"Norma": κάθε ερμηνεία της ξεκινά αναπόφευκτα από το "σημείο Κάλλας"...

M. Callas "Norma" La Scala 1955

Υπάρχουν φωνές που δεν τραγουδούν απλά, αλλά ανασαίνουν το ίδιο το πνεύμα της τέχνης. Φωνές που δεν γεμίζουν μια αίθουσα, αλλά καταλαμβάνουν εποχές. Μια τέτοια φωνή ήταν η Μαρία Κάλλας. Μια φωνή-δύναμη που γεννήθηκε για να μεταμορφώσει την όπερα σε μύθο.

Σε κάθε ρόλο που τόλμησε, η Κάλλας υπήρξε φαινόμενο. Μια καλλιτεχνική οντότητα που έμοιαζε να ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα και να αγγίζει κάτι ιερό. Το κοινό τη λάτρεψε γιατί κάθε εμφάνισή της ήταν εμπειρία που σε άφηνε άναυδο. Η φωνή των τριών οκτάβων γινόταν όργανο συγκίνησης, ενώ η υποκριτική της δύναμη μετέφερε στην όπερα μια νέα διάσταση αλήθειας. Η ίδια παραδεχόταν πως "το τραγούδι ήταν φάρμακο" για τις πληγές της, ένας τρόπος να μετατρέπει τις ανασφάλειες και τις απορρίψεις της νεότητας σε καλλιτεχνική φωτιά. Και εκείνη τη φωτιά τη δούλεψε, την πειθάρχησε, την εξευγένισε, μέχρι που έγινε φως εκτυφλωτικό.

Οι περιγραφές που απέδωσαν στη φωνή της μοιάζουν "θρησκευτικές".  Τη συνέκριναν με την Πιετά του Μικελάντζελο, με την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, με ένα ουράνιο δημιούργημα που συγκλονίζει όπως το τσέλο του Καζάλς. Ο Jacques Bourgeois την αποθέωσε λέγοντας πως, "όπως η Ακρόπολη ομορφαίνει μέσα στον χρόνο, έτσι και η φωνή της Κάλλας γινόταν πιο συγκλονιστική ακόμη και όταν φθειρόταν". Μια καλλιτέχνις που δεν περιοριζόταν στη φωνή, αλλά δημιουργούσε με το σώμα, το βλέμμα, την ψυχή της.

Ανάμεσα σε όλα τα θαύματα που προσέφερε, υπάρχει μία στιγμή που δεσπόζει ως κορύφωση, η Νόρμα στη Σκάλα του Μιλάνου, το 1955. Δεν υπήρξε απλώς μια επιτυχία, ήταν μεταμόρφωση της ίδιας της όπερας. Για να προσεγγίσει την ηρωίδα της, η Κάλλας βυθίστηκε σε μια σχολαστική έρευνα...διάβασε για την αρχαία Ρώμη, μελέτησε την δομή της τραγωδίας, ερεύνησε τα ψυχικά βάθη της ιέρειας που σπαράζει ανάμεσα στο καθήκον και στο πάθος. Με πειθαρχία ηθοποιού του θεάτρου, δούλεψε το βλέμμα, το βήμα, την σιωπηλή εξουσία που έπρεπε να αποπνέει. Έλεγε πως "η Νόρμα δεν είναι ένας ρόλος...είναι μια ζωή ολόκληρη".
Και στη σκηνή της Σκάλας, αυτή η ζωή ξεδιπλώθηκε με τρόπο που κανείς δεν είχε ξαναδεί. Το "Casta Diva" αναδύθηκε σαν ιερή επίκληση, με φράσεις που έρεαν σαν ενιαία ανάσα. Στις σκηνές οργής, η φωνή της έπαιρνε ένα πυρακτωμένο χρώμα, χωρίς ποτέ να χάνει τον έλεγχο. Στα ντουέτα, οι σκοτεινές αποχρώσεις της αποκάλυπταν τη ραγισμένη καρδιά της ηρωίδας. Ήταν ένα χρώμα φωνής που δεν υπήρχε πριν και δεν ξανακούστηκε μετά. Ήταν η τέχνη στην πιο καθαρή και μεγαλειώδη μορφή της.

Οι συνάδελφοί της είχαν να θυμούνται μόνο δέος. Ο Μάριο ντελ Μόνακο έλεγε πως στην Νόρμα η Κάλλας "έκανε την τραγωδία να παίρνει σάρκα μπροστά σου". Η Φιορέντσα Κοσόττο ένιωθε πως στη σκηνή "σε ρουφούσε στον κόσμο της". Ο Βισκόντι παραδεχόταν πως "δεν χρειαζόταν να τη σκηνοθετήσει...Της έδινες το πλαίσιο και δημιουργούσε μεγαλείο". Οι κριτικοί έγραψαν ότι "άλλαξε για πάντα τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο", από βιρτουοζιτέ μπελκάντο σε αρχαϊκή τραγωδία με ανθρώπινα τραύματα. Από τότε, κάθε ερμηνεία της Νόρμα ξεκινά αναπόφευκτα από το "σημείο Κάλλας".

Το κοινό της Σκάλας, αυστηρό και απαιτητικό, βίωσε την παράσταση ως "αποκάλυψη". Έλεγαν πως πριν αρχίσει το Casta Diva επικρατούσε τέτοια σιωπή που ακούγες την ανάσα σου... Και στο τέλος, η αποθέωση κράτησε τόσο, που η ίδια η Κάλλας αναγκάστηκε να βγει ξανά και ξανά. Δεν ήταν απλώς θρίαμβος, ήταν καθιέρωση μιας νέας εποχής.

Σαν σήμερα, 2 Δεκεμβρίου 1923, γεννήθηκε η γυναίκα που θα γινόταν το σύμβολο μιας τέχνης ολόκληρης. Η Μαρία Κάλλας δεν υπήρξε μια σπουδαία υψίφωνος, δεν υπήρξε μια  ντίβα, μονο. Είναι η απόδειξη ότι η ανθρώπινη φωνή μπορεί να μεταμορφωθεί σε δραματικό όργανο, να αφηγηθεί ιστορίες, να σπάσει καρδιές, να αλλάξει για πάντα την αντίληψή μας για την ομορφιά...

Και όσο περνούν τα χρόνια, η μορφή της δεν ξεθωριάζει, γιγαντώνεται. Γιατί οι πραγματικές, μνημειώδεις φωνές δεν ανήκουν στο παρελθόν. Ανήκουν στην αιωνιότητα...

Maria Callas "Casta diva, Norma", La Scala 1955