Με αφορμή τη σημερινή μέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ας κάνουμε μια αναφορά στο δικαίωμά μας στη ζωή, την έκφραση και τη δημιουργία. Με τις σκέψεις και τις πράξεις μας ας στοχεύουμε σε μια κοινωνία, που στηρίζεται στις αρχές του ανθρωπισμού...
"Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα.
Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους
με πνεύμα αδελφοσύνης".
(Άρθ. 1 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ)
Ας παλέψουμε για ένα κόσμο με δικαιώματα και ελευθερίες χωρίς διακρίσεις γιατί όλοι είμαστε μοναδικοί και ίσοι μέσα στη διαφορετικότητά μας...
Η ΤΕΧΝΗ εμπράκτως μεταμορφώνει σε πραγματικότητα αυτό το όραμα...
Η Ναταλί Νεχτσέιν είναι μια ταλαντούχα, γαλλίδα ποιήτρια. Αν και άτομο με σύνδρομο Ντάουν, δεν επέτρεψε σε αυτό να την "απομονώσει". Αντίθετα, ασχολήθηκε με την ποίηση. Με τη γραφή της απλώνει το χέρι στον κόσμο...
Το ποίημά της "Si j'étais quelqu'un-Αν ήμουν κάποιος" συγκίνησε βαθιά τη Σελίν Ντιόν, που ζήτησε από τον Erick Benzi να το μελοποιήσει και το συμπεριέλαβε στο δίσκο της "D'elles". Όπως δήλωσε η ίδια η καλλιτέχνις το κείμενο της Ναταλί την άγγιξε βαθιά...την προβλημάτισε, την έκανε να αναρωτηθεί πού ξεκινά και πού τελειώνει η κανονικότητα...αν κάποιος μπορεί να θέσει σε αυτήν όρια και διαχωριστικές γραμμές...
ΟΧΙ!...Δικαίωμα στη ζωή έχει κάθε άνθρωπος! Δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία σκέψης και έκφρασης!
Ζούσε και ανέπνεε για να γράφει. Αυτή της "η συνήθεια" έμελλε να την κατατάξει ως την μεγαλύτερη Αμερικανή ποιήτρια του 19ου και 20ου αιώνα. Εκκεντρική και περίεργη, τραγικά μοναχική, καταθλιπτική, δυστυχισμένη και σημαδεμένη από τον θάνατο των γύρω της, μια εξαιρετική και σπάνια ποιητική ιδιοφυΐα, η Έμιλυ Ντίκινσον θα χαρακτηρισθεί με πολλά επίθετα, αλλά η ίδια θα παραμείνει ένα μυστήριο, λόγω του ότι η μόνη πηγή γνώσης για το ποια πραγματικά ήταν είναι οι στίχοι της. Ελάχιστοι είναι αυτοί που την γνώρισαν, όπως επίσης ελάχιστοι ήταν και οι φίλοι της.
Η Έμιλυ είδε το φως της ζωής σαν σήμερα, 10 Δεκεμβρίου 1830, στο Άμερστ της Μασσαχουσέττης. Κρύφτηκε από τον κόσμο και έγραψε, κλειδωμένη στην κάμαρά της, κατορθώνοντας να επιδείξει την πιο πρωτότυπη διάνοια απ’ οποιονδήποτε άλλο ποιητή της Δύσης...
O Aaron Copland είναι από τους συνθέτες που ενδιαφέρθηκε για την ποίηση της Ντίκινσον. Ήταν στα 1948-49 που διάβασε συλλογές της με το "Άρμα" να του προξενεί την πρώτη θετική εντύπωση για την ποιητική έκφραση της ποιήτριας και να τον έλκει να αναζητήσει τα βαθύτερα νοήματα που εξέφραζε.
Aaron Copland
Έτσι το 1950 προέκυψε ο κύκλος τραγουδιών του "Twelve Poems of Emily Dickinson" για μέτζο συνοδεία πιάνου, που είναι το μεγαλύτερο έργο του Κόπλαντ για σόλο φωνή.
"Δεν είχα σκοπό να συνθέσω έναν κύκλο τραγουδιών" δηλώνει ο Κόπλαντ. "Κάθε τραγούδι προορίζεται να είναι ολοκληρωμένο από μόνο του, αλλά προτιμώ να τραγουδιούνται ως φωνητικό σύνολο." Κάθε μελοποιημένο ποίημα είναι αφιερωμένο σε έναν φίλο του συνθέτη.
Η ακρόαση του κύκλου τραγουδιών παραπέμπει πολλούς σε συνθετικές επιρροές από τους Φωρέ ή Μάλερ. Ωστόσο, ο Κόπλαντ στα απομνημονεύματά του δεν παραδέχτηκε καμμία επίδραση εκτός από μια είδους σύνδεση μεταξύ της ενασχόλησης της Ντίκινσον και του Γκούσταβ Μάλερ με τον θάνατο.
Καθώς η Έμιλυ Ντίκινσον δεν είχε δώσει τίτλο σε κανένα από τα ποιήματά της, ο Κόπλαντ τιτλοφόρησε τα τραγούδια από τον πρώτο στίχο τους, εκτός από το τελευταίο του κύκλου με τίτλο: "Το Άρμα":
"Καθώς δεν μπόρεσα να σταματήσω για τον Θάνατο –
Σταμάτησε ιπποτικά Αυτός για μένα –
Η Άμαξα δεν είχε άλλον επιβάτη από Εμάς –
Και την Αθανασία.
Πηγαίναμε αργά – Αυτός δεν γνώριζε βιασύνη
Κι εγώ στην άκρη άφησα
Τον μόχθο, την ανάπαυλα,
Για τη Λεπτή Του Χάρη.
Περάσαμε απ’ το Σχολειό – και τα Παιδιά παλεύανε
Σε κάποιο Διάλειμμα – μες στον Περίβολο –
Περάσαμε απ’ τους Αγρούς, το Ατενές Βλέμμα του Σίτου –
Περάσαμε τη Δύση του Ηλίου –
Ή μάλλον – Αυτός προσπέρασε Εμάς –
Οι στάλες της δροσιάς μαζεύτηκαν με σύγκρυο και ρίγος –
Απλό Αραχνοΰφαντο, το Φόρεμά μου –
Το Σάλι μου – μονάχα από Δαντέλα –
Σταθήκαμε σε κάποιο Οίκημα που έμοιαζε
Σαν να ’ταν Οίδημα στο Χώμα –
Τη Στέγη μόλις που τη διέκρινες –
Και η Μαρκίζα – μες στο Χώμα.
Αιώνες – φύγαν από τότε – κι όμως
Σαν να ’ναι πιο κοντά παρά η Μέρα
Που μάντεψα πως τα Κεφάλια των Αλόγων
Έδειχναν την Αιωνιότητα"
(E. Dickinson: "The Chariot" ή "Because I could not stop for Death", Μτφ: Αντ. Γουναροπούλου, The Book’s Journal, τεύχ. 41, 2014)
Πρόκειται για ποίημα έντονου λυρισμού, που πρωτοδημοσιεύτηκε μετά το θάνατο της ποιήτριας η οποία θέτει τον αφηγητή της να συναντά έναν άνδρα που οδηγεί μια άμαξα. Είναι η προσωποποίηση του θανάτου, που θα τον οδηγήσει στη μετά θάνατον ζωή.
Το ποίημα εξελλίσσεται σε έξι τετράστιχα και αναπτύσει την άποψη της ποιήτριας περί θανάτου και τη γαλήνη που την συνεπαίρνει στο ταξίδι αυτό. Στο ποίημα της Ντίκινσον αναφαίνεται η προσέγγιση της τελικής συμφιλίωσης της ψυχής με τον Θεό. Ο περιγραφικός λόγος της για τη διαδικασία του θανάτου και της μετάβασης στην αιωνιότητα γίνεται χωρίς φόβο, με ήρεμο, σχεδόν παθητικό τόνο, που για κάποιους αναλύεται σαν αποδοχή του θανάτου ως φυσικής κατάληξης του ατέρμονου κύκλου της φύσης.
Το τραγούδι αφιερώθηκε στο αμερικανό συνθέτη και μουσικοκριτικό, Άρθουρ Μπέργκερ.
Copland: "Twelve Poems of Emily Dickinson, N.12: The Chariot":
Oκτώ από τα δώδεκα μελοποιημένα ποιήματα της Ντίκινσον του κύκλου του Άαρον Κόπλαντ μεταγράφηκαν το 1958 για γυναικεία φωνή και μικρή ορχήστρα με τίτλο: "Eight Poems of Emily Dickinson for voice and short symphony orchestra":
John Adams
Εκτός από τον Κόπλαντ το ποίημα ενέπνευσε και τον John Adams, o oποίος το αξιοποίησε στο δεύτερο μέρος της σύνθεσής του "Harmonium".
Πρόκειται για μινιμαλιστικού ύφους χορωδιακή συμφωνία (δημιουργία για χορωδία και ορχήστρα) τριών μερών, καθένα από τα οποία στηρίζεται σε ποιητικά κείμενα. Το 2ο και 3ο μέρος έχουν ως βάση τα ποιήματα της Έμιλυ Ντίκινσον "The Chariot", το οποίο ολοκληρώνεται με ενα ορχηστρικό ιντερμέδιο που διευκολύνει τη μετάβαση χωρίς διακοπή στο τρίτο ποίημά της: "Wild Nights -Άγριες Νύχτες".
Άγριες νύχτες — Άγριες νύχτες!
Αν ήμουνα πλάι σου
Οι αγριες νύχτες μας θα
Ήταν αφρός
Μάταιοι —οι άνεμοι—
Για μια καρδιά που μπήκε στο λιμάνι —
Χωρίς Πυξίδα τώρα —
Χωρίς Χάρτη!
Βαρκάδα στην Εδέμ —
Ω! — η Θάλασσα!
Πλέοντας μέσα
σου —απόψε—
Να έφτανα!
(μτφ:Αγγελίνα Ρήγα)
Το σύνολο των βιογράφων της Ντίκινσον κάνουν λόγο για μια δημιουργό της οποίας η ζωή υπήρξε ανέραστη, απολαμβάνοντας τη βαθιά μελαγχολία του προτεσταντικού πουριτανισμού και τον μαρτυρικό βάσανο του πλατωνικού έρωτα. Ωστόσο το συγκεκριμένο ποίημά της καταρρίπτει αυτό το μύθο, καθώς αποτελεί ποίημα απαράμιλλου πάθους και εμμονικής έκφρασης ερωτικής λαχτάρας, προσδοκίας και πόθου.
Το εξαιρετικής δύναμης ερωτικό ποίημα δεν πείθει πως γράφτηκε από μια μοναχική, ανέραστη προσωπικότητα όπως φημολογείτο για την Ντίκινσον. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν πως η ποιήτρια θα μπορούσε να είχε ζήσει δυνατές συγκινήσεις στη φαντασία της και βίωνε ως πραγματικότητα τα ερωτικά της όνειρα.
Όταν ο Ζαν Σιμπέλιους το 1949 άκουσε την ερμηνεία του "Κονσέρτου του για βιολί" από την Ida Haendel ενθουσιάστηκε και τής έστειλε επιστολή που τής εξέφραζε το θαυμασμό του:
"Ερμηνεύσατε το έργο μου με άφθαστη δεξιοτεχνία και εκφραστικότητα. Νοιώθω τυχερός που το κονσέρτο μου βρήκε στο πρόσωπό σας έναν άψογο διερμηνέα του".
Νωρίτερα το 1937 είχε εκστασιαστεί από την ερμηνεία της Guila Bustabo (συμμαθήτριας του Mενουχίν στο Juilliard), λέγοντας πως η "απόδοσή της ήταν ακριβώς όπως την οραματίστηκα την ώρα της σύνθεσης".
Το υπέροχο "Violin Concerto Op. 47" σε ρε ελ. γράφτηκε το 1904 και αναθεωρήθηκε το 1905. Είναι το μοναδικό κοντσέρτο για βιολί που έγραψε ο Σιμπέλιους, παρότι ο ίδιος βιολονίστας, την καριέρα του βιρτουόζου εγκατέλειψε όταν νεαρός έσπασε το δεξί χέρι του βγαίνοντας από βάρκα, γεγονός που προξένησε από τότε προβλήματα στις εκτελέσεις του.
Πρόκειται για κονσέρτο υψηλών τεχνικών απαιτήσεων, ιδιαιτέρως η καντέντσα, τη σημασία της οποίας είχε επισημάνει ο συνθέτης. Παραδοσιακά, οι cadenzas εμφανίζονται στο τέλος της σύνθεσης, ως ένα είδος εντυπωσιακού φινάλε για τον βιρτουόζο σολίστα. Ομως ο Σιμπέλιους υιοθετεί την καινοτομία του Μέντελσον και παρουσιάζει την καντέντσα στο μέσον της σύνθεσης. Το Κοντσέρτο για βιολί του Mέντελσον ήταν ένα από τα αγαπημένα του και το είχε μελετήσει ως σπουδαστής του οργάνου διεξοδικά, τόσο που να "μιμηθεί" -προσδίδοντας βέβαια και το προσωπικό του στυλ- την καινοτομία του Μέντελσον.
Sibelius: "Violin Concerto Op. 47" / Ida Haendel:
Το κοντσέρτο ξεκινά με ένα από τα πιο συναρπαστικά ανοίγματα στο ρεπερτόριο του βιολιού. Πάνω από τις δοξαριές των τοξοτών, που κινούται στα όρια της σιωπής, με μεταφυσικά χαμηλή ένταση, ο σολίστας ξεδιπλώνει μια μυστηριώδη μελωδία, που σε πολλούς ίσως δημιουργεί εικόνες χιονισμένων Φινλανδικών τοπίων... Όμως, τα μουσικά σκίτσα του συνθέτη χρονολογούνται από την άνοιξη του 1901 και την παραμονή του Σιμπέλιους στην Ιταλία. Η παλαιότερη έκδοση της μελωδίας συνοδεύεται από τη σημείωση "καμπάνες στο Ράπαλο".
Το ακούμε από την Guila Bustabo. Εκπληκτικό, παρόλο το χρουτσάρισμα:
[Ο Ζαν Σιμπέλιους γεννήθηκε 8 Δεκεμβρίου 1865. Από το 2011, ανήμερα στα γενέθλια του συνθέτη η Φινλανδία γιορτάζει την "Ημέρα της Φινλανδικής Μουσικής". Η πρώτη εκδοχή του Κονσέρτου του για Βιολί έγινε στις 8 Φεβρουαρίου του 1904 στο Ελσίνκι]
Γιατί δεν είναι ο σταυραητός ένα κλεισμένο συρτάρι
Δεν είναι δάκρυ κορομηλιάς ούτε χαμόγελο νούφαρου
Ούτε φανέλα περιστεριού και μαντολίνο Σουλτάνου
Ούτε μεταξωτή φορεσιά για το κεφάλι της φάλαινας.
Είναι πριόνι θαλασσινό που πετσοκόβει τους γλάρους ..."
("Αμοργός", Ν. Γκάτσος)
(Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε σαν σήμερα, 8 Δεκεμβρίου 1911)
Ισχνό το ποιητικό έργο του Γκάτσου. Η "Αμοργός" είναι η μοναδική ποιητική σύνθεσή του και την έγραψε κατά την διάρκεια της Κατοχής. Ένα πνευματικό έργο γραμμένο σε μια γκρίζα εποχή, γι΄αυτό μεταφέρει ανεξήγητα μυστήρια της ψυχής, όπου εναλλάσσεται το σκοτάδι με το φως...
"Είναι ο πύργος ενός ελληνικού αλλά και παγκόσμιου οράματος ζωής - έρωτα, πόνου, θανάτου, ελπίδας, ανάστασης", θα πει ο Σταύρος Ξαρχάκος.
Δραπετεύουμε, σήμερα φίλοι μου...Νοσταλγούμε ταξιδεύοντας με το νου και βουλιάζουμε στα καθάρια ποιητικά νερά της Αμοργού με την μουσική εισαγωγή της ομώνυμης Καντάτας του Χατζιδάκι, έργο ανολοκλήρωτο, βασισμένο στην ομώνυμη συλλογή του ποιητή.
Εργο για συμφωνική ορχήστρα, μικτή χορωδία και σολίστες: μέτζο-σοπράνο, τενόρο, βαρύτονο και ηθοποιό, την ενορχήστρωση του οποίου έκανε ο Νίκος Κυπουργός.
Μπορεί να είναι μικρής έκτασης -μόλις είκοσι σελίδες- η "Αμοργός", όμως όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Χατζιδάκις είναι από ατόφιο χρυσάφι. Σελίδες ικανές να συντηρήσουν στην αιωνιότητα τη δύναμη του δημιουργού τους...
Η "Αμοργός", ήταν έργο -σύμφωνα με τον ίδιο τον Γκάτσο- που ανήκε στον Χατζιδάκι για αυτό δεν την έδωσε σε κανέναν άλλο να τη μελοποιήσει. Κι ο Χατζιδάκις απ' τη μεριά του τη χαρακτήρισε ως "ένα ελληνικό ποίημα, με χρήση κάποιων υπερρεαλιστικών στοιχείων, τα οποία όμως υπάρχουν στην ίδια την ελληνική παράδοση. Γι αυτό και ο Γκάτσος δεν δυσκολεύτηκε να τα μεταφέρει στο νεοελληνικό τραγούδι, δίνοντας μια καινούργια αίσθηση, αλλά στην ουσία επαναφέροντας τα διαχρονικά στοιχεία που περιείχε η ελληνική παράδοση".
Θα απολαύσουμε το προοίμιο της καντάτας με τα τοξοτά να δίνουν έναν ελεγειακό χαρακτήρα και νομίζω ταιριάζει με το παραπάνω ποιητικό απόσπασμα, όπου ο ποιητής εκφράζεται με λόγο αιμάτινο, σπαρακτικό...
Ο Γιώργος Χρονάς χαρακτήρισε την καντάτα ως την "ελληνική απάντηση στη λατινική λειτουργία, του Ρέκβιεμ...Μια καντάτα, μια λειτουργία, στο αίνιγμα Νίκος Γκάτσος..Αν έγραφε ο Σοφοκλής στους καιρούς μας, έτσι θα έγραφε. Ενα κορυφαίο χορικό στο κέντρο μιας τραγωδίας του"...
Ο Γκάτσος υπήρξε ένας προικισμένος δημιουργός, που ενώ κινήθηκε αθόρυβα στο χώρο, το έργο του προξενούσε πάντα κρότο και δυναμίτιζε με τους φιλοσοφικούς στοχασμούς και κυρίως την προτροπή για δράση.
Ενας σπουδαίος τεχνίτης της γλώσσας, που τη χειρίστηκε με ήθος και τρόπο ξεχωριστό. Με απλότητα, σαφήνεια, ακρίβεια και λυρική αλήθεια, θυμίζοντάς μας πως η τέχνη είναι από τις τελευταίες παραμυθίες και παρηγοριές μας... Βαριά κι ευλογημένη η σκιά του...
"ΑΜΟΡΓΟΣ", Γκάτσος-Χατζιδάκις, Καντάτα Έργο 46, Εισαγωγή"
"Και μη γελάς και μην κλαις και μη χαίρεσαι,
Μη σφίγγεις άδικα τα παπούτσια σου σα να φυτεύεις πλατάνια,
Μη γίνεσαι ΠΕΠΡΩΜΕΝΟΝ.
Γιατί δεν είναι ο σταυραϊτός ένα κλεισμένο συρτάρι
Ούτε φανέλα περιστεριού και μαντολίνο σουλτάνου
Δεν είναι δάκρυ κορομηλιάς ούτε χαμόγελο νούφαρου
Ούτε μεταξωτή φορεσιά για το κεφάλι της φάλαινας.
Είναι πριόνι θαλασσινό που πετσοκόβει τους γλάρους
Είναι προσκέφαλο μαραγκού είναι ρολόι ζητιάνου
Είναι φωτιά σ' ένα γύφτικο που κοροϊδεύει τις παπαδιές
και νανουρίζει τα κρίνα.
Είναι των Τούρκων συμπεθεριό των Αυστραλών πανηγύρι
Ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της τεχνοτροπίας του ιταλικού Μπαρόκ, που διακρίθηκε τόσο στη γλυπτική όσο και στην αρχιτεκτονική, γεννήθηκε σαν σήμερα, 7 Δεκεμβρίου 1598.
Bernini self-portrait
Ο σπουδαίος και ιδιοφυής καλλιτέχνης του 17ου αιώνα, Gian Lorenzo Bernini, άφησε το ισχυρότερο προσωπικό στίγμα στην εικόνα της Ρώμης.
TO ΓΛΥΠΤΟ:
Θυμάμαι καθόμουν ώρα και το περιεργαζόμουν γεμάτη θαυμασμό αυτό το μνημείο! Ήταν η Fontana Tritono-η Βρύση του Τρίτωνα, που δεσπόζει στo κέντρο της πολυκοσμικής πλατείας Μπαρμπερίνι στη Ρώμη. Μια κολοσσιαία γλυπτική σύνθεση, που κατασκευάστηκε από τον Μπερνίνι το 1643 και εκτιμάται ως η καλύτερη κρήνη του! Στη βάση του μνημείου, δελφίνια ισορροπούν πάνω στα κεφάλια τους, στρίβοντας τις ενωμένες ουρές τους για να στηρίξουν ένα τεράστιο στρείδι. Πάνω σ' αυτό βρίσκεται ο Τρίτων, η γνωστή από την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία θαλάσσια θεότητα σε υπερφυσικό μέγεθος και γονατιστός. Ρίχνει πίσω το κεφάλι φυσώντας ένα πίδακα νερού ψηλά μέσα από ένα κοχύλι. Ανάμεσα στις ουρές των δελφινιών φαίνονται τα κλειδιά του Αγίου Πέτρου, η Τιάρα του Πάπα και το οικόσημο των Μπαρμπερίνι, με τις χαρακτηριστικές μέλισσες.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗ:
Το σιντριβάνι αυτό, που είναι κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο ήταν από τα πρώτα του διάσημου Ιταλού Μπερνίνι, και ενέπνευσε τον επίσης ιταλό, Οτορίνο Ρεσπίγκι.
Γράφει στο περίφημο άρθρο της "Περίπατος στη Ρώμη με τον Ottorino Respighi" η Κία Σακελλαρίδου:
Kεφάλια δελφινιών στη βάση της κρήνης
"Εγώ, ο Ottorino Respighi, γεννημένος στη Bologna, απεβίωσα το έτος 1936 στην πόλη που λάτρεψα, τη Ρώμη, κι εκεί κατοικώ, για πάντα. Oυρανός μου, τα πεύκα της Ρώμης, σπίτι μου τα συντριβάνια της Ρώμης. Περπατώ στους δρόμους της, διατρέχω τον χρόνο, τις ώρες της ημέρας. Κάθε κρήνη της πόλης, κλειδί μυστικών, ερμητικών συμβόλων, το νερό, πηγή ζωής, αρχή και τέλος των πραγμάτων, νερό διάφανο και βαθύ, αιχμαλωτισμένο από την Ομορφιά της Τέχνης, πρόσκαιρα, το νερό περαστικό, γλύφοντας τις εξαίσιες πέτρινες μορφές, διηγείται...[...] Έτος 1643, Ρώμη. La fontanta del Tritone al mattino. Πρωί στο συντριβάνι του Τρίτωνα. Ο αρχιτέκτονας Gian Lorenzo Bernini στέκεται δίπλα στον πάπα Urbano VIII Barberini, στο άνοιγμα των δρόμων, απέναντι στο παλάτι του πάπα, εκεί όπου, στις ημέρες μου, απλωνόταν η πλατεία Barberini. Κάτω από το πρωϊνό φως, φιγούρες πέτρινες, Ναϊάδες αέρινες χορεύουν μέσα στα νερά, ανάμεσα σε κοχύλια και δελφίνια, με πλεγμένες τις ουρές, ο θρίαμβος των υδάτων. Ο Τρίτωνας, με λέπια ψαριού στα πόδια, φυσάει στο κοχύλι του, για να σηκώσει τρικυμίες στις θάλασσες, για να κατευνάσει τις φουρτούνες με τη μουσική του. Κι ανάμεσά τους, πλεγμένα στις ψαρίσιες ουρές, τα κλειδιά και το στέμμα του Ποντίφηκα. Και οι μέλισσες, σύμβολο της ισχυρής οικογένειας Barberini που γέννησε τον πάπα Urbano VIII. Ο μύθος, η ομορφιά, η εξουσία, ο πλούτος, η δόξα, η Τέχνη. Barberini και Bernini. Ο πάπας και ο καλλιτέχνης".
Φωτο Ε.Ν
Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ και η ΣΥΝΘΕΣΗ του:
Ο Ρεσπίγκι μαθήτευσε κοντά στον Ρίμσκι-Κόρσακοφ στην Αγία Πετρούπολη, όπου παράλληλα έπαιζε βιόλα στην ορχήστρα του αυτοκρατορικού θεάτρου. Μαθητεία, που επηρέασε καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετώπιζε στη συνέχεια την ενορχήστρωση.
Ottorino Respighi
Ιδιοσυγκρασία εκλεκτική, ο Ρεσπίγκι αναδείχτηκε ικανότατος βιολιστής, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας. Ανάμεσα στα εξαίσια έργα του είναι και οι "Κρήνες της Ρώμης", ένα συμφωνικό ποίημα του 1916, το πρώτο της "Ρωμαϊκής τριλογίας" του, ακολουθούμενο από τα "Πεύκα της Ρώμης" και τις "Ρωμαϊκές Γιορτές", όπου ο συνθέτης "απομνημείωσε" την πόλη της Ρώμης εμπνευσμένος από τα μνημεία και τις θρησκευτικές γιορτές-παραδόσεις της.
Κάθε μία από τις τέσσερις κινήσεις απεικονίζει ένα από τα χαρακτηριστικά σιντριβάνια της Ρώμης σε διαφορετική ώρα της ημέρας.To έργο πολύχρωμο, με περίτεχνη περιγραφή, παρέχει ένα είδος μουσικής ξενάγησης. Η "Κρήνη του Τρίτωνα" είναι το 2ο μέρος του συμφωνικού ποιήματος και απεικονίζει μουσικά τον Τρίτωνα και τις Ναϊάδες που χορεύουν στο πρωινό φως... Χαρακτηριστική είναι η χρήση γαλλικών κόρνων στην προσπάθεια του Ρεσπίγκι να αποτυπώσει τη θεότητα της θάλασσας, Τρίτωνα -που ο Μπερνίνι έχει σμιλεύσει- να φυσά το κοχύλι... Τα κόρνα φανφαρίζουν σπινθηροβόλα, κάνοντας ορατές τις "πιτσιλιές του νερού"... Έγχορδα και ξύλινα πνευστά απαθανατίζουν ένα χαρούμενο κυνηγητό μεταξύ υδάτινων πνευμάτων και Τρίτωνα.
Το μέρος ολοκληρώνεται με ένα χαριτωμένο σκέρτσο, ένα χορευτικό, εύθυμο μοτίβο παιγμένο μέχρι τέλους που αργοσβήσει ο ήχος επιβραδύνοντας...
Tο ακούμε από ΙΣΤΟΡΙΚΗ ηχογράφηση με τον Αρτούρο Τοσκανίνι στο πόντιουμ:
Respighi: "La Fontana del Tritone al mattino" / Α.Toscanini
Παλαιότερο κείμενο για τον Μπερνίνι μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Με ένα μουσικό έργο από τον Τσαϊκόφσκυ, δώρο για τη γιορτή του φίλου του Νικόλαου έρχεται η καλημέρα μου, λόγω ημέρας και εορτής του Αγίου προστάτη των ναυτικών και όχι μόνο!
O Νικολάι ήταν ο νεότερος αδελφός του Άντον Ρουμπινστάιν και ένας από τους πιανίστες της εποχής του, που ξεχώρισαν για την δεξιοτεχνία τους.Υπήρξε περίφημος επίσης συνθέτης, παιδαγωγός και δ/ντής ορχήστρας. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Ωδείου της Μόσχας το 1866, το οποίο διηύθυνε ως τον θάνατό του. Στο Ωδείο, ο Νικολάι Ρουμπινστάιν τοποθέτησε ως δάσκαλο θεωρητικών τον Τσαϊκόφσκι, ενθαρρύνοντας τις μουσικές ικανότητές του. Μεταξύ τους αναπτύχθηκε στενή φιλία, αν και ταραχώδης κάποιες φορές. Ο Τσαικόφσκυ θεωρούσε τον Νικολάι προστάτη και μέντορά του. Τον αποκαλούσε "στεγνό και άκαρδο", καθώς υπήρξε ο πλέον απαιτητικός και δύσκολος κριτής του.Όμως, συγχρόνως ήταν και ο ένθερμος υποστηρικτής του, γι'αυτό και η σχέση τους χαρακτηρίστηκε ως σχέση αγάπης-μίσους... Πάντα όμως ο Τσαικόφσκυ έτρεφε απεριόριστη ευγνωμοσύνη για τον Νικολάι και τη στήριξη που τού παρείχε σε περιόδους δύσκολες και την εξέφραζε με αφιερώσεις έργων του προς το φίλο και συνεργάτη του.
Λέγεται πως τα περισσότερα από τα έργα του Τσαϊκόφσκυ είναι αφιερωμένα στον Νικολάι Ρουμπιστάιν, παρά σε οποιονδήποτε άλλο. Ανάμεσά τους και η "ΣΕΡΕΝΑΤΑ σε Λα Μείζονα" για μικρή ορχήστρα, που συνέθεσε το 1872, προκειμένου να παιχτεί στο Ωδείο της Μόσχας στις 6 Δεκέμβρη, ανήμερα στη Γιορτή του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ.
Η παρτιτούρα της Σερενάτας με την αφιέρωση
Μουσική γιορτή, που κάθε χρόνο παραδοσιακά οργανωνόταν από τους καθηγητές και τους σπουδαστές του Ωδείου για τον δ/ντή τους, Νικολάι και την ονομαστική του εορτή.
Η παρτιτούρα που δόθηκε στον Ρουμπινστάιν από τον Τσαικόφσκυ έφερε την αφιέρωση: "Στον Νικολάι, βιρτουόζο πιανίστα και ιδρυτή του Ωδείου της Μόσχας"
Πρόκειται για ένα ολιγόλεπτης διάρκειας "Andantino quasi Allegretto" και παρότι είναι σχετικά άγνωστο έργο, διακρίνεται για τον έντονο λυρισμό του. Σύντομη και απέριττη σύνθεση ακολουθεί τα πρότυπα της σερενάτας με εισαγωγή του μοτίβου από το ορχηστρικό σύνολο που μετά τη μικρή του αρμονική ανάπτυξη επιστρέφει στα ξύλινα πνευστά ενδύοντας το άκουσμα με περισσότερο ρομαντισμό. Ο μεταξύ τους διάλογος συνεχίζεται παρεμβάλλοντας ένα δευτερεύον θέμα που με την υπόμνηση των κόρνων επαναφέρει το αρχικό θέμα με μετατροπία σε παραλλαγή. Η σερενάτα ολοκληρώνεται με τα χάλκινα να υπογραμμίζουν σθεναρά τις τελικές νότες, προσφέροντας λαμπρό καταληκτικό επιστέγασμα στο αφιερωματικό αυτό έργο.
Tchaikovsky: "Serenade for Nikolay Rubinstein's Name-Day":
Έφυγε από καρδιακή προσβολή μία ημέρα πριν συμπληρώσει τα 92 του χρόνια...Ήταν σαν σήμερα 5 Δεκέμβρη 2012... Αναφέρομαι στον Dave Brubeck, έναν πρωτοπόρο μουσικό, από τους επιφανέστερους λευκούς τζαζίστες, που οι ειδικοί κατατάσσουν στο "Third Stream", ιδίωμα της τζαζ που συσχετίζει τη τζαζ με την κλασική μουσική.
Όταν οι καθηγητές του στο Πανεπιστήμιο ανακάλυψαν πως δεν γνώριζε τις νότες, ήθελαν να τον αποβάλλουν από το τμήμα. Εκείνος τους είπε: "Μα, δεν θέλω να διαβάζω μουσική, αλλά να παίζω!!!" Έκατσε στο πιάνο αρχίζοντας τους αυτοσχεδιασμούς... Οι δάσκαλοι τον δέχτηκαν με τον όρο να μην ασχοληθεί ποτέ με τη μουσική διδασκαλία...
Ποιος δεν γνωρίζει το περίφημο "Take five"; Την ασυνήθιστη μελωδία του Ντέσμοντ, που στήριξε ρυθμικά ο Μπρούμπεκ. Η έμπνευση ήρθε όταν ταξιδεύοντας στην Τουρκία άκουσε μουσικούς του δρόμου που εκτελούσαν μελωδίες σε σπάνιους ρυθμούς 9/8... Αργότερα ο δημιουργός πειραματιζόμενος έγραψε τη μελωδία όχι πάνω στο γνωστό τετραμερές μέτρο της τζαζ, αλλά σε 5 μέρη, αναζητώντας ένα πιο "εξωτικό" στυλ... Από το ρυθμό των 5/4 το κομμάτι πήρε και το όνομά του: "Take Five":
Όταν κάποτε δε, ταξίδεψε στα βάθη της Τουρκίας εντυπωσιάστηκε από έναν αυτοσχεδιασμό κάποιων πλανόδιων μουσικών πάνω σε ρυθμό ακσάκ. Με βάση αυτόν έπλασε ένα ρυθμικό σχήμα που συνδύαζε τα 9/8 με το ρόντο και μπλουζ κι έδωσε το υπέροχο: "Blue Rondo á la Turk":
Ομως, ο Μπρούμπεκ μελέτησε και πολύ κλασική, ιδιαίτερα τους ρομαντικούς. Μάλιστα, στοιχεία του Σοπέν ενσωμάτωσε στις μελωδίες του. Όταν βρέθηκε στην Πολωνία, και εκστασιασμένος από το χώρο του Μουσείου για το Σοπέν, γεμάτος δέος που αντίκρυσε το πιάνο του και εκμαγείo της παλάμης του εμπνεύστηκε μια σύνθεση σε "Σοπενίστικο" στυλ που τής έδωσε τον τίτλο: "Dzieukje", που στα πολωνικά θα πει "ευχαριστω": Στο "Ευχαριστώ", ο Brubeck επιλέγει τις πιο σκούρες διαθέσεις του για να πλάσει το μουσικό πορτρέτο του πολωνού δημιουργού και να αποτίσει φόρο τιμής...
DAVE BRUBECK: "Dzieukje-Tribute to Chopin":
Ανάμεσα στους καθηγητές του Μπρούμπεκ ήταν και ο Νταριούς Μιγιό. Μαζί του σπούδασε σύνθεση. Ήταν εκείνος που τον προέτρεψε να αφήσει την κλασική και να ασχοληθεί με την τζαζ. Το 1948 ο Μιγιό αφιέρωσε στον αγαπημένο του μαθητή τη σύνθεσή του "Kentuckiana". Πάνω σε χαλαρή δομή διαμορφώνεται η ελκυστική μελωδία που τη χαρακτηρίζει έντονος ενθουσιασμός και ζωντανό χρώμα, καθώς μιμείται λαϊκούς σκοπούς της περιοχής του Κεντάκυ, στα βουνά του οποίου ο Μπρούμπεκ πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Μην ξεχνάμε πως ο πατέρας του ήταν κτηνοτρόφος βοοειδών, επάγγελμα που και κείνος είχε κατά νου να ακολουθήσει. Όμως η μητέρα του που γνώριζε πιάνο διέκρινε το μουσικό του ταλέντο, ιδιαίτερα στον αυτοσχεδιασμό και τον κατηύθυνε προς εκεί...
Darius Milhaud: Kentuckiana op.287b:
Με τη σειρά του, ο Μπρούμπεκ ανταποδίδει με τον "Δούκα"...Μια μελωδία μυστικισμού, γεμάτη αίνιγμα και στοχαστική διάθεση, στην οποία ο τζαζιστας συνθέτης χρησιμοποιεί και τις 12 νότες της οκτάβας και αφιέρωσε στον δάσκαλό του Μιγιώ, αλλά και στον συνάδελφό του, Duke Ellington...
Mε αφορμή τη γενέθλια επέτειο του ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε (4 Δεκέμβρη 1875)
Ο Ρίλκε υπήρξε εξαιρετικά λυρικός ποιητής με ανυπέρβλητη διεισδυτική ματιά και με το ποιητικό του βλέμμα βαθιά στοχαστικό να διαπερνά το νόημα της ύπαρξης που εξερευνά στα έργα του.
Σήμερα συνδυάζουμε τα ποιητικά του "ΣΟΝΕΤΑ του ΟΡΦΕΑ", με τη μουσική από την "ΙΣΤΟΡΙΑ του ΟΡΦΕΑ" του Μοντεβέρντι.
«Σε πλέριο άκουσμα ήταν αφυπνισμένη
Απ’το ψάλσιμο του μυθικού Ορφέα…
[…]
Πώς, όμως, πες μου, θα μπορούσε
να τον ακολουθεί ένας άντρας, με μια φτενή λύρα;
Η αίσθησή του είναι δίβουλη. Στο σταυροδρόμι
δυο δρόμων της καρδιάς, ναός για τον Απόλλωνα δε στέκει.
Δεν είναι πόθος το τραγούδι, ως το διδάσκεις, μήτε
κ' επιδίωξη για κάτι, που κατορθώνεται, στο τέλος
το τραγούδι είναι ύπαρξη…
[…]
Μόνο το ρόδο αφήστε
για δόξα του, κάθε χρονιά ν' ανθίζει.
Γιατί 'ναι ο Ορφέας. Η μεταμόρφωσή του
σ' αυτό και στ' άλλο. Ας μη μοχθούμε
για ονόματα άλλα. Είναι, μια για πάντα,
ο Ορφέας, που τραγουδά…
[…]
Της λύρας οι χορδές δεν του σκλαβώνουν
τα χέρια κ' υπάκουος μένει
ενώ το επέκεινα υπερβαίνει…»
(Σονέτα του Ορφέα, Ρίλκε. Μετάφ. Άρη Δικταίου. Έκδ. Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος)
Ο Ρίλκε έγραψε τα «Σονέτα του Ορφέα», 55 στον αριθμό, «ως ένα μνημείο», όπως έλεγε «στη Wera Ouckama Knoop», κόρη φίλου του, μια αιθέρια ύπαρξη που ο θάνατός της ήταν ξαφνικός. Η όλη σύνθεση λειτουργεί ελεγειακά και κάπως υμνητικά.
Μωσαϊκό με τον Ορφέα να περιβάλλεται από θηρία και πουλιά γοητευμένα από τη μουσική της λύρας του.
Η όπερα «La Favola d’Orfeo-Ιστορία του Ορφέα», είναι μια από τις πρώτες όπερες και είναι εκείνη, που εκτόξευσε τη φήμη του Κλαύδιου Μοντεβέρντι. Στηρίζεται φυσικά στο μύθο του Ορφέα, του Θράκα κύριου εκπροσώπου της τραγουδιστικής τέχνης, που με τη λύρα του μάγευε ανθρώπους και ζώα, έμψυχα και άψυχα!
Η παρουσίαση της όπερας ήταν θριαμβευτική και καθιέρωσε το συνθέτη ως μεγάλο μουσικό δραματουργό. Παρουσιάστηκε την περίοδο του καρναβαλιού γύρω στο 1600 στη Μάντοβα σε λιμπρέττο του Αλεσσάντρο Στρίτζιο.
O Moντεβέρντι χρησιμοποιεί ένα νέο μονωδικό ύφος πετυχαίνοντας μια ομαλή μετάβαση από το ύφος recitativo στο arioso, που βοηθά κατά πολύ την ψυχική έκφραση.Ο Monteverdi ακολουθεί τον κανόνα του «L' oratione sia padrona dell' armonia e non serva» ότι δηλαδή «η μουσική πρέπει να υπηρετεί το κείμενο». Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το τραγούδι του «Ορφέα προς τον ήλιο- Rosa del ciel». Η διάθεση χαρμόσυνη, αφού βασιλεύει ο έρωτας και η ζωή!
Το απολαμβάνουμε με την αισθητική του μπαρόκ σε μια παραγωγή και δ/νση του αγαπημένου μου Ζόρντι Σαβάλ:
Ένα χαρακτηριστικό της όπερας έγκειται στο περιεχόμενο. Στην αναθεώρηση της παρτιτούρας, ναι μεν το έργο τελειώνει με τη θανάτωση του μυθικού Θράκα τραγουδιστή, όμως η παρέμβαση των μαινάδων αντικαθίσταται από την εμφάνιση του Απόλλωνα -ως από μηχανής θεού- που παίρνει μαζί του τον Ορφέα ενώ η χορωδία εξυμνεί την ευτυχή κατάληξη, κάτι που ικανοποιεί την απαίτηση της εποχής για αίσιο τέλος του έργου.
(Ομοίως, αίσιο τέλος βλέπουμε και στην «Ευρυδίκη» του Τζάκοπο Πέρι, όπου ο Ορφέας δεν χάνει την αγαπημένη γυναίκα του και επιστρέφει στον Πάνω Κόσμο, μαζί της).
Monteverdi : «La Favola d'Orfeo – Finale» με John Eliot Gardiner:
Αγαπημένοι φίλοι, η αλήθεια είναι πως υπήρχαν άπειρες επιλογές σε μουσικό Ορφέα, όμως θα ήθελα να δικαιολογήσω τις επιλογές μου. Επειδή τα συγκεκριμένα αποσπάσματα του Ρίλκε μιλούν περισσότερο για τη χαρά της ζωής, υμνούν την ανθρώπινη ύπαρξη, που ανεβαίνει επίπεδο μέσα από την τέχνη, παρά μοιρολογεί για το θάνατο και την απώλεια..., θεώρησα πιο ταιριαστό το τραγούδι του Ήλιου του Μοντεβέρντι, όπου υμνείται η έναρξη της κοινής ζωής του ζευγαριού και την ανατροπή με το χαρμόσυνο φινάλε...
Παλιότερα κείμενά μου για τον Ρίλκε μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.
Καλό μεσημέρι με τη Βαρβάρα των θρύλων και της παράδοσης...
Η παράδοση θέλει την Αγία Βαρβάρα πολύ όμορφη κοπέλα, που από μικρή είχε ασπαστεί το χριστιανισμό. Ο πατέρας της ήθελε να την παντρέψει μ' έναν ειδωλολάτρη. Η αγία παρακάλεσε το Θεό, να βγάλει την "ευλογιά", να την ασχημίσει. Ο Θεός την άκουσε, και μαζί, τής έδωσε το χάρισμα να θεραπεύει την ευλογιά.
Ωστόσο η λαογραφία συνδέει την Αγία Βαρβάρα και με την πικροδάφνη...
Η Βαρβάρα, ζητώντας να γίνει άσχημη, επειδή δεν θέλει να χαθεί ολότελα η ομορφιά της, λέει στα δάση και τα βουνά:
"Πάρτε, όρη, τα κάλλη μου, και δάση τα μαλλιά μου, κι εσείς, αγριοπικροφύλλαδα, πάρτε την ομορφιά μου."
Κι από τότε, που λέτε, η πικροδάφνη πήρε την ομορφιά της και ανθίζει μ' όμορφα λουλούδια!
Θρησκευτικές και λαϊκές παραδόσεις παντρεύονται και ερμηνεύουν θαυμαστά την ύπαρξη της δηλητηριώδους ουσίας , της νηριίνης στα φύλλα της πικροδάφνης, γι'αυτο εξάλλου το φυτό δεν τρώγεται από τα ζώα. Με φύλλα πικροδάφνης φράζονται οι φωλιές των ποντικών, οι οποίοι στην προσπάθειά τους να βγουν από την παγιδευμένη φωλιά τα τρώνε και ψοφούν.
Αλλά θα αναρωτηθεί κανείς γιατί ένα τόσο όμορφο φυτό κρύβει τόσο δηλητήριο μέσα του….
(φωτό της καλής και ταλαντούχου φίλης: Μ. Μητσώνη Την ευχαριστώ για την άδεια δημοσίευσης)
Υπάρχει λοιπόν κι ένας άλλος μύθος που αναφέρει πως η πικροδάφνη ήταν αδερφή της λυγαριάς -ίσως λόγω της κοινής προτίμησής τους στο νερό- όταν η λυγαριά με τα μωβ άνθη κατηγόρησε την πικροδάφνη για το έντονο χρώμα των λουλουδιών της, παρά το πένθος για τον θάνατο του αδελφού τους, εκείνη απολογήθηκε λέγοντας ότι τα άνθη είναι έντονα αλλά η καρδιά της θλιμμένη και πικρή.
Λόγω της ομορφιάς της πικροδάφνης με τα ροζουλιά άνθη της, σε πολλες περιοχές την αποκαλούν: "ροδοδάφνη".
Ο γάλλος, Déodat de Sévérac, ένας συνθέτης ευγενικής καταγωγής, μαθητής των Vincent d'Indy, Σαμπριέ και βοηθός του Αλμπένιθ είναι γνωστός για τα λήντερ του -συνήθως σε ποίηση Βερλαίν και Μπωντλαίρ-, καθώς και για τη χορωδιακή του μουσική, με ξεχωριστές τις συνθέσεις πάνω σε κειμενα στην Οξιτανική και τα Καταλανικά, επίσης.
Για τους δασκάλους και φίλους του, Chabrier, Albeniz κα Bordes, έγραψε και αφιέρωσε την πιανιστική σύνθεση: "Sous les Lauriers Roses - Κάτω από τις ροδοδάφνες".
Σύνθεση των αρχών του 20ου αι (1919)που αναδύει ευγένεια και νοσταλγική τρυφερότητα για τις απογευματινές βόλτες στις ακτές της Καταλονίας, που κατά μήκος τους φύονται θάμνη με ροδοδαφνες κι ομορφαίνουν με τα άνθη τους τους περιπάτους ντόπιων και επισκεπτών, γι'αυτό και η σύνθεση έχει τον υπότιτλο: "Απόγευμα στην Καταλανική ακτή"...
Mελωδίες ανάλαφρες, παραπέμπουν στην αγάπη του συνθέτη για τον λαμπρό ήλιο, αναμεμειγμένη με απαλό αεράκι... Τοπία γλυκά, με ευωδιές και χρώματα, που στο πιάνο μεταφράζονται υπέροχα, με τις λεπτές πινελιές και ποιητικές γεύσεις μιας διαφανης γραφής, απλής δομικά, που όμως αγγίζει την καρδιά του ακροατή...
Στον τύπο της φαντασίας οι συνθέσεις, παραπέμπουν σε νοσταλγικές εικόνες μιας πλανόδιας μπάντας στο δρόμο με τις ροδοδάφνες να εκτελεί ένα ρυθμικό μαρς... στο στροβιλισμό ενός βαλς... στο όνειρο των Ναϊάδων που λικνίζονται όλο χάρη στην επιφανεια της θάλασσας... στους λουόμενους που απολαμβάνουν μια γλυκιά βαρκαρόλα ή τους ντόπιους, που πιασμένοι χέρι-χέρι ευθυμούν κι εκτονώνονται στο ρυθμό μιας παραδοσιακής "σαρντάνα"...
Déodat de Séverac - Sous les lauriers roses:
Φυσικά την ομορφιά της πικροδάφνης μέσα στην παράδοση την τιμά το ήθος της Αγίας Βαρβάρας και δεν ξεχνάμε και το υπέροχο ηπειρώτικο δημοτικό μας τραγούδι, από τα ωραιότερα της πατρίδας μας: "Στης πικροδάφνης τον ανθό", που διατηρεί την αυθεντικότητά του ως τις μέρες μας.
Το τραγούδι προέρχεται από την περιοχή του Πωγωνίου. Έχει ερωτικό λυρικό χαρακτήρα και χορεύεται σε αργό συρτό σε 4σημο ρυθμό.
Προτείνω να το ακούσουμε σε μια πολύ ιδιαίτερη εκτέλεση από την αξέχαστη Αρλέτα:
"Το έργο τέχνης πρέπει να σε κατακυριεύει, να σε "τυλίγει" γύρω του και να σε συνεπαίρνει, αφού είναι το μέσο με το οποίο ο καλλιτέχνης μεταφέρει το πάθος του".
Τάδε έφη Ωγκιστ Ρενουάρ, ο ζωγράφος που διακρίθηκε για τον πλούσιο χρωματικό λυρισμό του!Για το σπινθηροβόλημα στο φως, που λούζουν τις ανάλαφρες πινελιές του και δίνουν έξαρση στις μορφές του. Εχει αδυναμία κυρίως στη γυναίκα, την οποία απεικονίζει δίνοντας την αίσθηση πως αγκαλιάζει τους ώμους, την πλάτη ή αγγίζει τρυφερά το κεφάλι της. Στην απεικόνισή της δίνει πλαστικότερη μορφή, βελούδινη υφή και απαλότερη χάρη στους τόνους των χρωμάτων.
Γυναίκα όμως είναι και η ΜΟΥΣΙΚΗ, την οποία λάτρεψε μικρός...
Μαθητής δημοτικού ακόμη, ξεκίνησε σπουδές στο τραγούδι και έγινε μέλος της χορωδίας στο Παρίσι, την οποία διηύθυνε ο Σαρλ Γκουνώ. Ο δάσκαλος εντόπισε την ιδιαίτερη ευαισθησία του και την απροσμέτρητη ανάγκη του για έκφραση!
Με θέμα τη μουσική έχει κάνει αρκετούς πίνακες, ανάμεσά τους και τις "Κόρες του Catulle Mendès", έργο του 1888, που είχα τη χαρά να θαυμάσω από κοντά στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης!
Ο Catulle Mendès ήταν συμβολιστής ποιητής και φίλος του ζωγράφου. Οι γοητευτικές θυγατέρες του τραγουδούσαν περίφημα κι έπαιζαν πιάνο και βιολί. Εμφανέστατο το μουσικό ταλέντο τους, που είχαν κληρονομήσει από τη μητέρα τους, φημισμένη βιρτουόζο πιανίστα στην εποχή της, Augusta Holmès, που με τη σειρά της θαυμάστηκε για τις συνθέσεις της από τους Λιστ, Σαιν Σανς και Σεζάρ Φρανκ, που υπήρξε και δάσκαλός της. Μάλιστα οι δυο τελευταίοι υπήρξαν αντίζηλοι, καθώς όπως λένε τα κουτσομπολιά, την πολιορκούσαν ερωτικά...
Μεγάλος θαυμαστής της γυναικείας ομορφιάς, ο Ρενουάρ τονίζει τα χαρακτηριστικά των κοριτσιών μέσα από το φως με ρευστές πινελιές. Απεικονίζει τη μεγαλύτερη δεσποσύνη, Χιγκέτ, καθισμένη στο πιάνο...την Κλοντίν, μεσαία ηλικιακά, κρατώντας το βιολί της και τη μικρότερη Ελυόν να τίς παρακολουθεί με προσοσχή, μάλλον ετοιμαζόμενη να τραγουδήσει....
Άραγε, αν οργάνωναν ένα μικρό, ιδιωτικό ρεσιτάλ για όλους εμάς, αλλά και τον Ρενουάρ που απεναντί τους τίς σκιαγραφεί και τίς αποτυπώνει τόσο υπέροχα χρωματικά, φωτεινά και έντονα, τί θα ερμήνευαν;... Υποθέτω πως η μουσικός μητέρα τους θα τίς είχε προετοιμάσει σε μια δική της σύνθεση... Ίσως στο "Κάστρο του Ονείρου"....
Το ακούμε από την Μάρθα Αράπη που στο πιάνο τη συνοδεύει η αγαπημένη μας σπουδαία Εφη Αγραφιώτη. Δυο θαυμάσιες καλλιτέχνιδες που μάς κάνουν τόσο περήφανους ως Έλληνες, όσο και ο Ρενουάρ τους Γάλλους, μπορώ να πω...
Οι στίχοι του τραγουδιού, όπως τους διαβάζουμε στο βίντεο, μεταφρασμένους από τα γαλλικά:
"Mεσ' σ' έναν πύργο αλλοτινό, χαμένος στις νεφέλες, χαμένο μεσ' το δάσος το πυκνό,
κι ολάνθιστο από άνθη ξενικά, μια πριγκηπέsσα με μεγάλα μάτια λαμπερά,
στο παραθύρι της, κάτω απ' τ' απέραντα ουράνια τραγουδά:
«Ο πρίγκιπας μου θε να 'ρθει! Ο πρίγκιπας μου θε να 'ρθει!
Ο πρίγκιπας μου θε να 'ρθει.! Ίσως κάποια στιγμή!»
Μέσ' απ' τη δόξα που εικονίζουν τα βιτρό ένα βιβλίο γράφει, με σκοπό
οι ήρωες απ' τον παλιό καιρό να δύνανται να μάχονται να ξαναζούν σ' αυτό.
Το φόρεμά της γαλανό σαν ουρανός και της σελήνης φως.
Τα χείλη της με μέλι έχουν φτιαχτεί. Η κάθε ανθρώπινη βουή την ενοχλεί.
Το πλάσμα αυτό το τόσο μακρινό είμαι εγώ.
Είναι η ίδια μου η ψυχή που ενάντια στη χλαλοή το αγνό βοτάνι έχει βρει.
Στο πνεύμα μου για πάντα η αυγή θα ξεπροβάλλει, κι εγώ πάνω σ' ολόασπρη κορφή
στο κάστρο του ονείρου τραγουδώ"
[Ο Ρενουάρ πέθανε σαν σήμερα, 3 Δεκέμβρη του 1919]
Σε ό,τι κι αν ερμήνευσε υπήρξε ανεπανάληπτη με δίκαιη τη λατρεία που γνώρισε από τον κόσμο! Με σπάνιο φωνητικό χάρισμα και εκθαμβωτική υποκριτική παρουσία! Αθάνατη, η λήθη δεν την άγγιξε ποτέ...
"Το τραγούδι ήταν για κείνη ένα φάρμακο", όπως η ίδια η Μαρία Κάλλας είχε εκμυστηρευτεί σε συνέντευξή της. Φάρμακο κατά των συμπλεγμάτων μειονεξίας που ένιωθε, καθώς δεν άκουγε καλή κουβέντα από κανέναν, παρά μόνο όταν τραγουδούσε...Έτσι, εκμεταλλεύτηκε το δυναμικό φάσμα των τριών οκτάβων, που διέθετε κι αφοσιώθηκε στην τέχνη της.
"Η φωνή της Κάλλας είναι η Pieta του Μικελάντζελο..., η ζωγραφική της Καπέλα Σιξτίνα,που έγινε ουράνιο τραγούδι!Η φωνή της δονεί την ψυχή, όπως το τσέλο του Casals !" Με αυτά τα λόγια χαρακτήρισε τη φωνή της Κάλλας η διάσημη ψυχοερευνήτρια Ph. Chesler, ενώ ο μουσικοκριτικός Jacques Bourgeois παρομοίαζε τη "χρυσή" φωνή της με την Ακρόπολη: "She is like the Acropolis, the more she decays, the more beautiful she is!!- όσο περισσότερο φθείρεται, τόσο πιο όμορφη είναι!!!"
Η "Ντίβα", Μαρία Κάλλας γεννήθηκε σαν σήμερα 2 Δεκέμβρη του 1923 και δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να μην κάνει μια μικρή αναφορά σ'αυτή τη γυναίκα - σύμβολο, την ντίβα του οπερατικού τραγουδιού, την ανεπανάληπτη, σπάνια φωνή , που διέγραψε εκθαμβωτική τροχιά στον κόσμο της όπερας!!! Η εικόνα της Μαρία Κάλλας ενσαρκώνει την "μουσική θεά" που η μορφή της θα μείνει ανεξίτηλα χαραγμένη στις καλύτερες σελίδες της παγκόσμιας μουσικής ιστορίας.
Aς απολαύσουμε ένα animation φιλμάκι, οδοιπορικό στη ζωή και την τέχνη της, επενδεδυμένο μουσικά με την πολυαγαπημένη άρια "O mio babbino caro" από την όπερα του Πουτσίνι: "Gianni Schicchi". Η ευαίσθητη, ερωτευμένη Λορέτα είναι ένας ρόλος που υπηρέτησε πολλές φορές η ελληνίδα υψίφωνος. Στην όπερα, η ερωτοχτυπημένη Λορέττα απειλεί να πέσει στο ποτάμι του Άρνου, σε μια ύστατη προσπάθεια να πείσει τον πατέρα της να δώσει λύση στην οικογένεια του αγαπημένου της...
"Πατερούλη μου, αγαπημένε,
Τον αγαπώ, είν’ωραίος
Θα πάω στην Πόρτα Ρόσσα
Για ν’αγοράσω βέρες!
Τον αγαπώ, πραγματικά!
κι αν ήταν μάταιη η αγάπη μου
ορκίζομαι από το Πόντε Βέκκιο
να χυθώ στου Άρνου τα νερά..."
Μια εκφραστικότατη άρια που ξεχειλίζει ρομαντισμό, λυρισμό και τρυφερότητα, χαρακτηριστικά που ενισχύονται από την αιθέρια συνοδεία της άρπας...
Στη ΦΩΤΟ βλέπουμε ένα τεράστιο γκράφιτι της Μαρίας Κάλλας, ύψους 5,5 μέτρων, μια εκπληκτική δημιουργία του Πατρινού εικαστικού καλλιτέχνη Κλεομένη Κωστόπουλου, που κοσμεί το εσωτερικό πολυχώρου κατασκευής και έκθεσης κοσμήματος στην πόλη μας.
"Ένα κυριακάτικο απόγευμα στο νησί της Γκραντ Ζατ", Ζωρζ Σερά Ινστιτούτο Τέχνης Σικάγο
Γεννήθηκε σαν σήμερα 2 Δεκέμβρη του 1859 στο Παρίσι. Γόνος πλούσιας οικογένειας Γάλλων ο Ζωρζ Σερά θεωρείται ο εισηγητής του πουαντιγισμού (point=τελεία), της τεχνοτροπίας όπου τα χρώματα δεν αναμιγνύονται στην παλέτα, αλλά τοποθετούνται κουκίδα-κουκίδα απευθείας στον καμβά. Την ανάμιξη κάνει το μάτι του θεατή κοιτάζοντας το εικαστικό έργο από απόσταση, καθώς οι διαφορετικών χρωμάτων τελίτσες, δίνουν την ενιαία απόχρωση.
"Portrait of Seurat", Charles Maurin
Ο Σερά έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τις πνευματικές και επιστημονικές βάσεις της τέχνης, ασχολήθηκε με την αισθητική της φιλοσοφίας και τις επιρροές στη ζωγραφική, καθώς και τη μελέτη του χρώματος συνδυαστικά με μαθηματικά και μουσικολογία. Ενδιαφέρθηκε για την επίδραση του φωτός στο χρώμα και οι τεχνικές που χρησιμοποίησε προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον. Δυστυχώς, πέθανε πρόωρα, μόλις στα 31 του από μια μορφή μηνιγγίτιδας, αιτία που προκάλεσε και το θάνατο του γιου του, δύο εβδομάδες αργότερα.
Το έργο του Ζωρζ Σερά: "Ένα κυριακάτικο απόγευμα στο νησί της Γκραντ Ζατ", θεωρείται πως άλλαξε την κατεύθυνση της σύγχρονης τέχνης και είναι από τα πιο δημοφιλή.
Ο ζωγράφος σε αυτό το έργο απεικόνισε πώς περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους κάτοικοι της πόλης στο πάρκο του Σηκουάνα, στο νησί Γκραντ Ζατ , ένα ηλιόλουστο κυριακάτικο απόγευμα. Η Κυριακή είναι μέρα χαλάρωσης, κι αναζητούν δροσιά στη σκιά των δέντρων και το αεράκι που φυσά στις όχθες του ποταμού. Βλέπουμε ανθρώπους να περπατούν κάτω από τα δέντρα σε ζευγάρια, με την οικογένεια ή με τα παιδιά τους, να ξεκουράζονται, να κάνουν βαρκάδα, να ψαρεύουν... Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, οι ανθρώπινες φιγούρες παραμένουν στατικές, μοιάζουν "παγωμένες" στον χρόνο, παραδομένες στις σκέψεις τους.
Με αφορμή τον πίνακα του Σερά συναντιούνται οι πολύ ταλαντούχοι και από άλλες συνεργασίες Stephen Sondheim και James Lapine, συγγραφέας-σεναριογράφος και συνθέτης αντίστοιχα, και δίνουν τo 1984 το μιούζικαλ: "Sunday in the Park with George".
Οι δυο τους, πέρασαν αρκετές ημέρες στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου που εκτίθεται, μελετώντας το ζωγραφικό έργο. Ο Lapine παρατήρησε ότι από τον καμβά έλειπε ο ίδιος ο καλλιτέχνης! Αυτή και μόνο η νύξη αποτέλεσε το εφαλτήριο για την μουσικοθεατρική "Κυριακή στο πάρκο με τον Ζωρζ" , που εξελίχθηκε σ' ένα διαλογισμό και συναισθηματική σύνδεση των τεχνών...
Λαμπερό μιούζικαλ, που οι κριτικοί χαρακτήρισαν "ποιητικό αριστούργημα που διερευνά τις προκλήσεις στην κατανόηση της ζωής και της τέχνης". Υπέροχες μελωδίες του Στήβεν Σόντχαϊμ, ντυμένες με συγκινητικούς, διάφανους στίχους, δίνουν ένα απολαυστικό εικαστικά, μουσικά και συναισθηματικά αποτέλεσμα! Οι δημιουργοί κινούνται στο σύμπαν της εικόνας και καταφέρνουν να εμφυσήσουν ψυχή στις φιγούρες ενός έργου τέχνης. Χρώματα και σχήματα, ήχοι και νότες, γίνονται δίαυλοι ιδεών και εμπνεύσεων.
Με καινοτόμο, περίτεχνο τρόπο, σεναριογράφος και συνθέτης συγχωνεύουν το παρελθόν και το παρόν σε εικόνες μπολιασμένες με αλήθειες για τη ζωή, την αγάπη και την καλλιτεχνική δημιουργία, δίνοντας ουσιαστικά μια -τρόπον τινά- μελέτη του αινιγματικού ζωγράφου, Ζωρζ Σερά. Δικαίως, το μιούζικαλ κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ.
***
Κυριακάτικο απόγευμα, σήμερα, σάς καλώ όλους στις όχθες του Σηκουάνα, στο "νησί της Γκραντ Ζατ", εκεί που και ο δημιουργός αυτού του εικαστικού πέρασε ατέλειωτες ώρες παρατήρησης ώστε να τελειοποιήσει τις μορφές και να προετοιμάσει με τάξη το τελικό του έργο.
Απολαμβάνουμε το μέρος του μιούζικαλ που φέρει τον τίτλο "Κυριακή" ...
"Κυριακή! το μπλε, το κόκκινο και το μαβί νερό
το κιτρινοπράσινο και πορφυρό γρασίδι
Απολαμβάνουμε στο υπέροχο πάρκο μας
της Κυριακής τη σχόλη!
[...]
Φτιαγμένο από κηλίδες του φωτός και της σκιάς
και ομπρέλες ανθρώπων
που απ'τα δέντρα ανάμεσα βολτάρουν
ενός μικρού
σ' ένα νησί στού ποταμού τις όχθες, πάρκου.
Μια Κυριακή, συνηθισμένη Κυριακή!
Stephen Sondheim: "Sunday in the Park with George-Musical", Sunday
.jpg/440px-Sculptures_of_dolphins_in_Fontana_del_Tritone_(Rome).jpg)
.png)
