«Dickens-Debussy …ένα πρελούδιο με διάθεση ειρωνίας…»

Είναι από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της Βικτωριανής Εποχής.

Ο άγγλος Κάρολος Ντίκενς, (7 Φεβρουαρίου 1812 - 9 Ιουνίου 1870) είναι ο αγαπημένος συγγραφέας των παιδικών μας χρόνων, ο συμπαραστάτης των φτωχών, των ανήμπορων και των αδικημένων.

Ο διανοούμενος που με τη στάση και τις θέσεις που εξέφραζε μέσα από τα έργα του, μιλούσε στην καρδιά μας!

Τα μηνύματά του διαχρονικά, οι ιστορίες του συγκινούν κάθε ψυχή ευαίσθητη απέναντι στην αδικία, την απανθρωπιά, την ψυχική κακοποίηση!

"Ο νεαρός Ντίκενς", Francis Alexander

Προσωπικότητα ευαίσθητη, ο Ντίκενς αγαπούσε την κλασική μουσική, ιδιαίτερα τα έργα των Μότσαρτ, Σοπέν και Μέντελσον, ενώ παρακολουθούσε συχνά παραστάσεις όπερας όποτε τού δινόταν η ευκαιρία στα ταξίδια του στην Ευρώπη. 
Στο Παρίσι, όταν άκουσε τον "Φάουστ" του Σαρλ Γκουνώ, ομολόγησε ότι "είχε κατακλυστεί από την ομορφιά της μουσικής..."
Συζητήσεις περί μουσικής έκανε και με την αδερφή του η οποία υπήρξε καταξιωμένη πιανίστα και τραγουδίστρια, όπως και με τον συνθέτη σερ Άρθουρ Σάλιβαν, με τον οποίο συνδεόταν φιλικά.
Η μουσική εκπαίδευση του Ντίκενς άρχισε με πιάνο και λίγο αργότερα βιολί, που όμως παράτησε γρήγορα. Μεγαλώνοντας αγόρασε ένα ακορντεόν, όπου αυτοδίδακτος έπαιζε κάποια τραγούδια και μελωδίες.
O Ντίκενς είχε καλής χροιάς φωνή, ήταν ρυθμικός και τονικά σωστός και απολάμβανε να τραγουδά, ενώ είχε συνεργαστεί με το νεαρό βρετανό συνθέτη, John Pyke Hullah, ως λιμπρετίστας στην οπερέτα "Οι κοκέτες του χωριού".

O Nτίκενς -όπως αναφέραμε- μέσω της πένας του υπήρξε πολέμιος των ηθικολογικών κηρυγμάτων, τα οποία σατίριζε, όπως στο μυθιστόρημα που το 1836 δημοσιεύτηκε σε συνέχειες: «Τα Χαρτιά του Πίκγουικ Κλαμπ».

Μέσα από το κωμικό των χαρακτήρων αλλά και το χαρακτήρα του πρωταγωνιστή Σάμιουελ Πίκγουικ, την αστεία του εμφάνιση (τον παρουσιάζει εύσωμο, κοντό, με χαρακτηριστικά γυαλιά…ένας πλούσιος, ηλικιωμένος, ο ιδρυτής του Pickwick Club) καυτηριάζει τα κοινωνικά έκτροπα, την ασφυκτική,  «ανθυγιεινή», μίζερη, σχεδόν αηδιαστική ζωή  της Βρετανίας της εποχής με τις τεράστιες κοινωνικές αντιθέσεις.

Σάμιουελ Πίκουικ
εικονογράφηση Harold Copping

Τα σφάλματα και οι αμαρτίες δεν είναι μόνο ιδιότητες των ανθρώπων του λαού αλλά και όσων ασκούν εξουσία πάνω του, καταλήγει ο Ντίκενς…

Ο Κλωντ Ντεμπισί, θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στους Μπαχ και Σοπέν, περί τη δεκαετία του 1910 γράφει μια σειρά πρελουδίων, συγκεντρωμένα σε δυο τόμους.

Όπως γνωρίζουμε, το πρελούδιο , ως φόρμα και σύμφωνα με την καλλιτεχνική φιλοσοφία της ρομαντικής  εποχής του Ντεμπισί, «απαιτούσε» από το δημιουργό να φέρει στο νου του μια συγκεκριμένη σκηνή ή  εικόνα...
Ο Ντεμπισί για να μην καθοδηγεί όμως εξ αρχής τη φαντασία του ακροατή, τοποθετεί εντέχνως τον τίτλο κάθε πρελουδίου στο τέλος του.

Σάμιουελ Πίκουικ / εικονογράφηση του βρετανού Kyd

Το 9ο  από τα «Préludes, Book II» είναι εμπνευσμένο από το «Πίκγουικ Κλαμπ» του Κ.Ντίκενς.
Με μια ειρωνική διάθεση, επικρίνει το «δήθεν», γι’αυτό και το πρελούδιο αρχίζει με ένα «δήθεν σοβαρό» ύφος, με το πιάνο να εκτελεί σε βροντερούς τόνους στα χαμηλώτερα μέρη του πληκτρολογίου το μοτίβο από τον εθνικό ύμνο της Βρετανίας «God save the Queen».

Σύντομα όμως ο ρυθμός μεταλλάσσεται …επιταχύνει, με σκοπό η μουσική να αντικατοπτρίζει τις κωμικού  χαρακτήρα περιπέτειες από τα ταξίδια του Πίκγουικ.
Παύσεις, συγκοπτόμενοι ρυθμοί, αποτζιατούρες, εκκεντρικές αρμονικές μετατοπίσεις, απομακρυσμένες συγχορδίες, απότομες αλλαγές δυναμικής, με έμφαση στην συναισθηματική έκφραση.

Η δημιουργία της ατμόσφαιρας από τον Ντεμπισί γίνεται με απόλυτη ακρίβεια, εύρος  φαντασίας, με χαρακτηριστικά το  χιούμορ και την τρυφερότητα…

sheetmusicnow

Η κοινωνική σάτιρα, σκοπός του Ντίκενς, μετουσιώνεται και αποδίδεται μουσικά από ένα πρελούδιο που η ακρόασή του εντείνει μέσα στα δυόμισι λεπτά της εκτέλεσής του, την επικοινωνιακή διαδικασία με τον ακροατή, που εστιάζει στην ειρωνική διάθεση αφήνοντας όμως και την ελευθερία στην πορεία των συλλογισμών του...


Το έργο ερμηνεύει ο Walter Gieseking, πιανίστας κατ'εξοχήν Ντεμπισιακός με τις ερμηνείες του να ξεχωρίζουν για την καθαρότητα και την ακρίβεια στην απόδοση, τους ζεστούς χρωματικούς τόνους και τις  συναισθηματικές αναγνώσεις!
Ντεμπισί και Γκίσεκινγκ αποτελούν αδιάσπαστη ένωση όπου ο δημιουργός και ο εκτελεστής γίνονται ένα και το αυτό. Αν μπορούσε ο Ντεμπισί να τον ακούσει, σίγουρα θα εντυπωσιαζόταν με την εκφραστική πιστότητα του πνεύματός του από τα μαγικά του δάκτυλα!

Το " The Pickwick Papers" είναι το 2ο βιβλίο του Καρόλου Ντίκενς, αποτελεί το συγγραφικό ντεμπούτο του κι όταν το έγραψε ήταν μόλις 25 χρονών.
Δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα, αλλά μια σειρά λογοτεχνικών σκίτσων για εικονογράφηση με εξαιρετικά δοσμένους χαρακτήρες!

marina griva 17 February 2018 at 08:35

Very interesting ,thank you !

ΑΛΛΕΓΚΡΙ: "Miserere", ένα από τα γοητευτικότερα μυστήρια του Βατικανού...

 

Είναι γνωστός για την περίφημη μελοποίηση του 51ου Ψαλμού ή όπως ονομάζουμε: "Miserere".

Ο  Gregorio Allegri ως παιδί διακρίθηκε για την όμορφη φωνή καστράτου που διέθετε, λόγος που τον έφερε στη θέση του χορωδού της Καπέλα Σιξτίνα. Υπήρξε ιερέας και ένας από τους σπουδαιότερους  συνθέτες της Ρωμαϊκής Σχολής κατά την Αναγέννηση. Υπάρχουν καταγραφές, που παρουσιάζουν τον Αλλέγκρι ως ενάρετο, φιλεύσπλαχνο και γενναιόδωρο με φτωχούς, κατατρεγμένους και ελεήμονα με τους φυλακισμένους που καθημερινά συνέρρεαν στο ναό.

Έγραψε πλήθος θρησκευτικών έργων, φωνητικά και οργανικά, που υφολογικά κινούνται στα πρότυπα του Παλεστρίνα. 

Η πιο γνωστή του σύνθεση -όπως είπαμε- είναι το "Miserere mei, Deus-Έλεος για μένα, Θεέ μου", βασισμένο στον "51ο Ψαλμό".
Είναι γραμμένο για δύο χορωδίες, μία πεντάφωνη και μία τετράφωνη. Για δεκαετίες το Miserere ερμηνευόταν κάθε χρόνο τη Μεγάλη Τετάρτη και Παρασκευή στο παρεκκλήσι της Καπέλα Σιξτίνα. 

Το έργο απέκτησε μεγάλη φήμη λόγω του μυστηρίου που το περιέβαλε από την στέρηση προσβασιμότητας οποιουδήποτε στη σύνθεση.

Το Βατικανό και ο Πάπας, που ήθελε να διατηρήσει την αύρα του μυστηρίου, επέτρεπε την εκτέλεση  μόνο εντός της Καπέλα Σιξτίνα και απαγόρευε σε οποιονδήποτε να δώσει αντίγραφο, απειλώντας με αφορισμό.

Μόνο τρία αντίγραφα έγιναν κι αυτά εμφανώς απλοποιημένα σε σχέση με το πρωτότυπο: ένα για τον αυτοκράτορα, ένα για τον βασιλιά της Πορτογαλίας και ένα για τον συνθέτη. 
Ο Πάπας ήθελε να κρατήσει μυστική τη μουσική μεγαλοφυία και το κατάφερε για περισσότερο από αιώνα. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την ανώτερη ακουστική του παρεκκλησίου, κατέληξαν να γίνει η σύνθεση  σχεδόν μυθική, που για να ακούσει κανείς να εκτελείται σε όλη του τη δόξα, θα έπρεπε να ταξιδέψει από τα πέρατα της γης, στη Ρώμη, το Πάσχα.

"Mozart Listening to Allegri's Miserere, 1771"(art.com)

Όμως, το Βατικανό δεν είχε προνοήσει την εκπληκτική μνήμη του παιδιού-θαύματος, Μότσαρτ..

Η Ιστορία της Μουσικής αναφέρει πως όταν ο 14χρονος Βόλφγκαγκ επισκέφτηκε το παρεκκλήσι και άκουσε το "Μiserere", ενθουσιασμένος το κατέγραψε με απόλυτη πιστότητα, δημιουργώντας έτσι το πρώτο γνωστό  αντίγραφο, που δόθηκε από μνήμης!
Αργότερα το χειρόγραφο του Μότσαρτ πέρασε στον μουσικοϊστορικό  Charles Burney , που το δημοσίευσε την επόμενη χρονιά, το 1771, στο Λονδίνο. 

Σε επιστολή του Λεοπόλδου προς τη γυναίκα του αναφέρεται:

"Ρώμη, 14 Απριλίου 1770 

[...]Θα' χεις ακούσει για το περίφημο Miserere...Είναι τόσο πολύτιμο που απαγορεύεται  οι ερμηνευτές να αντιγράψουν μέρος του ή ακόμα και να το δώσουν σε κανέναν...Το έχουμε ήδη. Ο Βόλφγκαγκ το κατέγραψε και θα το στείλουμε στο Σάλτσμπουργκ. Το θαυμαστό όμως είναι η επίδραση που άσκησε αυτή η σύνθεση στο μικρό. Άσε, που είναι ένα από τα μυστικά της Ρώμης, κι έτσι δεν θέλουμε να το αφήσουμε να πέσει σε άλλα χέρια ..."

Το 1831 ο Φέλιξ Μέντελσον έδωσε τη δική του μεταγραφή, που από λάθος αντιγραφή  δηλώθηκε μετατροπία μια τετάρτη ψηλότερα(από τη σολ ελ. στη ντο ελάσσονα), δημιουργώντας και την ύψιστη στιγμή του περίφημου ψηλού Ντο για τη σοπράνο.

Μεταγραφή στο "Miserere" έκανε και ο Φραντς Λιστ. 
Στο πιανιστικό έργο του: "Evocation à la Chapelle Sixtine, S.461" συνδυάζει το μοτέτο "Ave Verum Corpus" του Mότσαρτ με το "Miserere" του Aλλέγκρι.

GREGORIO ALLEGRI: "Miserere"
Το ακούμε από τους Cambridge Singers σε διεύθυνση του  John Rutter.
Παρατηρείστε το υψηλό ΝΤΟ στο  1:56

O Gregorio Allegri πέθανε στη Ρώμη το 1652 σε ηλικία 70χρονών. Μια από τις πιθανές ημερομηνίες θανάτου του είναι η σημερινή, 7η του Φλεβάρη κι έδωσε την αφορμή για το κείμενο...

Ζωφόρος: ο Μπετόβεν, ο Κλιμτ και ο Ζαχαρίας...

 

Κλιμτ: "Λεπτομέρεια Ζωφόρου (Τέχνες, χορωδία Παραδείσου και Αγκαλιά)

Ανήκει στα αριστουργήματα τη εικαστική τέχνης. Το περίφημο έργο του Γκούσταβ Κλιμτ: "Beethoven Frieze- Ζωφόρος του Μπετόβεν" αποτελεί μια από τις πιο γνωστές συνθέσεις μεγάλης επιφάνειας του καλλιτέχνη.
Είναι εμπνευσμένη από την 9η Συμφωνία και αποτελεί τον προσωπικό φόρο τιμής του Κλιμτ στον κλασικό συνθέτη Λούντβιχ φαν Μπετόβεν...

Ο Kλιμτ εμπνεύστηκε τη θεματολογία της ζωφόρου από την ερμηνεία - ανάλυση του Βάγκνερ για την 9η , όπου χρησιμοποιήθηκαν φράσεις του Γκαίτε για να περιγράψει τα αισθήματα που ξυπνά η μουσική..."άγρια θέληση … μέθη της οδυνηρής απόλαυσης... εναλλαγή της ηδονής με την αγωνία...."
Συμβολικές σκηνές, εφιαλτική πορεία και πάθη με αισιόδοξη κατάληξη, σημάδι πως διέξοδος υπάρχει!

Η Ζωφόρος απεικονίζει την ανθρώπινη επιθυμία για ευτυχία.Τον αγώνα της ανθρωπότητας να ξεπεράσει τις δυνάμεις του σκότους, όπως αρρώστια, τρέλα, ακολασία, ακράτεια και τελικά να βρει την αιώνια ευδαιμονία.

Κλιμτ: Λεπτομέρεια Ζωφόρου
(Oι γυναικείες φιγούρες προτρέπουν το χρυσό ιππότη να κατανικήσει το κακό, να παλέψει για την ευτυχία)

Σε ένα κόσμο θυελλώδη και γεμάτο ταλαιπωρίες, που πρωτίστως υποστηρίζονται από τις εσωτερικές μας αδυναμίες, ένας ιππότης με πανοπλία -σύμβολο δύναμης- περιβάλλεται από δυο γυναίκες, την Ευσπλαχνία και τη Φιλοδοξία.
Η μια γυναίκα κρατά το στεφάνι της νίκης, σύμβολο φιλοδοξίας και η άλλη με το κεφάλι χαμηλωμένο και τα χέρια ενωμένα συμβολίζει τη συμπάθεια γι'αυτούς, που υποφέρουν.
Οι γυναικείες φιγούρες πίσω του (η ανθρωπότητα που υποφέρει) τον προτρέπουν να κατανικήσει το κακό, να αναλάβει τη μάχη για την ευτυχία.

Κλιμτ: Λεπτομέρεια Ζωφόρου

(Οι εχθρικές δυνάμεις-Ερινύες, Τυφωεύς-Αμαρτωλά πάθη)

Γυναικεία πνεύματα ψάχνουν τη Γη... Ακολουθούν το σκοτεινό, απειλητικό μέλλον ...
Συναντούν τη θύελλα, τον άνεμο. Από την Ελληνική μυθολογία τον Τυφώνα ή Τυφωέα το γιγαντιαίο τερατώδες ον που γέννησε η Γαία μετά την εξόντωση των γιγάντων.
Ακολουθούν οι τρεις Γοργόνες, Σθενώ, Ευρυάλη και Μέδουσα, απεχθή τέρατα με την άγρια ματιά...Οι Εχθρικές δυνάμεις, τα σύμβολα του κακού.
Κι έπειτα παραστάσεις, που αντιπροσωπεύουν την ασθένεια, την τρέλα, το θάνατο, αλλά και τα πάθη: Λαγνεία, Ανομία, Λαιμαργία, Ασέλγεια.

Κλιμτ: Λεπτομέρεια Ζωφόρου
(Η λύτρωση πλησιάζει, Γυναίκα με λύρα)

Η λύτρωση πλησιάζει.
Λύτρωση - Ευτυχία, Ύμνος της χαράς! Η γυναίκα με τη λύρα αντιπροσωπεύει την Ποίηση και τη Μουσική.Το ταξίδι τελειώνει στην ανακάλυψη της χαράς μέσω των τεχνών.Η ικανοποίηση απεικονίζεται σε μια σφιχτή αγκαλιά κι ένα φιλί .

"Αγκαλιαστείτε, εκατομμύρια πλάσματα.

Αυτό το φιλί ας πάει στον κόσμο όλο!

Χαρούμενα, όπως πετούν οι ήλιοι

Διασχίζοντας τη θαυμαστή πεδιάδα του ουρανού,

Τρέξτε, αδέλφια, ακολουθήστε το δρόμο σας,

Χαρούμενοι, σαν ήρωες που τρέχουν προς τη νίκη!"

(απόσπασμα από την Ωδή στη Χαρά του Σίλλερ, που ακούγεται στην Ενάτη)

Portrait of Klimt από τον Egon Schiele

Έτσι, η Ζωφόρος εκθέτει την ψυχολογική ανθρώπινη λαχτάρα για ευτυχία, που τελικά ικανοποιείται από την εσωτερική μας αναζήτηση και την ομορφιά της τέχνης σε συνδυασμό με την αγάπη και συντροφικότητα!
Φίλοι μου αγαπημένοι, ας περιπλανηθούμε ανάμεσα στις αέρινες φιγούρες του ζωγράφου, που πλέουν σε πελάγη ευτυχίας αλλά και σε σκοτεινές εικόνες ψυχών που αναζητούν τη λύτρωση...

Η υποδοχή του εικαστικού έργου δεν ήταν η αναμενόμενη, ακόμα και μέσα στους κόλπους της Απόσχισης που αντιμετώπισε τη Ζωφόρο με αρνητική διάθεση και στάση. Ωστόσο, ο μέγας Ροντέν αφουγκράστηκε το μέγεθος της δημιουργίας και συνεχάρη τον Κλιμτ για τη Ζωφόρο, την οποία χαρακτήρισε "τραγική και συνάμα θεϊκή".

Όπως είδατε, φίλοι μου,

"Του Μπετόβεν η Ενάτη μας πήρε και ταξιδέψαμε, θείο ταξίδι. Ατάραχη και βέβαιη για το δρόμο της, η Ενάτη, μας πήγαινε στο άστρο των Ιδεών.
Ω! μην το πης ποτέ τι είδες. Να το θυμάσαι μόνον σαν είσαι ωραία, μόνο σαν είσαι πολύ δυστυχισμένη. Στο βαθύτερο φως των ματιών σου που δεν το βλέπει κανείς, ούτε η αγάπη, κράτησε της αθάνατες μορφές που καταδέχτηκαν να της κυττάξωμε. Είδαμε της γραμμές που ονειρεύονται τα μάρμαρα εδώ στη γη με το φεγγάρι. Είδαμε όσα συλλογίζονται το βράδυ τα γερμένα δέντρα. Γνωρίσαμε τους λογισμούς των νερών στην ώρα της δύσης. Της υπέρτατες μορφές, τους τύπους αντικρύσαμε. Στον κρουνό των στοχασμών το κουρασμένο μας πνεύμα ελούστηκε. Στην πηγή της καλωσύνης το περιστέρι της ψυχής μας ήπιε.
Λοιπόν δίκαια πονούσαμε! Λοιπόν όσα τολμήσαμε να πιστέψωμε τόσον καιρό — ήταν αλήθεια. Εκεί απάνω βρήκαμε το σκοπό του πόνου. Μη φοβηθής ποτέ πια την ασκήμια των ανθρώπινων ψυχών — τη φρίκη της μοίρας.
Μη φοβηθής τίποτα — παρά συλλογίσου όταν υποφέρης, το Ταξείδι! Το πλοίο της Εννάτης θυμήσου όταν άραξε στο άστρο των Ιδεών — τον Πλάτωνα θυμήσου, ορθό, σε λειβάδι άσπρο απ' ανθούς, καθώς κύτταζε μακρυά της Ιδέες να λούζωνται στη θάλασσα του γαλάζιου!
Ευλογημένος αυτός που μας πήρε στο πλοίο των ήχων, αυτός που μας πήγε στην αιτία του κόσμου — ευλογημένο το θλιβερό του πνεύμα που μας ταξείδεψε. Βυθίσου για πολύν καιρό στον εαυτό σου. Σιωπή — σιωπή"
(Από το "KΟΝΣΕΡΤΟ" του Ζαχ.Παπαντωνίου)

Είναι σπουδαίο το μήνυμα, που βροντοφωνάζει η Ζωφόρος! Την ένωση "της αγάπης και της δύναμης" υπό την κυριαρχία των Τεχνών, αυτό της λύτρωσης που στην Ενάτη σχηματοποιείται στον ποιητικό λόγο του Σίλλερ στην "Ωδή στη Χαρά"...
Την προτροπή να πορευόμαστε με θέληση, με επιθυμία για χαρά, αγάπη, αλληλεγγύη και αδελφοσύνη...

Beethoven: "Symphony 9, Ode to Joy":

O σπουδαίος Αυστριακός ζωγράφος που υπήρξε από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος της Απόσχισης έπαθε εγκεφαλικό επεισόδιο στα μέσα Ιανουαρίου του 1918, που τον κατέστησε παράλυτο. Λίγες μέρες αργότερα, στις 6 Φεβρουαρίου πέθανε από αποπληξία αφήνοντας πολλά έργα ημιτελή.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στη κοινότητα: The Mythologists

Gottfried Reiche: ο διασημότερος τρομπετίστας στα χρόνια του Μπαχ...

"Portrait, Gottfried Reiche", Elias Haussmann

Από τους διασημότερους τρομπετίστες της εποχής των γόνιμων χρόνων της Λειψίας του Μπαχ ήταν ο Gottfried Reiche, που γεννήθηκε σαν σήμερα 5 Φεβρουαρίου 1667.
Άριστος γνώστης της υπέρτατης τέχνης και τεχνικής της τρομπέτας, ο Μπαχ έγραψε γι’αυτόν και εμπνεόμενος απ’αυτόν, πλήθος έργων για τρομπέτα.

Ο Reiche εκτός από τρομπετίστας ήταν και συνθέτης.

Λέγεται πως συνέθεσε 122 Abblasen. Μια μικρής διάρκειας μουσική εισαγωγή από τρομπέτες που στη συνέχεια πλαισιώνεται από άλλα χάλκινα πνευστά, για εορταστικούς σκοπούς…
Κάτι σαν φανφαρόζικο σάλπισμα, ένα σύνολο ηχηρών παραγγελμάτων, θριαμβικών ιαχών.

Δυστυχώς, μόνο ένα από αυτά τα Abblasen έχει διασωθεί και είναι αυτό που εικονίζεται στον παραπάνω πίνακα του Haussmann, που σας παραθέτω.

Πρόκειται για ένα πορτρέτο του Gottfried Reiche και βλέπουμε να κρατά στο ένα χέρι τη "Jager trompete" (είδος τρομπέτας με σπειροειδή σωλήνα όπως το κόρνο) και στο άλλο την παρτιτούρα του διάσημου Abblassen.

[Nα αναφέρουμε πως μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι οι μουσικοί υπαινιγμοί και το στυλ της μουσικής θυμίζει Μπαχ, οπότε ενδεχομένως να γράγφτηκε από τον Μπαχ και να προσφέρθηκε ως δώρο γενεθλίων στον πρώτο τρομπετίστα του...]

Η αναφορά θανάτου του Reiche

Ο βιρτουόζος και συνθέτης πέθανε από εγκεφαλικό την 6 Οκτωβρίου 1734, το οποίο υπέστη γυρνώντας στο σπίτι του. Η αναφορά θανάτου του γράφει:

"Σήμερα ο άριστα εκπαιδευμένος, βιρτουόζος μουσικός και Stadtpfeifer, Herr Gottfried Reiche, ανώτερο μέλος της Βασιλικής Ορχήστρας υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο καθώς επέστρεφε και πολύ κοντά στην οικία του. Μάλλον ο λόγος θανάτου οφείλεται στην τεράστια πίεση που βίωσε το προηγούμενο βράδυ, καθώς φυσούσε την τρομπέτα για τη βασιλική ορχήστρα επί ώρες. Ο καπνός από τα κεριά φωτισμού, που έκαιγαν παρατεταμένα, επιδείνωσε την κατάσταση".

 Gottfried Reiche: " Abblassen theme":

Το Abblassen διασκευασμένο για 4 τρομπέτες:

Ιάννης Ξενάκης: ένα κρουστό έργο για τη Σαπφώ...

"Τι σημασία έχει η μουσική; τί σχέση έχει με τον άνθρωπο, τη λογική και τη διαίσθησή του;"

"Όλα αυτά τα ερωτήματα ενός δημιουργού μπαίνουν σε ορισμένα πλαίσια, τύπους, λέει ο Ιάννης Ξενάκης, που δεν γνωρίζω αν είναι πάντα "λογικοί" αυτοί οι τύποι σκέψεων ή καλύτερα όπως θα έλεγε ο Πλάτωνας τύποι ψυχικών κινήσεων, που μεταφράζονται αυτόματα σε ήχους οι οποίοι γίνονται "σύμβολα". Σύμβολα πραγμάτων, γεγονότων που πίσω τους έχουν όλες αυτές τος σκέψεις. 

Π.χ η δουλειά μου είναι όπως στα Μουσεία...Όπως βρίσκεις θραύσματα αρχαίων πολιτισμών και προσπαθείς από κείνα που έχουν διασωθεί να συμπληρώσεις όλο το αρχαίο έργο. Η Μουσική λοιπόν είναι εκείνα τα μέρη που είναι εμφανή και έτοιμα, ενώ όλα εκείνα τα στοιχεία που βρίσκονται σε αδιορατότητα είναι της σκέψης και συνήθως δεν μπορώ να τα αναλύσω...
Ή ένα άλλο παράδειγμα...
Είναι σαν τους παγετώνες που βρίσκεις μόνο το 1/8 πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και όλο το υπόλοιπο είναι από κάτω. Όμως το μη ορατό κρατά το σύνολο του παγετώνα. 
Ε, λοιπόν, η Μουσική είναι αυτό το 1/8..."

(Ιάννης Ξενάκης)

Εκείνο που τον καθοδηγεί είναι να έχει ενδιαφέρον η αναζήτηση, να μην ερευνά κάτι το εμφανές, αλλά κάτι που δεν ξέρει, κάτι που είναι πρωτότυπο και το βρίσκει κανείς παράξενο, περίεργο, ίσως και εκτός τόπου και ή το απορρίπτεις ως άτοπο -αν και το άτοπο έχει πάντα ενδιαφέρον -όπως λέει χαρακτηριστικά- ή προσπαθείς να δεις πώς αναλύεται και να δώσεις τη δική σου εκτίμηση στην όλη επεξεργασία.
Ο Ξενάκης προσπάθησε και τα κατάφερε, να φτιάξει μια διαφορετική γλώσσα...Μέσα από την επιστήμη και την τέχνη του να εκφραστεί. Να τις συνθέσει σε ήχο που τού έδινε τη δυνατότητα να σκέφτεται, να φιλοσοφεί και να αισθάνεται συγχρόνως...

Από τα πολύ όμορφα και ιδιαίτερα έργα του μεγάλου συνθέτη που εμπνέονται από τον αρχαιοελληνικό  κόσμο είναι η "Ψάπφα" του, έργο του 1975 για σολίστα κρουστών.

Έργο - αναφορά στη Λέσβια ποιήτρια Σαπφώ, τη "θνητή Μούσα" ή "δεκάτη των Μουσών", όπως την αποκάλεσαν αυτή την ξεχωριστή διανοούμενη, το θηλυκό Σωκράτη, που γύρω της μάζευε τα κορίτσια της Μυτιλήνης και τα δίδασκε τον ιδανικό, ανώτερο, πνευματικό Έρωτα!
Μέχρι κι ο  Σόλων είχε εκφράσει την επιθυμία να μην πεθάνει αν δεν κατόρθωνε να διδαχθεί ένα της ποίημα!


"ΨΑΠΦΑ ΕΡΩΤΙΟΥ ΧΑΙΡΕ!"

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της αρχαίας λυρικής ποιήτριας εμπνέουν τον Ξενάκη τα οποία προσπαθεί να εκφράσει με το δικό του ιδιαίτερο μουσικό τρόπο.
Πλάθει το πορτραίτο της με συνειδητή εσωτερικότητα, όπως ένας σύγχρονος  καλλιτέχνης συγκροτεί με χρωματιστές ψηφίδες ένα αριστουργηματικό ψηφιδωτό.

Η "Ψάπφα" θεωρείται από τις σημαντικότερες συνθέσεις για κρουστά του μεγάλου έλληνα δημιουργού και είναι άκρως απαιτητική, βιρτουόζικη και υψηλών τεχνικών δυσκολιών. Αξιοσημείωτο είναι το ότι αφήνει τον εκτελεστή ελεύθερο να  επιλέξει εκείνος το σετ των οργάνων που θα χρησιμοποιήσει. Δηλαδη τον "εμπλέκει" στο αποτέλεσμα, καθώς τιμά τον ρυθμό έναντι των ηχοχρωμάτων. Ο ρυθμός της σύνθεσης αποτελεί έμμεση αναφορά στο ρυθμό των ποιημάτων της Σαπφούς, με τον πρωτοποριακό συνθέτη να δίνει έμφαση στα ρυθμικά σχήματα με πολλούς τονισμούς, θέλοντας να μιμηθεί τον Σαπφικό προσωδιακό ρυθμό (εναλλαγή μακρών και βραχέων συλλαβών).
Η "Ψάπφα" του Ξενάκη δοξάζει έμμεσα την ποιήτρια Σαπφώ και τις μετρικές καινοτομίες της ποίησής της.

Το έργο αφιερώθηκε στον δημοφιλή κρουστό εκτελεστή, Σύλβιο Γκουάλντα, στενό συνεργάτη του Ξενάκη.

"Psappha", Iannis Xenakis:

Ο Ιάννης Ξενάκης γεννήθηκε 29 Μαΐου 1922 και πέθανε μετά από μακροχρόνιες περιπέτειες υγείας ξημερώματα της 4ης Φεβρουαρίου 2001. Η σορός του, όπως επιθυμούσε, αποτεφρώθηκε χωρίς θρησκευτική τελετή.
Ο Ξενάκης ήταν ένας από τους συνθέτες που υιοθέτησαν πρωτοποριακές μεθόδους, οι οποίες συσχέτιζαν τη μουσική με τη φυσική και τα μαθηματικά, αλλά και την επιστήμη που είχε σπουδάσει ο ελληνικής καταγωγής δημιουργός, την αρχιτεκτονική.

Φέλιξ Μέντελσον: μουσική σύνθεση έναντι νόστιμων στρούντελ...

Θα διαπραγματευόσαταν τη συνταγή της σπεσιαλιτέ σας για μια μουσική σύνθεση;

Αγαπημένοι φίλοι, κρίσεως η ερώτηση και ενδεχομένως παραπλανητική.

Μπορεί η μουσική να μην έχει -έστω φαινομενικά- σχέση με την κουζίνα, όμως οι συνθέτες έχουν άμεση σχέση με αυτό που τούς τρέφει, γιατί είναι άνθρωποι...
Έτσι λοιπόν, το να ανακαλύπτουμε διατροφικές συνήθειες  και προτιμήσεις τους είναι σαν να ανοίγουμε μια πόρτα που βγάζει στον πιο οικείο, στον πιο καθημερινό χώρο ύπαρξής τους...
Ο Ροσίνι -όπως έχουμε ξαναγράψει- υπήρξε εκκεντρικός γαστρολάτρης! Τον περιγράφουν "τεράστιο, που τρώει όσο τρεις δράκοι!"Ο μικρός Μότσαρτ λάτρευε τα κνέντελ συκωτιού, ενώ ο ουρανίσκος του Μπετόβεν ευφραινόταν από τα ψητά στρείδια!

Όμως, σήμερα την τιμητική του έχει ο Φέλιξ Μέντελσον, καθώς γεννήθηκε 3 του Φλέβαρη 1809!
Πολυτάλαντη, καλλιτεχνική προσωπικότητα! Συνθέτης, βιρτουόζος, πιανίστας και βιολιστής, υπήρξε ένα παιδί- θαύμα, "ένας άλλος Μότσαρτ", όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Γκαίτε, που τον είχε γνωρίσει μικρό παιδάκι.

Σήμερα σκέφτηκα να σάς παρουσιάσω συνθέσεις του για κλαρινέτο, που γράφτηκαν -όπως διασώζουν αναφορές φίλων του- προκειμένου ο αγαπημένος μας συνθέτης να γευτεί πεντανόστιμες λιχουδιές.

Έχουμε λοιπόν και λέμε…

Η βαθιά φιλία μεταξύ Μέντελσον και των διάσημων κλαρινετιστών  της εποχής του, Μπέρμαν, πατέρα και γιου, δεν χτίστηκε μόνο πάνω στα κοινά μουσικά τους ενδιαφέροντα μα και την αριστοτεχνική επιδεξιότητα των δεύτερων στην μαγειρική-ζαχαροπλαστική.

Heinrich Baermann

Τα Χριστούγεννα του 1832, που οι δυο βιρτουόζοι του κλαρινέτου βρέθηκαν στο Βερολίνο για μια σειρά παραστάσεων, ο νεαρός Μέντελσον τους προσκάλεσε σπίτι του για μια μουσική βραδιά.
Οι Μπέρμανς πρότειναν να τους γράψει ένα ντουέτο για κλαρινέτο  με συνοδεία πιάνου και κείνοι θα τον αντάμειβαν με ένα πρωτότυπο στρούντελ με γλυκό τυρί.
O Μέντελσον λάτρευε τα στρούντελ, σπεσιαλιτέ της Βαυαρίας κι έτσι συμφώνησε στη μεταξύ τους διαπραγμάτευση!
Με την παρασκευή του λαχταριστού Rahmstrudel, προέκυψε και το Concert Ν.1, op.113 σε Φα μείζονα.
Η ανταλλαγή στρούντελ-μουσικής είχε τόσο μεγάλη επιτυχία και ικανοποίησε και τα δύο μέρη τόσο, που επαναλήφθηκε λίγες εβδομάδες αργότερα, αυτή τη φορά με τις περίφημες γερμανικές ψωμένιες μπουκίτσες dumplings, αμοιβή για το Concert Νο. 2, Op. 114 σε ρε ελάσσονα.

Karl Baermann

Ο ίδιος ο Καρλ Μπέρμαν καταγράφει στο ημερολόγιό του:

"...όταν έφτασα στο σπίτι του Μέντελσον,  εκείνος μού έβαλε το σκούφο μαγειρικής στο κεφάλι αμέσως, μού έδεσε την ποδιά και μού έδωσε ανά χείρας την κουτάλα μαγειρέματος! Έπειτα πήγε στη σάλα κι έκατσε στο πληκτρολόγιο...Έτοιμος να ανακατεύει τα μουσικά υλικά, να ζυμώνει, να αλατοπιπερώνει, να δημιουργεί -λες- μια πικάντικη σάλτσα!
Όταν η συνταγή μας ετοιμάστηκε, εγώ και ο πατέρας δοκιμάσαμε και τη μουσική σπεσιαλιτέ του Φέλιξ.... Κάναμε κάποιες μικρές τεχνικές αλλαγές για το κλαρινέτο, όμως ο πατέρας και εγώ ήμασταν αληθινά γοητευμένοι με τη σύνθεσή του, αν και κείνος ισχυριζόταν ότι τα στρούντελ και οι ψωμένιες μπουκίτσες ήταν περισσότερο "νόστιμες" από τη δική του δημιουργία"!


Τα έργα πήραν χιουμοριστικά το όνομα: "Rahmstrudel concert".

Ο θρύλος θέλει τις συνθέσεις να γράφτηκαν σε όση ώρα έκαναν οι σεφ-βιρτουόζοι να παρασκευάσουν τις δημιουργίες τους.

Και τα δύο είναι εξαιρετικά έργα που αναδεικνύουν μοναδικά τις δυνατότητες των δύο οργάνων από την οικογένεια κλαρινέτων, που έπαιζαν οι ταλαντούχοι σεφ-κλαρινετίστες Heinrich και Karl Baermann.

Οι δύο συνθέσεις αποτελούν τις μοναδικές για μπασέτ κλαρινέτο του Μέντελσον και μαρτυρούν το εκλεπτυσμένο ύφος του δημιουργού τους και -ας μού επιτραπεί- μια επιρροή από Μότσαρτ στο ύφος, με χαρμόσυνους ή παιχνιδιάρικους, πάντα όμως ευγενικούς τόνους.
Τα ακούμε με συνοδεία ορχήστρας:

Mendelssohn: Konzertstücke op. 113 - 114, for clarinet, basset horn and piano:

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)6 November 2020 at 05:02

O Mέντελσον με την ιδιαίτερη μουσική καλλιγραφία του πλην του ταλέντου του, Ελπίδα μου, δημιούργησε αυτό το μουσικό κομψοτέχνημα υψηλής αισθητικής, χάριτος, χαρούμενης διάθεσης αλλά και λυρισμού. Δεν ξέρω τι γεύση θα είχε το Rahmstrudel των Μπέρμαν, όμως για να πει ο Φέλιξ ότι η μουσική του υπολειπόταν (απίστευτο!!) θα πρέπει να ήταν πεντανόστιμο! Τι κρίμα που δεν άφησαν την συνταγή!
Καλό απόγευμα, γλυκιά μου φίλη κι ευχαριστούμε για την τέρψη! ❤

"Μέντελσον: Ένα κονσέρτο για τα όμορφια μάτια της βαρονέσσας"

 

Πορτραίτο της Delphine von Schauroth του ζωγράφου-γαμπρού του Μέντελσον, Wilhelm Hensel

Η Ιστορία της Μουσικής κάνει λόγο για μια πολυσχιδή προσωπικότητα, ένα πολυτάλαντο  συνθέτη, βιρτουόζο πιανίστα και βιολιστή, γλωσσομαθή, πολυταξιδεμένο, εκπληκτικό ζωγράφο...

Ο Μέντελσον τη χρονιά σύνθεση του κονσέρτου

Υπήρξε ένα παιδί- θαύμα, "ένας άλλος Μότσαρτ", όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Γκαίτε!!
Ένας συνθέτης πολυαγαπημένος, που συγκεντρώνει τις χάρες όλες, ενός αληθινού καλλιτέχνη!

Ο Φέλιξ Μέντελσον γεννήθηκε σαν σήμερα, 3 Φεβρουαρίου και με αυτή την ευκαιρία θα απολαύσουμε ένα έργο του-έμπνευση  από μια γυναικεία ύπαρξη, μια πιανίστα, που τα ρομαντικά συναισθήματα αγάπης που ένοιωσε γι'αυτήν καθρεφτίζονται στην τρυφερή του σύνθεση...
'Οπως και να' χει ο έρωτας δίνει φτερά και θα εμπνέει πάντα...

 "Eίναι αριστοκράτισσα...λεπτή, ξανθιά, γαλανομάτα και με λευκά χέρια!"

Είναι τα λόγια του Μέντελσον και μ'αυτά χαρακτήρισε την πανέμορφη γερμανίδα πιανίστα Delphine von Schauroth, κόρη βαρώνου, που ζούσε στο Μόναχο και ο συνθέτης γνώρισε το 1830 σε μια περιοδεία του.
Μεταξύ τους αναπτύχθηκε βαθιά φιλία (πολλοί, μιλούν και για πλατωνικό ειδύλλιο, που ίσως να αληθεύει, αφού αντάλλαξαν μουσικές αφιερώσεις.
Πολλά από τα "Τραγούδια χωρίς λόγια" εμπνεύστηκαν από κείνην. Άλλοι πάλι κάνουν λόγο για πρόταση γάμου, που δεν ευοδώθηκε).

Ωστόσο, το σίγουρο είναι πως η ομορφιά της δε φαίνεται να άφησε ασυγκίνητο το Μέντελσον (κάτι, που το είχε εκμυστηρευτεί και στην αδερφή του, Φάννυ μέσω επιστολής), αφού την ίδια χρονιά της αφιέρωσε το γνωστό:

"Κονσέρτο του για πιάνο Νο.1 σε ΣΟΛ Μείζονα".

Το "εξώφυλλο της παρτιτούρας", όπου διαβάζουμε το όνομα της δεσποινίδος:

"Fräulein: Delphine von Schauroth"

Αξίζει να αναφέρουμε και ένα ανέκδοτο, που κυκλοφορεί γι'αυτό το κονσέρτο...
Ήταν από τα αγαπημένα του Φραντς Λιστ και το έπαιζε σε κάθε συναυλία του.
Ωστόσο, κάποτε σε μια έκθεση πιάνων Εράρ ο Μπερλιόζ αναφέρει πως με αυτό το έργο συναγωνίστηκαν 31 πιανίστες...και συνεχίζει, λέγοντας...

"Το πιάνο αρνείτο να σταματήσει να εκτελεί μέχρι ή να σπάσει σε χίλια κομμάτια ή να πάρει φωτιά!"

Το κονσέρτο απέκτησε μεγάλη δημοφιλία, καθώς οι Λιστ και Κλάρα Σούμαν το συμπεριέλαβαν στο ρεπερτόριό τους. Κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει πως γράφτηκε χωρίς ιδιαίτερη προσοχή και μέσα σε χρονικό διάστημα ολίγων ημερών, όπως διαβεβαίωνε ο Μέντελσον. 

Η σύνθεση ακολουθεί την τριμερή δομή του κονσέρτου της κλασικής περιόδου:

• Molto allegro con fuoco in G minor
• Andante 
• Presto-Molto allegro e vivace 
  
  

Θα το απολαύσουμε με Rudolf Serkin, τον ούγγρο πιανίστα, που αν και ειδικευμένος στο Μπετόβεν, όταν τον ακούει κανείς και στο κονσέρτο του Μέντελσον, διακρίνει όλα εκείνα τα στοιχεία στην ερμηνεία του, που επιζητά ένας συνθέτης του ρομαντισμού, όπως ο Φέλιξ...

Πέρα από τα μέρη με λυρισμό και  ευαισθησία που ξεχειλίζουν, η ερμηνεία του Serkin αποτυπώνει την καταπληκτική ενέργεια, την καθαρότητα του ήχου και τη ρυθμική ακρίβεια!
Αβίαστη έκφραση, πληθώρα συναισθημάτων, εκστατική μεταμόρφωση με διαδοχή ζωηρών και λυρικών επεισοδίων!
Με μια μοναδική εκλέπτυνση στην απόδοση της δυναμικής, η χρήση του πεντάλ με σύνεση, πιανίσιμι και φορτίσιμι σε αξιοθαύμαστα επίπεδα, αντάξια ενός έργου, που γεννήθηκε απ' το αγνότερο συναίσθημα, αυτό της πλατωνικής αγάπης!

Μια εκτέλεση με την ιδιαίτερη ηχητική υπογραφή και του επίσης ούγγρου Eugene Ormandy από το πόντιουμ!

"Αμυγδαλιά, προάγγελος της άνοιξης..."

 

"Almond blossom", Vincent van Gogh(February 1890)

Ἂς ἄνθισαν οἱ μυγδαλιές. Νά! Ὁ οὐρανὸς θολώνει,

νά! τοῦ Φλεβάρη ἡ μπόρα

σὲ φοβερίζει ἀτίναχτη μὲ τὄψιμο τὸ χιόνι,

πλάση λευκή, ἀνθοφόρα.

(Kωστής Παλαμάς) 

Καλή σας μέρα κι έναν μήνα απελευθερωμένο από τα λογής σκουπίδια και ασχήμιες που πολιορκούν τις στιγμές μας, φίλοι μου αγαπημένοι!
Κι επειδή μεγάλα ποσοστά ομορφιάς βρίσκονται στις ποικίλες μορφές Τέχνης, εκτός από την έξοχη εικόνα που δίνει ο ποιητικός λόγος του Παλαμά, θα σας δωρίσω και τη "νυφούλα του χειμώνα"…

Αν βγείτε λίγο έξω από την πόλη, θ’ ανακαλύψετε τις μυγδαλίτσες, που ντύθηκαν τα χιονάτα άνθια τους, να μας θυμίσουν πως κοντοζυγώνει η Άνοιξη!

Βαν Γκογκ,αυτοπροσωπογραφία

Ήταν 1η του Φλεβάρη του 1890, όταν ο Βαν Γκογκ  έλαβε μια επιστολή από τον αδερφό του Τεό, πως απέκτησε γιο, που του έδωσε το όνομα του αγαπημένου του αδελφού, Βίνσεντ.
Τόση ήταν η χαρά και η συγκίνηση του ζωγράφου, που ευθύς τα πινέλα του άρχισαν να σκιτσάρουν έναν ολογάλανο ουρανό και σε πρώτο πλάνο τ’ ανθισμένα κλαδιά μιας μυγδαλιάς...
Ήταν το δώρο του για τους νέους γονείς και το νεογέννητο.

Η «ανθισμένη αμυγδαλιά»  του Βαν Γκογκ, σε συνδυασμό με την ιαπωνική τέχνη την οποία τόσο πολύ θαύμαζε, ήταν σύμβολο της νέας ζωής που μόλις άνθιζε και της άνοιξης που θα έφερνε ο ερχομός της…
Αφύπνιση κι ελπίδα, μαρτυρούν τα πέταλα της αμυγδαλιάς που ο αγαπημενος ζωγραφος σκιτσάρει αγναντεύοντας τον ανοιχτό ορίζοντα της "Ιαπωνίας του Νότου", όπως ονόμαζε την Προβηγκιανή Αρλ....
Στο καταφύγιό του τη φύση, είχε ανθίσει μες στο καταχείμωνο η μυγδαλίτσα...Χαμόγελα διάπλατα  οι λαμπρές ηλιαχτίδες έπαιζαν κρυφτούλι στα κλαδιά της και τού γαλήνευαν την ψυχή...
Μαγεύουν τα λευκά και ροδιά λουλούδια ζωγραφισμένα πάνω στον καταγάλανο ουρανό της μικρής πόλης, της λουσμένης στο φως!!
Η "αμυγδαλιά" του Βαν Γκογκ προβάλλει την ιδιόμορφη τεχνοτροπία του καλλιτέχνη, που εκφράζει τη σχέση του με το περιβάλλον και τονίζει τη συγκίνησή του με χρωματικές αντιθέσεις και φως.
Η ζοφερή παλέτα του υποκλίνεται σ'ένα γλυκό γαλάζιο που απλώνεται στο φόντο με ελεύθερες και δυναμικές πινελιές.

John Ireland

O άγγλος συνθέτης John Ireland  είναι γνωστός για τις εμπνεύσεις του από τα κάλλη των τοπίων της φύσης. 'Ετσι το 1913  θαμπωμένος από τα πρωτόγνωρα κάλλη της αμυγδαλιάς, επιβράβευση  για την τολμηρή της ανθοφορία μέσα στο καταχείμωνο, δίνει μια θαυμάσια πιανιστική μινιατούρα όπου σκιαγραφεί τα λεπτά, εύθραυστα στο φύσημα του ανέμου πέταλά της, που τού αντιστέκονται...Το φύσημά του δεν είναι ικανό να καθυστερήσει την άνοιξη που κοντοζυγώνει για να ικανοποιήσει τα όνειρα και τις προσδοκίες μας.

Σχεδόν τελετουργικά παρατίθενται οι μελωδικές ιδέες που ηχούν στροβιλιστά στις λεπτές τονικότητες του πιάνου και πάνω από την αργή διαδοχή πληθωρικών συγχορδιών.

Αρκετά σημεία υπαινίσσονται μια χορευτική διάθεση...ίσως των λουλουδιών που αιωρούνται ακολουθώντας τον απαλό  ρυθμό που τούς υποδεικνύει ο άνεμος...Τι λέτε;

Καλοτάξιδο μήνα, εν αναμονή λοιπόν, της όμορφης άνοιξης, όπως καθείς την πλάθει στη φαντασία και την πεθυμά η ψυχή του, φίλοι μου… με ελπίδα για κάτι αναπάντεχα όμορφο!
Αισιόδοξος και χαρωπός, ο Αποσπόρης του χειμώνα, προάγγελος της Άνοιξης ας φέρει χαρά σε όλους μας!

John Ireland: "The Almond Trees" :

Μέρος του  κειμένου έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

«Ο άγγελος Ρενάτα Τεμπάλντι: Voce D'Angelo!!!»

 

Kαλησπέρα, όμορφη εβδομάδα, καλοδιάβατος  κι αισιόδοξος ο Φλεβάρης, φίλοι μου!!!

Ας είναι μήνας απελευθερωμένος από τα λογής σκουπίδια και ασχήμιες που πολιορκούν τις στιγμές μας!

Εμείς, πιστοί στο Κάλλος που η Τέχνη κομίζει, απολαμβάνουμε απόψε Ρενάτα Τεμπάλντι εν αναμονή της όμορφης κι ελπιδοφόρας άνοιξης, αφήνοντας τη φαντασία να πλάσει τις εύοσμες εικόνες της και μ’αρωγό τη μουσική να σκιαγραφήσει σ’όνειρα όλα τούτα που η ψυχή μας πεθυμά να φέρει η στράτα της…

Happy Birthday, Renata!

Γεννημένη σαν σήμερα, 1 Φλεβάρη του 1922 στο Πέζαρο της Ιταλίας, την πόλη που γέννησε και τον κύριο εκφραστή του μπελ κάντο, Τζοακίνο Ροσσίνι, η μυθική τραγουδίστρια Ρενάτα Τεμπάλντι, μια σπίντο λεντζέρα σοπράνο ασύλληπτων ικανοτήτων!
Η φωνή της με απίστευτο όγκο και πλούσιους αρμονικούς!
Άριστη άρθρωση και  τεχνική, σπάνιο ηχόχρωμα,τίμπρο, όλα άψογα!

Ο μεγάλος Τοσκανίνι, όταν αναφερόταν στην Τεμπάλντι συνήθιζε να τη χαρακτηρίζει:

«Voce D'Angelo - ΦΩΝΗ ΑΓΓΕΛΟΥ!!!»

Όνομα, που προέκυψε το Μάη του ’46, όταν στην επαναλειτουργία της Σκάλας του Μιλάνου μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, που η Τεμπάλντι στο ντεμπούτο της στη συγκεκριμένη σκηνή και σε ηλικία 24 χρονών θα ερμήνευε την «Προσευχή:Απ’τον έναστρο θρόνο» από την όπερα του Ροσσίνι:
«Ο Μωυσής στην Αίγυπτο» ζήτησε από τη σοπράνο να τραγουδήσει ανεβασμένη σε βάθρο, προκειμένου η φωνή της να μοιάζει αγγελική, δίνοντας την εντύπωση προέλευσης απ’τον ουρανό…

Η απόδοσή της εντυπωσίασε τον μέγιστο μαέστρο, που έκανε λόγο για φωνητική ποιότητα σπάνιας ομορφιάς, τεράστια ευελιξία και εύρος!
Αν και νεαρή, η Τεμπάλντι τραγούδησε αβίαστα, εκφραστικά, με άνεση, λαμπρότητα, δύναμη και μεστότητα σε όλη την έκταση του μέρους της!

Από την ΙΣΤΟΡΙΚΗ αυτή ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ το βίντεο, που σας προτείνω γι’ απόψε με την Τεμπάλντι, που οι κακές γλώσσες την ήθελαν λυσσαλέα αντίπαλο της Κάλλας…, ένα μύθο που καλλιεργήθηκε με μαεστρία από τις φυλλάδες της εποχής, προσδίδοντας ωστόσο τεράστια δημοσιότητα και στις δυο!

Rossini: «Prayer-Dal tuo stellato soglio»

Μπορείτε να απολαύσετε τη σπουδαία υψίφωνο στο 2:40:

Nα υπενθυμίσουμε πως η «Προσευχή» αποτελεί μέρος που προστέθηκε στην αναθεώρηση της όπερας από τον Ροσσίνι, το 1819 προκειμένου ο συνθέτης να αντιμετωπίσει την μερική απογοήτευση που είχε εκφράσει το κοινό για την όπερα.

Η άρια από τότε έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή κομμάτια της όπερας, τόσο που ενέπνευσε στον Nικολό Παγκανίνι έναν αριθμό «Παραλλαγών για βιολί και πιάνο».

Aς το απολαύσουμε με Yehudi Menuhin σε μια σπάνιας ομορφιάς ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ του 1938:

Το άρθρο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

"Φ.Σούμπερτ-Σουμπερτιάδες-Ληντ:Η Μαργαρίτα στο ροδάνι"

 

«Σουμπερτιάδες Εσπερίδες», Julius Schmid

Για τους λάτρεις της κλασικής μουσικής είναι ο πλέον αγνός, τρυφερός και λυρικός συνθέτης, που το έργο του διέπεται εμφανώς από το πνεύμα του ρομαντισμού κι οι μελωδίες του αποπνέουν συναισθηματική συμμετρία και ύφος ονειρικής πραγματικότητας.

Γεννήθηκε σαν σήμερα 31 Γενάρη του 1797.
Η ζωή του σύντομη ( πέθανε σε ηλικία 31 ετών) ωστόσο αυτό δεν τον εμπόδισε να αφήσει σημαντική μουσική κληρονομιά, γεγονός που τον κατατάσσει στους κορυφαίους ρομαντικούς, αλλά και ευρύτερα στους κορυφαίους συνθέτες.

Μέρα αφιερωμένη στον Φραντς Σούμπερτ λοιπόν η σημερινή, κι έτσι ο χαιρετισμός μου συνοδεύεται με ένα εξαιρετικό ληντ του, είδος  με το οποίο το όνομα του Σούμπερτ συνδέθηκε ιδιαίτερα, αφού ο συνθέτης μπόρεσε σε αυτό να παντρέψει τέλεια το ποιητικό κείμενο, τη μελωδία και την πιανιστική συνοδεία.

«Σουμπερτιάδες Εσπερίδες», Moritz von Schwind

Το ληντ, ένα μελοποιημένο ποίημα για φωνή με συνοδεία πιάνου, άνθισε και ήταν μουσική φόρμα ιδιαίτερα δημοφιλής καθ' όλη τη διάρκεια του ρομαντικού 19ου αιώνα.
Ο Σούμπερτ έγραψε πάνω από 600 λήντερ μελοποιώντας περί τους 100 ποιητές.
Οι μελωδίες του καθρεφτίζουν τη γλυκύτητα, την ευαισθησία, το χιούμορ, την ειλικρίνεια και την αγνότητα του χαρακτήρα του.

Για τα λήντερ του Σούμπερτ, ο Λιστ αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Υπήρξε ο πιο ποιητικός συνθέτης, ένας συνθέτης που ήταν ταυτόχρονα ποιητής, 

ή ένας ποιητής που είχε ως μητρική του γλώσσα τη μουσική».

Ο Σούμπερτ ήταν γνωστός στους βιεννέζικους κύκλους για την εργασιομανία του, αλλά και για την αγάπη του στο κρασί.
Όπως αναφέρουν οι βιογράφοι του ξυπνούσε νωρίς και εργάζονταν ως αργά το μεσημέρι, είτε στο σπίτι του είτε γράφοντας τις συνθέσεις του στο βιεννέζικο καφενείο, όπου σύχναζε.
Κάθε βράδυ πήγαινε στην ταβέρνα ή συγκεντρώνονταν σε σπίτια φίλων του πίνοντας, τραγουδώντας και μιλώντας περί της μουσικής.

Αυτές οι βραδιές, που ο ίδιος είχε βαπτίσει ως «Σουμπερτιάδες», ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς και εκτός από τον συνθέτη και τα λήντερ, είχαν πρωταγωνιστή και τον διάσημο βαρύτονο της εποχής του, Johann Michael Vogl, κύριο ερμηνευτή των λήντερ του Σούμπερτ.

Βραδιές, που ο Σούμπερτ απολάμβανε πραγματικά και όπως αναφέρει ο γάλλος μουσικολόγος,  Roland de Cande στο Dictionnaire de musique:

«Ο Σούμπερτ είχε το χάρισμα να εμφυσά την αιωνιότητα στον πυρήνα του εφήμερου…ζούσε αποκλειστικά το παρόν και τις παροδικές συγκινήσεις…», 

που μάλλον  για τον καλλιτέχνη δεν αποτέλεσαν αδυναμία αλλά δύναμη.

Μην ξεχνάμε πως ο Μπετόβεν, από τους μεγαλύτερους θαυμαστές του Σούμπερτ, όταν συναντήθηκε μαζί του λίγο καιρό πριν το θάνατό του, το Μάρτη  του 1827, είχε  δηλώσει: 

«Σίγουρα αυτός ο Σούμπερτ έχει τη θεϊκή φλόγα!!!». 

«Η Μαργαρίτα στο ροδάνι-Gretchen am Spinnrade», που θα μας κρατήσει συντροφιά απόψε, είναι ένα πασίγνωστο ληντ, που θεωρείται αρχέτυπο του είδους του αν και γράφτηκε από τον Σούμπερτ σε ηλικία 17 χρονών!

Ο συνθέτης εμπνέεται από τον Φάουστ του Γκαίτε και αποδίδει τη σκηνή όπου η νεαρή Μαργαρίτα γνέθοντας με τη ρόκα της, αναπολεί τις στιγμές και τις ερωτικές υποσχέσεις του αγαπημένου της. Με λυρικό και άλλοτε δραματικό ύφος η προσέγγιση του Σούμπερτ, όπως και μουσικές στιγμές έντασης ιδιαίτερα στα σημεία που το ποίημα αναφέρεται στον Φάουστ, που όπως ξέρουμε, έχει πουλήσει την ψυχή του στον Διάβολο για να ξαναγίνει νέος!


Εξαιρετικό ληντ, ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια όλων των εποχών, στο οποίο εκτός από τη φωνή, πρωταγωνιστικό ρόλο έχει και το πιάνο το οποίο αποδίδει το ρυθμικό βόμβο της ανέμης!

Η "Μαργαρίτα στο ροδάνι" σήμερα απολαμβάνει ευρεία αποδοχή από τους μουσικόφιλους-λάτρεις των λήντερ, παρόλ' αυτά όταν το 1816 ο Σούμπερτ έστειλε το τραγούδι στον Γκαίτε, δεν έλαβε ποτέ απάντηση... Φαίνεται πως ο ποιητής αδιαφόρησε για τη μουσική με την οποία ο Βιεννέζος δημιουργός προσέγγισε το λόγο του, ίσως και να του κακοφάνηκε η "μελισματική" μουσική του, αυτό το νέο ασματικό ύφος του, καθώς καταργούσε το πρότυπο του Γκαίτε σχετικά με την λιτή στροφική μελοποίηση.

Θα το ακούσουμε από την αυστριακής καταγωγής μεσόφωνο Κρίστα Λούντβικ, ένα από τα αστέρια του Vienna Ensemble, δημιουργία του φον Κάραγιαν, υπό τη διεύθυνση του οποίου τραγούδησε με μεγάλη επιτυχία, άπειρες φορές.
Στην πενηντάχρονη καριέρα της διακρίθηκε σε πλήθος οπερατικών ρόλων, αλλά και στο μουσικό είδος του ληντ (ιδιαίτερα του Σούμπερτ), στο οποίο έχει μεγάλη εμπειρία, την οποία μεταλαμπαδεύει σε νέους μέσα από master classes και εκπαιδευτικά σεμινάρια νέων ταλέντων.
Η Λούντβικ με άψογη τεχνική, υπέροχα γυρίσματα, γεμάτη φωνή αριστοτεχνικά τοποθετημένη, διαυγής, όμορφο ηχόχρωμα ακόμα και στις πιο χαμηλές περιοχές, μια φωνή που κινείται με άνεση και εκφραστικότητα.

"Η ησυχία μου πάει, βαριά μού είναι η καρδιά, δεν την ξαναβρίσκω ποτέ, ποτέ μου πια.

Σαν δεν είναι μαζί μου, χάρος είναι η ζωή μου, όλη γύρω η πλάση σα να μου 'χει χολιάσει.

Το δόλιο μου κεφάλι σα να είναι σαλεμένο, το δόλιο λογικό μου κατακομματιασμένο.

Η ησυχία μου πάει, βαριά μού είναι η καρδιά, δεν την ξαναβρίσκω ποτέ, ποτέ μου πια.

Αυτόν στο παραθύρι να δω μονάχα βγαίνω, έξω στο δρόμο μόνο γι' αυτόν πηγαίνω.

Το αγέρωχό του βήμα το ευγενικό κορμί, και το χαμόγελό του και της ματιάς η ορμή.

Κι η μαγεμένη βρύση, που τρέχει απ' τη μιλιά του κι όπως το χέρι σφίγγει και αχ, το φίλημά του.

Η ησυχία μου πάει, βαριά μού είναι η καρδιά, δεν την ξαναβρίσκω ποτέ, ποτέ μου πια.

Το στήθος μου σε κείνον να ορμήσει λαχταρά, αχ να μπορούσα πάντα να τον κρατώ σφιχτά,

Και όσο, όσο θέλω γλυκά να τον φιλώ και μέσα στα φιλιά του να σβήσω, να χαθώ!"

Franz Schubert: "Gretchen am Spinnrade"/Christa Ludwig:

Αναλυτικότερα για το συγκεκριμένο ληντ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Μια Μοτσάρτια ιδέα από το μύθο του Ιδομενέα....

 

"Η επιστροφή του Ιδομενέα", Gamelin, Mουσείο: Palais Niel, Τουλούζ)

Στο Αιγαίο, από την Τροία μέχρι την όμορφη Κρήτη ταξιδεύουμε νοερά σήμερα, παρέα με τον ταλαίπωρο Ιδομενέα και τις περιπέτειές του, φίλοι μου!

Ο Ιδομενέας ήταν βασιλιάς της Κρήτης, εγγονός του Μίνωα, συμμετείχε και διακρίθηκε για τη γενναιότητα και την ανδρεία του στον πόλεμο της Τροίας.                                     
Το όνομά του σύνθετο από τις λέξεις Ίδη και μένος(οργή, δύναμη),δηλαδή η δύναμη της Ίδης.
Στην Ιλιάδα του Ομήρου, αναφέρεται μεταξύ των πρώτων  Ελλήνων στρατηγών και  ένας από τους πιο έμπιστους συμβούλους του Αγαμέμνονα. Υπήρξε καρδιακός φίλος του Αίαντα του Τελαμώνιου. Ήταν ένας από τους κύριους υπερασπιστές του ελληνικού στρατού και μάλιστα αγωνίστηκε και απέκρουσε με τους άντρες του την επίθεση του Έκτορα.
Επίσης αναφέρεται πως ήταν ένας από εκείνους, που κρύφτηκαν μαζί με  τους Αχαιούς στο Δούρειο Ίππο.
Ενώ σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Ιδομενέας επέστρεψε στην Κρήτη σώος και αβλαβής, χωρίς περιπέτειες στο ταξίδι της επιστροφής του, από το Βιργίλιο μαθαίνουμε ότι γυρνώντας από τον πόλεμο, το πλοίο του έπεσε σε μεγάλη θύελλα. Ο Ιδομενέας τότε για να σώσει το πλοίο, τους άντρες και τον εαυτό του ζήτησε τη συνδρομή του θεού της θάλασσας, Ποσειδώνα, κάνοντάς του ένα βαρύ όρκο!
Έτσι, ο θαλασσοδαρμένος Ιδομενέας, σώζεται αφού πρώτα, ο Θεός, δέχεται από τον ικέτη του ως αντάλλαγμα της ζωής του, τη θυσία του πρώτου ανθρώπου που θα συναντήσει στη στεριά.
Όμως, τι συμφορά! Όταν πάτησε την κρητική γη, ο πρώτος που αντίκρυσε ήταν ο γιος του, ο Ιδάμανθυς!
Το δίλημμα ήταν τεράστιο. Από τη μια η πατρική αγάπη του, από την άλλη ο όρκος στον κυανοχαίτη Ποσειδώνα.
Θα ήταν ασέβεια μεγάλη να αθετήσει το λόγο του και να καταπατήσει τον όρκο, που είχε δώσει στον ευρυκρείονα θεό! Κι έτσι κάνοντας πέτρα την καρδιά του θυσίασε το παλικάρι.
Αυτή η πράξη του προκάλεσε την οργή των υπολοίπων ολύμπιων  θεών, που έστειλαν λοιμό στη χώρα κι έτσι οι κάτοικοι αποφάσισαν να τον εξορίσουν. Έτσι, τον έστειλαν στην Καλαβρία της  Ιταλίας  και στη συνέχεια στην Κολοφώνα της Μικράς Ασίας, όπου και πέθανε.

Βλέπουμε, λοιπόν, πως  "οι θεοί δεν διαπραγματεύονται".
Μια αλήθεια, που ο βασιλιάς Ιδομενέας βίωσε με το σκληρότερο τρόπο...

Από την αγαπημένη μου μυθολογία, ο Ιδομενέας είναι από τους ήρωες που πραγματικά συμπονώ.
Κι από το μύθο του  εμπνεύστηκε ο μεγάλος κλασικός Μότσαρτ, την όπερά του "Ιδομενέας, ο βασιλιάς της Κρήτης", που έγραψε σε ηλικία 25 χρονών.

Δεν σάς κρύβω, πως ανακουφίζομαι που, "ποιητική αδεία", παραποιεί την εξέλιξη και  δίνει αίσιο τέλος στο μύθο, χάρη στο πνεύμα του Διαφωτισμού που τον διέπνεε.   
           
Η Όπερα, που έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 29 Γενάρη 1781 στο Hoftheater του Μονάχου διαδραματίζεται στην αυλή της μινωικής Κρήτης όταν ο Ιδάμανθυς έχει επιστρέψει από την Τροία κρατώντας αιχμάλωτη την τρωαδίτισσα πριγκίπισσα, Ίλια.
Οι δύο νέοι φλέγονται από ανομολόγητο έρωτα ο ένας για τον άλλο.
Όμως,ερωτευμένη με τον Ιδάμανθυ είναι και η Ηλέκτρα, κόρη του βασιλιά των Μυκηνών, Αγαμέμνονα. Η ζήλια θεριεύει μέσα της, όταν διαισθάνεται την προτίμηση του νέου για την τρωαδίτισσα κόρη.

Ο Ιδομενέας φτάνει στην Κρήτη. Αποσιωπώντας τον μυστικό του όρκο, αποφασίζει να απομακρύνει το γιο του με το πρόσχημα να συνοδεύσει την Ηλέκτρα στο Άργος. Πριν προλάβουν να αναχωρήσουν, ξεσπά μεγάλη θύελλα και εμφανίζεται ένα θαλάσσιο τέρας που τρομοκρατεί το λαό.
Ο βασιλιάς συντετριμμένος, ομολογεί ότι πρέπει να θυσιάσει το γιο του για να ικανοποιηθεί ο θαλάσσιος θεός. Το γεγονός προκαλεί μέγα θρήνο στο λαό.

Στο ναό οι προετοιμασίες για τη θυσία έχουν ξεκινήσει όταν έρχεται η χαρμόσυνη είδηση από τη χορωδία που αναγγέλλει ότι ο Ιδάμανθυς σκότωσε το θαλάσσιο τέρας και ελευθέρωσε τους Κρήτες από το φόβο.

ΟAnton Raaff 
ως Ιδομενέας στην πρεμιέρα

Η θυσία όμως πρέπει να γίνει. 
Η Ίλια προσφέρεται να θυσιαστεί μαζί με τον αγαπημένο της, όταν ο από μηχανής θεός Ποσειδώνας, ικανοποιημένος από το σεβασμό του Ιδομενέα, έρχεται  να δώσει τη λύση του δράματος, απαγγέλλοντας το χαρμόσυνο: "Βασιλιάς της Κρήτης δεν είναι πια ο Ιδομενέας αλλά ο Ιδάμανθυς και γυναίκα του η Ίλια".

To ρόλο του Ιδομενέα στην πρεμιέρα του Μονάχου υποδύθηκε ο φημισμένος γερμανός τενόρος, Anton Raaff, η "πιο όμορφη ανδρική φωνή όλων των εποχών και με την τελειότερη προφορά σε όποια γλώσσα ήταν το λιμπρέτο".

Τα μέρη της όπερας, δραματικά και μουσικά, διακρίνονται για τη λαμπρότητα και την εκφραστικότητά τους.

 Ξεχωρίζω, όμως, το μέρος εκείνο, όπου ο Ιδομενέας αποκαλύπτει το μυστικό του όρκο, το πλήθος αντιδρά στην αποκάλυψη και συγκλονισμένο καταθέτει τα συναισθήματά του στο χορωδιακό : "Oh, voto tremendo-Ω,τρομερέ όρκε!"

"Oh voto tremendo!Spettacolo orrendo!

Già regna la morte,D'abisso le porte

Spalanca crudel".

Μεγαλειώδη τα συναισθήματα που δημιουργεί και όλα συγκλίνουν στην αίσθηση της ψυχικής συντριβής!Όμως, λιμπρέτο και Μότσαρτ, όπως και στην αρχαία τραγωδία, δίνουν τη λύση, υπερθεματίζοντας την αγάπη, το σεβασμό προς το θείο και νικούν.
Η ψυχή του Ιδομενέα αγαλλιάζει, που με τη φωνή του τενόρου τραγουδά την άρια "Torna pace al core-Η ειρήνη επιστρέφει στην καρδιά μου".                  
      

Ο λαός επευφημεί τους δύο νέους κατά την τελετή του γάμου και της στέψης, τραγουδώντας το περίφημο χορωδιακό φινάλε "Scenda, Amor-κατέβα,έρωτα!":