"Μποροντίν:Μουσική αναπόληση ερωτικών στιγμών με ένα κουαρτέτο"

 

Η μέρα είναι αφιερωμένη στον Αλεξάντρ Μποροντίν, καθώς σαν σήμερα, 12 Νοεμβρίου 1833, γεννήθηκε.
Ένας κορυφαίος ρομαντικός Ρώσος αυτοδίδακτος συνθέτης, θεμελιωτής της εθνικής Ρωσικής σχολής μέλος της ομάδας των "Πέντε" μαζί με Μπαλακίρεφ, Κόρσακοφ, Μουσόργκσι και Κούι.
Αυτοδίδακτος, όπως είπαμε, ένας ερασιτέχνης μουσικός, αφού το βασικό επάγγελμά του ήταν η Χημεία και η Ιατρική.
Όμως παράλληλα με την άσκηση των επιστημών του, πάντα εύρισκε το χρόνο να αφιερωθεί στην μεγάλη αγάπη του τη μουσική αφού σ’αυτήν κατέφευγε όταν αναζητούσε ανάπαυλα μετά τον κάματο της μέρας.

Το έργο του γοητευτικότατο, διακρίνεται  για τον έντονο λυρισμό του, την εξαιρετικά λεπτή αίσθηση του ρυθμού, μα κυρίως την εξαίρετη χρήση του ηχοχρώματος της ορχήστρας, που χειρίζεται επιδέξια και με τρόπο τέτοιο ώστε να ανασύρει χρώματα, ήχους και μνήμες των μακρινών τόπων της πατρίδας του.

Ο Μποροντίν και η γυναίκα του, Εκατερίνα

Το 1860 ο Μποροντίν ταξίδεψε στη Χαϊδελβέργη προκειμένου να ολοκληρώσει τη διατριβή του στη Χημεία. Εκεί συνάντησε τη ρωσίδα πιανίστα Yekaterina Protopopova (μετέπειτα γυναίκα του), που ακολουθούσε μια θεραπευτική αγωγή για τη φυματίωση, που την ταλαιπωρούσε και μεταξύ τους αναπτύχθηκε σφοδρός έρωτας.

Είκοσι χρόνια αργότερα ο Μποροντίν συνθέτει και αφιερώνει το περίφημο "Κουαρτέτο Εγχόρδων αρ.2" στην Εκατερίνα, σαν μουσική αναπόληση της πρώτης τους συνάντησης στη Χαϊδελβέργη και του κεραυνοβόλου έρωτά τους.
Σύμφωνα με το συνθέτη το έργο απεικονίζει ένα μουσικό διάλογο ανάμεσα στον ίδιο(τσέλο) και τη σύζυγό του(βιολί).

Tα 4 μέρη του κουαρτέτου:

1.Allegro moderato
2.Scherzo. Allegro
3.Nocturne. Andante
4.Finale. Andante - Vivace

Κάθε μέρος του κουαρτέτου εμπεριέχει τη χαρά και  τη θέρμη της σχέσης του ζευγαριού με τη μουσική ανάπτυξη των θεμάτων να γίνεται με σταδιακά αυξανόμενη δυναμική, αντιπροσωπεύοντας την πορεία της αγάπης τους που μεγάλωνε με το πέρασμα του χρόνου!
Τα θέματα, άλλοτε γλυκά τρυφερά, σε χορευτικούς ρυθμούς (ξεχωρίζει το βαλς) ή γαλήνια κινούνται αβίαστα, και γοητευτικά.
Οι μεταπλάσεις των θεμάτων από το συνθέτη  παραλληλίζονται με τις γεμάτες φλόγα και τρυφερότητα, ερωτικές επιστολές.
Παιχνιδιάρικο  το 2ο μέρος Scherzo, ενώ το πασίγνωστο και πολυαγαπημένο "Νυχτερινό", που ακολουθεί, είναι ευαίσθητο, ντελικάτο και αισθαντικό με πλούσια "εκφραστικότητα", όπως επιζητά και από τους εκτελεστές με τη σήμανσή του, "espressivo", ο συνθέτης.
Το φινάλε ξαφνιάζει με τη ρυθμική αγωγή του Andante αρχικά, καθώς μάλλον δηλώνει την απροθυμία των ερωτευμένων να "κατέβουν από το συννεφάκι τους"...
Σκέφτομαι πως θα μπορούσε η έμπνευση να προέρχεται και από θυμό, (κυρίως επικεντρωμένοι στο τσέλο και τις απότομες κατά διαστήματα, δοξαριές του)...
Ο θυμός, φίλοι μου αγαπημένοι είναι  συναίσθημα που κατακλύζει κάθε ερωτευμένο όταν εξωγενείς παράγοντες επιβάλλουν την κατά κάποιο τρόπο, διακοπή του...
Το έργο ολοκληρώνεται με μια χαρούμενη, ενεργητική vivace coda.


Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Επιλέγω να ακούσουμε το έργο ολοκληρωμένο από ένα ΙΣΤΟΡΙΚΟ σύνολο εγχόρδων, τους "Borodin Quartet", δημιουργός του οποίου υπήρξε ο Ροστροπόβιτς το 1945 και ειναι εκείνο, που ο Σοστακόβιτς εμπιστευόταν τις πρώτες εκτελέσεις των έργων του.
Με επαινετικούς χαρακτηρισμούς για το σύνολο είχε τοποθετηθεί ο Σεργκέι Προκόφιεφ και ο Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ.

Το τρυφερό και λυρικότατο "Νυχτερινό" χρησιμοποιήθηκε και στο μιούζικαλ "KISMET" των Wright και Forrest, με το δημοφιλές τραγούδι : "And This Is My Beloved".
Πολλές οι ξεχωριστές ερμηνείες ( Richard Tucker, Mario Lanza, οι γλυκύτατες  Ann Blyth και Adele Leigh, ακόμα και οι  Paolo Mantovani και  Julie Andrews ή σε τζαζ version με την Gloria Lynne) αλλά για σήμερα , επιλέγω να το ακούσουμε από την απίστευτη φωνή του  Sergio Franchi.
Μια εκτέλεση που άφησε εποχή:

"Dawn's promising skies

Petals on a pool drifting

Imagine these in one pair of eyes

And this is my beloved

Strange spice from the South

Honey through the comb sifting

Imagine these in one eager mouth

And this is my beloved

And when she speaks and when she talks to me

Music! Mystery!

And when she moves And when she walks with me

Paradise comes suddenly near

All that can stir All that can stun

All that's for the heart's lifting

Imagine these in one perfect one

And this is my beloved..."

Φάνυ Πολέμη12 November 2018 at 04:08

σ ευχαριστούμε Ελπιδα μου . Αλλο ένα υπέροχο αρθρο σου που με γέμισε γνώσεις και το απολαυσα!!!

ReplyDelete

"Awful Sound", με αφορμή τον Ροντέν...

 

Ο Φρανσουά Ωγκίστ Ροντέν γεννήθηκε σαν σήμερα 12 Νοέμβρη 1840 και αδιαμφισβήτατα είναι ένας ιδιοφυής καλλιτέχνης!
Από τους συναδέλφους του θαύμαζε τον εξπρεσιονιστή Βαν Γκογκ αλλά και τον ξεχασμένο στην εποχή του, Ελ Γκρέκο.

Διάβαζε ποίηση, μεταξύ των αγαπημένων του ποιητών ήταν ο Μπωντλαίρ, αλλά κυρίως απολάμβανε τη Μoυσική, με αδυναμία στις όπερες του Γκλουκ.
Ακούγοντας την όπερά του "Ορφέας και Ευριδίκη" εμπνεύστηκε κάποια ομοθεματικά γλυπτά του, όπως η "έξοδος από την Κόλαση του Ορφέα και της Ευρυδίκης".

Ροντέν: Έξοδος από την Κόλαση Ορφέα και Ευρυδίκης

Η σκιά του θανάτου έχει σκεπάσει την Ευρυδίκη. Η χλωμή ομορφιά της στολίζει τώρα το βασίλειο του Πλούτωνα.Τότε σκοτεινιάζει η καρδιά του Ορφέα...κι η πλάση γύρω του, νεκρώνει...
Αποφασίζει να κατέβει στον Άδη... Ίσως η λύρα και η αγάπη, να μαλακώσουν τους υποχθόνιους θεούς, σκέφτεται...
Και ναι!τούς πείθει!
Ο Πλούτωνας επιτρέπει στο μυθικό τραγουδιστή να πάρει πίσω τη γυναίκα του με τον όρο να μη γυρίσει να την κοιτάξει ...
Όμως ο Ορφέας ανυπόμονος, δεν τηρεί τη συμφωνία και χάνει για πάντα την αγαπημένη του Ευρυδίκη...

Το εξώφυλλο του δίσκου

Σπαράζει από πόνο...Η οδύνη του γίνεται μελωδία παιγμένη από τη μαγική του λύρα...
Είναι το θρηνητικό τραγούδι του Ορφέα, όταν συνειδητοποιεί ότι δεν θα ξαναδεί την αγαπημένη της καρδιάς του...

Το γλυπτό του Ροντέν με την έξοδο από την Κόλαση του Ορφέα και της Ευρυδίκης κοσμεί το εξώφυλλο του άλμπουμ "Reflektor" των Arcade Fire, μιας indie rock μπάντας , που ορμώμενοι από το μύθο μάς δίνουν τo ατμοσφαιρικότατο: "Awful Sound ή Oh Eurydice".


Το "Awful Sound", χρησιμοποιώντας το μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης, αφηγείται την ιστορία δύο εραστών που προσπαθούν ο ένας  να καταλάβει τον ψυχισμό του άλλου.

Ρυθμικά τύμπανα στην εισαγωγή συντονίζονται με τον καρδιακό παλμό του μυθικού Θράκα τραγουδιστή που δονείται και ουρλιάζει βουβά...

Μουσική, με αφορμή τον "Σκεπτόμενο" του Ροντέν...

 

Ο Φρανσουά Ωγκίστ Ροντέν γεννήθηκε σαν σήμερα 12 Νοέμβρη 1840 και αδιαμφισβήτατα είναι ένας ιδιοφυής καλλιτέχνης!

Με μνημειώδους κλίμακας αριστουργήματα, ο Ροντέν χάραξε νέους δρόμους στην τέχνη.
Καθιέρωσε ένα στυλ, το οποίο ονομάστηκε "ιμπρεσιονισμός στα γλυπτά".
Η επιφάνεια των δημιουργημάτων του είναι διαμορφωμένη, απαλή και κυματιστή, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα πλούσιο παιχνίδι φωτοσκίασης, που δημιουργεί εντυπώσεις ζωγραφικής.
Από τους συναδέλφους του θαύμαζε τον εξπρεσιονιστή Βαν Γκογκ αλλά και τον ξεχασμένο στην εποχή του, Ελ Γκρέκο.

Διάβαζε ποίηση, μεταξύ των αγαπημένων του ποιητών ήταν ο Μπωντλαίρ, αλλά κυρίως απολάμβανε τη Μoυσική, με αδυναμία στις όπερες του Γκλουκ.
Ακούγοντας την όπερά του "Ορφέας και Ευριδίκη" εμπνεύστηκε κάποια από τα γλυπτά του...

Αριστουργηματικό όμως γλυπτό του είναι και ο "Σκεπτόμενος", μέρος του συνολικού ατελεύτητου έργου του "Η πύλη της κόλασης" , εμπνευσμένο από την "Θεία κωμωδία" του Δάντη και επηρεασμένο από "Τα άνθη του κακού" του Μπωντλαίρ.

Ο "Σκεπτόμενος" αποτελεί απεικόνιση του ανθρώπου που διαλογίζεται στο πεπρωμένο του.
Ο κορυφαίος γλύπτης με δύναμη και ρεαλισμό αποτυπώνει τον γυμνό άνδρα προσηλωμένο στη σκέψη του δίνοντας την εντύπωση πως αντιμετωπίζει κάποιο δίλημμα.
Το ανθρώπινο σώμα αναπαρίσταται με ζωντάνια και με κάθε λεπτομέρεια ο Ροντέν δεικνύει το σύνδεσμο ανάμεσα σε σκέψη και σώμα.

Ο "Σκεπτόμενος"  είναι ένα μεγαλειώδες γλυπτό, για το οποίο ο δημιουργός του είχε πει:
"Η αναπαράσταση της απόλυτης ακινησίας είναι πολύ σπάνια στα έργα μου. Πάντοτε προσπάθησα να δείξω τη ζωή της ψυχής, μέσα από την κίνηση των μυών". 

Ι. Ο Σκεπτόμενος του Ροντέν εμπνέει στον άγγλο συνθέτη Τομ Σμέιλ το ομότιτλο μέρος του συμφωνικού έργου του: "Μουσική στο Μάρμαρο".

Πρόκειται για σύνθεση-παραγγελία από έμπορο τέχνης, αποτελούμενη  από 7 μικρής διάρκειας μέρη, εμπνευσμένα από αντίστοιχα αριστουργηματικά γλυπτά, ανάμεσά τους έργα των Μπερνίνι, Μπρανκούζι, Ντονατέλο, Χένρι Μουρ κλπ.

Ενα έργο-αποτέλεσμα συνδυασμού γνώσης-ενστίκτου. Ο συνθέτης πλάθει ένα ατμοσφαιρικότατο μουσικό περιβάλλον, το ιδιαίτερο χρώμα του οποίου οφείλεται στον έντεχνο συνδυασμό των οργάνων(το ηχόχρωμα της άρπας ιδιαίτερα χαρακτηριστικό), αλλά και στην διαδοχή πληθωρικών συγχορδιών, που υποβάλλουν την εντύπωση μιας τελετουργικής σκηνής βαθιά στοχαστικής ωθώντας  τους συμμετέχοντες  σε ενδοσκόπηση και περίσκεψη. Ο Σμέιλ καταφέρνει να αποτυπώσει με τους ήχους του το σύνδεσμο ανάμεσα σε σκέψη και σώμα, που ο κορυφαίος γλύπτης Ροντέν σμίλεψε σ'αυτό το αριστούργημά του.

Tom Smail: "Music in the Marble  No.2: The Thinker"

ΙΙ. Ο Miloje Milojević, ένας από τους σημαντικότερους Σέρβους συνθέτες, δεξιοτέχνης των μικρών μορφών για πιάνο, εμπνέεται την πενταετία 1937- 1942 την πλέον επιτυχημένη πιανιστική συλλογή του με τιτλο: "Kameje(Cameos): Impressions for Piano". 

Πρόκειται για 11 μινιατούρες βασισμένες σε γλυπτά, αρχιτεκτονικά και ζωγραφικά έργα, όπως ένα γλυπτικό σύμπλεγμα σε τάφο στο Κοιμητήριο Père-Lachaise του Παρισιού, τον μεγαλοπρεπή Καθεδρικό Ναό της Κολωνίας, εικαστικά των Ντεγκά, Γκόγια, Μπουσέ, Ρενουάρ, αλλά και τον "Σκεπτόμενο" του Ωγκίστ Ροντέν. 

Ο συνθέτης δίνει μια πρωτοποριακή δημιουργία όπου κανείς διακρίνει συνδυασμούς γαλλικού ιμπρεσιονισμού και γερμανικού νεορομαντισμού στο στυλ του Ρίχαρντ Στράους. Το στοχαστικό ύφος της γλυπτικής δημιουργίας δηλώνουν ενδιαφέρουσες αρμονικές διαδοχές συγχορδιών υπογραμμίζοντας το νοηματικό περιεχόμενο του γλυπτού.

Miloje Milojević: "Cameos, 5. The Thinker by Rodin":

Παλαιότερο κείμενο για τον Ροντέν μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, έφυγε σαν σήμερα 11 Νοέμβρη του '90...

 

Εικονογράφηση για τη "Φαίδρα" του Ρίτσου, Γ. Τσαρούχης

"Την αγιότητα πριν απ’ την αμαρτία

δεν την πιστεύω , ανημπόρια τη λέω, δειλία τη λέω 

τ’ αφιερώματα στους θεούς, προσχήματα για ν` αποφύγουμε τη δοκιμασία· 

αόρατοι οι θεοί· δε δίνουν αποδείξεις· πιθανόν αυτό να ζητάμε·

όχι την ίδια την αγιότητα, - έναν ίσκιο μονάχα να κρυφτούμε.

[...]

Κάποτε σκέφτηκα

να φορέσω τα ρούχα ενός δούλου σου ή ενός ιπποκόμου για νά ’ρθω μαζί σου στο κυνήγι,

να σε γνωρίσω στο χώρο σου, — πώς τρέχεις, πώς σκοπεύεις, πώς σκοτώνεις,

να παρακολουθήσω τις ωραίες, ανεξάρτητες κινήσεις σου[...]Θαρρώ

σαν χορευτής θα πρέπει να ’σαι, όταν τινάζεται και στέκει για λίγο στον αέρα

επιβραδύνοντας την κάθοδό του, καταργώντας

το νόμο της βαρύτητας. Σαν χορευτής, ναι, όταν υψώνει

ψηλά, ψηλά, στο ’να του χέρι μιαν αγέρινη χορεύτρια· τότε

μας κόβεται η ανάσα μη και δώσει φτερά στη χορεύτρια κι αυτή πετάξει

πλάι σ’ ένα πάλλευκο σύννεφο ανεπίστρεφτα, ή μην τη γκρεμίσει

σε μιαν αόρατη άβυσσο..

[...]

Φύγε, λοιπόν. Τι μου στέκεις εκεί απολιθωμένος; Έμπα στο λουτρό σου,

έμπα να ξεπλυθείς απ’ τ’ ανόσιά μου λόγια, απ’ τ’ ανόσιά μου μάτια,

απ’ τα κόκκινα, λασπωμένα μου μάτια.

Ίσως κει μέσα ν’ αφαιρέσεις για λίγο και συ το προσωπείο σου,

τη γυάλινή σου πανοπλία,

την παγωμένη αγιοσύνη σου, τη φονική σου δειλία.

Φεύγα σου λέω.

Δεν αντέχω την ύβρη της σιωπής σου..."

("ΦΑΙΔΡΑ", Γ.ΡΙΤΣΟΣ)          

                               

("Φαίδρα", Πομπηία)

Η Φαίδρα είναι μια γυναίκα, που η μοίρα των θεών τής όρισαν να κυριευθεί από σφοδρό έρωτα για το γιο του άντρα της. Ήταν κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης και η δεύτερη γυναίκα του Θησέα, ο οποίος είχε κι ένα γιο από τον προηγούμενο γάμο του με την αμαζόνα Ιππολύτη, τον Ιππόλυτο, ένα παλικάρι λεβεντόκορμο, ξακουστό για την ομορφιά του, πιστό στην θεά Άρτεμη.
Τον γνώρισε στην Τροιζήνα και μάλιστα μυθολογείται ότι, εκεί, στο ιερό της Αφροδίτης υπήρχε μια μυρτιά πίσω από την οποία στεκόταν η Φαίδρα και έβλεπε τον Ιππόλυτο να γυμνάζεται.

Η μοίρα της ολέθρια κι ο έρωτάς της άνομος, είναι μαχαιριά, που δεν επουλώνεται...Είναι πάθος ισχυρό, που όσο, πολλές φορές, με νύχια και με δόντια και αν προσπαθείς δεν καταφέρνεις να καταπολεμήσεις...

Ο Ρίτσος έγραψε τη Φαίδρα" του την περίοδο 1974-75, εμπνευσμένος από την τραγωδία του Ευριπίδη "Ιππόλυτος Στεφανηφόρος" και θεματικό πυρήνα του εκπληκτικού αυτού ερωτικού ποιήματος αποτελεί η Φαίδρας, που κυριεύεται από ένα ανόσιο και παράφορο ερωτικό πάθος...

Η ηρωίδα του ξεκινά ένα μεγάλο μονόλογο. Κάθε λέξη της είναι πυρωμένη από αισθησιασμό.

"Η αγιότητα της στέρησης – έτσι έλεγες· – δεν καλοθυμάμαι· (της στέρησης ή της άρνησης έλεγες;). Τι αστόχαστα λόγια – η νίκη της θέλησης έλεγες – ποια θέληση; ποια νίκη;"

Θέμα στο εξαιρετικό έργο του Ρίτσου είναι η γυναίκα. Η γυναίκα, που ερωτεύεται βαθιά και με πάθος, που δεν γνωρίζει όρια ούτε περιορισμούς μιας "συντηρητικής" αγιοσύνης. Άγιος είναι ο έρωτας...Και κανείς δεν είναι ικανός να ενοχοποιήσει τη γυναίκα που δόθηκε ολοκληρωτικά στο φτερωτό θεό!

"Την αγιότητα πριν απ’ την αμαρτία

δεν την πιστεύω , ανημπόρια τη λέω, δειλία τη λέω
 

αόρατοι οι θεοί· δε δίνουν αποδείξεις· πιθανόν αυτό να ζητάμε·

όχι την ίδια την αγιότητα, - έναν ίσκιο μονάχα να κρυφτούμε.

Ωστόσο και τώρα θα` θελα να στο ξαναπώ:
Την αγιότητα πριν απ` την αμαρτία δεν την πιστεύω.

Μουσική: Χαρίλαος Τρουβάς:

"Φαίδρα", Αλεξάντρ Καμπανέλ

Από τους τραγικούς μέχρι τους σύγχρονους ποιητές υμνήθηκε αυτή η στάση...της Ελένης, της Άλκηστης ή της Φαίδρας...η γήινη, ανθρώπινη γυναίκα, που ξεγυμνώνει την ψυχή της ...
Με τους απόκρυφους πόθους, τις αδυναμίες, έτοιμη να ν' αντιμετωπίσει με το όποιο κόστος τη σκληρότητα του πεπρωμένου...

"Οι άνθρωποι αναζητούν στους θεούς έναν ίσκιο για να κρύψουν τις δικές τους μικρότητες. Καμία υπερβατική δύναμη δεν μπορεί να ενοχοποιηθεί για τον ανθρώπινο πόνο", θα πει η ηρωίδα στο ομώνυμο έργο του Ευριπίδη.

Μια εκπληκτική ερμηνεία με την Νόνικα Γαληνέα στο ρόλο της Φαίδρας σε κείμενο του Γιάννη Ρίτσου:

Η "ΦΑΙΔΡΑ" του Ρίτσου αφιερώθηκε στο Γιάννη Τσαρούχη...

O Britten με την Janet Baker
στις πρόβες της "Φαίδρας"(πηγή: twitter)

Μουσικά, την συνοδεύουμε με μια σύνθεση της ίδιας -καλλιτεχνικά- εποχής με τον ποιητή μας. Την ομώνυμη καντάτα του Μπένζαμιν Μπρίττεν, την τελευταία φωνητική σύνθεση του συνθέτη, (γράφτηκε το 1975), που αφιέρωσε στη μεγάλη μετζοσοπράνο Janet Baker, η οποία και την πρωτοπαρουσίασε στο Φεστιβάλ Aldeburgh την επόμενη χρονιά.

Ο Μπρίττεν μετά την εγχείρηση καρδιάς βίωνε μια περίοδο τραυματική ψυχικά και δύσκολη σωματικά. Μια σύνθεση πλήρους σκηνικής δράσης όπως η όπερα θα τον επιβάρυνε. Έτσι, προτίμησε να ασχοληθεί με μια καντάτα, στην οποία θα "αποστάξει" την εμπειρία από την ενασχόληση τόσων χρόνων με το οπερατικό είδος και στηριζόμενος στο ύφος των ιταλικών καντατών του Χαίντελ. Όπως εκείνος, ο Μπρίττεν περιόρισε την ορχήστρα στα έγχορδα, αλλά πρόσθεσε κρουστά, ενώ ενσωμάτωσε ένα κοντίνουο από σόλο τσέλο και τσέμπαλο.
Ρετσιτατίβι και άριες σε εναλλαγή, δομούν τη σύνθεση που ακολουθεί τη δομή των αντίστοιχων έργων του 18ου αι. 

"Phaedra", B.Britten - J.Baker:

Το κείμενο γράφτηκε στη μνήμη του μεγάλου μας ποιητή κ έχει δημοσιευτεί  παλαιότερα και στην κοινότητα των The Mythologists

Σίλλερ: η "Ελπίδα" του σε δυο υπέροχα λήντερ...

 

(Με αφορμή τη σημερινή γενέθλια επέτειο του Φρήντριχ Σίλλερ - 10 Νοεμβρίου 1759)

Ο Φρήντριχ φον Σίλλερ συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους δραματικούς συγγραφείς. Έγραψε θεατρικά έργα, σονέτα και μπαλάντες, που διακρίνονται για την δραματικότητα, τη στοχαστική τους διάθεση και την ανάδειξη υψηλών εννοιών. Ο Σίλλερ εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους συγχρόνους του, oι οποίοι εκτός από τα πεζά και ιστορικά γραπτά του, αναγνώρισαν και την αξία στη λυρική του ποίηση.

(pinimg)

Το ποίημα "Ελπίδα" γράφτηκε και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1797. 

Όπως και σε όλο το έργο του έτσι και σε αυτό το ποίημα ο Σίλλερ γεμάτος ενθουσιασμό και ορμή κηρύττει την αγάπη για τη ζωή, το μέλλον, την ελπίδα! Ο λόγος του προβάλει και μεταφέρει μηνύματα αισιοδοξίας και θετικότητας.

Το ποίημα είχε επιλεγεί ως μέρος μιας επετειακής έκδοσης αφιερωμένη στον Μέγα Δούκα της Σαξονίας, που όμως άργησε εκατό χρόνια, καθώς τον ποιητή πρόλαβε ο θάνατος.

Θα πρέπει να αναφερθεί πως ο Σίλλερ θεωρούσε ιδιαίτερα σημαντικό το σχεδιασμό των βιβλίων, που τα ήθελε άψογα από άποψη αισθητικής, τυπωμένα σε πολυτελές χαρτί και με κομψό εξώφυλλο. 

Όταν ο βιβλιοπώλης και εκδότης, Siegfried Crusius πρότεινε στον ποιητή να σχεδιάσουν μια "ιδιαίτερη" έκδοση, ο Σίλλερ ενθουσιάστηκε! Επιθυμούσε η έκδοση ν' αποτελεί ένα δείγμα μοναδικού εκδοτικού αποτυπώματος, που θα ανταποκρινόταν στις υψηλότερες απαιτήσεις. Πρότεινε μεγάλο σχήμα, πλούσια, εμπνευσμένη σχεδίαση κι επιπλέον υψηλή τιμή πώλησης για προφανείς λόγους. Όσο απαιτητική ήταν η έκδοση ως προς το στήσιμό της, άλλο τόσο ήταν και ως προς την επιμέλειά της και δουλεύτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό. 

Friedrich von Schiller, «Ελπίδα»

«Μιλούνε κι ονειρεύονται οι άνθρωποι πολύ

Για ημέρες πιο καλές που μέλλουνε να ‘ρθουνε.

Προς τέρμα αίσιο, που ολόχρυστο ακτινοβολεί,

Να τρέχουνε τους βλέπεις να το κυνηγούνε.

Ο κόσμος θα γίνει παλιός και πάλι νέος θα γίνει

Μα ελπίδα πάντα ο άνθρωπος στο πιο καλό θα δίνει!

Η ελπίδα είναι αυτή που μέσα στην ζωή τον μπάζει,

Γύρω απ’ το αγόρι το εύθυμο αυτή φτεροκοπάει,

Η λάμψη της η μαγική το νέο δελεάζει,

Στο μνήμα με τον γέροντα μαζί αυτή δεν πάει.

Σαν μια ζωή όλο κόπους μες στον τάφο τερματίζει,

Θαμμένος τότε μένει αυτός. μα η ελπίδα συνεχίζει.»

(Φ. Σίλλερ: Μπαλάντες και άλλα ποιήματα, εκδ. Διώνη, μτφ. Κ.Σαμέλης)

Το ποίημα μελοποιήθηκε αρκετές φορές. Από τις μελοποιήσεις θα ακούσουμε τα ομότιτλα λήντερ των Σούμπερτ και Ράιχαρντ.

1. Φραντς Σούμπερτ: «Hoffnung D. 637»:

Ο Σούμπερτ με τρομερή επιδεξιότητα στα λήντερ αποδίδει μαεστρικά το ύφος, που υποβάλλει η ποίηση του Σίλλερ. Η πιανιστική συνοδεία δεν συνοδεύει την φωνή, υποστηρίζοντάς την απλά, αλλά αναλαμβάνει ανεξάρτητο ρόλο και σκιαγραφεί την ατμόσφαιρα και τα βαθιά νοήματα του ποιητικού κειμένου.

2. Johann Friedrich Reichardt: Hoffnung για φωνή και πιάνο, 

μέρος της συλλογής: «Wiegenlieder für gute deutsche Mütter, no. 20»

Περιηγηθείτε στο μπλογκ. Υπάρχουν πολλά κείμενα σχετικά με τον Σίλλερ.

"Δυο λαϊκοί χοροί από τον Νίτσε"

 

O Nίτσε και η αδελφή του

Άσχετα με την μετέπειτα σχέση τους, κατά την παιδική τους περίοδο ήσαν αγαπημένα αδέρφια.
Μιλώ για τον Φρήντριχ Νίτσε και την αδερφή του, Τερέζα-Ελίζαμπεθ.

Με αφορμή το ημερολόγιο και τη σαν σήμερα επέτειο του θανάτου της (8 Νοεμβρίου 1935) θυμήθηκα μια σύνθεση του μεγάλου φιλοσόφου, που όπως γνωρίζετε εκτός από άνθρωπος της διανόησης υπήρξε λάτρης της μουσικής, πιανίστας και συνθέτης!
Aσχολήθηκε με το πιάνο από μικρός και τις πρώτες συνθετικές του απόπειρες τις κάνει λίγο μετά τα δέκα.
Έτσι, έφηβος ων, συνθέτει δυο έργα για πιάνο εμπνευσμένα από τη λαϊκή μουσική της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, που ενθουσίασαν την αδερφή του κι έτσι τις τα αφιέρωσε.

Πρόκειται για τα: "Unserer Altvordern eingedenk-Έχοντας επίγνωση των προγόνων, Μαζούρκα και Τσάρντας"

[Λέγεται πως η προφορά, αλλά και γλωσσικός τύπος του επωνύμου της οικογένειας(Nietzky) έκανε πολλούς να μιλούν για Πολωνική καταγωγή, κάτι που ίσως να είχε επηρεάσει την εποχή εκείνη το Νίτσε και να τον είχε στρέψει στη μελέτη της λαϊκής μουσικής της χώρας αυτής, αλλά και τις μουσικές παραδόσεις άλλων, όμορων χωρών...
Εξάλλου, το θέμα της Πολωνικής ταυτότητας είχε και μελλοντικά απασχολήσει το φιλόσοφο-συνθέτη, κάτι που επαναλάμβανε συχνά:

"Οι πρόγονοί μου ήταν Πολωνοί ευγενείς ονόματι Nietzky, τύπος που γερμανοποιήθηκε.

Είμαι πολωνός, χωρίς σταγόνα "κακού" αίματος. 

Η Γερμανία είναι μεγάλο έθνος μόνο επειδή στις φλέβες των ανθρώπων της 

κυλά τόσο Πολωνικό αίμα"

(The Philosophy of F. Nietzsche, H.Mencken)]

*****

<<Unserer Altvordern eingedenk : Mazurka - Czardas>>

1) Friedrich Nietzsche - Mazurka:

2) Friedrich Nietzsche - Aus der Czarda:

Λίγο πριν τα δεκατέσσερα ο Νίτσε θα φιλοσοφήσει περί μουσικής, δείχνοντας το βαθύ του σεβασμό προς την τέχνη αυτή, λέγοντας:

"Είναι η τέχνη που οδηγεί τη σκέψη μας... μάς ανυψώνει, μας κάνει να στρέψουμε το βλέμμα ψηλά.

Μας μιλά διεισδυτικά και καθορίζει τις πιο κρυφές ρωγμές της καρδιάς μας. 

Ενισχύει την ουσία της ύπαρξής μας και οδηγεί στο καλό και το αληθινό..." 

Αλμπέρ Καμύ: "Πανούκλα"...

 

[Για τη γενέθλια επέτειο του Albert Camus- 7 Νοεμβρίου 1913]

<<ΠΑΝΟΥΚΛΑ>>

"...Έτσι οι αιχμάλωτοι της πανούκλας πάλεψαν όλη τη βδομάδα μ’ όποιον τρόπο μπορούσαν. Και μερικοί ανάμεσά τους όπως ο Ραμπέρ, έφθασαν, να φανταστούν ότι ενεργούσαν ακόμα σαν ελεύθεροι άνθρωποι, ότι μπορούσαν να διαλέξουν. Όμως μπορούμε πράγματι να πούμε ότι αυτή τη στιγμή, στα μέσα του Αυγούστου, η πανούκλα είχε καλύψει τα πάντα. Δεν υπήρχαν πια τότε προσωπικά πεπρωμένα, αλλά μια συλλογική υπόθεση που ήταν η πανούκλα και αισθήματα που τα μοιράζονταν όλοι. Το σημαντικότερο ήταν ο χωρισμός και η εξορία, μ’ όλο το φόβο και την εξέγερση που περιέκλειαν...
[...]
Στα μέσα εκείνης της χρονιάς ήταν που έπιασε ένας δυνατός άνεμος, που φυσούσε για πολλές μέρες μέσα στη χτυπημένη από την πανούκλα πόλη. Τον άνεμο τον φοβούνται ιδιαίτερα οι κάτοικοι του Οράν, γιατί χιμάει μ’ όλη του τη μανία μέσα στους δρόμους. 
Μετά απ’ αυτούς τους ατέλειωτους μήνες, που ούτε μια σταγόνα νερό δεν είχε δροσίσει την πόλη, το Οράν ήταν σκεπασμένο με μια γκρίζα σκόνη που ξεφλούδιζε στο φύσημα του ανέμου. Κι ο άνεμος σήκωνε κύματα σκόνης και χαρτιών που τυλίγονταν στα πόδια των σπάνιων πια περαστικών. Τους έβλεπες πια να διασχίζουν βιαστικοί τους δρόμους, γερμένοι μπροστά, φράζοντας μ’ ένα μαντίλι ή με το χέρι τους το στόμα.

Το βράδυ, αντί οι άνθρωποι να μαζεύονται πολλοί μαζί προσπαθώντας να παρατείνουν τη διάρκεια αυτών των ημερών που καθεμιά τους μπορούσε να είναι κι η τελευταία γι’ αυτούς, συναντούσες μικρές ομάδες ατόμων που βιάζονταν να γυρίσουν στο σπίτι τους ή να χωθούν στα καφενεία. 
Οι δρόμοι ήταν έρημοι και μόνος ο άνεμος θρηνολογούσε ανάμεσά τους ασταμάτητα. Μια μυρωδιά από φύκια και αρμύρα αναδινόταν από την ταραγμένη και πάντα αόρατη θάλασσα. Και τότε τούτη η έρημη πόλη, ασπρισμένη από τη σκόνη, πλημμυρισμένη από μυρωδιές θαλασσινές, αντηχούσε από το ουρλιαχτό του ανέμου και βογκούσε σαν ένα νησί που το χτύπησε η συμφορά..."

[Αλμπέρ Καμύ, Η Πανούκλα, μτφ. Αγγελική Τατάνη]

Κυνικός, μα συγχρόνως αισθησιακά ονειροπόλος ο γάλλος λογοτέχνης, Καμύ, που πίστευε πως "βαδίζουμε μπροστά μόνο με "εύφορη" μουσική, εκείνη που ευνοεί τα όνειρα..."

Άποψη, που ενισχύουν και οι λυρικότατες μουσικές επιλογές του:

Λάτρευε τον Μοτσάρτιο "Δον Ζουάν" και όλα τα κουιντέτα του Σαλτσβουργιανού, τα κουαρτέτα του Μπετόβεν, και την ερμηνεία της Καθλήν Φεριέ στο "Τραγούδι της γης" του Μάλερ...

Όμως εγώ -για να συνδυάσω το θαυμάσιο απόσπασμα από την "Πανούκλα" του- επιλέγω τον ισπανό Roberto Gerhard, ο οποίος εμπνέεται από το έργο αυτό του γάλλου λογοτέχνη και δίνει μια καντάτα για αφηγητή, μεγάλη χορωδία και ορχήστρα με ομώνυμο τίτλο:

"The Plague"

Δυο λόγια για το συνθέτη:

"Ιn music the sense is in the sound", συνήθιζε να λέει ο Roberto Gerhard , που υπήρξε μαθητής του Granados, του Pedrell και του Schoenberg.
Συνδέθηκε φιλικά με καλλιτέχνες της εποχής του, ανάμεσά τους ο ζωγράφος Χουάν Μιρό και ο τσελίστας Πάμπλο Καζάλς.
Η μαθητεία του δίπλα στον Σαίνμπεργκ τον οδηγούν σε ενέργειες για την καθιέρωση της "νέας" μουσικής, που σε συνδυασμό με την άνθιση της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής πρωτοπορίας της Καταλονίας είναι εκείνος που γνωρίζει τους Schoenberg και Webern στους Ισπανούς.
Από την άλλη, συλλέγει και επεξεργάζεται πλήθος παραδοσιακών τραγουδιών και και παλιά ισπανική μουσική.
Ο εμφύλιος τον αναγκάζει να αποτραβηχτεί στη Βρετανία με τη μουσική του να απαγορεύεται δια νόμου από τον Φράνκο.


Η "Πανούκλα" του Καμύ είναι ένα διαχρονικό έργο, με ήρωες ανθρώπους αποκλεισμένους από τον έξω κόσμο, λόγω της πανούκλας που έχει ξεσπάσει στη Γαλλική Αλγερία. Νιώθουν ότι έχουν καταδικαστεί σε μια ιδιότυπη εξορία.Μέσα στην παραζάλη τους έχουν ο καθένας τους διαφορετικές αντιδράσεις απέναντι σ'αυτόν το αποχωρισμό, το είδος φυλακής, την απομόνωση, αλλά και τον φόβο για τον θάνατο...
Είναι η αντίφαση ανάμεσα στη ζωή και την πεπερασμένη θέση του ανθρώπου στο γήινο κόσμο, που διατρέχει όλο το έργο...
Και η αντίφαση αυτή εκφράζεται μέσα από τη σύνθεση του Roberto Gerhard.

Μια σύνθεση, που ταλαντεύεται ανάμεσα στην ατονικότητα και την τροπικότητα με εντυπωσιακό τρόπο, καθώς ο δημιουργός αρέσκεται σε μουσικούς πειραματισμούς και ανατροπές.

"Το πρώτο πράγμα που έφερε η πανούκλα στην πόλη μας ήταν η εξορία ... αυτή η αίσθηση ενός κενού, αυτή η παράλογη επιθυμία να επιστρέψουμε στο παρελθόν ...", γράφει ο Καμύ..

Αίσθηση, που ριζοσπαστικά προσεγγίζει ο συνθέτης.

Κανείς διακρίνει επιρροές από τους σειραϊστές, κυρίως δε το "Survivor from Warsaw" του Σαίνμπεργκ, του οποίου, όπως είπαμε υπήρξε μαθητής.

Ο συνθέτης δίνει έμφαση στις λεπτότερες λεπτομέρειες της ποιότητας των ήχων με χαρακτηριστική την ενορχήστρωση, η οποία περιλαμβάνει και μέρος για ακορντεόν, δίνοντας ιδιαίτερο χρώμα, και δραματική ένταση με τη μίξη των ήχων του με κείνους των φωνών και των κρουστών, τόσο που στην πρώτη παρουσίαση του έργου οι κριτικοί περιέγραψαν το ακορντεόν ως "ανάσα και βασικό μελωδικό πνεύμονα" της ορχήστρας.To όργανο αντιπροσωπεύει την πανώλη, το αόρατο τέρας, η οποία μεταδίδεται μέσω του αέρα, και έτσι συνδέεται με το φυσερό του ακορντεόν.


Tα μέρη του έργου ακολουθούν εν μέρει τους υπότιτλους της νουβέλας:

Εισαγωγή-Oράν
Αρουραίος-Eπιδρομή
Ο πρώτος θάνατος
Το κλείσιμο των πυλών - Kαραντίνα
Αφανισμοί
Ο θάνατος του κοριτσιού
Ήττα
Κορύφωση
Νυχτερινό
Ταφές
Απολογισμός
Τέλος

Ακούμε τα μέρη:ΠΑΝΟΥΚΛΑ: Το κλείσιμο των πυλών - Kαραντίνα:

ΜΟΝΑ ΛΙΖΑ: "Χαμόγελο που αναστατώνει,... αγγελικό...δαιμονικό χαμόγελο"

 

"Mona Lisa", Leonardo da Vinci

Είναι το πιο αινιγματικό χαμόγελο στην Ιστορία της Τέχνης...και η δημοφιλία του πίνακα που φιλοτέχνησε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι οφείλεται ακριβώς σε αυτή την ανεξιχνίαστη έκφραση του προσώπου της γυναίκας!

Σαν σήμερα, 3 Νοέμβρη του 1507 ο ευκατάστατος έμπορος μεταξιού Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο, αναθέτει στον Λεονάρντο Ντα Βίντσι να ζωγραφίσει το πορτρέτο της γυναίκας του με αφορμή τη μετακόμιση στο νέο τους σπίτι.

Eτσι, προκύπτει το αριστούργημά του: "Μόνα Λίζα" ή "Τζοκόντα"

Από τη λογοτεχνία ξεχωρίζει η αναφορά του Ζαν-Πωλ Σαρτρ στο βιβλίο του: "Οι Λέξεις", που  αναφερόμενος στη γιαγιά του γράφει:

"Θα καθόταν στην πολυθρόνα δίπλα στο παράθυρο, θα φορούσε τα ματογυάλια της, αναστενάζοντας από κόπωση και ευχαρίστηση και θα χαμήλωνε τα βλέφαρα εκφράζοντας ένα διακριτικά αισθησιακό χαμόγελο, που μετέπειτα ανακάλυψα στα χείλη της Μόνα Λίζα"

Στο χώρο της κλασικής μουσικής, ένα από τα γνωστά παραδείγματα είναι η "Μόνα Λίζα"  του Max von Schilling.
Ενα οπερατικό αριστούργημα, εμπνευσμένο από το ομότιτλο πορτραίτο με στοιχεία μυθοπλασίας και αναφέρεται στην ερωτική ιστορίας της μοιραίας γυναίκας (femme fatale) της Λίζα Γκεραρντίνι που δολοφονεί το σύζυγό της μετά το θάνατο του εραστή της.
Η όπερα γράφτηκε την εποχή που ο πίνακας είχε κλαπεί από το Μουσείο του Λούβρου, πράξη για την οποία κατηγορήθηκαν ανάμεσα σε άλλους ο Πικάσο και ο Απολιναίρ.

Η δίπρακτη όπερα αφιερώθηκε στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, όταν απονεμήθηκε στο συνθέτη ο τίτλος του καθηγητή στη Φιλοσοφική Σχολή.

Οι δύο πράξεις της όπερας δεν χωρίζονται σε σκηνές, αλλά παρουσιάζονται συνεχείς, μουσικά και δραματικά.
Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από θέματα ζήλιας, προδοσίας, απελπισίας και εκδίκησης. Επίσης  υπάρχουν σκηνές με έντονο τοπικό χρώμα, όπως το χτύπημα των καμπανών της εκκλησίας στη Φλωρεντία ή οι χορευτικές ταραντέλες στην σκηνή του καρναβαλιού.
Επιρροές από τον Bάγκνερ και τον Ρίχαρντ Στράους είναι λιγοστές μεν, εμφανείς  δε, στην όπερα του  Σίλινγκ(ιδιαίτερα στην εισαγωγή), όπως κι από τους Πουτσίνι, Μασκάνι, Λεονκαβάλο και το κίνημα του βερισμού.

"Τοποθετεί μπροστά στα μάτια μας έναν καθρέφτη της πραγματικής ζωής", 

έγραψαν οι κριτικοί μετά την πρεμιέρα.

Παραθέτω την ορχηστρική σουίτα του έργου:

Από τις ιστορικές ηχογραφήσεις θεωρείται εκείνη του 1953 υπό την διεύθυνση του Λέοπολντ Χάγκερ με την τεραστίου διαμετρήματος δραματική υψίφωνο  Inge Borkh στο ρόλο του τίτλου:

Αρκετοί είναι οι καλλιτέχνες που υιοθέτησαν το βασικό μοτίβο του εικαστικού έργου, ως θέμα προσωπικών τους δημιουργιών.

Andy Warhol's Colored Mona Lisa 

Προσωπικά, μού αρέσει πολύ η pop art εκδοχή της Μόνα Λίζα από τον Άντυ Γουόρχολ κι από τη σειρά του:

"Thirty are Better than one", 

δηλωτική της μαζικοποίησης της εικόνας από τα μέσα, όπου ο Γουώρχολ σημειοδοτεί την προσωπική του οπτική ερμηνεία της πολλαπλής αξίας της Μόνα Λίζα, δεχόμενος επιδράσεις από το γενικότερο πνεύμα της εποχής.




Στον ελληνικό μουσικό χώρο ξεχωρίζουμε φυσικά το "Χαμόγελο της Τζοκόντας"...ένα ορχηστρικό έργο του Μάνου Χατζιδάκι γεμάτο νοσταλγία, στοχασμό...Θέμα του, η γυναίκα και η ερημιά της...

"Σε μια παρέλαση στη Νέα Υόρκη, με μουσικές, με χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο 

την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή απόγευμα το φθινόπωρο του 1963 ...

[...]

Χωρίς να καταλάβω, είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζιόλλι και στη βιτρίνα του, 

απέναντί μου ακριβώς, βρισκόταν ένα βιβλίο για τον Ντα Βίντσι με την Τζοκόντα στο εξώφυλλο του 

να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική..."

Ένα επίσης  τραγούδι που ξεχώρισε κερδίζοντας και Όσκαρ τραγουδιού είναι το "Mona Lisa" των Jay Livingston-Ray Evans, από την ταινία "Captain Carey USA".
 Ακούστηκε από τον Nat King Cole και θεωρήθηκε ο μεγαλύτερος σε πωλήσεις, δίσκος.

Mona Lisa / Nat King Cole

O Πωλ Μενεστρέλ έγραψε πάνω στη μελωδία ελληνικούς στίχους, δίνοντας τη δική του άποψη για μια φλογερή Μόνα Λίζα, που ερμήνευσε με τόσο ρομαντισμό ο πατρινός Φώτης Πολυμέρης...

"Μόνα Λίζα

στο χαμόγελο σου ανθίζει

κάθε ελπίδα μου και πόθος μου κρυφός.

Μόνα Λίζα

η καρδιά μου πλημυρίζει

σαν σε βλέπω από αγάπη κι από φως.

Το μετάξι έχει βγει απ’ τα μαλλιά σου

η ματιά σου είναι ήλιου ζεστασιά

με μεθά το γλυκό τ’ άρωμα σου

Μόνα Λίζα, Μόνα Λίζα.

Λαχταρώ να χαρώ τα φιλιά σου

απ’ των βελούδινων χειλιών σου τη φωτιά.

Mόνα Λίζα"

Ματίς-Σοστακόβιτς:"Δυο χορευτές" με διάθεση μουσικής ειρωνίας...

 

Matisse: "Two Dansers"
(moma.org)

Μια εμπύρετη παιδική ασθένεια ήταν η αιτία να γνωρίσει τον «Παράδεισο»…

Ο Ανρί Ματίς, ο κορυφαίος ζωγράφος που έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα 3 Νοέμβρη του 1954, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα, ιδρυτής του κινήματος του φωβισμού καθώς και μία από τις σπουδαιότερες μορφές της μοντέρνας τέχνης.

Παιδάκι ακόμα κι αφού έπρεπε να μείνει περιορισμένος στο σπίτι λόγω ασθενείας, η μητέρα του τού έφερε δώρο για να απασχολείται, ένα σετ ζωγραφικής.
Αυτό ήταν!Χρώματα, γραμμές και ο συνδυασμός τους αποκωδικοποιήθηκε στα μάτια και την ψυχή του ως «μικρός Παράδεισος», κι έτσι αποφάσισε πως αυτό που επιθυμούσε ήταν να γίνει ζωγράφος.

"Από την πρώτη στιγμή που κράτησα στα χέρια μου το κουτί με τις μπογιές, ήξερα ότι αυτή θα ήταν η ζωή μου. Ρίχτηκα σαν θεριό που χιμάει στο πράγμα που λαχταρά", θα ομολογήσει ο ζωγράφος. 

Παραδέχεται δε, πως η μητέρα του ήταν η πρώτη που τον συμβούλεψε να μην τηρεί τους "κανόνες" της τέχνης, αλλά κυρίως να στηρίζεται και ν' ακούει τα συναισθήματά του.

Από το 1917 μέχρι την ημερομηνία του θανάτου του το ‘54, ο Ματίς έζησε στο Σιμιέ, ένα προάστιο της Νις.
Το 1941 διαγνώστηκε πως πάσχει από καρκίνο και ένα μέρος των τελευταίων χρόνων της ζωής του αναγκάστηκε να το περάσει σε αναπηρική καρέκλα.
Παρά το γεγονός αυτό, δεν εγκατέλειψε το έργο του, αντιθέτως ασχολήθηκε ενεργά με την τεχνική του κολάζ, και την χαρτοκοπτική.

«Ο πραγματικός εαυτός μου βρίσκεται στα έργα που δημιούργησα κατά τη διάρκεια της αρρώστιας μου.

Σ’αυτά πνέει σαν άνεμος, η αίσθηση ελευθερίας μου!», 

συνήθιζε να λέει ο καλλιτέχνης.

Από αυτή την περίοδο είναι και το χαρτοκοπτικό του ,"Two Dancers".

Έργο, που χρησιμοποιήθηκε και στο μπαλέτο "Rouge et Noir", σε χορογραφία του Leonide Massine , που ο Ματίς είχε αναλάβει τα κοστούμια και τα σκηνικά  και στο οποίο αποτυπώνεται σύμφωνα με τους ειδικούς η ίδια η φύση του χορού: Έργο χορογραφημένο μα και, την ίδια στιγμή, αυθόρμητο.


Το μπαλέτο βασίζεται στη μουσική της 1ης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς.

Η μουσική, παρότι γραμμένη από το συνθέτη στην ηλικία 19 χρόνων, ενθουσίασε τον ζωγράφο, που την μετέφρασε σε χρωματικό σύστημα, όπου το μαύρο δηλώνει τη βία, το άσπρο τη γυναίκα, το κίτρινο τη μοχθηρία, το μπλε τη φύση...

Ο 18χρονος Σοστακόβιτς στις 28 Ιουνίου 1925,
δύο μέρες πριν ολοκληρώσει τη Συμφωνία Νο 1 
(The Musical bungalow, από τα αρχεία της Naxos records)

H 1η Συμφωνία του Σοστακόβιτς γράφτηκε το 1925 και ήταν το έργο που παρουσίασε στην αποφοίτησή του από την τάξη σύνθεσης στο Ωδείο του Λένιγκραντ.
Αν και έργο της νεότητάς του, εμφανίζει έναν ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικό συνδυασμό ζωντάνιας και χιούμορ από τη μία πλευρά, με δράμα και βαθύτητα από την άλλη, κάτι που έκανε πολλούς να μιλούν για επίδραση από Στραβίνσκι και Προκόφιεφ.
Η ελαφρότητα και η διάθεση για παιχνίδι δεν μειώνει τη συμφωνική σύνθεση, αντίθετα κάνει εμφανή τα σημάδια της σπουδαιότητας του συνθέτη και της εξέλιξής του, ιδιαίτερα στα εκπληκτικής λάμψης μοτίβα και την ενορχήστρωση, που εντυπωσιάζουν πλέκοντας σκοτεινές αποχρώσεις, ειρωνία και σάτιρα με την πολύχρωμη και ευφάνταστη μουσική αυθάδεια του συνθέτη.
Χαρακτηριστική μουσική, άλλοτε απρόβλεπτη, ξεκαρδιστικά αστεία, κι άλλοτε εκπληκτικά συγκινητική!'
Άλλοτε ν’ακούγεται εκρηκτική, νευρώδης ή σκερτσόζα κι άλλοτε ζοφερά στοχαστική απαιτώντας βαθιά περίσκεψη και συλλογισμό!


Διευθύνει μια δεσπόζουσα μουσική μορφή, ο Βάλερι Γκέργκιεφ, οι ηχογραφήσεις του οποίου έχουν τιμηθεί με σημαντικά βραβεία παγκοσμίως, ανάμεσά τους και το Βραβείο «Ντμίτρι Σοστακόβιτς».
Eνας μαέστρος, ο οποίος έχει περάσει μια ζωή βυθισμένη στη μουσική του ρώσου συνθέτη!

Ο ιεροφάντης Δ.Μητρόπουλος: "Γίνονται τέτοια πράγματα στη γη;"

 

Ο Μητρόπουλος στο Musikverein στη Βιέννη, Οκτώβριος 1960(από operamusica.com)

"Aκούς μια Συμφωνία. Δεν αρκεί. Όπως δεν  αρκεί να βλέπεις τον Παρθενώνα 

και να αναρωτιέσαι πώς ανέβασαν εκεί πάνω τα μάρμαρα. 

Πρέπει να συλλαμβάνεις το νόημα της αρχιτεκτονικής. 

Όπως ο καλλιτέχνης καταβάλλει κόπο, πρέπει και το κοινό να μη ζητεί μια εύκολη τέρψη, 

αλλά να κοπιάσει, και όταν κατανοήσει, θα νιώσει την απόλαυση που προσφέρει η μεγάλη τέχνη"

(Δημήτρης Μητρόπουλος)

Ήρθε στη ζωή για να υπηρετήσει το ύψιστο και την ιερότητα της μουσικής!
Και σαν ιεροφάντης, έφυγε. Έπεσε επί των επάλξεων, στο πόντιουμ της Σκάλας του Μιλάνου, κατά τη δοκιμή της "Τρίτης Συμφωνίας"  του Μάλερ από ανακοπή καρδιάς, μια μέρα σαν τη σημερινή, 2 του μελαγχολικού Νοέμβρη του 1960.

Έχουν πλασθεί πολλοί μύθοι για τον Μητρόπουλο, για τον άνθρωπο και τη ζωή του...
Για να τον γνωρίσει κανείς σωστά χρειαζόταν μακρύ χρονικό διάστημα. Μόνο τότε θα τού δινόταν η ευκαιρία να διαπιστώσει ότι κάτω από αυτές τις αντιφάσεις της επιφάνειας η γραμμή ήταν ενιαία, ο άνθρωπος παρέμενε ο ίδιος, από το ξεκίνημα ως το μεσουράνημα της σταδιοδρομίας του. 

Οι ίδιες αυστηρές αρχές, ο ίδιος έρως της τέχνης, το ίδιο αίσθημα ευθύνης, η ίδια τιμιότης, η ίδια μεγαλοψυχία, η ίδια ανθρωπιά, ο ίδιος αυτοσπαραγμός, η ίδια απίστευτη ανιδιοτέλεια...

Ήταν φύση δισυπόστατη. Συνδύαζε το Διονυσιακό με το Απολλώνιο. Αλλά και τα δυο συνυπήρχαν εξαρχής -είχε έμφυτα και το πάθος και το μέτρο.

Από τους πολύ πιστούς φίλους του υπήρξε και ο ποιητής μας Γ. Σεφέρης:

"Η φήμη του Μητρόπουλου ήταν πλατιά στον κόσμο.[...]Η μοίρα του ήταν μοναδική, θαρρώ, στα χρονικά του Νέου Ελληνισμού.Σ'ένα από τα ελάχιστα μηνύματά του, την 20 Μαρτίου 1960, μού έγραφε:
"Δυστυχώς, η αφοσίωσή μου στη δουλειά μ'έχει πάρει ολωσδιόλου έξω απ'τη ζωή.Δε "ζω" πια, παρά μόνο για τις στιγμές που βρίσκομαι πάνω στο πόδιον. Ξοδεύω το υπόλοιπον της ζωής μου ετοιμάζοντας τον εαυτό μου με απογυμνωτική πειθαρχία, αμφιβολίες και ταπεινοσύνη...
Τέτοιος άνθρωπος ήταν ο Μητρόπουλος..."

Αναφέρει η φίλη του μαέστρου Καίτη Κατσογιάννη στο βιβλίο με την αλληλογραφία τους:

"..Συναντηθήκαμε τελευταία φορά στην Όπερα της Βιέννης το 1960...Διηύθυνε μια σειρά παραστάσεις της όπερας: "Η Δύναμη του Πεπρωμένου" του Βέρντι. Οι δοκιμές ήταν δύσκολες ή τελευταία ταραχώδης. Η εποπτεία του Μητρόπουλου στη κάθε σκηνική λεπτομέρεια ήταν άμεση και απαιτητική. 

Η πρώτη παράσταση ήταν ένα επίτευγμα[…] 

Η δεύτερη στρωτή και άμεμπτη...μα η τρίτη!!!

Ένα από κείνα τα θαύματα που δεν μπορείς να τα εξηγήσεις, ούτε καν να τα συλλάβεις[...] 

Από την πρώτη νότα φάνηκε πως συντελείτο κάτι μοναδικό  -η τελειότης προξενούσε δέος!!!

Αναρωτιόσουν: "Γίνονται τέτοια πράγματα στη γη;" [...]

Την επομένη τον αποχαιρετούσαμε. Την τελευταία στιγμή μας κοίταξε την αδελφή μου κι εμένα με ένα βλέμμα όλο τρυφερότητα και μελαγχολία:

-Ας με αξιώσει ο Θεός να σας ξαναδώ..

-Μα Δημήτρη μου, αυτό από σένα εξαρτάται!

-Όχι από μένα -από τη Μοίρα!

Ήταν τα τελευταία λόγια που άκουγα από το στόμα του. Λίγες εβδομάδες αργότερα έφερνα πίσω στην πατρίδα μια μικρή, ορειχάλκινη τεφροδόχη -λίγη στάχτη"

                                                              Καίτη Κατσογιάννη

VERDI: "Overture - Forza del destino", Δ.ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ:

 («Δ.Μητρόπουλος, η αλληλογραφία του με την Καίτη Κατσογιάννη», εκδ. Ίκαρος, σελ. 12, 13, 22, 23, dimitrimitropoulos.gr )

Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για το Δ. Μητρόπουλο. Περιηγηθείτε!

Μονόγραμμα: Ο πιο ερωτικός, ευαίσθητος και φιλοσοφημένος μονόλογος

 

(Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη)

"Πρώτη φορά σ΄ενός νησιού τα χώματα

δύο του Νοεμβρίου ξημερώματα

βγήκα να δω τον κόσμο…", 

γράφει ο ποιητής μας στη ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ του.

Εμείς σήμερα όμως απολαμβάνουμε ένα απόσπασμα από το αριστούργημα του "ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ"…

"Μέσα από τον πόνο και το πένθος για τη στέρηση του έρωτα διαγράφεται η ακατανίκητη δύναμή του και η τελική επικράτησή του σε ζωή και σε θάνατο. Αποθέωση του έρωτα είναι η αναγωγή του σε συνώνυμο της ζωής –ζωή είναι ο έρωτας και θάνατος το τέλος του.
Ετσι το ποίημα είναι ταυτόχρονα και ύμνος στη ζωή, μια ζωή γεμάτη από αισθήσεις, που διαστέλλονται μέσω του έρωτα για να συλλάβουν και να χαρούν ό,τι μπορεί το πέρασμά μας από αυτή τη γη να μας προσφέρει. 
Το Μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη είναι ο ωραιότερος ύμνος στον έρωτα που έτυχε στη ζωή μου να διαβάσω",

λέει ο Γιώργος Κουρουπός, που γοητευμένος με την ποίηση του Ελύτη, προσεγγίζει μουσικά το "ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ" του σε μια σκηνική καντάτα που απολαμβάνουμε με την Ορχήστρα Χρωμάτων υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη:

"Έτσι μιλώ γιά σένα καί γιά μένα

Επειδή σ’ αγαπώ καί στήν αγάπη ξέρω

Νά μπαίνω σάν Πανσέληνος

από παντού…

[…]

Πάντα εσύ τ’ αστεράκι καί πάντα εγώ το σκοτεινό πλεούμενο

Πάντα εσύ το λιμάνι κι εγώ το φανάρι το δεξιά

Τό βρεγμένο μουράγιο καί η λάμψη επάνω στά κουπιά…"

Ο πιο ερωτικός, ευαίσθητος και φιλοσοφημενος μονόλογος, φίλοι μου!!
Το βαθύ συναίσθημα, μα και η έννοια της αλληλοσυμπλήρωσης στον έρωτα, που διαπνέουν το ποίημα, είναι πράγματι συγκλονιστικά!


Και συνεχίζει ο ποιητής μας...:

ΚΟΛΑΖ: Οδυσσέας Ελύτης: "Σχολή πιάνου"

"Πενθώ τον ήλιο και πενθώ τα χρόνια που έρχονται 
Χωρίς εμάς και τραγουδώ τ’ άλλα πού πέρασαν 
Εάν είναι αλήθεια 
Μιλημένα τα σώματα και οι βάρκες πού έκρουσαν γλυκά 
Οι κιθάρες που αναβόσβησαν κάτω από τα νερά 
Τα "πίστεψέ με" και τα "μη" 
Μια στον αέρα , μια στη μουσική 
Τα δυο μικρά ζώα, τα χέρια μας 
Που γύρευαν ν’ ανέβουνε κρυφά το ένα στο άλλο 
Η γλάστρα με το δροσαχί στις ανοιχτές αυλόπορτες 
Και τα κομμάτια οι θάλασσες που ερχόντουσαν μαζί 
Πάνω απ’ τις ξερολιθιές, πίσω απ’ τους φράχτες 
Την ανεμώνα που κάθισε στο χέρι σου 
Κι έτρεμε τρεις φορές το μωβ τρεις μέρες 
πάνω από τους καταρράχτες 
Εάν αυτά είναι αλήθεια τραγουδώ 
Το ξύλινο δοκάρι και το τετράγωνο φαντό 
Στον τοίχο, τη Γοργόνα με τα ξέπλεκα μαλλιά 
Τη γάτα που μας κοίταξε μέσα στα σκοτεινά 

Παιδί με το λιβάνι και με τον κόκκινο σταυρό 

Την ώρα που βραδιάζει στων βράχων το απλησίαστο

Πενθώ το ρούχο που άγγιξα και μου ήρθε ο κόσμος"

Τολμηρό το μελοποιητικό εγχείρημα του Κουρουπού, σως και δύσκολο ως ακρόαμα, καθώς κινείται σε περιχές ατονικής και σειριακής μουσικοχώρας, στον τύπο της σκηνικής καντάτας, καθώς απαιτεί στοιχειώδη -τουλάχιστον- σκηνική δράση, που το κείμενο υπαινίσσεται.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΡΟΥΠΟΣ: Σκηνική καντάτα "ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ" / Τάσης Χριστογιαννόπουλος: 

Παλαιότερες μελοποιήσεις περιλαμβάνουν εκείνες του Γιάννη Ζουγανέλη με Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Δήμητρα Γαλάνη και Ισιδώρα Σίδερη.
Πάθος, συναισθηματισμός, αυθορμητισμός της νεανικότητας, ένας θρήνος για την απώλεια...Ο έρωτας κυκλοφορεί μέσα μας σε μια εναγώνια αναζήτηση και θροεί μ' έναν ψίθυρο, χροιάς παραδεισένιας.

"Θα γυρίσει αλλού τις χαρακιές

Της παλάμης, η Μοίρα, σαν κλειδούχος

Μια στιγμή θα συγκατατεθεί ο Καιρός

Πως αλλιώς, αφού αγαπιούνται οι άνθρωποι"

Υπέροχη είναι και η προσέγγιση της Αγγελικής Ιονάτου, γνωστής ως Angelique Ionatos, που διαπρέπει στη Γαλλία. Ιδιόμορφη μελοποίηση με ασυνήθιστη ενορχήστρωση και χρήση παραδοσιακών ελληνικών ρυθμών, ενίοτε, όπου πλέκονται μαεστρικά στοιχεία έντεχνης μουσικής και μπαλάντας, πλάθοντας την ερωτική ατμόσφαιρα του Ελυτικού ποιήματος, χωρίς οι ήχοι να αλλοιώνουν το νόημά του. Μοναδική η αγνότητα που ο ποιητής εκφράζει το πένθος του, καθώς συνειδητοποιεί την απώλεια της αγαπημένης του. Ποιητικό σπάραγμα συμπαντικής διάστασης...

"Στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί

Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στη θάλασσα

Με κρεβάτι μεγάλο και πόρτα μικρή

Έχω ρίξει μες στ' άπατα μιαν ηχώ

Να κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ

Να σε βλέπω μισή να  περνάς στο νερό

και μισή να σε κλαίω μεσ' τον παράδεισο"

Oι απόψεις του Γ. Κουρουπού για το "Μονόγραμμα" αντλήθηκαν από (poiein).