Ottorino Respighi: "Έπαινος για τη Γέννηση του Κυρίου"

 

"Η Θεία Γέννηση", Τιέπολο

Το μοναδικό χορωδιακό έργο ιερής μουσικής που συνέθεσε ο Οττορίνο Ρεσπίγκι είναι το "Lauda per la Natività del Signore-Έπαινος για τη Γέννηση του Κυρίου". 

Το ζεύγος Ρεσπίγκι

O ιταλός δημιουργός το συνέθεσε τη διετία 1928 - 1930, και πρόκειται για καντάτα, ένα υμνητικό χορωδιακό για  το θαύμα των Χριστουγέννων σε 4 μέρη με coda, όπου μεγαλοπρεπή χορωδιακά εναλλάσσονται με τους σολιστικούς ρόλους. Συγκεκριμένα, τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν τους ρόλους είναι ο Άγγελος(υψίφωνη), η Παναγία(μέτζο-σοπράνο), ένας ποιμένας (τενόρος) και ο μη τραγουδιστικός ρόλος του Ιωσήφ.
Οι σολίστες πλαισιώνονται από  χορωδία Αγγέλων και Ποιμένων και ένα μικρό  οργανικό σύνολο από φλάουτα, όμποε, αγγλικό κόρνο, φαγκότα, τρίγωνο και πιάνο a 4 mains.

Το λιμπρέτο του ύμνου αποδίδεται στον Jacopone da Todi (1230–1306), έναν Φραγκισκανό ιερέα, που ο Ρεσπίγκι διάβασε στην μεσαιωνική συλλογή "Lauda Umbra", με θέμα τη Γέννηση. 

Ο Ρεσπίγκι χρησιμοποιεί  τεχνικές και αρμονίες από διάφορες μουσικές εποχές. Έτσι, τα στιλιστικά στοιχεία της σύνθεσης  κυμαίνονται από τον ύστερο ρομαντισμό έως το νεομπαρόκ, με ιμπρεσσιονιστικές τάσεις αλλά και  συχνούς απόηχους  γρηγοριανών ασμάτων, μαδριγαλίων, μοντεβερντικών αριετών και μοτίβων στη φόρμα της φούγκας. Iδιαίτερα όμορφα είναι τα περάσματα bouche-fermee των σολίστ συνοδευτικά στη χορωδία.

Δύο είναι τα χαρακτηριστικά που προσδίδουν στο έργο ποιμαντικό χαρακτήρα.
Πρώτα η χρήση ιδιαίτερων μουσικών οργάνων, όπως τα ξύλινα πνευστά που συνδέονται και σκιαγραφούν ποιμενική ατμόσφαιρα, αλλά και ο ποιμαντικός σύνθετος ρυθμός των 6/8.

Λεπταίσθητης ποιότητας οι μελωδικές γραμμές "ζωγραφίζουν" το ποιητικό περιεχόμενο, ενώ επιβλητικά τα μέρη μουσικής απαγγελίας (recitativo) ενισχύουν τη δραματικότητα. 

"Το προσκύνημα των Ποιμένων" Guido Reni

Η σύζυγος του Ρεσπίγκι έδωσε τη δική της σκηνοθετική άποψη για το έργο και την παρουσίασή του: 
"..μια φάτνη του 15ου αιώνα . . . Η χορωδία . . . Το οργανικό σύνολο να μην είναι ορατό.  Χορευτές ή μίμοι να υποδύονται τους Αγγέλους και τους ποιμένες, των οποίων οι μορφασμοί και οι στάσεις να ακολουθούν το τραγουδιστικό κείμενο". 
Η κυρία Ρεσπίγκι πρότεινε αντί του μωρού στη φάτνη, "να υπάρχει μόνο άχυρο, φωτισμένο από μέσα, που στην τελευταία σκηνή, η φωτεινότητά του να αυξάνει σταδιακά  ώστε να φωτιστούν τα πρόσωπα της Παναγίας και του Ιωσήφ".

Το "Lauda" συντέθηκε για να εκτελεστεί στην περίφημη Μουσική Ακαδημία Chigiana της Σιένα και αφιερώθηκε στον ιδρυτή της, κόμη Guido Chigi Saracini. Έκανε πρεμιέρα  στη Σιένα το Νοέμβριο του 1930, ενώ τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς παρουσιάστηκε στη Ρώμη.
Και στις δυο παραστάσεις το ρόλο της Παναγίας υποδύθηκε και ερμήνευσε η μέτζο σοπράνο σύζυγος του Ρεσπίγκι, που είχε και τη σκηνοθετική επιμέλεια, Έλσα, ενώ ο συνθέτης ως ιδιοσυγκρασία εκλεκτική, ικανότατος πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας, ανέλαβε τα χρέη μαέστρου και τους ενός από τους δυο πιανίστες.

Τέλος να πούμε πως η ιδέα για τη σύνθεση προέκυψε μετά από ένα ρεσιτάλ τσέμπαλου της Βάντα Λάντοβσκα στη συγκεκριμένη αίθουσα της Ακαδημίας Chigiana της Σιένα. Η ηχητική, η ατμόσφαιρα και η όλη αίσθηση δημιούργησαν στο συνθέτη την επιθυμία να γράψει μια "Μικρή Καντάτα" και να εκτελεστεί στην ίδια σκηνή.
Το "Lauda" αντικατοπτρίζει τον ενθουσιασμό και τη βαθιά αγάπη του συνθέτη για τις "παλαιές" φόρμες.

Απολαμβάνουμε την λιτά κατανυκτική, μα πολύχρωμης ενορχήστρωσης σύνθεση με την περίτεχνη περιγραφή της Γέννησης του Θεανθρώπου, που για πολλούς παρέχει ένα είδος μουσικής ιερής αφήγησης.
Στο ρόλο της Μαρίας η Dame Janet Baker. Διευθύνει ο σπουδαίος, Richard Hickox.

Ottorino Respighi: "Lauda per la Natività del Signore":