Μελωδικός ύμνος στα Βουνά: Από τον Καύκασο στην έμπνευση...

Ιβάν Αϊβαζόφσκι: "Caucasus Mountains"

Η 11η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί ως "Διεθνής Ημέρα Βουνού", μια ημέρα αφιερωμένη στην ανάδειξη του ζωτικού ρόλου που παίζουν τα βουνά στη ζωή των ανθρώπων ως πηγές νερού, πολιτισμού, μνήμης και πνευματικότητας, αλλά και ως τόποι που διαμορφώνουν ταυτότητες και τρόπους ζωής. Τα βουνά αποτελούν για πολλούς λαούς κάτι περισσότερο από γεωγραφικούς σχηματισμούς. Γίνονται σύμβολα σταθερότητας, αντοχής και συλλογικής ιστορίας.

Ιβάν Αϊβαζόφσκι: "Caucasus Mountains"

Τα βουνά της Γεωργίας αποτελούν εδώ και αιώνες τον πυρήνα της ταυτότητας της χώρας. Ο Καύκασος δεν είναι μόνο φυσικό όριο, αλλά και ζωντανό σύμβολο ιστορίας, αντοχής και μνήμης. Στις πλαγιές του γεννήθηκαν οι αρχαίοι γεωργιανοί μύθοι, από τις αφηγήσεις για τους ηρωικούς κύκλους των ορεινών φυλών έως τις παραδόσεις που συνδέουν κάθε κορυφή με μια ιστορική μορφή ή ένα θαυματουργό γεγονός. Τα βουνά λειτουργούν ως προστατευτικά τείχη, ως τόποι καταφυγής, αλλά και ως χώροι όπου η ανθρώπινη ζωή αποκτά τελετουργικό χαρακτήρα. Η μουσική, η ποίηση και η προφορική παράδοση της Γεωργίας αντλούν διαρκώς απ' αυτά. Οι πολυφωνικές μελωδίες μιμούνται τις φωνές που αντηχούν στις χαράδρες, οι ρυθμοί θυμίζουν τις διαδρομές των ορεινών περασμάτων και οι ιστορικές μπαλάντες συχνά παρουσιάζουν τους ήρωες να δοκιμάζονται στη σιωπή και στη μεγαλοπρέπεια των κορυφών. Σ' αυτό το πολιτισμικό πλαίσιο, το βουνό δεν είναι ένα απλό φυσικό τοπίο, είναι φορέας μύθου, συμβόλου, αντοχής και εθνικής μνήμης.

Ο συνθέτης, Otar Taktakishvili

Μέσα σε αυτήν την παράδοση μεγάλωσε και ο Otar Taktakishvili, ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της σοβιετικής Γεωργίας. Το πολιτιστικό περιβάλλον της εποχής του ήταν εμποτισμένο από τη βαθιά σχέση των Γεωργιανών με το βουνό και τη φύση ως αισθητικό στοιχείο αλλά και ως θεμέλιο της συλλογικής τους ταυτότητας. Για έναν καλλιτέχνη που εκπαιδεύτηκε και δημιουργούσε εντός αυτού του κόσμου, η φύση και ιδίως το ορεινό τοπίο δεν ήταν εξωτερική έμπνευση αλλά εγγενές πολιτισμικό υλικό.
Οι σύγχρονοί του αναφέρουν συχνά ότι ο Taktakishvili αγαπούσε βαθιά τα τοπία της πατρίδας του και τα άφηνε να διαπλάσουν τον ήχο του με έναν τρόπο που δεν είναι απλώς περιγραφικός, αλλά πηγάζει από τη δομή, τις μελωδικές γραμμές και τις ηχοχρωματικές επιλογές του. Έτσι, η μουσική του φέρει τη σιωπηλή αλλά πανίσχυρη παρουσία των γεωργιανών βουνών. Λειτουργεί ως θεμελιώδης αρχή που καθορίζει τον χαρακτήρα, το ύφος και το βάθος της δημιουργίας του. Η φύση, για τον Taktakishvili, δεν αποτελεί αντικείμενο μίμησης, αλλά τρόπο σκέψης.

Από τα επιβλητικά Γεωργιανά βουνά είναι εμπνευσμένο το 2ο Κονσέρτο του για πιάνο, που φέρει τον υπότιτλο: "Mountain Tunes".
Συνετέθη το 1973 κι αποτελεί ένα από τα πιο ιδιότυπα έργα του συνθέτη, καθώς η έμπνευση πηγάζει από την αυστηρή παρουσία του Καυκάσιου ορεινού τοπίου. 

Ιβάν Αϊβαζόφσκι: "Caucasus Mountains"

Με λιτή, αυστηρή ως προς το ηχόχρωμα αισθητική, ήδη από την εισαγωγή, το έργο δηλώνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του με ένα ασυνήθιστο και ατμοσφαιρικό σόλο μπάσου κλαρινέτου, που προετοιμάζει το έδαφος για μια μουσική γλώσσα υπόγειας έντασης και μυστηρίου.
Τα βασικά μουσικά θέματα του κοντσέρτου είναι εξαιρετικά πρωτότυπα, ενσωματώνοντας διακριτικά το εθνικό χρώμα της Γεωργίας χωρίς να καταφεύγουν σε γραφικές ή επιφανειακές αναφορές. Αντίθετα, ο Taktakishvili μετατρέπει τα παραδοσιακά μελωδικά χαρακτηριστικά σε υλικό που αναπτύσσεται με πλήρως συμφωνικό τρόπο. Οι λαϊκές ορεινές μελωδίες αποκτούν μια τραχιά υφή, ενώ η σταδιακά αυξανόμενη έντασή τους δημιουργεί την αίσθηση μιας χιονοστιβάδας που κατεβαίνει το βουνό συγκρατημένα αλλά αδυσώπητα.
Σε αντίθεση με το πρώτο κοντσέρτο, που χαρακτηριζόταν από πλούσια ηχοχρωματική ποικιλία, το "Mountain Tunes" κινείται σε μια πιο μονοχρωματική παλέτα, όπου κυριαρχούν οι αντιθέσεις λευκού και γκρι, θυμίζοντας την ομίχλη, το χιόνι και τους πέτρινους όγκους των Καυκασιανών βουνών. Η ανάπτυξη βασίζεται κυρίως στη δυναμική ένταση και λιγότερο στην αρμονική ποικιλία, με κορυφώσεις που χτίζονται αργά, σταθερά και επιβλητικά.
Και οι δύο κινήσεις έχουν παρόμοια δομή, δημιουργώντας μια ενότητα που αναδεικνύει την αγριότητα, τη μεγαλοσύνη, την αγέρωχη παρουσία και την επιβλητική ομορφιά του ορεινού τοπίου. Στο έργο αυτό, ο Taktakishvili δεν στοχεύει σε ρομαντική εξιδανίκευση της φύσης, αλλά στην πιστή αποτύπωση της πραγματικής της δύναμης, της αυστηρής, εντυπωσιακής και άγριας ομορφιάς των Γεωργιανών βουνών.


[Το κείμενο πλαισιώνεται με εικαστικά έργα του σοβιετικού ζωγράφου Ιβάν Αϊβαζόφσκι, τα οποία φιλοτέχνησε μετά το ταξίδι του στα βουνά του Καυκάσου.].

Otar Taktakishvili: "Piano Concerto Νo. 2 , "Mountain Tunes":

Παλαιότερο κείμενο με αφορμή την Ημέρα Βουνού μπορείτε να διαβάσετε εδώ .