Η Σφαγή των Νηπίων στα Ολλανδικά κάλαντα...

 

"Σφαγή των Νηπίων", Τζιότο

Aπό τα φρικιαστικότερα και πιο αιματοβαμμένα γεγονότα τη εποχής της Γέννησης του Χριστού είναι εκείνο τη Σφαγής των Νηπίων.
Σύμφωνα με τις Γραφές εκτυλίχθηκε στη Βηθλεέμ, λίγο μετά τη γέννησή Του.
Με διαταγή του διανοητικά ανισόρροπου βασιλιά της Ιουδαίας Ηρώδη του Μεγάλου θανατώθηκαν όλα τα νήπια έως δύο ετών, στην προσπάθειά του να ανακαλύψει και να εξαφανίσει από προσώπου γης τον Ιησού, που σύμφωνα με προφητεία θα αμφισβητούσε την εξουσία του.

Η Εκκλησία μας, σήμερα 29 Δεκέμβρη τιμά τη μνήμη των "δεκτών θυμάτων, ως νεόδρεπτα ρόδα, αγνών νηπίων...", όπως αναφέρονται στο σχετικό απολυτίκιο...



Η Σφαγή των Νηπίων έχει απεικονιστεί από ζωγράφους όλων των εποχών. Λέγεται πως η πλέον φρικώδης και αποτροπιαστική όσο και ακραία, είναι η απεικόνιση του Τζιότο σε μια σύνθεση όπου επικρατεί χάος, αναταραχή και σύγχυση.

Ο καλλιτέχνης χωρίζει το εικαστικό σε τέσσερα τμήματα:
Κάτω ένας σωρός από τα άψυχα σώματα των αδίκως σφαγμένων βρεφών. 
Στ' αριστερά οι αδίστακτοι Ρωμαίοι στρατιώτες εκτελούν το απάνθρωπο έργο τη σφαγής. Το μίσος και η οργή στα μάτια τους γίνονται άμεσα αντιληπτά.
Στα δεξιά οι μανάδες ουρλιάζοντας κρατούν σφιχτά τα μωρά τους στην αγκαλιά μπας και τα γλυτώσουν από τη μανία των φονιάδων. Ένας από του στρατιώτες, εκείνος με γυρισμένη την πλάτη, απεικονίζεται να δολοφονεί ένα νήπιο.
Πάνω από τον εξώστη του παλατιού του ο Ηρώδης ατάραχος παρακολουθεί και κατευθύνει με προσταγές τις κτηνώδεις πράξεις του σχεδίου του περί αφανισμού.

Ο ουρανός αδειανός, όπως και η Εκκλησία στα δεξιά, δηλώνουν την απελπιστική ερημιά και ψυχική κενότητα που δημιουργεί το φρικιαστικό γεγονός.

Και οι μουσικές μεταφορές του ιστορικού γεγονότος είναι αρκετές. Σήμερα, προτείνω έναν ύμνο, που η μουσική περιγραφή του βασίζεται στην αργή, σχεδόν βουβή μελωδική του γραμμή, η οποία μεγεθύνει για τον ακροατή το συναίσθημα του πόνου και της οδύνης των δυστυχισμένων μητέρων, που είδαν να σφάζονται τα παιδιά τους μέσα στις ίδιες τις αγκαλιές τους.

Joost van den Vondel

Πρόκειται για την παλιά Ολλανδική μελωδία: "O Kerstnacht, schoner dan de dagen - Ω Χριστουγεννιάτικη νύχτα, πιο όμορφη από κάθε μέρα!"

(Kerstman είναι μια δεύτερη ονομασία για τον Άγιο Βασίλη των Ολλανδών, έτσι και η Άγια Νύχτα αποκαλείται: Kerstnacht...)

Οι στίχοι του ύμνου, που είναι στον τύπο παραδοσιακής μπαλάντας και περιγράφει τη Σφαγή των Νηπίων γράφτηκαν από τον ποιητή, Joost van den Vondel (ο δημοφιλέστερος Ολλανδός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας του 17ου αι. που πολλοί αποκαλούν "σπουδαιότατον τέκνον" της χώρας).

Ο ύμνος του Βόντελ αποτελούσε μελωδικό τμήμα θεατρικής παράστασης που ανέβηκε το 1637 στο Άμστερνταμ για τα εγκαίνια του πρώτου θεάτρου της πόλης . Άρεσε πολύ και σιγά σιγά ενσωματώθηκε στα Ολλανδικά Χριστουγεννιάτικα κάλαντα, τόσο που σήμερα να θεωρείται παραδοσιακό.

Δεν γνωρίζουμε μετά βεβαιότητος ποιού είναι η μουσική, ωστόσο περισσότερο πιθανό είναι το όνομα του Ολλανδού, Cornelis Thymanszoon Padbrué, της γνωστής μουσικής οικογένειας και μόνιμου σχεδόν συνεργάτη του Βόντελ.

"Ω Χριστουγεννιάτικη νύχτα,

πιο όμορφη από κάθε μέρα!

Πώς μπορεί ο Ηρώδης να αντέξει το Φως σου;

που στο σκοτάδι σου φεγγοβολά;

Αυτό γιορτάζεται και αυτό λατρεύεται!

Η αλαζονεία του δεν ακούει καμμιά λογική

κι ό,τι τ' αυτιά του συγκλονίζει...

Προσπαθεί να καταστρέψει τον Μεσσία,

σκοτώνοντας αθώες ψυχές..."

Το απολαμβάνουμε από την Ορχήστρα Παλαιάς Μουσικής του Άμστερνταμ υπό την μπαγκέτα του αγαπημένου, Ton Koopman:

"O Kerstnacht, schoner dan de dagen":

Παλαιότερα κείμενα για τη Σφαγή των Νηπίων μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ