"Τραγούδια για νεκρά παιδιά", ένας πρόωρος θρήνος για τον Μάλερ...

 

Υπήρξαν κι οι δυο κορυφαίοι!Ο ένας συνθέτης, ο άλλος λυρικός τραγουδιστής.

Μάλερ και Φίσερ-Ντισκάου.

(από: amazon)

Ο χάρος τούς περίμενε και τους δυο, μια μέρα σαν τη σημερινή, 18 του Μάη με έναν περίπου αιώνα διαφορά.

Ο αυστριακός, εβραϊκής καταγωγής, Γκούσταβ Μάλερ, εξαίρετος δ/ντής ορχήστρας, ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες του ύστερου ρομαντισμού, γέφυρα για πολλούς προς τον γερμανικό μουσικό μοντερνισμό, που συνδύασε με τον καλύτερο τρόπο τη φυσικότητα της μουσικής έκφρασης με τη βαθύτερη διανοητική προεργασία, πέθανε στη Βιέννη το 1911.

Ο Ντίντριχ Φίσερ Ντισκάου, ένα από τα κορυφαία ονόματα του λυρικού θεάτρου τον 20ό αιώνα, αλλά και παιδαγωγός και συγγραφέας, στη Bαυαρία το 2012.


Τη μνήμη τους τιμάμε με μια "σύμπραξή" τους στα: "Τραγούδια για  νεκρά παιδιά".

Πρόκειται για κύκλο τραγουδιών του Μάλερ σε ποίηση του μόνιμου συνεργάτη του, ποιητή και γλωσσολόγου, Φρίντριχ Ρίκερτ.

Ο ποιητής είχε χάσει και τα δυο παιδιά του, τον Ερνστ και τη Λουίζ σε μικρή ηλικία με διαφορά λίγων ημερών το ένα από το άλλο. Τούς αφιέρωσε ένα μεγάλο όγκο ποιημάτων, που οι  κριτικοί χαρακτήρισαν ως "το μεγαλύτερο παράπονο στην παγκόσμια λογοτεχνία", από τα οποία ο Μάλερ μελοποίησε πέντε ιδιαίτερων μυστικιστικών προεκτάσεων.

Ο Μάλερ φαίνεται να βρήκε στα ποιήματα αυτά μια ηχώ της δικής του επίγνωσης για τη θνητότητα.
Ο συνθέτης ήταν ευαισθητοποιημένος στο θέμα της απώλειας, καθώς από τα έντεκα αδέρφια του -σε νηπιακή σχεδόν ηλικία- χάθηκαν τα έξι από αυτά.

O Mάλερ με την κορούλα του που έχασε
(από external)

Από πολλούς ο τραγουδιστικός κύκλος έχει χαρακτηριστεί  "πρόωρος θρήνος" του συνθέτη για την απώλεια της τετράχρονης δευτερότοκης κόρης του Μαρίας, από διφθερίτιδα.
Είχε εκμυστηρευτεί πως για να τα συνθέσει υπέβαλλε τον εαυτό του σε κατάσταση απόλυτου πένθους, σαν να είχε χάσει πραγματικά το δικό του παιδί και θεωρούσε πως αν κάτι τέτοιο συνέβαινε πραγματικά δεν θα είχε τη δύναμη μιας τέτοιας σύνθεσης. Κίνηση, που εξόργισε την Άλμα, καθώς το θεώρησε άσχημο οιωνό.
Τραγικά -αλήθεια- τα παιχνίδια της μοίρας.Μετά από λίγο διάστημα  το ζευγάρι χάνει την κορούλα του, κι ο Μάλερ καταρρέει ψυχολογικά.
Ο Γκούσταβ Μάλερ, με την βαθιά συνείδηση της τραγικότητας της ύπαρξης δίνει πέντε αριστουργηματικά λήντερ, με κοινό σημείο μεταξύ τους τη σχέση τους με το "Φως".
Είναι η παρηγοριά της μετάβασης σε ανώτερες σφαίρες και η προσδοκία της αντάμωσης...

Ο ίδιος ο συνθέτης υπογραμμίζει στην αρχή της παρτιτούρας: "τα πέντε τραγούδια αποτελούν  αδιαίρετο σύνολο, για αυτό θα  πρέπει να διατηρείται η συνέχεια τους (να αποφεύγονται τυχόν διακοπές, όπως επί παραδείγματι χειροκροτήματα στο τέλος κάθε τραγουδιού)".
Μελωδική γραμμή, μοτίβα και ρυθμοί υπογραμμίζουν το σπαραγμό και την βαθιά ψυχική καταβύθιση του δημιουργού και την ελπίδα πως τα παιδιά είναι πια ασφαλή από κάθε κίνδυνο και υπό τη θεϊκή Σκέπη Του.
Έτσι, θα τα ακούσουμε ενιαία.

Όμως από τα πέντε ξεχωρίζω το μεσαίο "Wenn dein Mütterlein tritt zur Tür herein", (το οποίο και μετέφρασα από τα αγγλικά), το πιο σπαρακτικό όλων, κάτι που αποδεικνύει και η επιλογή των οργάνων(10:26).
Ο Μάλερ ενορχηστρώνει τη μελωδία μόνο με βιόλες και τσέλα, σκούρας χροιάς και ελεγειακού ύφους όργανα, χωρίς ίχνος βιολιών.

Ερνστ(πάνω) και Λουίζ(κάτω),
τα παιδιά του ποιητή, Φρίντριχ Ρίκερτ
(pinterest)

"Όταν η αγαπημένη σου μανούλα

μπαίνει απ΄την πόρτα μέσα

και το κεφάλι γυρνώ να την κοιτάξω

δεν πέφτει πρώτα η ματιά στο πρόσωπό της 

παρά στο μέρος

στο κατώφλι δίπλα

εκεί που  θα'τανε το μικρό, αγαπητό σου πρόσωπο.

Όταν λαμπερή από χαρά

έμπαινες και συ κοριτσάκι μου

όπως συνήθιζες.

Κι όταν η αγαπημένη σου μανούλα

μπαίνει απ' την πόρτα,

κρατώντας το κερί που τρεμοπαίζει

μου φαίνεται σαν και συ να μπαίνεις 

στο δωμάτιο μαζί της, όπως παλιά.

Ω, καταφύγιο του πατέρα σου,

σβησμένο τόσο πρόωρα

Φως της Χαράς!"

Εδώ, ίσως ταιριάζει η γνωστή φράση του συνθέτη:
"Μόνο όταν αισθάνομαι δημιουργώ και μόνο ως δημιουργός αισθάνομαι".
Το έργο του Μάλερ είναι σαν μια αυτοβιογραφία. Ακούγοντας
τη μουσική του είναι σαν να βρισκόμαστε εμπρός στον ίδιο τον άνθρωπο, που κάποιες φορές στη ζωή του -δυστυχώς- βιώνει και τον αβάσταχτο πόνο, το ασήκωτο βάρος του στους ώμους του, την οδύνη ενός γονιού από την απώλεια του σπλάχνου του.


Στην τραγικότητα των στοιχείων  για την συγκεκριμένη ηχογράφηση προστίθεται και το ότι πραγματοποιήθηκε ελάχιστο διάστημα μετά το θάνατο της γυναίκας του Φίσερ-Ντισκάου στον τοκετό.

Mahler: "Kindertotenlieder" / Fischer-Dieskau:

Κουμανταρέας: η φανταστική συνάντηση με την Κάλλας...

 

Σαν σήμερα, 17 Μαΐου 1931 γεννιέται ο Μένης Κουμανταρέας. Ένας από τους σπουδαιότερους μεταπολεμικούς Έλληνες συγγραφείς.
Το έργο του μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Τα γραπτά του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν κάτι ανάμεσα σε αυτοβιογραφία και δοκίμιο.

Στο βιβλίο του: "Θυμάμαι την Μαρία" των εκδόσεων Καστανιώτη και ασπρόμαυρα σχέδια του ταλαντούχου Θανάση Μακρή, γίνεται αναφορά στην φανταστική συνάντηση του συγγραφέα με την Μαρία Κάλλας.

Διαβάζουμε:

"Ήμουν γκαρσόνι τότε στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας.[...] Ήταν Αύγουστος του '57, ημέρα Σάββατο, παραμονή της συναυλίας.Ήμουν υπηρεσία...Χτύπησα την πόρτα...[...]
Ήταν πολύ όμορφη και άβαφη τελείως. Είχε πελώρια, μαύρα μάτια και σαρκώδες στόμα.
-Μου είπαν ότι είστε πριμαντ΄να, ξεθάρρεψα λίγο.
Με κοίταξε παραξενεμένη
-Ξέρεις τι είναι πριμαντόνα;, ρώτησε.
- Η πρώτη κυρία, το λέει κι η λέξη.Στο νησί μας έχουν έρθει πολλές.
Τής είπα πως ήμουν από την Κέρκυρα.
-Πώς σε λένε;, με ρώτησε σκύβοντας αδιόρατα προς το μέρος μου
-Αλφρέδο, απάντησα
-Α,mio Dio,έκανε έκπληκτη έχεις το όνομα του εραστή της Βιολέτας [...]

-Φαντάζομαι τι ωραία θα τραγουδάτε!Αλήθεια, μπορεί ένα παιδί της ηλικίας μου να έρθει στο θέατρο να σάς ακούσει;
-Πραγματικά θα'θελες να με ακούσεις; Κοίτα λοιπόν τί θα κάνουμε.
[...]
Μπήκε ένας κύριος λεπτός, με γκρίζους κροτάφους και άσπρο πουκάμισο και κάθισε στο πιάνο.
-Τώρα, είπε η Μαρία, θα τραγουδήσω για το νεαρό ακροατή μου.
Στάθηκε δίπλα στο πιάνο κι ακούμπησε το δεξί χέρι πάνω στο μαύρο λούστρο...Το αριστερό το έφερε στο στήθος, εκεί που ξεκινούσε το ντεκολτέ της.
Τα μαλλιά της γυάλιζαν...όλα πάνω της ήταν φυσικά.Λες και την είχαν ζωγραφίσει.
Όπως ήταν με τα μάτια μισόκλειστα,  η έκφρασή της είχε πάρει κάτι μακρινό μαζί και πονεμένο.
Εγώ είχα πετρώσει στον καναπέ.
Ο πιανίστας άγγιξε τα πλήκτρα. Η σουίτα της αυτομάτως έγινε η κρεβατοκάμαρα της Βιολέτας
Απ΄τον τρόπο που τόνιζε τις λέξεις καταλάβαινες αμέσως πως πρόκειται για ηρωίδα, άρρωστη. Το πρόσωπο είχε χαθεί κι είχε ανατείλει ένα χλωμό φεγγάρι. Είχε σταυρώσει τα χέρια, σα να'λεγε προσευχη ή σα να 'θελε να προστατέψει την καρδιά της από κάτι που θα τη ράγιζε.
[...]
Όταν τελείωσε, οι άλλοι χτύπησαν παλαμάκια κι εγώ είχα βουρκώσει. 
-Χειροκρότησε!, έσκυψε και μού ψιθύρισε η γριά καμαριέρα, δείξε ότι ευχαριστήθηκες.Μα εγώ, δεν είχα καμμία διάθεση.Εγώ βούρκωνα. Κι εκείνη, όταν συνήλθε, μου έριξε ένα βλέμμα κι ύστερα γονάτισε μπρος μου.
-Γιατί κλαις, Αλφρέδο;, ρώτησε, σα να'ταν η συνέχεια του τραγουδιού της.
-Από χαρά, της είπα.
Γύρισε τοτε στον πιανίστα και είπε:
-Βλέπετε αυτό το παιδί; Ετσι θα' πρεπε να'ναι το ιδανικό ακροατήριο, να μη χειροκροτούν, μα ήσυχα να παίρνουν τη μουσική μαζί τους κι αυτή να τούς συνοδεύει. Τα χείλη της έπαλλαν..."

[Μένης Κουμανταρέας: "Θυμάμαι τη Μαρία", εκδ. Καστανιώτης, σελ. 9, 11, 15, 24, 25, 31, 32,33, 35]


Προσπάθησα, φίλοι μου να αντιγράψω τα μέρη εκείνα που αποδιδουν τη φόρτιση των στιγμών, κι έτσι διάλεξα διάφορα σημεία προσπαθώντας να υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ τους, ώστε οι φίλοι που δεν το έχετε διαβάσει, να καταλάβετε τη ροή...


Όπως θα καταλάβατε, ο Κουμανταρέας αναφέρεται στην "Τραβιάτα" του Βέρντι, την αριστουργηματική όπερα βασισμένη στο κλασικό δράμα του Αλέξανδρου Δουμά: "Η Κυρία με τας καμελίας", έμπνευση απο την  Μαρί Ντι Πλεσσί, διάσημης Παριζιάνας εταίρας της εποχής εκείνης , που ο συγγραφέας είχε σχέσεις μαζί της.

Bρισκόμαστε στην 3η Πράξη, όπου η Βιολέτα, συνειδητοποιώντας ότι βρίσκεται στα πρόθυρα του θανάτου και ότι δεν έχει καμιά ελπίδα πια, απευθύνει το τελευταίο αντίο:
"Addio del passato bei sogni ridenti-Αντίο, γελαστά όνειρα, περασμένων καιρών"...

Η Βιολέτα είναι απελπισμένη. Με την άρια αυτή αποχαιρετά απαρηγόρητη και αδύναμη τον κόσμο. Η άρια αποτελεί την κορύφωση αυτής της μελαγχολικής διάθεσης, που συγκίνησε τόσο τον νεαρό Κερκυραίο σερβιτόρο στο βιβλίο του Κουμανταρέα, που δεν μπορούσε να κρατήσει τα δάκρυά του...

MARIA CALLAS: "La Traviata - Addio del passato":

16 Μαΐου 1770: Αναμνήσεις ενός βασιλικού γάμου...

 

 "The Royal Wedding, May 16, 1770"
(από:i.pinimg)

Την Τετάρτη, στις 9 ακριβώς, η Mαρία Αντουανέτα έφυγε για τις Βερσαλλίες…
Ο βασιλιάς και ο δελφίνος την υποδέχτηκαν…
Σε μια ώρα ξεκινούσαν για το παρεκκλήσι.

Μπροστά ο μονάρχης και πίσω το ζευγάρι...Έφτασαν στο ιερό και γονάτισαν στο μαξιλάρι που ήταν τοποθετημένο στα σκαλοπάτια του. Ο Αρχιεπίσκοπος τούς πρόσφερε αγίασμα κι ευλόγησε το δαχτυλίδι…
Η βασιλική χορωδία άρχισε να ψάλλει το μοτέτο… κάποιο του Ραμώ, νομίζω...
Στο Παρίσι επικρατούσε ερημία...τα καταστήματα είχαν κλείσει γιατί το πλήθος είχε μαζευτεί στις Βερσαλλίες για να βοηθήσει στους γαμήλιους εορτασμούς.

(Τα πυροτεχνήματα στο γάμο, marieantoinette)

Κατά τις τρεις, ο ουρανός συννέφιασε βαριά. Μια βίαιη καταιγίδα ξέσπασε.  Τα πυροτεχνήματα, μάλλον δεν θα μπορούσαν να εκτιναχθούν. Τα νερά της βροχής είχαν σχηματίσει ορμητικούς χειμάρρους.
Στο κάστρο, ωστόσο, η μέρα τελείωσε εξαιρετικά. Το δείπνο σερβιρίστηκε κανονικά στη μεγάλη σάλα που φωτιζόταν από αμέτρητο αριθμό κεριών…
Όμως, παρά τη λαμπρότητα των εορτασμών και το πολλά υποσχόμενο μέλλον των νεονύμφων, κάποιοι οιωνοσκόποι θεώρησαν τη θύελλα ως απειλή.
Κάποιος δεισιδαίμων υπενθύμισε ότι κατά την υπογραφή του γαμήλιου συμβολαίου από τη νύφη, είχε πέσει μια κηλίδα μελάνης που είχε σβήσει το μισό της όνομα...

[...]

Θ' ακολουθούσε ο χορός. Οι κρυστάλλινοι πολυέλαιοι συμπληρώθηκαν σε κεριά, καθώς τα προηγούμενα κόντευαν να λιώσουν. Η μεγάλη σάλα έλαμψε δια μαγείας και η αντανάκλαση των φλογών μέσα στους καθρέφτες τριγύρω, ενίσχυε τη μεγαλοπρέπεια όπως αρμόζει σε γαλαζοαίματους κι ευγενείς.

Η γαμήλια τελετή

Οι καλεσμένοι σηκώθηκαν από τις καρέκλες τους, όταν η ορχήστρα άρχισε να παιανίζει μια πολύ γνωστή τους μελωδία. Ήταν από τις "Fêtes de Polymnie" του Ζαν Φιλίπ Ραμώ.
Δεν ήταν η Μαρία Αντουανέτα που είχε επιλέξει τη μουσική συνοδεία. Αν τής είχε ζητηθεί, σίγουρα εκείνη θα ήθελε κάτι από Γκλουκ. Λάτρευε τον Γκλουκ, τής θύμιζε τις μέρες στη Βιέννη, τις χοροεσπερίδες με τους εκλεκτούς της Αυλής να συνωστίζονται στο Σεμπρούν.

Όμως, οι Γάλλοι είχαν παράδοση στις όπερες -μπαλέτα και ο Ραμώ είχε λάμψει μετά τον Λυλλί σε φαντασμαγορικές συγκεντρώσεις στις Βερσαλλίες.

Καθώς οι νεόνυμφοι εισέρχονταν, η ορχήστρα έπαιζε τον πρόλογο της σύνθεσης που έχει τίτλο: "Ο Ναός της Μνημοσύνης". Ο συνθέτης είχε γράψει το έργο για τον εορτασμό της νίκης των Γάλλων στη Μάχη του Φοντενουά, το Μάιο του 1745 και ολοκληρώνεται με το Χορωδιακό των Μουσών.

Ένα σύντομο ρετσιτατίβο προετοίμασε τη μεγάλη είσοδο. Το κλαβίχορδο έστρωνε μουσικό χαλί σε βιόλες,  ντα γκάμπα, και όμποε, που με το λαμπρό κι ευγενές ηχόχρωμά τους υπογράμμιζαν το γιορταστικό ύφος της περίστασης...
Η Αντουανέτα και ο Λουδοβίκος, κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου, υποκλίθηκαν χαμογελώντας.
Η ορχήστρα τώρα βρισκόταν  στην πρώτη  entrée...Στα πρώτα μέτρα του τιτλοφορούμενου  "Θρύλου". Είναι το μέρος των "Fêtes de Polymnie", που απεικονίζει τους Γάμους του ημίθεου Ηρακλή με την Ήβη, της οινοχόου των Ολύμπιων θεών, θεά με τη σειρά της της αιώνιας νεότητας...

(Απόσπασμα από ένα προσωπικό Ημερολόγιο φαντασίας..., με αφορμή τους σαν σήμερα Γάμους της Αντουανέτας με τον Λουδοβίκο)

Les fetes de Polymnie: "Act I - La Fable":

Παλαιότερο κείμενό μου με μέρος της αφήγησης των Γάμων και άλλη μουσική σύνδεση μπορείτε να διαβάσετε  εδώ.

Φάννυ Μέντελσον: "Das Jahr"

"Portrait of Fanny Mendelssohn",
του συζύγου, Wilhelm Hensel

Καλημέρα με μια χαρισματικότατη πιανίστα και συνθέτιδα!

Η Φάννυ Μέντελσον-Χένσελ ήταν η μεγαλύτερη αδελφή του Φέλιξ Μέντελσον και το ίδιο ταλαντούχα με τον διάσημο αδελφό της.
Οι αστικές όμως προκαταλήψεις την εμπόδισαν να αναδείξει τις μουσικές χάρες της. Η θέση της γυναίκας στην εποχή της και οι αντιλήψεις δεν έδωσαν στη Φάννυ την ευκαιρία να αναδείξει πλήρως τη μουσική της ιδιοφυία!

Ο Φέλιξ δεν συμφωνούσε με τον πατέρα τους που επέμενε πως η σύνθεση δεν είναι για τις γυναίκες.
Δάσκαλός τους στη Μουσική ήταν ο Kαρλ Τσέλτερ, που αγαπούσε και τα δυο παιδιά για την θαυμαστή επίδοσή τους. Παρομοίασε τη Φάννυ με το Μπαχ, όταν η μικρούλα έπαιξε από μνήμης και τα 24 Πρελούδια του κάντορα. Αγαπούσε πολύ την αντιστικτική του μορφή σύνθεσης και μεγαλώνοντας έγραψε και κείνη 32 Φούγγες σύμφωνα με το στυλ του.

Ο Φέλιξ συχνά μοιραζόταν μαζί της σκέψεις του για τη μουσική κι επειδή ο πατέρας τους δεν επέτρεπε στη Φάννυ να συνθέτει, λέγεται πως κάποια από τα έργα της αδερφής του τα εξέδωσε με το δικό του όνομα! Όπως κάποια από τα λήντερ της, συλλογή που ήταν αγαπημένη της Βασίλισσας Βικτώριας.

Felix and Fanny(redd.it)

Πιθανολογείται δε, πως όταν ο Φέλιξ προσκλήθηκε στο Μπάκιγχαμ και η Βικτώρια τού ζήτησε να εκτελέσει ένα από τα έργα του, ήταν σύνθεση της αδερφής του, κάτι το οποίο ομολόγησε ο Φέλιξ…

"Portrait of Fanny Mendelssohn",
 του Moritz Daniel Oppenheim

Eίναι γνωστό πως ο Μέντελσον συχνά συμβουλευόταν την αδερφή του και δεν δίσταζε να τροποποιήσει τις συνθέσεις του καθ’ υπόδειξή της γιατί είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στο κριτήριό της, γι’ αυτό άλλωστε την φώναζε "Μινέρβα", παρομοιάζοντάς την με την "θεά της Σοφίας" των Ρωμαίων…

Ευτυχώς, ο σύζυγός της, ζωγράφος Βίλχελμ Χένσελ, την ενθάρρυνε στην εξέλιξη του συνθετικού της ταλέντου.

Έτσι, έχουμε δείγματα της συνθετικής της γραφής χάρη στον ανοιχτόμυαλο Χένσελ, ο οποίος την παρότρυνε να τα εκτελεί και να τα καταγράψει.

Συνέθεσε για όλα τα είδη μουσικής, που έπαιζε και διηύθυνε σε εβδομαδιαία κοντσέρτα που οργάνωνε στο περίφημο, βερολινέζικο σαλόνι της....
Μάλιστα, τελευταίες έρευνες έχουν αποδείξει πως κάποιες συνθέσεις που αποδίδονταν στον Φέλιξ, είναι δικές της...

Wilhelm Hensel: εικονογράφηση του "ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ"
από το μουσικό ημερολόγιο: "Das Jahr".

Το πιο διάσημο έργο της είναι το Das Jahr ("Tο έτος"), ένας κύκλος από κομμάτια που απεικονίζουν τους μήνες του χρόνου, κάτι σαν μουσικό ημερολόγιο.

Πρόκειται για μια πιανιστική σουίτα 13 μερών(ένα για κάθε μήνα, μαζί με έναν επίλογο)που θυμίζουν Λιστ ή Σούμαν και γράφτηκε το 1841 μετά το ταξίδι της Φάννυ στη Ιταλία.

 Das Jahr: "Januar" 

Μια μουσική περιγραφή του χειμώνα, ίσως μια αναπόληση της χρονιάς που έφυγε, αποτελεί ο "Ιανουάριος", που προτείνω να ακούσουμε σήμερα...

Σύνθεση, που κάτω από τον υπότιτλο "Όνειρο-Αdagio quasi una fantasia" αναδύει τάσεις στοχασμού και ενδοσκόπησης, αλλά και λυρισμό κι ευαισθησία μέσα από το αιθέριο, αργό τέμπο του.
Μια μελωδία με θαυμαστούς χρωματισμούς, βασισμένη σε ένα κύριο μοτίβο το οποίο θα χρησιμοποιηθεί ως "ανάμνηση" για να "στηθούν" τα επόμενα μέρη του μουσικού ημερολογίου.
Θα μπορούσε κάποιος να εντοπίσει και μια αδιόρατη μελαγχολία στη μελωδική του διάρθρωση, όπως και μια ακατέργαστη συναισθηματική έκφραση, που συγκινεί πάντως απεριόριστα, με την κομψή, ντελικάτη υφή της ρομαντικής γυναικείας ψυχής που δημιούργησε τη σύνθεση.

Η πρώτη έκδοση του "Das Jahr" εικονογραφήθηκε από τον ζωγράφο σύζυγο της ταλαντούχας Φάννυ.

Fanny Mendelssohn: "Das Jahr, Januar":

Η Φάννυ γεννήθηκε στο Αμβούργο στις 14 Νοεμβρίου 1805. Ο γενέθλιος μήνας Νοέμβριος αποτυπώνεται στη συλλογής της: "Das Jahr" με μια σύνθεση που δομείται σε δυο αντιθετικά θέματα. Ένα αργό αρχικά "Mesto – μελαγχολικά", που υποδηλώνει τη γκρίζα, φθινοπωρινή διάθεση του καιρού, κι ένα χαρούμενο "Allegro", αρκετά ενεργητικό που μαρτυρά τη χαρά και την αισιόδοξη της γιορτής…

Μια σύνθεση που συγκινεί απεριόριστα, με την κομψή, ντελικάτη υφή της ρομαντικής γυναικείας ψυχής που τη δημιούργησε.

Fanny Mendelssohn: "Das Jahr, November":

Παρά τις αστικές προκαταλήψεις και τα λογής εμπόδια που στάθηκαν στο δρόμο της Φάννυ, εκείνη τα παρέκαμψε και κατάφερε να ξεδιπλώσει τα ταλέντα της.

Wilhelm Hensel: εικονογράφηση του "AΠΡΙΛΙΟΥ"
από το μουσικό ημερολόγιο: "Das Jahr".

Προς αυτή την κατεύθυνση βρήκε συμπαραστάτες τον σύζυγο και τον αγαπημένο της αδερφό, των οποίων η σχέση ειναι παραδειγματική. Αρκεί να αναφέρουμε πως λίγους μήνες μετά το θάνατο της Φάννυ, έφυγε και ο Μέντελσον από τη ζωή, από μεγάλη θλίψη…

H προικισμένη καλλιτέχνις ήταν 42 χρονών, όταν πέθανε στο Βερολίνο, στις 14 Μαΐου του 1847.

Tον ανοιξιάτικο μήνα της "αποχώρησής" της, η Φάννυ Μέντελσον-Χένσελ είχε αποτυπώσει στο "Das Jahr" με μια σύντομη, πλην λυρικότατη σύνθεση που την τιτλοφορεί: "Ανοιξιάτικο τραγούδι".

Wilhelm Hensel: εικονογράφηση του "ΜΑΪΟΥ"
από το μουσικό ημερολόγιο: "Das Jahr".
(από: henselpushers)

Εδώ η μελωδία ρέει αβίαστα σαν γάργαρο ρυάκι, χωρίς την ανάγκη δημιουργίας μεγάλων αντιθέσεων. Δομή και αρμονία αντανακλούν το αισιόδοξο πνεύμα και το εκλεπτυσμένο ύφος της δημιουργού. Στο σύνολό της η σύνθεση διακρίνεται για τη  μελωδική φρεσκάδα της, τους τρυφερούς, χαρμόσυνους, παιχνιδιάρικους, και πάντα ευγενικούς τόνους της.

Ένα σύντομο ποιητικό σχόλιο προηγείται κάθε κομματιού του "Έτους". Για το Μάιο επιλέχθηκε το: "Η πιο απομακρυσμένη, βαθύτερη κοιλάδα, τώρα ανθίζει"...

Οι απρόσμενες εναλλαγές στις κλίμακες, από μείζονα σε ελάσσονα στον γλυκό "Μάιο", μαρτυρά τη λαχτάρα για τον ανθοφορεμένο εαρινό μήνα, όπως αυτή μπορεί να εκφραστεί μέσα από τη μουσική.

Fanny Mendelssohn: "Das Jahr, May-Spring song":

Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Ο Arvo Pärt και oι τρεις μικροί ποιμένες της Φάτιμα...

 

Ήταν 13 Μαΐου του 1917 στη μικρή πορτογαλική πόλη Φάτιμα, όταν τρία βοσκόπουλα οραματίστηκαν την Παναγία, που εμφανίστηκε μπροστά τους τυλιγμένη σ' ένα λαμπρό σύννεφο και τους ανήγγειλε πως σε αυτό το ίδιο μέρος θα' ρχόταν κάθε 13 του μήνα, έως τον Οκτώβριο.

Τον τελευταίο μήνα, εκείνη η μέρα ήταν σκοτεινιασμένη. Αστραπές έσκιζαν τον ουρανό κι  έβρεχε καταρρακτωδώς. Ξαφνικά, το πλήθος πιστών που είχε συγκεντρωθεί στη Φάτιμα για την εμφάνιση της Παναγίας , μέσα σε βροντές και αστραπές, είδαν τον ήλιο να ανυψώνεται και να τούς θαμπώνει, ενώ "χόρευε" στον ουρανό, αλλάζοντας συνεχώς χρωματισμούς...

To περιστατικό είναι γνωστό ως "Θαύμα του ήλιου".

Ήταν το 2012 όταν ο Arvo Pärt προσκλήθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού του θαύματος, στο μοναστήρι της Φάτιμα. Ο συνθέτης, που γνώριζε τη συγκινητική ιστορία των τριών βοσκών που είχαν βιώσει την εμφάνιση της Παναγίας και κάτω από το δέος και τη συναισθηματική φόρτιση από την επίσκεψη στη μονή, συνέθεσε  ένα σύντομο χορωδιακό έργο, το κείμενο του οποίου στηρίζεται στον  Ψαλμό 8.2 του Δαυίδ: 

"ἐκ στόματος νηπίων καί θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον ἕνεκα τῶν ἐχθρῶν σου τοῦ καταλῦσαι ἐχθρόν καί ἐκδικητήν"

δηλ.

"Από τα στόματα των παιδιών και των νηπίων ακόμα υμνείται το μεγαλείο σου για να αποστομωθεί κάθε εχθρός που επιμένει να αρνείται την τελειότητα του"

Στο a capella έργο για μικτή χορωδία, που τιτλοφορείται: "3 Hirtenkinder aus Fátima - Οι 3 Μικροί Ποιμένες της Φάτιμα", ο συνθέτης σκαλίζει την πνευματική ιδέα με το γνωστό "ιερό" μινιμαλισμό του και δομεί μια σύνθεση ύψιστης λειτουργικής ομορφιάς και πνευματικότητας.

Με την αύρα του Γρηγοριανού μέλους πάνω στο οποίο στηρίζεται, έχει σκοπό να μεταφέρει τη χαρά και το δέος που αφουγκράστηκε πως βίωσαν τα τρία μικρά παιδιά με την εμφάνιση της Παναγίας.

Κατανυκτικό, ευλαβικού χαρακτήρα χορωδιακό, ηχεί σαν σεβάσμια προσευχή χωρίς εξάρσεις...

Άρβο Περτ και Γκέρχαρντ Ρίχτερ
(guardian)

Με την ολοκλήρωση της σύνθεσης ο Περτ θεώρησε ένα μικρό θαύμα και συγκυριακή την αφιέρωση προς το πρόσωπό του οκτώ εικαστικών έργων από το γερμανό ζωγράφο, Γκέρχαρντ Ρίχτερ, του οποίου τη δουλειά πάντα θαύμαζε. Όμως, εκτός από την τέχνη υπήρχε και το κοινό τους ενδιαφέρον για το Γρηγοριανό μέλος να τούς ενώνει.
Το ευλαβικό χορωδιακό με τα Γρηγοριανά πατήματα "κούμπωνε"  σε ύφος και εναρμονίστηκε ως αποτέλεσμα της "σύμπτωσης" γεγονότων σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Ετσι, ο Άρβο Περτ ανταπέδωσε την αφιέρωση, με τη σύνθεση που μόλις είχε ολοκληρώσει.

Το αφηρημένο έργο του Ρίχτερ που στηρίζεται στη διαδικασία του τυχαίου, χαρακτηρίζεται για την ψευδαίσθηση-παραμόρφωση του χώρου που αναπτύσσεται. Από αυτή την άποψη ίσως διακρίνουμε και μια άλλου είδους ταύτιση με την έννοια του οράματος, οπτικής εμπειρίας με πνευματικές ποιότητες στη Φάτιμα...

Arvo Pärt: "3 Hirtenkinder aus Fátima":

Πέρι Κόμο, Chopin και Brahms...

Ήταν σαν σήμερα 12 Μαΐου 2001 όταν είπε καληνύχτα, έπεσε στο κρεβάτι, κοιμήθηκε και δεν ξύπνησε ποτέ...έτσι...σιγανά, αθόρυβα, όπως η μουσική του με το φίνο, ανεπαίσθητο άρωμα και τους νοσταλγικούς τόνους...

Θυμάμαι, το μικρό δισκάκι είχε λιώσει από τη συχνή χρήση του, αφού ο μουσικόφιλος και ρομαντικός μπαμπάς μου θεωρούσε τον Πέρι Kόμο με τη μεταξένια φωνή, τον αμερικανό Γ. Βογιατζή, που διατυμπάνιζε πως .. "χωρίς αγάπη η ζωή, είναι αδύνατη"...και γυρνώντας στη μαμά μου -χωρίς ντροπές- τής σιγοψιθύριζε...:

"Μέχρι το τέλος του χρόνου, κι όσο του Μάη τα ρόδα θ'ανθίζουν,εγώ θα σ'αγαπώ!-Till the end of time..."



Η μελωδία αυτού του ρομαντικού τραγουδιού, φίλοι μου, παίρνει έμπνευση από την "Ηρωική Πολωνέζα" του Φρειδερίκου Σοπέν.

Θυμίζουμε πως οι  Πολωνέζες, όπως και οι Μαζούρκες, βασίζονται σε λαϊκούς ρυθμούς της Πολωνίας, και είναι συνθέσεις στις οποίες εκφράζεται το φλογερό πατριωτικό πάθος.

 Αρχικά, η πολωνέζα ήταν αριστοκρατικός χορός σε αργό τρίσημο ρυθμό, με μεγαλόπρεπο, εμβατηριακό χαρακτήρα.
Ο Σοπέν εμπλούτισε την αρμονική γλώσσα της σύνθεσης, τής προσέδωσε  λαμπρότητα στο ύφος, αναδεικνύοντας και την πιανιστική δεξιοτεχνία της.

Στην "Πολωνέζα σε λα ύφεση μείζονα op.53", την επονομαζόμενη "ηρωική", το θριαμβευτικό ύφος και η μεγαλοπρέπεια συναντώνται με τους λυρικούς τόνους.

Ο χαρακτηρισμός "Ηρωική" οφείλεται στην ερωμένη του Σοπέν, Γεωργία Σάνδη.
Παρόλη την απροθυμία του συνθέτη να δίνει περιγραφικά ονόματα στη μουσική του,  όταν η Σάνδη  άκουσε την πολωνέζ, διέκρινε τον φλογερό πατριωτισμό του, λέγοντας πως σε αυτή τη μελωδία ο γαλλοπολωνός δημιουργός σκιαγραφείται "περισσότερο Πολωνός κι από την ίδια την Πολωνία"!

Είναι έργο της ωριμότητας του Σοπέν, χρονολογείται περί το 1842 και θεωρείται από τα απαιτητικότερα πιανιστικά κομμάτια με έντονο ρυθμό, χρωματικά ξεσπάσματα, μελωδική γενναιότητα, περήφανη ορμή, ενέργεια, και μια "βίαιη κομψότητα".

Θυμόμαστε πως ο Σούμαν αναφερόμενος στις Σοπενιστικές Μαζούρκες είχε παραλλήσει τις συνθέσεις  με "κανόνια κρυμμένα κάτω από λουλούδια".
Κάλλιστα ο χαρακτηρισμός θα ταίριαζε και στην "Ηρωική" Πολωνέζα...Μια σύνθεση υψηλής αισθητικής, που αποδεικνύει πως ένας παλιός, αριστοκρατικός χορός, μπορεί με την ευρηματικότητα και  τη μουσική φαντασία του δημιουργού να μεταμορφωθεί σε ύψιστο σύμβολο  αντίστασης.

Ο Σοπέν σε αυτή τη σύνθεση "πονάει, πασχίζει, υποφέρει, μα κυρίως ελπίζει, φωνάζει, τονώνει, κι οραματίζεται...ως συνάνθρωπος", θα γράψει ο συνθέτης Νικηφόρος Ρώτας, γιος του ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Βασίλη Ρώτα στο  βιβλίο του "Πώς ακούμε μουσική"...

Την απολαμβάνουμε από τα μαγικά δάχτυλα του Άρθουρ Ρουμπινστάιν:

Chopin: "Polonaise No 6 In A Flat Major Op 53 “Heroic” - Arthur Rubinstein

Βάλτε ένα λικεράκι και απολαύστε το τραγούδι του Πέρι Κόμο "Till the end of time":

Ο Πέρι Κόμο γεννήθηκε στην Πενσυλβάνια και ήταν το έβδομο από τα δώδεκα παιδιά μιας οικογένειας Ιταλών μεταναστών...

To βασικό του επάγγελμα ήταν κουρέας, όμως πάντα τραγουδούσε με τη βελούδινη, τροβαδουρίστικη φωνή του. Μια φωνή που γνώριζε από πάντα -θαρρείς- τον τρόπο να κεντά τα συναισθήματα...
Ήταν αυτοδίδακτος ,έχοντας μόνο μια μικρή θητεία στην εκκλησιαστική χορωδία τη πόλης που μεγάλωσε.
Εικοσάχρονος παντρεύεται και μπαίνει στη μπάντα του Φρέντι Καρλόνε...
Ανήκει στη στόφα του "καλού παιδιού" αυτό το αγόρι με τη συμπαθητική όψη, που τραγουδά ρομαντικές, καθαρές μελωδίες φορώντας την πλεκτή μάλλινη ζακέτα του, outfit που λάνσαρε με μεγάλη επιτυχία και ταυτίστηκε με την εικόνα του ευαίσθητου, ρομαντικού, τρυφερού και αγνών προθέσεων χαρακτήρα, ελκυστικός και άξιος συναναστροφής. Από κει και πέρα η καριέρα του είναι γνωστή...

Ο Κόμο θεωρείται επίσης πρωτοπόρος σε ό,τι αφορά τα τηλεοπτικά σόου. Ήταν από τους πρώτους καλλιτέχνες που παρουσίασε τηλεοπτική εκπομπή κατά τη δεκαετία του 50, το ιστορικό The Perry Como Show, που διήρκεσε 29 χρόνια...

Ένα επίσης τραγούδι που έκανε επιτυχία ο Πέρι Κόμο είναι το  "Catch A Falling Star". Σύνθεση των  Paul Vance και Lee Pockriss, που η ερμηνεία του Κόμο του χάρισε και ένα Γκράμμι...

Το τραγούδι είναι μελωδικά βασισμένο σε ένα μοτίβο από έργο κλασικής και πάλι μουσικής. Πρόκειται για θέμα από την  χαριτωμένη, εύθυμη  και ενθουσιαστική, "Ακαδημαϊκή Εισαγωγή" του Γιόχαν Μπραμς, που ο συνθέτης συνέθεσε ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς το  Πανεπιστήμιο του Breslau, που του απένειμε τον τίτλο του διδάκτορα. 

Ο Μπραμς με μια ειρωνική διάθεση έγραψε την Ουβερτούρα, το 1880, ίδια περίοδο με την "Τραγική" γι ' αυτό συνήθιζε να λέει εστιάζοντας στην αντίθεσή τους πως "η μια κλαίει και η άλλη γελάει".

Το τραγούδι από τον Πέρι Κόμο:

Το θέμα του το εντοπίζουμε στο 4:31 στο παρακάτω βίντεο, εκτέλεση της Ακαδημαϊκής Εισαγωγής υπό την μπαγκέτα του Λ. Μπερνστάιν:

Academic Festival Overture, Op. 80, Johannes Brahms:

 

.

Βούλα Λίβα12 May 2018 at 10:51

Υπέροχες μουσικές , υπέροχες αναρτήσεις , υπέροχη κυρία μου καλό σας βράδυ !!!!ReplyDelete



ELPIDA NOUSA17 May 2018 at 05:21

Ευχαριστώ από καρδιάς για την εκτίμηση, αγαπητή Βούλα!Καλό απόγευμα!ReplyDelete

Μάρθα Γκράχαμ, μια ιέρεια του χορού...

"H Γκράχαμ στο ρόλο της Μήδειας"
tile.loc

"Το σώμα είναι ένας ιερός χιτώνας...Μην ακολουθείτε τη μουσική, η μουσική είστε εσείς...Το σώμα λέει αυτό που δεν μπορούν να πουν οι λέξεις"
(Μάρθα Γκράχαμ)

Η θρυλική μορφή του χορού, Μάρθα Γκράχαμ γεννήθηκε σαν σήμερα, 11 Μαΐου του 1894.


Πολλά ειναι τα έργα, που γράφτηκαν ως παραγγελία για δικές της χορογραφίες, ανάμεσά τους και η "Μήδεια" του Σάμιουελ Μπάρμπερ, γνωστή με τον υπότιτλο: "Η Σπηλιά της καρδιάς".

Βασίζεται  στον αρχαιοελληνικό μύθο της Μήδειας και διανθίζεται με αρκετά συμβολιστικά στοιχεία από τις φιλοσοφικές απόψεις του Καρλ Γιουνγκ, τον οποίο είχε μελετήσει η Γκράχαμ.


Παρουσιάστηκε  το 1946, σαν μια χορευτική έκφραση της "κτητικής και καταστροφικής αγάπης".

Στη  χορογραφία της η Γκράχαμ επιλέγει κινήσεις βίαιες, επιθετικές, οξείες και αιχμηρές, με μεγάλη σφοδρότητα.

Η χορευτική της προσέγγιση στοχεύει να ερμηνεύσει στη σκηνή τα βαθιά  υπαρξιακά ζητήματα .

Η μουσική του Μπάρμπερ ακριβής, γραμμένη πάνω στην ηρωίδα και τα χαρακτηριστικά της ψυχοσύνθεσής της. Είναι σκοτεινή, βάρβαρη, μάγισσα μα και ιέρεια. Απρόβλεπτη, εκδικήτρια, σαγηνευτική, θελκτική αλλά και απεχθής.
Η Μήδεια είναι συγχρόνως  απατημένη σύζυγος, δυστυχισμένη ερωμένη και τραγική μάνα...

Ο Μπάρμπερ ακολουθεί με σαφήνεια την αισθητική κατεύθυνση της χορογράφου. Το μαρτυρούν οι ενδείξεις δυναμικής και χρωματισμών στην παρτιτούρα του, μα και η διάθεσή του να αφήνει στη μελωδική του γραμμή ίχνη περιστασιακών πειραματισμών με στοιχεία ατονικότητας.


Oι δυο καλλιτέχνες δημιουργοί, χορογράφος και συνθέτης "χρησιμοποιούν" τις  μυθικές φιγούρες για την προβολή ψυχολογικών καταστάσεων, όπως ζήλια και εκδίκησης που είναι διαχρονικές.

Τόσο στο χορό όσο και στη μουσική, διακρίνονται  αρχαϊκά ιδιώματα και ως προς τη δομή ακολουθείται η μορφή της ελληνικής τραγωδίας.

Martha Graham - CAVE OF THE HEART:

Samuel Barber: "Medea, Ballet Suite, Op. 23"

Λίγα χρόνια αργότερα από την επταμερή Σουίτα μπαλέτου "Medea , Op. 23", ο Μπάρμπερ επιλέγει τα "μεγαλύτερης δύναμης" -κατ' αυτόν- μέρη της και δίνει μια σύνθεση για μεγάλη ορχήστρα ενός μέρους που τιτλοφορείται: "Dance of Vengeance της Medea - O χορός της εκδίκησης της Μήδειας".
Έκανε πρεμιέρα το 1956  με τον Δημήτρη Μητρόπουλο από το πόντιουμ να διευθύνει την Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης.

Πρόκειται για σύνθεση όπου o συνθέτης μεταφέρει τη στοχαστική διάθεση του θέματος με ταυτότητα προσωπική, δοσμένη σε μοντέρνο ιδίωμα.
Επιτελεί να φωτίσει το δίπτυχο: "Μήδεια - εκδίκηση" σε μια απόπειρα σκιαγράφησης του χαρακτήρα της τραγικής ηρωίδας, που η εκδίκηση την οδηγεί στο πιο αποτρόπαιο έγκλημά της...

Samuel Barber: "Dance of Vengeance της Medea":

"Τσαϊκόφσκυ - Μπραμς: η πρώτη τους επεισοδιακή συνάντηση"

 Ο ένας, Γερμανός. Από τους σπουδαιότερους συνθέτες,  ο τελευταίος κλασικός του μεγάλου ρομαντισμού στο λυκόφως του 19ου αι...

Ο άλλος, Ρώσος.  Ένας ρομαντικός, διαχρονικά δημοφιλής στο φιλόμουσο κοινό παγκοσμίως...

Οι δυο τους μοιράζονται την ίδια μέρα γενεθλίων, σαν σήμερα, 7 Μαΐου, με επτά χρόνια διαφορά.Το  1833 ο Γιοχάνες Μπραμς και το 1840 ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ.

Ο Μπραμς, είναι ο συνθέτης που επέδειξε σεβασμό προς την παράδοση, τον ρυθμό και τις φόρμες της απόλυτης μουσικής.

Ο Τσαϊκόφσκυ χαρακτηρίζεται από λυρική διάθεση, συναισθηματική δύναμη και έντονη εκφραστικότητα..

Είναι γνωστό  πως ο ρώσος συνθέτης αντιπαθούσε τη μουσική του Μπραμς, αλλά και τον απέρριπτε ως "ατάλαντο μπάσταρδο".

Έτσι, έχει ενδιαφέρον να τρυπώσουμε στο σπίτι του βιολιστή Μπρόντσκυ στη Λειψία, όπου είναι καλεσμένοι για το εορταστικό δείπνο αρκετοί καλλιτέχνες και θα ερμηνευτεί το αναθεωρημένο Τρίο του Μπραμς...

Είναι 1888 και ο 48χρονος Τσαϊκόφσκι πραγματοποιεί περιοδεία στη Δ. Ευρώπη. Στο σπίτι του Μπρόντσκυ θα έχει την πρώτη, επεισοδιακή συνάντησή του με τον Μπραμς...

Διαβάζουμε:

"Μπαίνοντας στου Brodsky για το δείπνο, άκουσα ήχους από πιάνο, βιολί και τσέλο. Έκαναν πρόβες για τη συναυλία της επόμενης μέρας του νέου Τρίο του Μπραμς και ο γερμανός βρισκόταν στο πιάνο.[...]

-Ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος, κύριε Μπραμς, είπε ο Πιοτρ Ίλιτς, που από το δυνατό θυμό του είχε λίγο κοκκινίσει....Ο Μπραμς γέλασε μ' ένα κοφτό και βραχνό γέλιο που απότομα σταμάτησε όπως είχε αρχίσει.[...]

Ο Μπραμς στεκόταν με τα πόδια ανοιχτά, έχοντας τα χέρια λίγο μακριά από το παχύ σώμα, κάτι που τού δημιουργούσε δυσφορία, ενώ τον έκανε άκομψο.[...]

-Σάς αρέσει η Λειψία; ρώτησε ο Μπραμς, βάζοντας στο στόμα του ένα μακρύ, μαύρο πούρο...[...]

Ο Μπραμς μιλούσε με έντονα βόρεια γερμανική προφορά, με μικροδιακοπές και τονισμένη την πρώτη συλλαβή κάθε λέξης.

Η Βιέννη δεν άφησε τα ίχνη της πάνω του, σκέφτηκε ο Πιοτρ Ίλιτς. Εξίσου ελάχιστα στην προσωπικότητα, όπως και στη μουσική του. Είναι απότομος ο τρόπος ομιλίας του. Το πρόσωπό του μού θυμίζει το πρόσωπο ενός παπά με τα πυκνά γκρίζα γένεια και τα λεπτά γκρίζα μαλλιά[...]

Επίσης το μακρύ σκούρο παλτό του έχει κάτι το παπαδίστικο[...] Αλλά γιατί βάζει τόσο κοντά παντελόνια; Δεν ταιριάζουν με το μακρύ παλτό. Φορά επίσης τρομερά άκομψες μπότες!

-Αργότερα θα παίξουμε μερικά κομμάτια, είπε ο γερμανός δάσκαλος, [..] Ίσως να μην ανταποκρίνεται στις προτιμήσεις σας, είπε ο Μπραμς, συνεχίζοντας να στέκεται απέναντι στον ξένο, για τον οποίο γνώριζε ότι δεν εκτιμούσε τη μουσική του, κρατώντας στο ένα χέρι το πούρο και στο άλλο τον καφέ.

-Δεν είναι ούτε έντονα πικάντικο, ούτε λαμπερό, συνέχισε, κοιτάζοντας τον ρώσο και κάπως ειρωνικά, ο Τσαϊκόφσκυ[...]

Όλοι μέσα στο δωμάτιο περίμεναν με ανυπομονησία πώς θα αντιδρούσε στην απροκάλυπτη επίθεση του μεγάλου άνδρα.

Η συζήτηση γινόταν αφόρητη για τον Τσαϊκόφσκυ. Ανακουφισμένος κάθισε στον καναπέ.

-Ας ακούσουμε το Τρίο, είπε..."

("Παθητική συμφωνία", Κλάους Μαν-κλασική λογοτεχνία, εκδ. Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος, μτφ. Μ. Νικολάτου, σελ. 67 έως 71)

Για την ιστορία, να αναφέρουμε πως του Τσαϊκόφσκυ δεν του άρεσε το Τρίο κι έλεγε για τον  γερμανό συνθέτη πως ήταν πολύ καλύτερος για παρέα και για ποτό παρά ως συνομιλητής και μουσικός.

1. Brahms: "Piano Trio in C minor, op 101",  Istomin-Stern-Rose:

Την επόμενη μέρα ο Τσαϊκόφσκι παρακολούθησε τη συναυλία του Μπραμς, και κείνος ανταπέδωσε  ευγενικά παρακολουθώντας μια πρόβα για την πρεμιέρα της Σουίτας Νο. 1 του Τσαϊκόφσκι, κρίνοντας θετικά μόνο το πρώτο από τα έξι μέρη της, ενώ τα υπόλοιπα τα χαρακτήρισε "παιδαριώδη".

Το μέρος που άρεσε στον Μπραμς ήταν η εισαγωγή και φούγκα δομημένα σύμφωνα με τα πρότυπα της μπαρόκ.

2. Tchaikovsky: "Suite No. 1, Dimitri Mitropoulos:

Antonio Salieri: η αποκατάσταση του ονόματός του

 

Ο Αντόνιο Σαλιέρι, είναι σίγουρα μια παρεξηγημένη προσωπικότητα....Έμεινε στην Ιστορία της μουσικής ως αντίζηλος, προσωπικός εχθρός και πιθανός δολοφόνος του Μότσαρτ...
Κι όμως!
Ο Σαλιέρι υπήρξε  ένας συνθέτης που τίμησε την τέχνη του, με καίρια  την παρουσία του στη μουσική ζωή της Ευρώπης. Βοήθησε δε, σημαντικά στην ανάπτυξη του μελοδράματος του 18ου αιώνα και κυριάρχησε στην ιταλόγλωσση όπερα στην Αυστρία.

Αξίζει λοιπόν, να αποκατασταθεί το όνομά του, καθώς στιγματίστηκε με τη "ρετσινιά" του δολοφόνου του Μότσαρτ...

Ερευνητές  -ανάμεσά τους και η διάσημη μεσόφωνος, Τσετσίλια Μπάρτολι- αναζήτησαν στοιχεία στη Βιβλιοθήκη της Βιέννης, μιας πόλης στην οποία έζησε και εγκωμιάστηκε ο Σαλιέρι και ερευνώντας τα χειρόγραφά του εκτενώς, διαπιστώθηκε η  γεμάτη αισθήματα, πάθος και ευαισθησία, μουσική του.
Οι αναζητήσεις και τα στοιχεία που ανακαλύφθηκαν, πείθουν πως ο Σαλιέρι εξέλιξε την προκλασική ατμόσφαιρα σε κλασική, καθώς διδάχθηκε από τον Γκλουκ τη δύναμη της έκφρασης, και ανέβασε το ύφος του δασκάλου του σε υψηλότερο επίπεδο.

Οι φήμες για υπέρμετρο φθόνο του προς τον Μότσαρτ λόγω του άφθαστου ταλέντου του δεύτερου και την αντιπαλότητά τους που  οδήγησαν τον Σαλιέρι στη δηλητηρίαση του Μότσαρτ, μάλλον αναζωπυρώθηκαν  με το ποιητικό δράμα "Μότσαρτ και Σαλιέρι" του Αλεξάντερ Πούσκιν το 1830  και αργότερα με την  βασισμένη σε αυτό ταινία του Μίλος Φόρμαν, "Αμαντέους".

H ανακαλυφθείσα παρτιτούρα

Πρόσφατη ανακάλυψη μιας μουσικής σύνθεσης αποδεικνύει πως οι δυο τους υπήρξαν συνεργάτες. Συνέθεσαν από κοινού μια καντάτα που η παρτιτούρα της ήταν χαμένη εδώ και αιώνες και εντοπίστηκε από έναν μουσικολόγο σε συλλογή του Μουσείου Μουσικής της Τσεχίας.

Αν μη τι άλλο, η  σύνθεση δείχνει ότι ακόμα κι αν υπήρχε αντιπαλότητα μεταξύ των δύο συνθετών, δεν ήταν τόσο έντονη όσο υποθέτουν πολλοί ιστορικοί.

Η καντάτα για σοπράνο και φορτεπιάνο έχει τίτλο: "Per la ricuperata salute di Ofelia-Για την ανακτημένη υγεία της Οφηλίας" και γράφτηκε το 1785 για τον εορτασμό της αποκατάστασης της υγείας της υψιφώνου, Αnna Storace, συνεργάτιδας των Μότσαρτ και Σαλιέρι.
Στη μουσική συνέβαλε κι ένας τρίτος συνθέτης ονόματι Κορνέτι, όπως αναφέρεται στην παρτιτούρα, ενώ το λιμπρέτο διαμορφώθηκε από το γνωστό ποιητή, Λορέντζο ντα Πόντε.

Η καντάτα αποτελείται από τρία μέρη, καθένα από τα οποία, συνετέθη από διαφορετικό συνθέτη.

Η  Storace λίγο πριν αρρωστήσει και χάσει τη φωνή της προετοιμαζόταν για το ρόλο της Οφηλίας στην κωμική όπερα του Σαλιέρι: "La grotta di Trofonio-Η σπηλιά του Τροφωνίου".
Φυσικά η παράσταση αναβλήθηκε, καθώς για την πλήρη ανάρρωση της λυρικής τραγουδίστριας χρειάστηκαν αρκετοί μήνες.
Με την αποκατάστασή της όμως, οι τρεις συνθέτες με τον λιμπρετίστα ολοκλήρωσαν την καντάτα μέσα σε μια εβδομάδα και τής την αφιέρωσαν.

Salieri - Mozart - Cornetti: "Per la ricuperata salute di Ofelia":

Η υπόθεση της όπερας του Σαλιέρι: "La grotta di Trofonio" όπου η Storace είχε το ρόλο της Οφηλίας κι αναφερθήκαμε παραπάνω, περιστρέφεται γύρω από δυο ζευγάρια-διαφορετικές προσωπικότητες μεταξύ τους.
Ο διάσημος Τροφώνιος της ελληνικής μυθολογίας, αρχιτέκτονας που έχτισε το ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, και για το έργο του πήρε από το θεό για αμοιβή  μαντικές ικανότητες, αντιστρέφει τις ιδιότητες του χαρακτήρα των δυο ζευγαριών (εκδηλωτικοί και ενθουσιώδεις οι μεν, εσωστρεφείς και ντροπαλοί οι δε) ώστε τα παντρολογήματα να είναι ταιριαστά.

Το έργο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της όπερας-μπούφα, με  τολμηρό το θέμα της ανταλλαγής ερωτικών συντρόφων, καθώς κλυδωνίζονταν ηθικές αξίες και κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής.
Το ίδιο περίπου λιμπρέτο χρησιμοποιεί ελαφρώς παραλλαγμένο ο Λορέντζο ντα Πόντε λίγο αργότερα στην Μοτσάρτια όπερα:  "Έτσι κάνουν όλες".


Θα ακούσουμε την oυβερτούρα και την Άρια της Οφηλίας από την όπερα του τιμώμενου σήμερα, Αντόνιο Σαλιέρι:

Salieri: "La grotta di trofonio-Overture":

Salieri: "La grotta di trofonio-Ofelia's aria":

Τελικά, μήπως οι συνθέσεις του Σαλιέρι αξίζουν την προσοχή μας;
Μπορεί στην εποχή του στην πόλη της Βιέννης όλα να περιστρέφονταν γύρω από το λαμπρό άστρο του Μότσαρτ, όμως  και κείνος υπήρξε ευρηματικός συνθέτης, που δεν άφησε αδιάφορο το βιεννέζικο κοινό. Έγραψε πάνω από 40 όπερες και επηρέασε μερικούς από τους μεγαλύτερους συνθέτες της ιστορίας.
Μην ξεχνάμε πως υπήρξε επίσης δάσκαλος του Μπετόβεν και του Σούμπερτ, ενώ μετά τον θάνατο του Μότσαρτ, η χήρα Κωνστάτζα τού εμπιστεύτηκε την κηδεμονία του μικρού της γιου, γεγονός που αποδυναμώνει την υπόθεση περί δολοφονίας του συζύγου της από τον Σαλιέρι.

(Ο Αντόνιο Σαλιέρι γεννήθηκε  στις 18 Αυγούστου 1750 στο Λενιάγκο της Β.Ιταλίας  και πέθανε, 7 Μαΐου 1825 στη Βιέννη σε ηλικία 74 ετών, μετά από δίχρονη παραμονή σε άσυλο όπου νοσηλευόταν με άνοια.)

Κείμενά μου με αναφορές στον Σαλιέρι μπορείτε επίσης να διαβάσετε εδώ, εδώ και εδώ.







Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)19 August 2020 at 02:32

Ο όποιος ανταγωνισμός των δυο (Σαλιέρι & Μότσαρτ) για θέσεις εργασίας δεν υπάρχει απόδειξη ότι υπήρχε κάποια οξύτητα στην σχέση του. Τουναντίον, όταν βρίσκονταν κι οι δυο στην Βιέννη, όχι μόνο διατηρούσαν φιλικές σχέσεις αλλά και όταν ο Σαλιέρι είχε την θέση του αρχιμουσικού, επέλεξε την όπερα Φιγκαρό του Μότσαρτ κι όχι κάποια δική του.
Δυστυχώς, Ελπίδα μου, ο εύκολος δρόμος της σπίλωσης είναι η εφεύρεση χαμηλών αισθημάτων για τους πρωταγωνιστές αλλά κι επειδή οι "αγαθές κι έντιμες" σχέσεις ΔΕΝ πουλάνε.ReplyDelete

"Σίγμουντ Φρόυντ: η ψυχανάλυση στον Μάλερ και ο μουζικάντης Αυγουστίνος"

Θεωρείται ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης.
Ο Σίγκμουντ Φρόυντ γεννήθηκε σαν σήμερα, 6 Μαΐου 1856...

Κατά τη διάρκεια του γάμου του Γκούσταβ Μάλερ με την Άλμα υπήρξε μια περίοδος έντονων προβλημάτων στη σχέση τους. Τού πρότειναν λοιπόν να επισκεφτεί τον διάσημο Σίγκμουντ Φρόυντ μήπως και βοηθηθεί με την ψυχανάλυση.
Ο Μάλερ, όλο υπεκφυγές, ανέβαλε συνεχώς τη συνάντηση. Τελικά, αναχώρησε για την Ολλανδία.

Η συνάντηση Μάλερ-Φρόυντ
(σκηνή από την ταινία: Mahler auf der Couch)
bostonherald

Οι δυο άντρες συναντήθηκαν στο ξενοδοχείο κι έπειτα έκαναν μια τετράωρη βόλτα στους δρόμους του Λέιντεν.

Μετά την πολύωρη συζήτησή τους ο Μάλερ εξεπλάγην όταν ο Φρόυντ τού είπε:

"-Υποθέτω πως τη μητέρα σας την έλεγαν Μαρί.Το μάντεψα από πολλές ενδείξεις στη διάρκεια της συζήτησης.Πώς γίνεται και παντρευτήκατε μια γυναίκα με διαφορετικό όνομα;

Τότε ο Μάλερ αναθυμάται πως πάντα ήθελε να φωνάζει την Άλμα με το δεύτερο όνομά της που ήταν Μαρί.
Ο Φρόυντ είχε φωτίσει το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα του Μάλερ.

Ο Μάλερ μιλάει, μιλάει συνεχώς...
-Η μητέρα σας ήταν ασθενική και βασανισμένη, του λέει ο Φρόυντ, και αυτό ακριβώς θέλετε να είναι και η σύζυγός σας.

Όταν αργότερα η Άλμα θα μάθει ό,τι συζητήθηκε στη συνάντηση των δυο ανδρών, θα καταγράψει στο ημερολόγιό της:
"Είχε δίκιο ο Φρόυντ! Όταν με γνώρισε ο Μάλερ ευχόταν να με είχε σημαδέψει ο πόνος"!


Παρακολουθήστε ένα μικρό απόσπασμα από την ταινία: "Mahler auf der Couch" με σκηνές από την συνάντηση των δύο ανδρών:

Επανέρχομαι στη συζήτηση του ψυχαναλυτή με τον συνθέτη:

Στη διάρκεια της βόλτας ο Μάλερ είχε πεί πως τώρα καταλάβαινε γιατί η μουσική του δεν έφτανε τις πιο υψηλές σφαίρες...Και γιατί τα πιο ευγενικά περάσματα χαλούσαν με την παρεμβολή κάποιας χυδαίας μελωδίας.
Ο βίαιος πατέρας του μεταχειριζόταν άσχημα τη γυναίκα του και σε κάποια επεισόδια ήταν μπροστά και ο μικρός γιος, Γκούσταβ. Οδυνηρή σκηνή, ανυπόφορη που έκανε το αγόρι να το βάλει στα πόδια. Βγήκε από το σπίτι τρέχοντας. Εκείνη όμως τη στιγμή, μια λατέρνα του δρόμου έπαιζε το λαϊκό  βιεννέζικο τραγουδάκι: "Au du lieber Augustin".

Σύμφωνα με τον Μάλερ η συνύπαρξη στο έργο του της ευγενικής τραγωδίας και του ανάλαφρου χιούμορ ήταν μέσα του ριζωμένη από τότε...

Η μουσική έγινε η σωτηρία και το καταφύγιό του. Τα θέματα θανάτου και τρόμου, που τον βασάνιζαν από παιδί, θέματα της λαχτάρας και της απώλειας, της μοίρας και της λύτρωσης αντηχούν στις συμφωνίες και τους κύκλους τραγουδιών του Μάλερ.


Πληροφοριακά να πούμε πως μετά την ολιγόωρη ψυχανάλυση οι σχέσεις Μάλερ και Άλμας βελτιώθηκαν...

Είχε κάνει το θαύμα του ο διάσημος Φρόυντ! Είχε καταφέρει να επουλώσει παλιές, κρυφές πληγές στην ψυχή του μουσικού, παρότι από πολλά γνωρίζουμε καθαρά, φίλοι μου πως δεν έτρεφε εκτίμηση για τη μουσική τέχνη.

Αξίζει να σημειωθεί πως παρόλο που ο Μάλερ δεν ήταν καθόλου ενημερωμένος για το τι ακριβώς είναι η ψυχανάλυση, ο Φρόιντ κατέγραψε ότι ποτέ πριν δεν είχε συναντήσει κάποιον που να κατάλαβε τόσο γρήγορα τι σημαίνει η επιστήμη του.

To βιενέζικο τραγουδάκι , καθοριστικό της οδυνηρής σκηνής που στιγμάτισε ψυχικά τον Γκούσταβ Μάλερ, "Au du lieber Augustin" είναι μια όμορφη ρυθμική μπαλάντα  εμπνευσμένη από το θρύλο ενός πλανόδιου μουσικού.

Στα μέσα του 17ου αι. η Βιέννη χτυπήθηκε από επιδημία πανούκλας. Ο Augustin ήταν ένας πλανόδιος μουζικάντης, ένας μενεστρέλος, που με τη γκάιντά του τριγύριζε στα πανδοχεία της πόλης και διασκέδαζε τους θαμώνες...Οι Βιεννέζοι τον αγάπησαν γιατί σε δύσκολους καιρούς έδινε με το τραγούδι του, ελπίδα...

Σύμφωνα με το μύθο, κάποιο βράδυ γυρνώντας στο σπίτι του μεθυσμένος έπεσε στο χαντάκι του δρόμου και κει αποκοιμήθηκε. Το πρωί που πέρασε το κάρο να μαζέψει τους νεκρούς από την πανούκλα, θεωρώντας πως ο Augustin ήταν πεθαμένος τον έριξαν μαζί με το μολυσμένο όργανό του στο λάκκο.. Όταν ξύπνησε ο Αυγουστίνος, δεν μπορούσε  να βγει από τον βαθύ μαζικό τάφο. Έτσι τρομαγμένος όπως ήταν άρχισε να παίζει γκάιντα δυνατά, ώσπου τελικά οι συμπολίτες του τον άκουσαν και τον έσωσαν...
Έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματα και παρέμεινε για τους κατοίκους της Βιέννης ένα σύμβολο ελπίδας...

"Au du lieber Augustin":

• O Johann Hummel πάνω στη μελωδία του χαριτωμένου τραγουδιού έγραψε παραλλαγές για ορχήστρα.

Variations on 'O, du lieber Augustin'  in C major, WoO 2, S. 47:

• Ενώ ο Ferruccio Busoni δίνει τη δική του εκδοχή για δύο πιάνα σε μορφή φούγκας.

Fugue on 'O Du Lieber Augustin', BV 226 :

Για τον Φρόυντ μπορείτε να διαβάσετε κι ένα παλιότερο κείμενό μου εδώ.

"Δυο Εβραίοι", ο πλούσιος κι ο φτωχός...(Χάρτμαν- Μουσόργκσκυ)

 

Viktor Hartmann

Ο Βίκτωρ Χάρτμαν, ένας από τους διασημότερους ρώσους αρχιτέκτονες και ζωγράφους της γενιάς του γεννήθηκε σαν σήμερα 5 Μαΐου 1834.

Στους φίλους της κλασικής μουσικής, ο Χάρτμαν είναι γνωστός από την βαθιά φιλία του με τον Μόδεστο Μουσόργκσκυ, μέλος της περίφημης Ομάδας των Πέντε, με πιο γνωστό το έργο του για πιάνο : «Εικόνες από μια Έκθεση», το οποίο εμπνεύστηκε από μια εικαστική έκθεση του ζωγράφου φίλου του, μετά τον θάνατό του μόλις στα τριάντα εννιά…
Σε μορφή σουίτας παραμένει έργο αναφοράς της πιανιστικής φιλολογίας.

Σήμερα οι περισσότεροι πίνακες είναι χαμένοι μα παραμένει η μουσική του Mουσόργκσκυ, που συνέθεσε μέσα σε ελάχιστες βδομάδες, να τους περιγράφει και απεικονίζει μουσικά:

Χάρτμαν: «Ο πλούσιος Εβραίος»

«Ξωτικό», «Κεραμεικός», «Το Παλιό Κάστρο», «Baba Yaga»( η μάγισσα της λαϊκής Ρωσικής παράδοσης με τα κοτίσια πόδια), «Μεγάλη Πύλη του Κιέβου», «Κατακόμβες», αλλά και τους «Δυο Εβραίους».
Μια μουσική περιγραφή από μια φανταστική περιήγηση ανάμεσα στους πίνακες του φίλου του...

Ο Μουσσόργκσκυ προσθέτει κι ένα κομμάτι με τον τίτλο «Promenade = Περίπατος», που παριστάνει τον επισκέπτη που περιδιαβαίνει στο χωρο της έκθεσης. Γιάυτ  υπό μορφήν ιντερλουδίου παρουσιάζεται  παραλλαγμένο ανάεσα στους πίνακες δηλώνοντας πως ο επισκέπτης κοντοστέκεται και επεξεργάζεται το κάθε εικαστικό δημιούργημα.

Το τελευταίο, «Δυο Εβραίοι», δεν πρόκειται για έναν, αλλά για δυο ξεχωριστούς πίνακες του Χάρτμαν.

Χάρτμαν: «Ο φτωχός Εβραίος»

Στον πρώτο απεικονίζει έναν σοβαρό άνδρα, προφανώς ισχυρό οικονομικά, καλοντυμένο και ευπαρουσίαστο, με πλούσια γενειάδα, να φορά τον χαρακτηριστικό, ιουδαϊκό πίλο, κατασκευασμένο από ακριβό υλικό, ενώ
στον δεύτερο έναν φτωχό, καταπονημένο ασπρομάλλη γέροντα, με χαμηλωμένο το βλέμμα, ακουμπισμένο σε μαγκούρι και τα χέρια σταυρωμένα. Μάλλον,  ζητιανεύει.

Λέγεται πως ο Χάρτμαν έκανε τα σχέδια όταν ταξίδεψε στην  Πολωνία. Είδε τους δυο εβραίους στο γκέτο της Βαρσοβίας γι' αυτό οι δυο πίνακες συχνά αποκαλούνται και «Δυο Εβραίοι Πολωνοί».

Τα δυο έργα τέχνης ήταν ιδιοκτησία του Μουσόργκσκυ.



To ακούμε από τον Βλαντιμίρ Χόροβιτς σε ζωντανή ηχογράφηση από το Carnegie Hall  το 1948, μια και σαν σήμερα 5 Μαΐου του 1891 άνοιξε τις πύλες του αυτός ο ναός της Μουσικής.

Pictures at an Exhibition: Samuel Goldenberg & Schmuyle / Vladimir Horowitz:

Το έργο ενορχήστρωσε ο Μωρίς Ραβέλ, απ' όπου θα ακούσουμε το μέρος από τη Συμφωνική του Σικάγο με τον Sir Γκέοργκ Σόλτι να τους κατευθύνει από το πόντιουμ...

Ο Μουσόργκσκυ σε αυτό το μέρος του έργου του, συνδυάζει μουσικά τις δυο εικαστικές δημιουργίες προβάλλοντας δυο θέματα, ένα για κάθε πρόσωπο, προκειμένου να εστιάσει στη διαφορά του πλούσιου και φτωχού άντρα, του πλούσιου Goldenburg και του επαίτη Schmuyle.
Ο Ραβέλ αναθέτει το αρχικό θέμα αποκλειστικά στα τοξοτά έγχορδα. Ακούγεται επιβλητικό και μεγαλοπρεπές με εναλλαγές στακάτι και προσωδιών.
Το επόμενο θέμα, ακολουθεί πιο ενεργητικό ρυθμό στις ψηλότερες περιοχές  και η λαμπρότητά του οφείλεται κατά πολύ στην επιλογή του ηχοχρώματος...Η τρομπέτα με σουρντίνα, ακολουθεί ένα γάργαρο ρυάκι από τρίηχα δεκάτων έκτων και αποτζιατούρες, συνδυαστικά με όμποε και φαγκότο.

Pictures At An Exhibition: «Samuel Goldenberg & Schmuyle»:

Η Μουσική και η Ζωγραφική είναι δυο τέχνες που έχουν συναντηθεί και αλληλεπιδράσει κατά τη διάρκεια της ιστορικής τους πορείας, πολλάκις. Πολύ συχνά ένας ήχος δημιουργεί την εντύπωση ενός χρώματος και αντίστοιχα τα χρώματα συχνά εμπνέουν και φέρνουν αυθόρμητα στο νου μελωδικά μοτίβα, όπως στην περίπτωση των «Εικόνων» του Μουσόργκσκυ, μέρος του οποίου απολαύσαμε σήμερα.



Περισσότερα για τον Χάρτμαν και τις "Κατακόμβες" του Μουσσόργκσκυ, μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερο κείμενό μου εδώ .