να, σαν το σκύλο πέθανε με γλώσσα

κρεμασμένη! Ναι, πέθανε! ο βουβός

ο ποταμός το λείψανό σου ας πάρει

να το ξεβράσει αφρόντιστο

κει πέρα στ' ακρογιάλι.

(Ο Φλωρεντίνος άρχοντας Γουίδος πεθαίνει. Ο σύζυγος Σιμώνες σηκώνεται και η γυναίκα του Βιάγκα θαμπωμένη έρχεται κοντά του με ανοιχτές αγκαλιές:

ΒΙΑΓΚΑ: Γιατί δεν μου' πες πως είσαι τόσο δυνατός;

ΣΙΜΩΝΕΣ: Γιατί να μη μού ειπείς πως είσαι τόσο ωραία;

(Τη φιλεί στο στόμα)

("Φλωρεντινή Τραγωδία": Όσκαρ Ουάιλντ, εκδ. Γκοβόστη, μτφ. Ν. Ποριώτης, σελ. 29-30)

Ο συγγραφέας στη "Φλωρεντινή Τραγωδία" (έργο, που άφησε ημιτελές), αναδεικνύει  έννοιες που προβληματίζουν τον άνθρωπο απ 'αρχής του κόσμου...
Τον  έρωτα, την απιστία, τα πάθη, τις ακραίες συμπεριφορές, το θάνατο, τη ματαιοδοξία και την απληστία.

***

1. Από τις σημαντικότερες όπερες των αρχών του 20ου αι. και με την υπογραφή του Αλεξάντερ Τσεμλίνσκι είναι η ομότιτλη "Eine florentinische Tragödie", το λιμπρέτο της οποίας στηρίχτηκε στη γερμανική μετάφραση του ομότιτλου θεατρικού του Όσκαρ Ουάιλντ.

Μάλλον όταν έγραφε την όπερα, ο Τσεμλίνσκι είχε κατά νου τη σχέση του με την Άλμα Μάλερ, την οποία ταύτισε προφανώς με το ρόλο της  Μπιάνκα της όπερας, που απατά το σύζυγό της ούσα σεξουαλικά (και όχι μόνο) δυσαρεστημένη από κείνον. Νοιώθοντας παραμελημένη και εγκλωβισμένη στον γάμο της, αφήνεται στην ερωτική δίνη...

Κάτι, που και οι κεραίες της Άλμα έπιασαν, και φυσικά δεν συγχώρησε ποτέ γι' αυτό τον πρώην εραστή της, Τσεμλίνσκι...

Η όπερα του Τσεμλίνσκι "Μια Φλωρεντινή τραγωδία έκανε πρεμιέρα στη Staatsoper της Στουτγκάρδης στις 30 Ιανουαρίου 1917.

Απολαμβάνουμε την εισαγωγή με τον υπότιτλο: "Ερωτικά παιχνίδια".
Η μουσική ακούγεται τραχιά, κοφτά, αγωνιώδης, απειλητική, με μια ηχητική σκληρότητα  που συναρπάζει τον ακροατή και τον προδιαθέτει συναισθηματικά για την ακόρεστη,  ερωτική συνάντηση εκτός ηθικού πλαισίου, που θα ακολουθήσει...

Alexander von Zemlinsky:"Μια Φλωρεντινή τραγωδία", εισαγωγή

2. Από το ίδιο θεατρικό "Μια Φλωρεντινή τραγωδία", εμπνέεται λίγα χρόνια νωρίτερα (1911) ο εικοσάχρονος Σεργκέι Προκόφιεφ τη μονόπρακτη όπερά του: "Maddalena", ένα μικρής έκτασης μελόδραμα της νεότητάς του, που πραγματεύεται το θλιβερό τρίγωνο αγάπης.
 

Οι χαρακτήρες της ιστορίας του Ουάιλντ αλλάζουν ως προς τα ονόματα (Μανταλένα ονομάζεται η άπιστη σύζυγος), που είναι  παντρεμένη με τον ζωγράφο Τζενάρο και ζουν όχι στη Φλωρεντία, μα στη Βενετία του 15ου αι. Μεταμφιεσμένη ερωτοτροπεί με τον φίλο του άντρα της Στένιο, κι εκείνος σαγηνεύεται από το μυστήριο που την περιβάλλει.
Τον πόθο του γι' αυτή τη γυναίκα εξομολογείται στο φίλο του, που έτσι αποκαλύπτεται η ταυτότητά της. Λόγοι τιμής ωθούν τον Τζενάρo να σκοτώσει τον Στένιο, αλλά τραυματίζεται θανάσιμα και κείνος.
Καθώς η Μανταλένα βλέπει και τους δυο νεκρούς, αναρωτιέται ποιον τελικά αγάπησε πραγματικά κι αναλογίζεται αν άξιζε για χάρη του έρωτα μια τέτοια συμφορά.
Έξαλλη τρέχει στο παράθυρο καλώντας σε βοήθεια, ισχυριζόμενη πως ένας ξένος σκότωσε τον άντρα της.

Ο Προκόφιεφ, αν και νεαρός, καταγράφει μοναδικά τις συναισθηματικές εξάρσεις των ηρώων του. Η ακρότητα του πόθου σε όλo το μεγαλείο της...
Στην τελευταία σκηνή η σωματική σύγκρουση των δυο ανδρών απεικονίζεται μαεστρικά με την ένταση να κορυφώνεται...Ο θάνατος φέρνει  απελπισία, συναίσθημα που κυριαρχεί...
Σκούρα ηχοχρώματα στην ενορχήστρωση του Προκόφιεφ αποτυπώνουν τη σκοτεινή πλευρά της ψυχής του ερωτευμένου, το "νοσηρό" ερωτισμό και τα επακόλουθά του, που δεν άφησαν αδιάφορο τον αντισυμβατικό Ουάιλντ.
Μετά την ηφαιστειακή μουσική λάβρα της σκηνής του φόνου, τα όργανα καταλαγιάζουν...
Η ηρεμία είναι φαινομενική προκειμένου να δοθεί ο χρόνος στον ακροατή να στοχαστεί...
Οι υψηλές κορώνες της Μανταλένας (3:56) εκθέτουν την εσωτερική της κραυγή ή η ηρωίδα του Ουάιλντ παραμένει γνήσια παραβατική, αποφασισμένη να μη συμφιλιωθεί με καμία εκδοχή ηθικής και αρμονίας;;;

Τελικά-για να χρησιμοποιήσω φράση του ίδιου του Ουάιλντ- ο άνθρωπος μπορεί να αντισταθεί στα πάντα, εκτός από τον πειρασμό του έρωτα;

 Sergey Prokofiev" "Maddalena"-Final scene

Νίτσε, με σεβασμό στη μουσική...

 

(πηγή φωτο: symphoniarevista)

"Το να γυρίσω την πλάτη μου στον Βάγκνερ ήταν για μένα πεπρωμένο... Tο να μ' αρέσει κάτι μετά αυτόν, νίκη.
Κανένας ίσως δεν παραμεγάλωσε τόσο επικίνδυνα με τη βαγκνερίτιδα... κανένας δεν αμύνθηκε πιο σκληρά εναντίον της, κανένας δεν χάρηκε τόσο πολύ που την ξεφορτώθηκε...
Μεγάλη ιστορία! Αν ήμουν μοραλιστής, ποιος ξέρει πώς θα την ονόμαζα! Ίσως αυτοϋπερνίκηση...Αλλά ο φιλόσοφος δεν αγαπάει τους μοραλιστές... δεν αγαπάει ούτε τις όμορφες λέξεις..."
(F. Nietzche)

[Το παραπάνω απόσπασμα, με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του φιλοσόφου Φρήντριχ Νίτσε (15 Οκτωβρίου 1844), που θαύμαζε ως είδωλό του το Ρ. Βάγκνερ αρχικά, κι εξηγεί στο "Νίτσε εναντίον Βάγκνερ" γιατί ο φιλόσοφος απογοητεύτηκε και διέκοψε τη φιλία μαζί του...]

Το σημείο τριβής τους ήταν ο Χριστιανισμός, με το ποτήρι να ξεχειλίζει μετά τον Βαγκνερικό , "Πάρσιφαλ", που τον υμνούσε...
Ετσι, ο φιλόσοφος στράφηκε προς Μπιζέ και Σούμπερτ.

Και για να προλάβω τους Βαγκνερικούς, εννοείται πως κανείς αντικειμενικά σκεπτόμενος μουσικόφιλος δεν γυρίζει την πλάτη στον μεγαλοφυή, χαρισματικότατο Βάγκνερ, δεν αμφισβητεί την πολυσχιδή προσωπικότητά του, (μουσικός, λιμπρετίστας, ποιητής, σκηνοθέτης, αρχιτέκτων κλπ...), κάποιες όμως από τις ιδέες του, ύψωσαν το κόκκινο πανί...

Όμως, σήμερα το θέμα μας είναι ο Νίτσε, που όπως θα γνωρίζετε, εκτός από άνθρωπος της διανόησης υπήρξε λάτρης της μουσικής, πιανίστας και συνθέτης!
Aσχολήθηκε με το πιάνο από μικρός και τις πρώτες συνθετικές του απόπειρες τις κάνει λίγο μετά τα δέκα.
Λίγο πριν τα δεκατέσσερα ο Νίτσε θα φιλοσοφήσει περί μουσικής, δείχνοντας το βαθύ του σεβασμό προς την τέχνη αυτή, λέγοντας:

"Είναι η τέχνη που οδηγεί τη σκέψη μας... μάς ανυψώνει, μας κάνει να στρέψουμε το βλέμμα ψηλά. Μας μιλά διεισδυτικά και καθορίζει τις πιο κρυφές ρωγμές της καρδιάς μας. Ενισχύει την ουσία της ύπαρξής μας και οδηγεί στο καλό και το αληθινό..." 

Ας απολαύσουμε μια σύνθεσή του για πιάνο από το "Albumblatt", που μεταφράζεται ως "άλμπουμ από φύλλα", ένας τίτλος που συνηθιζόταν μεταξύ των Γερμανών συνθετών για αέρινες, διάφανες συνθέσεις σύντομου χαρακτήρα.
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα του αυτοσχεδιαστικού ύφους του Νίτσε, που δεικνύει έναν άνθρωπο με οξυμένη αντίληψη της μουσικής σύνθεσης.

Friedrich Nietzsche: "Albumblatt"

"Εχω αναγκη η μελαγχολία μου να ακουμπήσει στην άκρη της τελειότητας.
 Γι' αυτό, υπάρχει η Μουσική..."

O μέγας φιλόσοφος, ων σπουδαστής του πιάνου βυθίστηκε κυριολεκτικά στον κόσμο του Μπετόβεν και του Σούμαν. Ακολούθησε τη μουσική με μια μοναχική αφοσίωση που θα ξεχώριζε αργότερα τα φιλοσοφικά του γραπτά. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας του συνέθεσε σονάτες, φαντασίες, καθώς και πιο φιλόδοξα έργα όπως μια Λειτουργία, ένα Χριστουγεννιάτικο Ορατόριο  κι ένα Miserere -εξαιρετικά ειρωνικό αλήθεια- από κάποιον που μελλοντικά θα δήλωνε πως "Ο Θεός είναι νεκρός"...

Στο μπλογκ υπάρχουν κι άλλα κείμενα για τον Νίτσε. Περιηγηθείτε!  

Ντεμπισί: Συνομιλία με το Μεγάλο κύμα...

 

"Μεγάλο Κύμα", γκράφιτι-Ολύμπια Ουάσινγκτον

Ο πόνος στη μέση, μα και ο καιρός δεν ενδείκνυνται για "βόλτα στη θάλασσα από την αυγή ως το απομεσήμερο"... κι έτσι, δεν έχει ούτε "παιχνίδια με τα κύματα"...
Όμως η "συνομιλία των κυμάτων με τον  άνεμο" έχει ήδη ξεκινήσει από ώρα και χαζεύω τις ατάκες τους...

"Η συνομιλία των κυμάτων με τον  άνεμο" είναι το 3ο και τελευταίο μουσικό σκίτσο του συμφωνικού ποιήματος "La Mer" του Κλωντ Ντεμπισί, που  έγραψε στις ακτές της Μάγχης , ταλαιπωρημένος από την κοινωνική κατακραυγή λόγω της σχέσης του με την Έμμα Μπαρντάκ.

Καθένα από τα μέρη του έργου πλάθει μια ηχητική εικόνα της θάλασσας...

1."Από την αυγή μέχρι το μεσημέρι στη θάλασσα "

2."Παιχνίδια κυμάτων" 

3."Συνομιλία του ανέμου με τη θάλασσα"

Στο 3ο μέρος, αφήνεσαι στην ηχητική έκρηξη...στην απειλή της καταιγίδας...στη βιαιότητα της θύελλας....
Δειλά, και μάλλον ελπιδοφόρα μια ηχητική νηνεμία κάνει την εμφάνισή της με κάποιο μικρής διάρκειας μοτίβο, ενώ η θύελλα που παραμονεύει ξεσπά και πάλι με επίμονες δοξαριές στα τοξοτά... Το τέμπο  που ακολουθείς είναι ζωηρό και θορυβώδες από τα τύμπανα και τις γκρανκάσες...
Το απαλό τραγούδι των Σειρήνων  εκμηδενίζεται μέσα σε μια κορύφωση χαράς. H πλούσια και υποβλητική απεικόνιση των μορφών της θάλασσας από το συνθέτη παραμένει ένα ιμπρεσιονιστικό ορόσημο,  κλασικό στο είδος της προγραμματικής μουσικής.

Εξώφυλλο "La Mer", 1η Έκδοση 1905

Το έργο έχει χαρακτήρα ιδιαίτερο, αφού ο δημιουργός του δεν εμπνέεται τόσο από τη φυσική όψη της θάλασσας, όσο από την εικαστική απόδοσή της.
Οι ιμπρεσιονιστικές "Θαλασσογραφίες" είναι εκείνες που δίνουν έμπνευση στον Ντεμπισί, όπως και δημιουργίες καλλιτεχνών της  Άπω Ανατολής,  στα πλαίσια του Ιαπωνισμού που στην εποχή του συνθέτη ήταν της μόδας.

Συγκεκριμένα το "Μεγάλο Κύμα" του Χοκουσάι, (γι αυτό άλλωστε και το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης της "Θάλασσας"  κοσμεί το έργο του ιάπωνα καλλιτέχνη.

Να θυμίσουμε πως ο Ντεμπισί αγαπούσε πολύ το υδάτινο στοιχείο και όταν ήταν μικρός είχε εκφράσει την επιθυμία να γίνει ναυτικός, όπως επίσης η εκτίμηση προς την τεχνική ξυλογραφίας ουκίγιο-ε και τον Χοκουσάι χρονολογείται από τα φοιτητικά του χρόνια, που σε παλαιοπωλείο της Ρώμης είχε ανακαλύψει ένα αντίγραφο του "Μεγάλου κύματος της Καναγκάουα", που μέχρι το τέλος της ζωής του κοσμούσε τον τοίχο στο σαλόνι του.

"Μεγάλο Κύμα", ΜΕΤ, φωτο Ε.Νούσα

Είχα τη χαρά το "Μεγάλο Κύμα", (μάλλον μια έκδοσή του) να τη θαυμάσω στη Νέα Υόρκη στο Μητροπολιτικό Μουσείο, ένα έργο, πολύ μικρών διαστάσεων, κάτι που δεν είχα κατά νου...που όμως με εντυπωσίασε φέρνοντας στη μνήμη μου, ακριβώς αυτό, την πρώτη έκδοση του εκληκτικού "La Mer"!

"Μεγάλο Κύμα", γκράφιτι-Ολύμπια Ουάσινγκτον

Το καλοκαίρι που μας πέρασε, το "Μεγάλο Κύμα" ορθώθηκε σαν τσουνάμι στον τοίχο μιας τοπικής Γκαλερί στην Ολύμπια της Ουάσινγκτον, και φυσικά δεν έχασα την ευκαιρία να φωτογραφηθώ, καθώς μού έφερε στο νου το ορχηστρικό αριστούργημα του Ντεμπισί και τη σαγήνη που τού ασκούσε η θάλασσα με την κίνηση και τη δύναμή της.

Ο Ντεμπισί σαν αυθεντικός ιμπρεσιονιστής "παίζει" με το ηχόχρωμα, τη διάθεση, την ατμόσφαιρα και τις αισθήσεις...Έχει σκοπό να προσελκύσει τα αισθήματα και όχι το πνεύμα.
Πρόκειται για ένα δονητικό, ταλαντευόμενο, λαμπερό ηχητικό τοπίο, που χαϊδεύει τις αισθήσεις, με το συνθέτη να χειρίζεται την ορχήστρα με λεπτότητα και ευρηματικότητα για να λάμψουν τα χίλια χρώματα της θάλασσας.

Η "Θάλασσα" έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 15 Οκτώβρη του 1905.

Ήταν από τα αγαπημένα έργα του Αρτούρο Τοσκανίνι, που το διηύθυνε αρκετές φορές στα χρόνια της Αμερικής. Μάλιστα είχε προτείνει την προσθήκη σαλπίγγων στην τελική κορύφωση, στο τελευταίο σκίτσο, κάτι που ο Ντεμπισί αποδέχτηκε.

Όμορφη μέρα, φίλοι μου, αφεθείτε στη μαγεία της μουσικής του Ντεμπισί, που αποκαλύπτεται στα μουσικά, θαλασσινά σκίτσα του, όπου κάθε ρυθμός και κίνηση της απεραντοσύνης της υδάτινης θεάς αντανακλάται στον παφλασμό της ορχήστρας.

Debbusy/Toscanini: "LA MER : Συνομιλία των κυμάτων με τον άνεμο" στο 15:36

NBC Symphony Orchestra(1950)

"Ο χαράκτης Τάσσος στη δισκογραφία της Μπέλλου"

 

"Στα έργα μου υπάρχει η ανθρώπινη οδύνη, αλλά και η αποφασιστικότητα…

Οι άνθρωποι που κινούνται στα έργα μου σηκώνουν το βάρος της σκλαβιάς και της τυραννίας. 

Αλλά είναι τόσο αλύγιστοι εκφραστικά, που δεν μπορούν παρά να μένουν όρθιοι ως το τέλος. 

Όρθιοι ακόμα κι όταν πέφτουν. Αυτό είναι το βαθύτερο μήνυμά μου…", 

λέει κάπου ο μεγάλος μας χαράκτης Αναστάσιος Αλεβίζος, γνωστός ως ΤΑΣΣΟΣ.

Ιδιαίτερα αναγνωρίσιμο και προσφιλές το προσωπικό του ύφος με τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
Απεικονίζει εργάτες της υπαίθρου, γυναίκες και άντρες του μόχθου, με τρόπο που παραπέμπει σε βυζαντινή τεχνοτροπία ή αρχαιοελληνικά μοτίβα.

Έργα επικής μεγαλοπρέπειας, που υμνούν τον ανθρώπινο αγώνα για μια κοινωνία, δίκαιη και δημοκρατική.

Τα έργα του, ιδιαίτερα εκείνα που φιλοτέχνησε στα χρόνια της Δικτατορίας έχουν  έντονο συμβολικό χαρακτήρα.

Η Μπέλλου με τον Τάσσο
(διαδίκτυο)

Συνεργάστηκε με τα ΕΛΤΑ (φιλοτεχνώντας γραμματόσημα), τον ΟΕΔΒ (εικονογράφησε πολλά σχολικά αναγνωστικά), αλλά και δισκογραφικές εταιρείες, όπως τη ΛΥΡΑ για τα εξώφυλλα σχεδόν όλων των δίσκων της Σωτηρίας Μπέλλου.
Ο χαράκτης ήταν προσωπική επιλογή της λαϊκής μας τραγουδίστριας. Ως αδάμαστη και ασυμβίβαστη προσωπικότητα, που τραγούδησε τον πόνο, τις αγωνίες, τις ελπίδες και την καθημερινή πάλη για βιοπορισμό, η μεγάλη ρεμπέτισσα "επέβαλλε" έναν δημιουργό που πρότασσε παρόμοια -με τα δικά της- πιστεύω και ιδανικά.

"Δεν θέλω βεντετίστικα καραγκιοζιλίκια. Για το εξώφυλλο θέλω πάντα Τάσσο...", έλεγε...

Οι δυο τους έσμιξαν στην ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί...να μη λυγίσει..
"Να παραμείνει όρθιος ακόμα κι όταν πέφτει", όπως πάντα υπογράμμιζε ο χαράκτης μας όταν αναφερόταν στο βαθύτερο μήνυμα των δημιουργιών του.

[Ο Τάσσος έφυγε σαν σήμερα 13 Οκτώβρη 1985]

Από αυτή τη σειρά δίσκων καλημερίζω με το τραγούδι "Αραμπάς περνά", σε στίχους Κώστα Μάνεση και μουσική του  Βασίλη Τσιτσάνη.

"Αραμπάς περνά
κι η σατράπισσα
που αγάπησα
είναι μέσα
αγκαλιάζεται
κι ούτε νοιάζεται
η μπαμπέσα

Αραμπάς περνά
με την βλάμισσα
που χαράμισα
την ζωή μου
με ρεστάρισε,
στραπατσάρισε
το τσαρδί μου

Αραμπάς περνά,
ωχ μανούλα μου
η καρδούλα μου
πώς χτυπάει
κι η σατράπισσα,
που αγάπησα
μ’ άλλον πάει"

Άρεσε πολύ αυτό το τραγούδι στον χαράκτη μας, Τάσσο, που πάντα ενόσω δούλευε έβαζε την κασέτα να παίζει και να ακούει ρεμπέτικα, που με το μοναδικό εκφραστικό της τρόπο απέδιδε η Μπέλλου...

"Αραμπάς περνά", ερμηνεία Σ.Μπέλλου-εικονογράφηση δίσκου:Τάσσος

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Με αφορμή τον Τάσσο μπορείτε να διαβάσετε και εδώ.

(ogdoo.gr/, ksm.gr)

Ντάριο Φο, η αγάπη για την όπερα...

 

"Να ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου η επιθυμία σου να γελάσεις, ξεσπάει από μέσα σου σα γιορτή,

η επιθυμία να παίξεις και να γιορτάσεις…"

(απόσπασμα από το θεατρικό του Ντάριο Φο: Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω)

Yπήρξε μοναδικός θεατράνθρωπος με μοναδική αντίληψη για την τέχνη, ως σμίλεμα ψυχής και νου κι ως γλώσσα αιχμηρότατη και καυστική, που μπορεί να διορθώσει, πλάσει, μεταμορφώσει, διυλίσει...
Ελεύθερη και ασυμβίβαστη η σκέψη του, η ματιά του καλλιτεχνική, μα κυρίως ανθρωπιστική, χειριζόταν το λόγο άλλοτε ειρωνικά, άλλοτε σαρκαστικά, πάντα όμως προς όφελος της ανθρώπινης ψυχής.

Ένας χρόνος χωρίς τον Ντάριο Φο...

Ο αγαπημένος, αντισυμβατικός και γνωστός για την εξαιρετική ευφυΐα του ιταλός καλλιτέχνης έφυγε πέρσι σαν σήμερα 13 Οκτώβρη πλήρης ημερών αφήνοντας φτωχότερο κατά πολύ τον κόσμο της Τέχνης!
Το θέατρό του λαϊκό, με κείμενα και παραστάσεις αποενοχοποιητικά...Μια αύρα σύγχρονου Διονυσιασμού, με τη χαρά της ζωής να κυριαρχεί.

Ακόμα θυμάμαι μια μαθητική παράσταση του "Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω", έργο, που σαν κείμενο, με συντάραξε! Τρομερά επίκαιρο, έργο που θίγει σημαντικά κοινωνικά προβλήματα με ένα ιδιόμορφο χιούμορ, σατιρίζει τα κακώς κείμενα και την ανάγκη του απλού ανθρώπου να απεγκλωβιστεί από τη θηλιά της κοινωνίας...
Είχα γελάσει πολύ, παρότι θίγονται τόσο σοβαρά θέματα, κι ας ήταν η παράσταση μαθητική...

Ναι, ο Φο, λάτρευε την κωμωδία και κυρίως την ιταλική, που τής έδωσε άλλη πνοή, έτσι δεν θα μπορούσε να τον αφήσει ασυγκίνητο ο συμπατριώτης του Τζοακίνο Ροσίνι, που έφερε την όπερα μπούφα στην πρώτη γραμμή.

Από τις ιδιαίτερες συνεργασίες του με την όπερα (και καθώς -θαρρεί κανείς- σύγχρονος κληρονόμος ενός μεσαιωνικού γελωτοποιού, τού άρεσε να χρησιμοποιεί τεχνικές της κομέντια ντελ' άρτε) ήταν με τις όπερα μπούφα του ιταλού συνθέτη.

Το 1992, στο 'Αμστερνταμ και για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Ροσίνι, σκηνοθετεί, σκηνογραφεί και κάνει τα κοστούμια στον "Κουρέα της Σεβίλλης".
Ο Φο έχει πει πως:

"O Ροσσίνι είναι ο μουσικός της διατροφής και της αγάπης. 

Συνθέτει μουσική πλούσια σε βότανα και αρώματα, όπου μπορεί κανείς να βρει ελιές, 

ντομάτες, ψάρια, δεντρολίβανο, ζουμερά σταφύλια κι ευωδιαστά τριαντάφυλλα, 

μα και γλυκό κρασί που σε μεθά μαζί με το γέλιο των κοριτσιών".

Αυτή η σύλληψη τον οδηγεί στην ιδέα να πλάσει στη σκηνή ένα χαρούμενο καρναβάλι.
Κι ενώ ακούγεται η ουβερτούρα, γεμίζει το θεατρικό σανίδι με γλεντζέδες καρναβαλιού, βγαλμένους λες απ'την παλιομοδίτικη, μα πάντα νοσταλγική Κομέντια ντελ άρτε...

Εκτός από το Ροσίνι είχε αναδιατάξει και την "Ιστορία του Στρατιώτη" του Στραβίνσκυ, που όπως είχε ομολογήσει όταν είχε πρωτοδεί το έργο, είχε συγκλονιστεί βαθιά, τόσο που να μένει άγρυπνος για μερόνυχτα.

(Σχέδια κοστουμιών του Ντάριο Φο για τους ρόλους της Rosina και του Basilio)

Aπό την συγκεκριμένη παραγωγή της όπερας, σε σκηνοθεσία-σκηνικά και κοστούμια του Ντάριο Φο, ακούμε την άρια του Basilio από την 1η πράξη: "η συκοφαντία είναι αγεράκι":

Ο αντισυμβατικός καλλιτέχνης καθόλη τη διάρκεια της ζωής του υπήρξε αναζητητής. Αναζητητής της προόδου και της καινοτομίας. Ως λάτρης της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης υπογράμμιζε τις αντιθέσεις και τις διαφορές μεταξύ των τάξεων.

Για το λόγο αυτό, απέφυγε τις επίσημες και κλασικές μορφές θεατρικής επικοινωνίας. Με προσωπικό, ιδιαίτερα νεωτεριστικό τρόπο, παρουσίασε ιστορικά γεγονότα με τη φωνή των αγράμματων και αδαών, χρησιμοποιώντας το "grammelot", μια γλώσ­σα που "ε­φηύ­ραν" οι η­θο­ποιοί της commedia dell’ arte, ένα αστείο μείγμα ιταλικών διαλέκτων και ξένων γλωσσών, ονοματοποιητικούς ήχους και φωνητικές προεκτάσεις, ως καθολική γλώσσα.

Ο λό­γος του Φο έρεε σαν ορμητικό ρυάκι, έτρεχε ακατάπαυστα χω­ρίς κο­μπιά­σμα­τα, που συνδυαστικά με την αρμονία των μιμητικών κινήσεων και μορφασμών του, ηχούσε σαν μουσικό κελάρυσμα και στ’ αυ­τιά του πιο α­νί­δε­ου θε­α­τή...

Dario Fo - Grammelot Blues:

Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

ΑΡΤΟΥΡ ΝΙΚΙΣ, ο κομψός μαέστρος με τα "ποιητικά μάτια"...

"Ο Arthur Nikisch διευθύνοντας", Robert Sterl
(Πηγή: pinterest)

"...Μετά την εισαγωγή της όπερας ο Πιοτρ Ίλιτς έσκυψε και είπε στον Ράινεκε:

-Ο νεαρός μαέστρος σας είναι θαυμάσιος! Είμαι καταγοητευμένος μαζί του!
Φαίνεται να ασκεί μια μαγική επίδραση στην ορχήστρα!
Θεέ μου και δεν κάνει σχεδόν τίποτε!
Ενώ, ένας γέρος αρχάριος όπως εγώ χτυπιέται και σπαρταρά , πηδά και χορεύει...
Αυτός αποφεύγει κάθε περιττή χειρονομία, παραμένει εντελώς ήσυχος, εξοργιστικά ήσυχος και συγχρόνως εξαναγκάζει την ορχήστρα να βροντά για λίγο όπως χίλιες σάλπιγγες από την Ιεριχώ και μετά πάλι ελαφρά να γουργουρίζει όπως...ένα περιστεράκι και να σβήνει με μια γλυκύτητα. 

Αυτό είναι να σού κόβει την ανάσα! Γνωρίζετε λοιπόν τι έχετε με αυτόν εδώ;

-Και βέβαια γνωρίζουμε! Ο Άρτουρ Νίκις είναι η περηφάνεια μας και η ελπίδα μας .

[...]Ο Νίκις παραμένει ολύμπιος!

Στο διάλειμμα οδήγησαν τον Νίκις στον Τσαϊκόφσκυ. 

Ήταν περίπου τριάντα ετών, λεπτός και ευαίσθητος.

Στο χλωμό του πρόσωπο έλαμπαν τα δυο του μάτια.

-[...]Αισθάνομαι ντροπιασμένος αγαπητέ μου, είπε ο Πιοτρ Ίλιτς.

Ναι, κάποιος σαν και μένα να τολμά να παρουσιάζεται κάνοντας το μαέστρο. 

Ενώ εσείς "πράγματι" είστε!!!..."

("Παθητική Συμφωνία", Κλάους Μαν-Εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, μτφ. Μ. Νικολάτου)

ARTHUR NIKISCH

Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους μαέστρους όλων των εποχών! Γεννήθηκε 12 Οκτωβρίου 1855  και θαυμάστηκε από τους Στοκόφσκι, Τοσκανίνι, Ράινερ, αλλά και Μπερνστάιν, που εν μέρει υιοθέτησε το στυλ των ματιών του.
Eίναι ο ούγγρος μαέστρος στον οποίο -όπως διαβάσατε στο απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Κλάους Μαν "Παθητική Συμφωνία"- υποκλίθηκε και ο ίδιος ο Τσαϊκόφσκυ!

Ο Νίκις υπήρξε  πρωτοπόρος του πόντιουμ! Χαρισματικός στη διεύθυνση ορχήστρας, ανέλυε βαθιά την παρτιτούρα, μα κυρίως αναδείκνυε πλήρως τις ηχητικές της ικανότητες!
Ο Ράινερ αναφέρει ότι από κείνον διδάχτηκε "πώς να χρησιμοποιεί τα μάτια για να οδηγήσει την ορχήστρα!"
Είναι γνωστό ότι η   επαφή με το βλέμμα και η έκφραση του προσώπου ήταν τα μέσα με τα οποία ο Νίκις επεδίωκε την επικοινωνία του με την ορχήστρα. Τα δυο "ποιητικά" του μάτια!





Ακόμα και ο μέγας βιολονίστας Carl Flesch, που φημιζόταν για την αυστηρή κριτική του χαρακτήρισε "αποκάλυψη" τον Άρτουρ Νίκις! Τον γοήτευε ο τρόπος που "αιωρείτο" η μπαγκέτα του, σαν παλέτα ενός μουσικού που "ζωγραφίζει στον αέρα τον ιμπρεσιονιστικό του πίνακα!...Ρυθμός, διαμόρφωση μουσικών φράσεων, μα κυρίως η δυναμική ήταν στοιχεία που αναδείκνυαν όλα τα μυστήρια και τα κρυμμένα μυστικά ανάμεσα στις νότες!"

Ο Νίκις ήταν ένας μάλλον μετρίου αναστήματος άνδρας, όμως εξαιρετικά κομψός εμφανισιακά.
Είχε περιποιημένο, μικρό μούσι αλλά πλούσιο μουστάκι και μαύρα, κυματιστά μαλλιά. Συχνά, κατά τη διάρκεια της δ/νσης η μπούκλα των μαλλιών του έπεφτε και μισοκάλυπτε τα μάτια του, κάτι που πρόσθετε ρομαντική αύρα στην εμφάνισή του.
Μάλιστα μερικοί από τους ανταγωνιστές του ισχυρίζονταν πως αυτό ήταν το κόλπο, που προβάριζε πριν από κάθε συναυλία του μπροστά στον καθρέφτη!

Όμως κάτω από την πλούσια φράντζα του εύκολα παρατηρούσες δυο μάτια ικανά να σε "υπνωτίζουν"!

Μέλη της ορχήστρας περιγράφουν πως είχε αξιοθαύμαστη τεχνική μπαγκέτας, την οποία κρατούσε σαν ιερό δοξάρι βιολιστή. Με το δεξί του χέρι κρατούσε πάντα το ρυθμό, ενώ το αριστερό του υποδείκνυε τη δυναμική. Συχνά, το στήριζε λίγο κάτω από τη μέση ή έβαζε μερικά δάχτυλα στην τσέπη του, παίρνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο μια πολύ κομψή στάση.

Εκείνο όμως που όλοι θαύμαζαν ήταν το περίφημο "Nikisch κρεσέντο"!!!
Σηματοδοτείτο, με το να σηκώνει το αριστερό του χέρι πάνω από το κεφάλι. Ακολουθούσε ο αντίχειρας με μια αέρινη κυκλική κίνηση...Το αριστερό του κατέβαινε σταδιακά μέχρι το στήθος...Τότε, ανασήκωνε τον αντίχειρα,  άνοιγε το μέσο δάκτυλο και κατέβαζε το χέρι ως τη μέση. Πολλές φορές φορούσε ένα διαμαντένιο δαχτυλίδι, που με τα φώτα της αίθουσας λαμπύριζε ακόμη περισσότερο. Η λάμψη του ήταν το σινιάλο στην ορχήστρα για το ηχητικό αποκορύφωμα!

Λέγεται πως κάποτε διευθύνοντας την "Παθητική Συμφωνία" του Τσαϊκόφσκυ συγχρόνισε τη λάμψη απ' το διαμάντι με την κρούση των κυμβάλων.

Σίγουρα είναι ένας μαέστρος που ανέδυε από την ορχήστρα του τους μεταξωτούς και βίαιους τόνους της, όλη τη διαβάθμιση από ένα ψιθυριστό πιανίσιμο ως το θορυβώδες φορτίσιμo.


Πατώντας εδώ μπορείτε να παρακολουθείστε ένα απόσπασμα ιστορικής αξίας από ένα φιλμ του 1913 όπου δείχνει τον Νίκις να διευθύνει Λιστ.


Ο Άρτουρ Νίκις τραγουδούσε πάντα τη μελωδία στα μέλη τη ορχήστρας με έντονο χρωματισμό της φωνής ώστε να εκφράζει το προσωπικό του συναίσθημα. Έπειτα γύριζε και τούς έλεγε: "Παίξτε τώρα, όπως το νοιώθετε εσείς..."

Ο Άρτουρ Νίκις πέθανε στις 23 Γενάρη 1922 στη Λειψία.

Αφού δεν υπάρχει δ/νση του Νίκις σε Τσαϊκόφσκυ, ας χαρούμε μια σπάνια ηχογράφηση της 5ης του Μπετόβεν, μια από τις πρώτες ολοκληρωμένες ηχογραφήσεις της συμφωνίας.

berliner-philharmoniker, rodoni.ch, allmusic, pinterest.

"Ένας Μότσαρτ, το αλάτι της στιγμής μου"

 

Κάθε φορά που γκρίζα σύννεφα  μαντρώνουν  τις σκέψεις και τη διάθεσή μου ανατρέχω σε ένα βιβλιαράκι, που διάβασα πρόπερσι το καλοκαίρι και από τότε το κουβαλώ σχεδόν πάντα μαζί μου-βοηθό στο γκρέμισμα κάθε μαυρίλας που θα τολμήσει να μουντζουρώσει την εύθυμη πολυχρωμία της καθημερινότητάς μου...

Το "Αλάτι της ζωής"-αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου- βραβεύτηκε ως ένα από τα πιο "αισιόδοξα" βιβλία  και κοντολογής μάς καλεί να αναρωτηθούμε "τι θα μάς έλειπε περισσότερο, αν ήταν να χαθεί για πάντα από τη ζωη μας;"

Η Φρανσουάζ Εριτιέ συνθέτει ένα μωσαϊκό μικρών "τίποτε", προσωπικών "μηδέν".
Δείχνει έναν άλλο τρόπο σκέψης, τον τρόπο να αναρωτηθείς ποιά και τι είναι η ομορφιά της δικής μας ζωής...
Μια απαρίθμηση, ένας κατάλογος, ένα εκτενής μονόλογος για τις αισθήσεις, τις συγκινήσεις, τις μικρές ή μεγαλύτερες απολαύσεις και χαρές, τις βαθιές απογοητεύσεις, ακόμη και τις οδύνες(κι αυτές είναι αλάτι, μια "νοστιμιά" στη μονοτονία και το βάλτωμα κάποιων περιόδων της  ζωής μας μερικές φορές)...Σε ασήμαντα, κοινά γεγονότα, χαραγμένα σαν εικόνα, ανεξίτηλα στην καρδιά και τη μνήμη..Μια ελαφράδα, μια χάρη, μια νοστιμιά, ...το αλάτι να σερβιριστεί και να φαγωθεί με ευχαρίστηση το πιάτο της ζωής.

Πόσος χρόνος μένει για να γευτεί κανείς το αλάτι της ζωής;
Οι διακοπές, το θέατρο, το σινεμά, κάποια συναυλία ή ζωγραφικές εκθέσεις, το διάβασμα ενός βιβλίου, οι περίπατοι στην εξοχή, η επίσκεψη σε ένα φίλο, τα ταξίδια, ο κήπος και η βεράντα μας, η μουσική, ακόμα και η γλυκιά απραξία ή η ονειροπόληση...
Πόσος χρόνος;
Μόλις μιάμιση ώρα καθημερινά...
Και οι περισσότεροι επιμηκύνουμε το χρόνο σε ανούσια, θαμπά και άγευστα, κλείνοντας την πόρτα στις απολαύσεις που λαχταρά η ψυχή μας...

Φίλοι μου, για να διατηρήσουμε την "νοστιμιά" είναι απαραίτητα τα κρυφά ρίγη των μικροαπολαύσεων...
Αντιγράφω από το "νόστιμο" βιβλιαράκι:

"...Αλάτι της ζωής είναι τα ξεκαρδιστικά γέλια, οι κουβεντούλες περί ανέμων και υδάτων...οι μπύρες στην μπάρα, το καφεδάκι στη λιακάδα, τα φιλικά παλέματα στ'αστεία, τα μακάρια δροσερά, φθινοπωρινά βράδια... να προσπαθείς να θυμηθείς λόγια παλιών τραγουδιών...να αναζητάς μυρωδιές ή γεύσεις..., το ξεφύλλισμα ενός άλμπουμ με φωτογραφίες,  να χτίζεις ένα σπίτι με τη φαντασία σου, να κουρνιάζεις στον καναπέ, , να σιγοσφυρίζεις με τα χέρια στις τσέπες..., οι απολαυστικές στιγμές σιωπής και μοναξιάς, τα φιλιά στο λαιμό, οι χαρούμενες παιδικές φωνές στο διάλειμμα, να μπουκώνεσαι με σοκολάτα, το πρωινό χουζούρι στο κρεβάτι...
...να περπατάς στην παραλία μια μέρα με δυνατό αέρα, να σε γοητεύουν οι Μπητλς ακόμα και σήμερα, ν'ακούς ευλαβικά μια σονάτα του Μότσαρτ..."

Ας ζούμε τις στιγμές με όλες μας τις αισθήσεις, φίλοι μου!...
Να βλέπουμε, να χαϊδεύουμε, να αγγίζουμε, να γευόμαστε, να μυρίζουμε, να ακούμε και να παρατηρούμε...
Ο κόσμος μας είναι νοστιμότερος μέσα από τις αισθήσεις...

...ν'ακούς ευλαβικά μια σονάτα του Μότσαρτ...ιδιαίτερα αν ξέρεις πως γράφτηκε για μια δεκατριάχρονη δεσποσύνη, φορτωμένη την ευαισθησία και τη νεανική ορμή ενός ταλαντούχου πλάσματος όπως ο Μότσαρτ!..
Με παραλήπτη μια γλυκιά, ολόχαρη "Τριανταφυλλένια"...

Η Ρόζα ήταν μαθήτρια του αυστριακού συνθέτη όταν ζούσε στο Μανχάιμ, κόρη του αρχιμουσικού της πόλης, η μεγαλύτερη από τα έξι παιδιά του, πλάσμα χαρισματικό και προικισμένο απλόχερα...
Βελουδένια, τρυφερή, φιλική, καλοσυνάτη, γενναιόδωρη σε αισθήματα, που ο Μότσαρτ προσπάθησε να περιγράψει στο Αντάτζιο της Σονάτας του αρ. 7.
Μιας Σονάτας με πολυάριθμες αντιθέσεις στη δυναμική, με τα forte και τα piano  ν' αναπνέουν τον ενθουσιασμό και τη νεανική αφέλεια της Τριανταφυλλένιας...

Μιας Σονάτας, που ακούω μόλις ευλαβικά κι απολαμβάνω, νοστιμίζοντας το "τώρα" της στιγμής μου...Εσείς;

Mozart: "Piano Sonata in C major- ΙΙ mov."

Στο πιάνο η κορυφαία Μιτσούκο Ουτσίντα, που έχει συνδεθεί με την ερμηνεία έργων Μότσαρτ.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Σαιν Σανς: γαλλική φινέτσα με Αιγυπτιακό άρωμα!

Καλημερίζω με άρωμα Ανατολής σε ύφος κλασικό
και με τη  γαλλική φινέτσα του Σαιν Σανς!

Γεννημένος  στις 9 Οκτωβρίου του 1835 στο Παρίσι, ο Καμίγ Σαιν-Σανς θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους γάλλους συνθέτες.
Ανατράφηκε από τη μητέρα και τη θεία του, αφού ο πατέρας του πέθανε λίγο πριν ο Καμίγ έρθει στη ζωή.
Η θεία του, καλλιεργημένη γυναίκα, τον πρωτοδίδαξε  πιάνο.
Σύντομα φάνηκε η ιδιοφυία του.
Λέγεται πως στα δυόμισι του χρόνια έπαιζε μελωδίες στο πιάνο και στα τρία του είχε ήδη συνθέσει το πρώτο του έργο.
Το 1856  κατέπληξε το ακροατήριο, προσφερόμενος να παίξει οποιαδήποτε από τις 32 σονάτες για πιάνο του Μπετόβεν από μνήμης.

Συνέβαλλε στη διάδοση της γαλλικής μουσικής και ενθάρρυνε τη σύνθεση και την παρουσίαση έργων Γάλλων συνθετών.
Ο 40χρονος Σαιν-Σανς το 1875  παντρεύτηκε την 19χρονη Μαρί Τριφό και απέκτησαν 2 γιους.
Η μοίρα όμως χτύπησε άδικα το συνθέτη, ο οποίος σε διάστημα έξι εβδομάδων έχασε και τα δυο του παιδιά, γεγονός για το οποίο έριξε ευθύνες στη γυναίκα του, λόγος, που την εγκατέλειψε.
Από τότε έζησε μόνος  με  παρηγοριά τη μουσική, τα σκυλιά και τα ταξίδια του.

Στο ταξίδι του στη νότια Αμερική εμπνεύστηκε τον εθνικό ύμνο της Ουρουγουάης.

Αγαπούσε τα εξωτικά μέρη της Ανατολής. Oι φίλοι του στο Παρίσι τον αποκαλούσαν "πουλάκι του χιονιού", καθώς τους χειμώνες του άρεσε να φεύγει από το Παρίσι για πιο ζεστά κλίματα. Αγαπημένοι του προορισμοί  ήταν η Αίγυπτος και η Αλγερία.

Το χρώμα και η αρχαία μουσική τους, ενέπνευσαν στον Σαιν-Σανς αρκετά έργα όπως η Αλγερινή Σουίτα  και το Κοντσέρτο για πιάνο αρ.5 “Αιγυπτιακό”.
Λάτρης της επιστήμης της Αρχαιολογίας χαιρόταν να επισκέπτεται τα αρχαία μνημεία της χώρας και να εμπνέεται απ'αυτά. Ο ενθουσιασμός του ήταν απερίγραπτος ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη στο  ναό του Καρνάκ του Λούξορ.

Ο συνθέτης με τον αιγυπτιολόγο, Georges Legrain, στο Καρνάκ
(πηγή: egyptophile)

Στο μεγαλειώδες Κοντσέρτο για πιάνο αρ.5 , το επονομαζόμενο “Αιγυπτιακό”, ο συνθέτης μιμείται το κόασμα των βατράχων και τον ήχο των γρύλλων, που άκουσε στο Νείλο, ένα ερωτικό τραγούδι της φυλής Νουμπιάν, που αποδίδει με τρέμολο στα έγχορδα και στο φινάλε  τη στροφή των ελίκων του πλοίου.

Οι κριτικοί  χαιρέτισαν το έργο ως "ένα έργο φαντασίας διακοσμημένο και χρωματισμένο με πορφυρό Ανατολής".

Σε μορφή σονάτας, με πιο ελεύθερη δομή.
Με μέρη, που λέγεται πως αντανακλούν την ευτυχία του συνθέτη που βρίσκεται στην Ανατολή, αν και ο ίδιος δήλωνε πως αντανακλούσε ένα ταξίδι στη θάλασσα.
Στην πρεμιέρα, που είχε ενθουσιώδη υποδοχή, στο πιάνο ως σολίστ εμφανίστηκε ο ίδιος ο συνθέτης. 

Το πρώτο θέμα allegro, απλό με ζωντανό ύφος, σε χορευτικό ρυθμό, κάπως κωμικό, τρέχει πάνω και κάτω στο πληκτρολόγιο του πιάνου.

Το δεύτερo θέμα andante, κινείται σε μια πιο λυρική  ιδέα, μελαγχολική...
Η ασυνήθιστη ενορχήστρωση του συνθέτη παραπέμπει στο εξωτικό στοιχείο.
Ιδιαίτερα στο συνδυασμό των κεράτων και πιάνου, καθώς και η έκφραση των κυματισμών του νερού μέσω της άρπας.

Στο τρίτο μέρος molto alegro, η ιλιγγιώδης κίνηση στα πνευστά και έγχορδα  αλληλεπικαλύπτονται, δημιουργώντας  ένταση και οδηγώντας έξυπνα σε ένα θριαμβευτικό φινάλε!

Απολαύστε το!

Vardabet Komitas, ένας παθιασμένος εκπρόσωπος της Αρμένικης μουσικής

 "Ο Κομιτάς στο πιάνο", Sarkis Muradyan 
(Πηγή: artinvestment)

Ένας από τους μεγαλύτερους Αρμένιους συνθέτες γεννήθηκε σαν σήμερα, 8 Οκτωβρίου 1869, ο Σογομόν Σογομονιάν ή περισσότερο γνωστός ως Κomitas.
To όνομα Komitas είναι όνομα καθολικού επισκόπου που δόθηκε στον Σογομόν, όταν αποφοίτησε από το Ιεροδιδασκαλείο. Αργότερα πήρε τον τίτλο του "λόγιου ιερέα" ή στα αρμένικα: "Vartabed".


O Σογομόν Σογομονιάν υπήρξε εκτός από ιερέας, και συνθέτης, χοράρχης, συλλέκτης, εθνομουσικολόγος, μουσικοπαιδαγωγός. Πολλοί τον θεωρούν ως τον ιδρυτή της σύγχρονης αρμενικής κλασικής μουσικής.

"Komitas", Panos Terlemezian

Αρχικά είχε σπουδάσει εκκλησιαστική και λαϊκή μουσική, τις οποίες θεωρούσε κοινής ρίζας. Οι σπουδές του τον φέρνουν στο Βερολίνο, όπου έρχεται σε επαφή με την πολυφωνία και το ύφος της Ευρωπαϊκής μουσικής. Σπούδασε Ανώτερα θεωρητικά, σύνθεση, πιάνο και όργανο. Επίσης πήρε μαθήματα τραγουδιού καλλιεργώντας μια όμορφη φωνή βαρύτονου.
Ταυτόχρονα, ο Κομιτάς προετοιμαζόταν για μαέστρος, έτσι συμμετείχε σε πρόβες της Συμφωνικής ορχήστρας και πρόβες όπερας. Παρακολούθησε επίσης διαλέξεις για Φιλοσοφία, Ιστορία της Τέχνης, Ιστορία της Μουσικής και Γενική Ιστορία.

Κατά τη διάρκεια της μελέτης του είχε την ευκαιρία να "επικοινωνήσει" με την ευρωπαϊκή μουσική, εμπλουτίζοντας συνεχώς τις γνώσεις και στη μουσικοκριτική. Πραγματοποίησε διαλέξεις με τον επιφανή καθηγητή της Βερολινέζικης Μουσικής Ακαδημίας Richard Schmidt να παρατηρεί πως "ο Κομιτάς ήταν ένας παθιασμένος εκπρόσωπος της Ανατολής, έτοιμος να χύσει αίμα για κάθε νότα της".


Η προσφορά του στη διατήρηση του Αρμένικου μουσικού πολιτισμού είναι ανεκτίμητη, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής του δεν είναι πρωτότυπη, αλλά πολυφωνική επεξεργασία των μονοφωνικών παραδοσιακών Αρμένικων μελωδιών.
Ο Κομιτάς έγινε το σύμβολο της τραγικής ιστορίας της Αρμενίας. Το έργο του μεταφέρει την πνευματικότητα του αρμενικού λαού με εκπληκτική ακρίβεια.
Κατά την Γενοκτονία των Αρμενίων, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στην Ανατολία. Μια εμπειρία τραυματική, που του προξένησε ψυχική διαταραχή. Νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρικές κλινικές και πέθανε σε ψυχιατρικό ίδρυμα το 1935.
Έχοντας ζήσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 κατατάσσεται μεταξύ των Αρμενίων μαρτύρων της γενοκτονίας.

"Κomitas", Yeghishe Tadevosyan

O πιο γνωστός Αρμένιος συνθέτης, Αράμ Χατσατουριάν, συνήθιζε να λέει πως ο συμπατριώτης του, Κομιτάς:

"Έθεσε τις βάσεις για την κλασική παράδοση της Αρμενίας.

Ως συλλέκτης και ενορχηστρωτής λαϊκών τραγουδιών, έκανε για την Αρμενία αυτό που έκανε ο Μπέλα Μπάρτοκ για την Ουγγαρία,

μετατρέποντας το απλό υλικό σε μαγευτικά εκλεπτυσμένη πολυφωνία".

Ο δε γάλλος ιμπρεσιονστής Κλωντ Ντεμπισί το 1906 μετά από συναυλία του Κομιτάς στο Παρίσι, φανερά εντυπωσιασμένος και συγκινημένος γονάτισε και φίλησε τα χέρια του Αρμένη μουσικού λέγοντας:

"Υποκλίνομαι στη μουσική σας μεγαλοφυΐα !

Σάς αξίζει η αναγνώριση ως μεγάλος συνθέτης"

"Ο Κομιτάς είναι το καμάρι του λαού μας, το έργο του είναι ο ανεξάντλητος εθνικός μας πλούτος ... Έθεσε τα θεμέλια τoυ μουσικού μας πολιτισμού...
Η ζωή του ασκητική, αφοσιωμένη στον αρμένικο λαό, του οποίου το μέλλον πίστευε λαμπρό! Με το έργο του  έφερε στο φως την βουβή διαμαρτυρία και οργή εκείνων,
που καταπιέστηκαν στο σκοτάδι των αιώνων ",

θα πει ο μεγάλος Αρμένιος  ποιητής , πεζογράφος, μεταφραστής και  Ακαδημαϊκός,  Avetik Isahakyan.

Από τους "7 Χορούς για πιάνο" του Κοmitas θα ακούσουμε το "Shushiki".

Aναφέρεται σε παραδοσιακό, Αρμένικο ζευγαρωτό χορό. 

Εκτελεί η Khatia Buniatishvili:

 

Και σε μεταγραφή για κουαρτέτο εγχόρδων:

Άλφρεντ Τέννυσον: "Του ρόδου η ψυχή"

 

(Στη μνήμη του Άλφρεντ Τέννυσον, που πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 6 Οκτωβρίου 1892)

Στους σημαντικότερους Άγγλους ποιητές, εκπροσώπους της βικτωριανής ποίησης, αναμφισβήτητα συγκαταλέγεται και ο Άλφρεντ Τέννυσον.

Στα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα, η ποίησή του επηρεάστηκε από το ρομαντισμό του Λόρδου Βύρωνα και του Τζων Κητς. Αργότερα όμως κατάφερε να παντρέψει το ρομαντισμό με τη φιλοσοφία και τους βαθύτερους πόθους του αιώνα του.

Η επιτυχία ήταν μεγάλη σε κοινό και κριτικούς και η βασίλισσα Βικτωρία για τα γραπτά του τού απένειμε τον τίτλο του "poet laureate-δαφνοστεφούς ποιητή", ενώ  το 1884 τού αποδόθηκε ο αριστοκρατικός τίτλος ευγενείας του λόρδου.

To "Maud" ήταν το πρώτο ποίημα μετά την απονομή του τίτλου που έγραψε ο Τέννυσον και το  εμπνεύστηκε από την Charlotte Rosa Baring, που ζούσε στο Lincolnshire, σε μια έπαυλη περιβαλλόμενη από έναν θαυμάσιο, γεμάτο χρώματα και ευωδιές, κήπο, την περιγραφή του οποίου δίνει ανάμεσα σε άλλα στις ποιητικές του αράδες...

 

Alfred  Tennyson: "Maud" 

Γουοτερχάουζ: "My sweet rose ή του ρόδου η ψυχή"

Έλα στον κήπο, Μωντ, τώρα μακρυά
η μαύρη Νύχτα-νυχτερίδα έχει φύγει.
Έλα στον κήπο, Μωντ, η μοναξιά
στου κήπου σου την θύρα με τυλίγει,
σκορπά τ’αγέρι παντού ρόδων ευωδιά
και τ’άρωμα απ’τ’αγιόκλημα με πνίγει.

Έλα,τώρα αυγής αύρα φυσά,
τ’άστρο του Έρωτα, σε νύχτας μεσημέρι,
στο φως να σβήνει αρχίζει,π’αγαπά,
σε ουρανού ασφόδελων παρτέρι,
στου ήλιου το φως να σβήνει, π’αγαπά,
κι’απ’το δικό του να πεθαίνει χέρι.

Τα ρόδα άκουγαν στο κράτημα της νύχτας,
το φλάουτο, το μπάσο, το βιολί.
Στα βήματα των χορευτών της πίστας
σιγότρεμε του περβαζιού το γιασεμί,
Είπα στο κρίνο:-Ένας είν’μονάχα
που με αυτόν μπορεί η καρδιά της να χαρεί.

Οι χορευτές θα την αφήσουν τάχα;
Απ’το παιγνίδι, τον χορό’χει κουραστεί.
Στην φεγγαρόδυση μισοί φυγάν μονάχα
κι’άλλοι μισοί με της ημέρας την αυγή,
πνιχτά στην άμμο, δυνατά στην πέτρα
η τελευταία άμαξά τους αντηχεί.

-.Γοργά η νύχτα φεύγει, είπα στο ρόδο,
με φασαρία, γλεντοκόπι και κρασί.
-Τι αχ! είν’τούτα εραστή, μικρέ μου λόρδε,
για κάποια που ποτέ δεν θά’χεις σύ;
Παρά εγώ, παρά εγώ! κι’ώμοσα τότε
-Δική μου πάντα και γιά πάντα θά’ναι αυτή..

Και μπήκε στο αίμα μου του ρόδου η ψυχή,
-από την σάλα μουσικής βαρειά ηχώ-
κι’εκεί στου κήπου σου την λίμνη ώρα πολλή
του ρυακιού αφουγκραζόμουν το νερό
από την λίμνη στο λειμώνα.. κι’από’κεί
στο δάσος μας.. το απ’όλα πιο ακριβό...

Ο βρετανός ζωγράφος Τζον Γουίλιαμ Γουοτερχάουζ, όταν διάβασε αυτό το γεμάτο ευαισθησία, τρυφερό και ρομαντικό ποίημα του Τέννυσον εμπνεύστηκε τον πίνακά του: "My Sweet Rose ή Του ρόδου η ψυχή", ένα από τα πιο διάσημα έργα του.
Ο ζωγράφος συγκινηθηκε από την περιγραφή της τραγικής αγάπης του νεαρού άνδρα για την πλούσια κόρη, που η μοίρα δεν τους ήθελε μαζί. 
Ο καλλιτέχνης απομονώνει τη φράση του ποιήματος και δίνει την ξέχειλη τρυφερότητας και ρομαντισμού εικόνα του:

 "...και μπήκε στο αίμα μου του ρόδου η ψυχή..."

Και συνεχίζει ο ποιητής:

Τόσο γλυκό το πέρασμά σου απ’τον λειμώνα

"Maud in the garden", από εικονογράφηση του βιβλίου
από την Eleanor Fortescue-Brickda

που σαν ο άνεμος του Μάρτη αναστενάζει
βιολέτες μπλέ, όπώς τα μάτια σου, στο χώμα
των φίνων αχναριών σου ‘κείνος βάζει,
ως της κρυφής μας της αγάπης την κρυψώνα
στης Παραδείσου των κοιλάδων το περβάζι.

Της ακακίας τα κλαδιά ακινητούσαν,
λευκά λουλούδια της δεν έπαιρνε αέρας.
Στην λίμνη οι λευκανθοί της σάν σκορπούσαν
λαγοκοιμόνταν τα ηράνθεμα της σέρας..
Όμώς μ'εμέ τα ρόδα αγρυπνούσαν,
τι γνώριζαν τον λόγο σου σε μένα,
οι κρίνοι και τα ρόδα πως πονούσαν,
προσμέναν την αυγή ..προσμέναν σένα!

Του μπουμπουκόκηπου των ροδοκοριτσιών
ρόδων βασίλισσα έλα εδώ, οι χοροί τελειώσαν
Σε σατέν λάμψη.. μαργαριταριών..
κρίνα και ρόδα εσέ βασίλισσα ωμόσαν.
Μικρό κεφάλι, μέσ’την λάμψη των μαλλιών,
βγες,γίνε ήλιος , για τα άνθη που νυχτώσαν!

Δες! Έχει ένα υπέροχο κυλήσει
δάκρυ στην θύρα ,από του πάθους το λουλούδι.
Η περιστέρα, η αγαπώ μου δεν θ’αργήσει,
έρχεται η μοίρα, η ζωή μου, το τραγούδι.
Το κόκκινο το ρόδο:- "Είναι κοντά!,'Είναι κοντά!"
λέει και τ’άσπρο κλαίει:- ‘Έχει αργήσει!’
"Ακούω!ακούω!" λέει το δελφίνιο πνιχτά,
το κρίνο:- "Καρτερώ! 'χει ψιθυρίσει"

Έρχεται η δική μου, η γλυκειά μου,
αερικού βηματισμό, όπως εκείνης,
θά’κουγε και θα χτύπαγε η καρδιά μου,
κι’αν χώμα ήταν χωματένιας κλίνης,
την σκόνη της θα άκουγε η δικιά μου,
έναν αιώνα και αν ήμουνα νεκρός,
κάτ’απ’τα πόδια της θα τρέμιζε η καρδιά μου,
σαν ερυθρός και πορφυρός θα’βγαινε ανθός!"

(Μτφ: Μ.Ελμύρας, από stixoi.info )

***

Τη δραματικότητα και ανησυχία των στίχων μεταφέρουν με τις μελωδίες τους αρκετοί συνθέτες:

• Το ποίημα ενσωματώνεται στη Συλλογή "Τραγούδια από δημοσιευμένα γραπτά του Άλφρεντ Τέννυσον" την οποία μελετά ο Ζυλ Μασνέ και επιλέγει ορισμένες στροφές του από το "Έλα στον κήπο, Μωντ" για να μελοποιήσει. Η σύνθεση του 1880 για φωνή και πιάνο προκάλεσε αίσθηση, με το συνθέτη να μετουσιώνει μουσικά το δραματικό περιεχόμενο του κειμένου υποβάλλοντας την ζοφερότητα των εικόνων, ενώ ως δημιουργία χαρακτηρίστηκε εκστατική, περίσσεια λυρισμού...
  
  
  

Jules Massenet: "Come into the garden, Maud":

• Michael William Balfe και Arthur Somervell ...

O ιρλανδός Michael William Balfe, γνωστός βιολιστής και συνθέτης οπερών και λήντερ υπήρξε ένα παιδί-θαύμα, που ξεχώρισε για τη μνήμη και το μουσικό του αυτί, την δεξιοτεχνία του στο βιολί και την μελωδική του ευρηματικότητα! Λέγεται πως έξι χρονών και με ελάχιστα μαθήματα βιολιού συνέθεσε μια  polacca για μπάντα, η οποία εκτελέστηκε με μεγάλη επιτυχία, καθιστώντας τον Balfe  μια μικρή διασημότητα.

Ο άγγλος Sir Arthur Somervell θεωρείται ο πιο επιτυχημένος  συνθέτης τραγουδιών μετά τον Hubert Parry  την περίοδο αναγέννηση της αγγλικής μουσικής(1890-1900).

1. Alfred Tennyson: "Come into the garden, Maud, M. W. Balfe
Eρμηνεύει ο άγγλος τενόρος Heddle Nash και στο πιάνο συνοδεύει ο Gerald Moore:

 2. Alfred Tennyson: "Come into the garden, Maud", Arthur Somervell:

Άγιος Φραγκίσκος: Το κήρυγμα στα πουλιά...

 

«St. Francis Preaching to the Birds», Giotto

«…από τη γης όπου πατούσαν τα πόδια του, ίσαμε το κεφάλι του, το μπόι του ήταν κοντό, μα από το κεφάλι κι απάνω, το μπόι του ήταν θεόρατο. […]
Και τα μάτια του μεγάλα αμυγδαλάτα, κατάμαυρα…Έλεγες: μάτια πιο ήμερα, πιο βελουδένια δεν είδες ποτέ…
Το πρωί όταν ξημέρωνε κι άρχιζαν πάλι τα πουλιά να κελαηδούν ή όταν καταμεσήμερα βυθίζουνταν στον δροσάτο ίσκιο του δάσου, ή τη νύχτα, κάτω από τ'άστρα ή στο φεγγαρόφωτο, ανατρίχιαζε από αφράτη ευδαιμονία, με κοίταζε, τα μάτια του ήταν γεμάτα δάκρυα.
-Φράτε Λεόνε, μου λεγε, αδερφέ μου, τί 'ναι ετούτο το θάμα; Τι πρέπει λοιπόν να΄ναι Αυτός που έπλασε μιαν τέτοιαν ομορφιάν ;Πώς να Τον πούμε;
-Θεό , αδερφέ Φραγκίσκο, του αποκρίθηκα…
-Όχι Θεό,…Πατέρα!»

(Ο Φτωχούλης του Θεού, Ν.Καζαντζάκης-απόσπασμα)

Στον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης αναφέρεται το παραπάνω απόσπασμα που το διάλεξα και το στέλνω μαζί με την καλημέρα μου, φίλοι μου, μια και σήμερα 4 Οκτώβρη η Καθολική Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του Αγίου Προστάτη της Φύσης και των Ζώων.

Σε μια σπάνια συλλογή μύθων του 13ου αιώνα, με τίτλο «Τα Μικρά Λουλούδια του Αγίου Φραγκίσκου», αναφέρεται πως βαδίζοντας κάποια μέρα στην εξοχή ο Φραγκίσκος με άλλους μοναχούς είδε ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα πολυάριθμα, κάθε λογής πουλιά.
Ζήτησε στους υπόλοιπους να προχωρήσουν ενώ εκείνος θα στεκόταν σιμά στο φτερωτό κοπάδι... Περπάτησε, στάθηκε ανάμεσά τους κι άρχισε να τους κηρύττει το Λόγο του Θεού.
Τα κουρνιασμένα στα δέντρα, πουλιά, αντί να πετάξουν και να φύγουν μακριά τρομαγμένα, μαζεύτηκαν γύρω του ν' ακούσουν το Θείο λόγο Του, που τούς είχε μαγέψει...

Αυτός ο θρύλος ενέπνευσε τον Φραντς Λιστ, να συνθέσει το πιανιστικό του έργο: «Legend N.1: Κήρυγμα στα Πουλιά», πρώτο μέρος των «Deux Légendes», που γράφτηκαν περί το 1865, εποχή που ο Λιστ ήταν συνεπαρμένος από εντονη θρησκευτικότητα, που οφείλεται και στον ξαφνικό θάνατο της κόρης του, Μπλαντίν. Απώλεια, που τον οδήγησε σε υπαρξιακή αναζήτηση...
Πήγε στη Ρώμη ..Επισκέφτηκε τον Πάπα και τελικά έγινε δεκτός στις κατώτερες βαθμίδες της ιεροσύνης…Το 1865, έγινε αββάς.
Τότε είναι που μελετά Βίους Αγίων, ανάμεσά τους κι ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης.

Το επεισόδιο με τον άγιο να κηρύσσει στα πουλιά, εμπνέει στον Λιστ ένα αριστούργημα προγραμματικής μουσικής.
Στα τρίηχα και τις τρίλλιες στην αρχή του έργου εύκολα κανείς μπορεί να διακρίνει τα τσιμπήματα και τα κελαηδίσματα των φτερωτών υπάρξεων, που καθηλώνονται από τα λόγια του Αγίου προστάτη τους, ο οποίος σκιαγραφείται μουσικά στο μεσαίο, με εμφανή την επισημότητα, τμήμα του έργου.

Δομικά η σύνθεση χτίζεται από:

Εισαγωγή(τσίμπημα των πουλιών),
Έκθεση (είσοδος του Αγίου Φραγκίσκου),
Ανάπτυξη και μια μικρή coda.

Επιλέγω να το ακούσουμε από τον Βίλχελμ Κεμπφ. Μπορεί να μην είναι ο κατεξοχήν Λιστ-ικός ερμηνευτής, όμως σε αυτή την ηχογράφηση, παρότι είχε ξεπεράσει τα 80 χρόνια του, εκτιμώ πως κυριαρχεί στο πληκτρολόγιο με το λεπτό του ρουμπάτο...
Παίζει με την ευγένεια και την ποίηση που απαιτεί αυτό το έργο. Ένας γητευτής των πλήκτρων, που με τα μαγικά του ξόρκια αναδύει την εικόνα, περιγράφει τη σκηνή, που ο συνθέτης ως εσωτερική ανάγκη του δημιούργησε, ανασύροντας εκ βαθέων όλη την ευσέβεια, τη βαθειά αφοσίωση και τη συναισθηματικότητα που πηγάζει από αυτή τη μορφή επικοινωνίας του Λιστ με το θείο.

Liszt: «St. Francis of Assisi Preaching To The Birds»

Αραγκόν: Τα μάτια της Έλσας...

 

Σκίτσο του Αραγκόν από τον Ανρί Ματίς 

Γενέθλια επέτειος του σπουδαίου διανοούμενου: ΛΟΥΙ ΑΡΑΓΚΟΝ (3 Οκτωβρίου 1897), ενός πνευματικού ανθρώπου(συγγραφέας, δοκιμιογράφος, ποιητής, κριτικός τέχνης, διπλωμάτης),  από τους σπουδαιότερους της γενιάς του, ένας "αιώνιος έφηβος", όπως τον αποκάλεσε ο Γιάννης Ρίτσος σε ένα από τα ποιήματα που του αφιέρωσε:

"Αραγκόν,
εσύ ο αιώνιος έφηβος
πώς μπορεί να ’σαι ογδόντα χρονώ
και πώς μπορεί να ’σαι μόνον ογδόντα χρονώ
εσύ που βίωσες κι έπραξες την αιωνιότητα;"

Συνοδοιπόρος, ομοϊδεάτισσα, και από το 1939 αγαπημένη του σύζυγος η Elsa Triolet, που μετά την πρώτη τους συνάντηση, και τον ποιητή κεραυνοβολημένο από έρωτα, θα εκθειάσει τα όμορφα μάτια της:

Jean Mirre: "Aragon et Elsa"
(φωτο από saatchiart)

"Τόσο βαθιά τα μάτια σου πόσκυψα να πιω πάνω
Κι είδα τους όλους ήλιους σ’ αυτά ν’ αντιφεγγούν
Και τους απελπισμένους να πέφτουν να πνιγούν
Τόσο βαθιά τα μάτια σου που εκεί τη μνήμη χάνω

Κάτω από σύννεφο πουλιών μουντός ωκεανός
Και φέξιμο ύστερα ουρανών στα μάτια σου ανεφέλων
Το θέρος κόβει σύννεφα στις ρόμπες των αγγέλων
Πάνω απ’ τα στάχυα ο ουρανός τόσο είναι γαλανός

Πασχίζει η αύρα του γλαυκού τα νέφη ν’ αλαφιάσει
Τα μάτια σου πιο διάφανα στο δάκρυ τους υγρά
Που κι ο ουρανός ο απόβροχος ζηλιάρης τα τηρά
Γαλάζιο τόσο το γυαλί στο μέρος πόχει σπάσει

Μάνα των εφτά βάσανων σελαγισμέ μου υγρέ
Εφτά ρομφαίες πέρασαν το πρίσμα των χρωμάτων
Οι ωραίες μέρες έχουνε πικρό το χάραμά των
Η μελανόστικτη ίριδα στα μαύρα είναι πιο μπλε

Τα πονεμένα μάτια σου ρήγμα διπλό ανοιγμένο
Απ’ όπου μεταγίνεται το θαύμα σαν μεμιάς
Οι Μάγοι οι τρεις αντίκρισαν με χτύπο της καρδιάς
Το φόρεμα της Παναγιάς στη φάτνη κρεμασμένο

Λόγια στου Μάη τη μουσική και στον πολύ καημό
Θα ’φτανε κι ένα μοναχό στόμα να δώσει πλέρια
Μονάχα ένα άπειρο στενό και θα ’πρεπαν στ’ αστέρια
Τα μάτια σου με των Διδύμων τον αστερισμό

Αραγκόν και Έλσα
(φωτο από: sortir-yvelines)

Ούτε παιδί που εκστατικό θαυμάζει ωραίες εικόνες
Δε στήνει μάτια σαν κι εσέ μεγάλα φωτερά
Δεν ξέρω αν λες και ψέματα σα γίνονται γλαρά
Άγριες θαρρείς απ’ τη βροχή κι ανοίγονται ανεμώνες

Να κρύβονται άραγε αστραπές μες στη λεβάντα αυτή
Που εντόμων μέσα της σφοδρός ερωτισμός ανάφτει
Στων διαττόντων πιάστηκα το δίχτυ σαν το ναύτη
Μεσαύγουστο από κύματα πόχει άξαφνα αρπαχτεί

Τράβηξα αυτό το ράδιο από ουρανίτη ουσία
Τα δάχτυλά μου καίγοντας σ’ απρόσιτη φωτιά
Κοντά μου είσαι παράδεισε κι ωστόσο είσαι μακριά
Περού μου είναι τα μάτια σου Γολκόνδη μου κι Ινδία

Κι ήρθε ένα βράδυ που το σύμπαν έγινε κομμάτια
Σε βράχους που τους κόρωσαν οι ναυαγοί μα εγώ
Πάνω απ’ τη θάλασσα έβλεπα ζευγάρι λαμπερό
Τα μάτια της Έλσας τα μάτια της Έλσας τα μάτια"

[Χρ.Λιοντάκης: "Ανθολογία Γαλλικής Ποίησης-Από τον Μπωντλαίρ ως τις μέρες μας", εκδ. Καστανιώτης, Μτφ: Αλ. Μπάρας]

Το έντονου λυρισμού και ευαισθησίας ποίημα, υπέροχα θα μελοποιήσει ο Λεό Φερέ:

Με έμπνευση το ποίημα "Ελσα" του Αραγκόν ο γάλλος ζωγράφος Jean Mirre, φιλοτέχνησε την ελαιογραφία του: "Aragon et Elsa", που βλέπετε παραπάνω.
O ζωγράφος, που αγαπά βαθιά την ποίηση, νεότερος θέλησε -όπως ο ίδιος ομολογεί- να γίνει ποιητής, οπότε σπούδασε Γλώσσα και Λογοτεχνία. Σύντομα, όμως ανακάλυψε  ότι η πραγματική του κλίση ήταν να δημιουργεί ποίηση μέσω της εικαστικής τέχνης.

Το ζευγάρι, Λουί και Έλσα, γνωρίστηκε στις 5 Νοέμβρη του 1928, την επομένη μέρα από τη συνάντηση του Αραγκόν με τον Μαγιακόφσκι. Η πρώτη γνωριμία του με το ρώσο ποιητή έγινε σ' ένα μπαράκι στο Μονπαρνάς...Ο Μαγιακόφσκι σχετιζόταν με τη Λίλια, αδερφή της 'Ελσας, που τότε είχε ακόμη το αρχικό ρώσικο όνομά της, Έλλα. Στο ίδιο μπαρ του Μονπαρνάς,  θα κεραυνοβοληθεί από τα καταγάλανα μάτια της μελλοντικής και αιώνιας μούσας του, της παντοτινής συντρόφισσάς του.
Κι αργότερα θα περιγράψει στις ποιητικές αράδες του αυτή τους τη συνάντηση...:

"Με βρήκες μες στη νύχτα σα λόγο ανεπανόρθωτο

σαν τον αλήτη που'χει ξαπλώσει σε στάβλο για να κοιμηθεί

σα σκυλί που φορά περιλαίμιο με ξένα αρχικά

σαν άνθρωπο του άλλοτε, γιομάτο μανία και θόρυβο

[...]

Γεννήθηκα στ'αλήθεια απο τα χείλη σου

η ζωή μου αρχίζει με σένα..."

Και στο ποίημά του: "Άσμα στην Έλσα" που θα δημοσιευτεί το 1942 θα αναφέρει:

"Σ'αγγίζω και βλέπω το κορμί σου

κι αναπνέεις,

πέρασαν πια οι μέρες που ζούσαμε

χώρια

εισ'εσύ, πας, 'έρχεσαι κι είμαι το

βασίλειό σου

Για το καλύτερο και για το

χειρότερο"

(τα παραπάνω αποσπάσματα ποιημάτων είναι από το περιοδικό "Διαβάζω", Τεύχος 168)

Το πιάνο της Έλσας στο σαλόνι του σπιτιού τους
(φωτο από: sortir-yvelines)

Η Έλσα τού εμφυσά πίστη για τη ζωή...τον κάνει ν' ανθίζει! Μαζί της βιώνει σε άλλο επίπεδο τον έρωτα! Η Έλσα είναι η χαρά και η αρμονία του, η πατρίδα και η τάξη του, ο χρόνος του όλος που τής αφιερώνεται!
Από τη μέρα της γνωριμίας τους θα' ναι για πάντα μαζί.
Δημιουργούσαν, αγωνίζονταν μαζί, ταλαιπωρίες διάφορες και  φτώχια μαζί τα αντιμετώπιζαν...
Αχώριστοι σύντροφοι, πάντα πιασμένοι χέρι-χέρι, με τις ανάσες και τις καρδιές τους συγχρονισμένες στον ίδιο χτύπο και ρυθμό...

Αγαπούσαν τη φύση, το άρωμα των αγριολούλουδων, και κείνη που ήξερε πιάνο και η καθηγήτρια μουσικής μητέρα της τήν είχε μυήσει στην κλασική μουσική, έπαιζε συχνά στο πιάνο του σπιτιού τους στο Saint-Arnoult-en-Yvelines κι έμαθε τον Λουί ν' απολαμβάνει τον Μπαχ, έναν συνθέτη που τα έργα του φέρνουν τον ακροατή πιο κοντά στη λύτρωση, χαρίζοντάς του πνευματική ευφορία και αγαλλίαση ψυχής ...