Η καρικατούρα από το blog του αείμνηστου Β.Παυλίδη
Έφυγε σαν σήμερα πριν 150 χρόνια από πνευμονία. Θεωρείται ένας από τους κύριους εκφραστές του μπελκάντο. Οι μελωδίες του ανέδυαν μια φινέτσα και κομψότητα κι αγαπήθηκαν τόσο, που του αποδόθηκε ο τίτλος του "ιταλού Μότσαρτ". Eπίσης υπήρξε εκπληκτικός πιανίστας και θαυμάστηκε για τις ερμηνείες του από τους Λιστ και Σαι Σανς, ενώ όταν ο Μπετόβεν μελέτησε την παρτιτούρα του "Κουρέα" τον συνεχάρην και προφήτεψε πως θα παίζεται όσο θα υπάρχει ιταλική όπερα. Τον συμβούλευσε δε, να μην γράψει άλλο μουσικό είδος πλην από όπερα μπούφα γιατί η φύση του ήταν καμωμένη και ταιριστή μόνο με αυτή.
Ο Τζοακίνο Ροσίνι όμως, εκτός από μάγειρας εξαίρετων μελωδιών ήταν και καταπληκτικός σεφ στην κυριολεξία!
Μάστορας και στην κουζίνα, επινόησε πλήθος συνταγών, καθώς λάτρευε το φαγητό! Είναι πολλά τα πιάτα που φέρουν το όνομά του "a la Rossini"...Αδυναμία είχε στο πατέ και τις τρούφες...
"Ψάχνω για μουσικά μοτίβα, αλλά δεν μου έρχονται στο νου παρά τρούφες, πατέ κι άλλα παρόμοια", συνήθιζε να λέει... Είναι τόσο παθιασμένος με την τρούφα που την ονομάζει "Μότσαρτ των μανιταριών"!
Το 1829, και για τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του -σχεδόν 4 δεκαετίες- δεν συνέθεσε τίποτε, αλλά αφοσιώθηκε στη μαγειρική και τη γευσιγνωσία. Παραδόθηκε στην απόλαυση του ουρανίσκου! Μόνο λίγο πριν το θάνατό του έγραψε τα περίφημα " Péchés de vieillesse -Αμαρτήματα του Γήρατος", μια σειρά συνθέσεων για πιάνο, φωνή ή μικρό σύνολο με διάχυτη την ειρωνεία, το χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό.
Ξεχωρίζουμε 2 ενότητες από αυτά, που εμπνέονται από την αγάπη του για το καλό φαγητό και έχουν τίτλο: "Quatre mendiants et quatre hors d’œuvres"... Δηλαδή: "ΕΠΙΔΟΡΠΙΑ"(Αποξηραμένα σύκα-Αμύγδαλα-- Σταφίδες-Φουντούκια) και "ΟΡΕΚΤΙΚΑ"(Ραπανάκια-Αντζούγιες- Πίκλες- Βούτυρο) !
Aκούμε τα "Ραπανάκια":
Η όπερα "Tανκρέδος" είναι η πρώτη όπερα seria του Ροσσίνι, την οποία συνέθεσε βασισμένος στην ομώνυμη τραγωδία του Βολταίρου. Όταν παρουσιάστηκε στο θέατρο Φενίτσε της Βενετίας έκανε πάταγο γι' αυτό κι ο βιογράφος του συνθέτη, Στεντάλ χαρακτήρισε την όπερα "κεραυνό εν αιθρία"!
Από τις άριές της ξεχωρίζει η άρια του πρωταγωνιστή "Di tanti palpiti di tante pene", γνωστή και ως "Άρια του ρυζιού"... Το όνομα αυτό τής δόθηκε , καθώς η παράδοση θέλει τον διάσημο συνθέτη να την συνέθεσε σε ένα Βενετσιάνικο εστιατόριο περιμένοντας να ετοιμαστεί το φαγητό του: risi e bisi(ριζότο με μπιζέλια)...
Di tanti palpiti di tante pene-Άρια του ρυζιού"
Μετά από τόση κουβέντα περί φαγητού, άντε και καλή μας όρεξη! Να έχετε όλοι μια "νόστιμη" Τρίτη!
"Αγαπημένε Κύριε, ιδού λοιπόν ολοκληρώθηκε αυτή η φτωχική μικρή λειτουργία.
Άραγε έγραψα ένα κομμάτι θρησκευτικής ή μήπως βέβηλης μουσικής;
Γεννήθηκα για την κωμική όπερα, όπως ξέρεις καλά.
Χωρίς σπουδαία τεχνική, με λίγη καρδιά, αυτό είναι όλο.
Ας είσαι ευλογημένος και χάρισέ μου τον παράδεισο" (από Αρχείο ΕΛΣ)
Αυτά τα λόγια γράφει στη τελευταία σελίδα της χειρόγραφης παρτιτούρας της "Μικρής Επίσημης Λειτουργίας" του ο Τζοακίνο Ροσίνι. Ενα έργο που ολοκληρώθηκε λίγο πριν το θάνατό του, σαν σήμερα, 13 Νοεμβρίου 1868.
Ο "ιταλός Mότσαρτ" -όπως χαρακτήριζαν το συνθέτη- έγραψε το θρησκευτικό έργο κατόπιν παραγγελίας του κόμη Αλέξις Πιγιέ-Ουίλ, για το μουσικό σαλόνι της συζύγου του, αρχικά για δύο πιάνα, αρμόνιο και 12 τραγουδιστές. Λίγο αργότερα το ενορχήστρωσε για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, χορωδία και σολίστες.
Πρόκειται για μεγάλης διάρκειας έργο, μια Μissa Solemnis, που ο Ροσίνι με δόση ειρωνείας τής έδωσε τον αντιφατικό τίτλο: "Petite Messe solennelle - Μικρή Επίσημη Λειτουργία" .
Η σύνθεση χαρακτηρίστηκε από τον ιταλό συνθέτη ως: "το τελευταίο θανάσιμο αμάρτημα του γήρατος", καθώς είχε σταματήσει να συνθέτει όπερες, δεκαετίες πριν τον θάνατό του.
Το θρησκευτικό έργο του Ροσίνι είναι χαρακτηριστικό, καθώς ήδη από τον τίτλο παραπλανά τον ακροατή...Παρότι η Λειτουργία είναι εκτεταμένης διάρκειας, εκείνος την τιτλοφορεί "Μικρή". Ορισμένοι από τους αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Ροσίνι τη θεωρούσε μικρή σε σύγκριση με τη συνεισφορά του στη θρησκεία...Μαρτυρά την σεμνότητα και ταπεινότητά του, αναγνωρίζοντας στη σύνθεση περιορισμένες μουσικές δυνάμεις και μόνο μια ελάχιστη συμβολή από μεριάς του σε ένα είδος μουσικής στο οποίο "απαιτείται το Ύψιστο και Μεγαλειώδες"...Από την άλλη, έκρινε τη σύνθεση αρκετά "κοσμική" για το θρησκευτικό χαρακτήρα της.
Φυσικά όμως και δω οι ερευνητές εντοπίζουν μεγάλη συνθετική επιδεξιότητα σε πιανιστικά μέρη (είδος με το οποίο δεν ασχολήθηκε εκτενώς ο Ροσίνι), όπως το "Preludio religioso", όπου αποδεικνύεται η εφευρετικότητά του ιδιαίτερα στο επίπεδο διαχείρισης της τονικότητας, που συχνά εξελίσσεται σε απομακρυσμένες κλίμακες… Επίσης εκθαμβωτικής ομορφιάς είναι οι άριες, όπως π.χ η άρια του τενόρου "Domine Deus" από το Gloria, με δεξιοτεχνικά περάσματα, που σε ύφος θυμίζει τα μέρη του Αλμαβίβα από τον "Κουρέα της Σεβίλλης" .O Ροσίνι χρησιμοποιεί συγκοπές, εντυπωσιακή διάσταση ρυθμών και δυναμικής ώστε να αποτυπώσει τη μεγαλοπρέπεια του Βασιλιά των Ουρανών… Αλλά και τα μεγαλύτερου βάθους μέρη, όπως το "Miserere" της σοπράνο που φτάνει σε πρωτοφανή τελειότητα. Ως προς τη φόρμα, πολλοί χαρακτηρίζουν την "Petite Messe solennelle "κράμα των αρχών της παραδοσιακής θρησκευτικής λειτουργίας με αριστουργηματικά χορωδιακά μέρη a capella, με το ρομαντικό συναίσθημα του Ροσίνι, στοιχείο στο οποίο η θρησκεία βρίσκει ιδανική θέση".
Η "Μικρή Επίσημη Λειτουργία" παρουσιάστηκε μετά το θάνατο του συνθέτη, καθώς ο Ροσίνι επιθυμούσε μια παράσταση σε εκκλησία. Μάλιστα, είχε αιτηθεί στον Πάπα να τού επιτραπεί η χρήση γυναικείας χορωδίας(απαγορεύονταν στους καθολικούς), καθώς δεν τον ικανοποιούσαν οι εκκλησιαστικές χορωδίες αγοριών εκείνης της εποχής.Επιθυμούσε τις υψηλές γυναικείες φωνές με δύναμη, γλυκύτητα και ευελιξία, που η ποιότητα, το τίμπρο και ο βελούδινος τόνος τους θα ανέδυε την "ευαισθησία και θρησκευτική γαλήνη", που απαιτεί ένα τέτοιο έργο, όπως έλεγε.
Marietta Alboni
Όμως το αίτημά του απορρίφθηκε κι έτσι δεν ευτύχησε να ακούσει το θρησκευτικό του έργο κατά τη διάρκεια της ζωής του σε ναό, όπως σχεδίαζε...
Ο Ροσίνι είχε συνθέσει την "Petite Messe solennelle" έχοντας κατά νου συγκεκριμένους ερμηνευτές. Π.χ το μέρος του "O salutaris" (προστέθηκε στην εκδοχή για ορχήστρα) για την διάσημη λυρική ερμηνεύτρια της εποχής και συνεργάτιδά του, Μαριέττα Αλμπόνι, μια από τις σημαντικότερες φωνές στην ιστορία της όπερας, στην οποία είχε αναθέσει και τους πρωταγωνιστικούς ρόλους σε δημοφιλή μελοδράματά του, όπως Σεμίραμις, Σταχτοπούτα κλπ... Ο συνθέτης είχε εκφράσει την ελπίδα του ότι θα αναλάμβανε η ίδια να εκτελέσει το έργο, ακόμα και μετά τον θάνατό του. Ετσι κι έγινε. Ο Ροσίνι ήταν ο αγαπημένος της μαέστρος και δεν μπορούσε να αδιαφορήσει σε κάτι πού τής είχε ζητήσει προσωπικά. Η Αλμπόνι ως φόρο τιμής στον μέγα Ροσίνι περιόδευσε και διέδωσε ανά την Ευρώπη την "Petite messe solennelle" με τεράστια επιτυχία...
Rossini - Preludio Religioso - Petite Messe solennelle:
Rossini: Petite Messe solennelle - Domine Deus:
Rossini: Petite Messe solennelle - O salutaris:
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να ακούσετε τη Λειτουργία ολοκληρωμένη σε μια εξαιρετική παράσταση με τον Alberto Zedda στο πόντιουμ, ομολογουμένως φανατικό οπαδό του Ροσίνι, που περισσότερo από οποιονδήποτε αποκατέστησε τον συνθέτη ως έναν από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών. Εξάλλου ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα του Zedda, και μετά από επίπονη μελέτη και έρευνα, ήταν η πλήρης κριτική έκδοση των οπερών και άλλων συνθέσεων του τιμώμενου σήμερα Ροσίνι.
Rossini: "Petite Messe solennelle" / Alberto Zedda:
Γεννημένη στην πόλη της Ιουλιέτας, τη Βερόνα, η ιταλίδα σοπράνο Cecilia Gasdia έμελλε να συνδέσει το όνομά της με την τραγωδία των μεγαλύτερων εραστών της ιστορίας, αφού το ντεμπούτο της στην όπερα έκανε με το ρόλο της Ιουλιέτας στο «Καπουλέτοι και Μοντέγοι» του Μπελίνι στη Φλωρεντία, ενώ πρωτοπαρουσιάστηκε και ενθουσίασε και στην αντίπερα όχθη του ωκεανού στη Metropolitan Opera το 1986 ως μια άλλη Ιουλιέτα, αυτή τη φορά στο μελόδραμα του Γκουνό, «Romeo et Juliette» δίπλα στο Ρωμαίο, που υποδυόταν ο Alfredo Kraus και υπό την μπαγκέτα του Placido Domingo.
Αποφάσισε να ασχοληθεί με την όπερα όταν στην εφηβεία της ήρθε σε επαφή με τις άριες της Μαρίας Κάλλας, για την οποία μέχρι σήμερα δηλώνει "τρελή για κείνη και τις ερμηνείες της" με ένα κοριτσίστικο ενθουσιασμό!
Ξεχώρισε σε ρόλους του συμπατριώτη της Tζοακίνο Ροσίνι, κύριο εκφραστή του μπελκάντο, που και η Κάλλας υπηρέτησε, κι έκανε κοινό και κριτικούς να μιλούν για το γλυκό ηχόχρωμα, τη διαυγή εκφορά, τον έξοχα εστιασμένο ήχο της μικροκαμωμένης, κομψής και λεπτεπίλεπτης Τσετσίλια, που «μοιάζει να ξεπήδησε από πίνακα του Ραφαήλ», όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε.
Επιλέγω, ως «Ροσινιάνα ερμηνεύτρια» κατ’ εξοχήν, να την ακούσουμε στην όπερα «Αρμίντα» του Ροσίνι μιας και το έργο παρουσιάστηκε σαν σήμερα 11 Νοέμβρη 1817 στη Νάπολη στην αρχαιότερη Όπερα στον κόσμο, Teatro di San Carlo από την εποχή των Βουρβώνων, για τον εορτασμό επαναλειτουργίας του μετά την μεγάλη πυρκαγιά που το είχε καταστρέψει την προηγούμενη χρονιά. Ένα θέατρο θαυμαστό για την αρχιτεκτονική του, την πλούσια, επίχρυση διακόσμησή του και τα περίτεχνα ανάγλυφά του, με το βλέμμα των θεατών να τραβούν καταρχήν η οροφή με τη νωπογραφία του θεού της Μουσικής, Απόλλωνα να στεφανώνει φημισμένους καλλιτέχνες, ποιητές και μουσικούς και το ανάγλυφο στη σκηνή, που απεικονίζει το «Χρόνο και τις Ώρες»!
Η όπερα "Αρμίντα", που είναι βασισμένη σε επεισόδιο από το έπος «Η ελευθερωθείσα Ιερουσαλήμ» του Toρκουάτο Τάσσο επικεντρώνεται στον ακαταμάχητο έρωτα της Αρμίδας μάγισσας με τον εχθρό της, ιππότη Ρινάλντο.
Ο ρόλος, από τους πιο απαιτητικούς του συνθέτη από το Πεζάρο, με δύσκολα περάσματα στην υψηλή περιοχή, γραμμένα από τον ερωτευμένο «ιταλό Μότσαρτ», (όπως ήταν το προσωνύμιο του Ροσίνι) για την ερμηνεύτρια και μέλλουσα σύζυγό του, Isabella Colbran, με σκοπό να αναδείξουν τα φωνητικά και υποκριτικά προσόντα της.
H "Αρμίντα", μία από τις μεγαλύτερες όπερες του Ροσίνι, μετά την πρεμιέρα της στη Νάπολη το 1817 ξεχάστηκε γρήγορα, ώσπου το 1952 αναβίωσε θριαμβευτικά από την Μαρία Κάλλας και έκτοτε θεωρείται ένα αριστούργημα.
Ακούμε την ιταλίδα κολορατούρα Τσετσίλια Γκάσντια στην τελευταία άρια της ηρωίδας μας: «Dove son io?… Fuggì!», όπου εγκαταλελειμμένη από τον ιππότη της, ανάμεσα στον έρωτα και την οργή, παραδίδεται στους δαίμονες της εκδίκησης...
11 Νοέμβρη και "ΗMEΡΑ ΜΝΗΜΗΣ" η σημερινή, με όλη την Ευρώπη να γιορτάζει τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου…
Ένα έργο εμπνεόμενο από την αγριότητα και τον όλεθρο που σκόρπισε ο πόλεμος, γράφτηκε και αφιερώθηκε στα θύματα, που άφησε στο πέρασμά του, προτείνω σήμερα…
"Αν και ο πόλεμος είχε τελειώσει για περισσότερα από δέκα χρόνια, εξακολουθούσα να τυρρανιέμαι από εφιάλτες...
Έρχονταν κάθε βραδυ...
Βρισκόμουν ακόμα εκεί... στις τάφρους με τους άνδρες μου...καταδικασμένοι να πεθάνουμε...
Ξυπνούσα πάντα λουσμένος στον ιδρώτα από τρόμο κι αγωνία...."
(απόσπασμα από την αυτοβιογραφία του Άρθουρ Μπλις)
Ο Μπλις(δεξιά) στρατιώτης με τον αδερφό του (interlude)
Συνθέτης του έργου είναι ο άγγλος Arthur Bliss, που και ο ίδιος πολέμησε, τραυματίστηκε και παρασημοφορήθηκε για τα ανδραγαθήματά του στον Α΄Παγκόσμιο ως μέλος της Φρουράς των Γρεναδιέρων της Βασίλισσας. Μάλιστα, η μουσική του εκπαίδευση με τους Έλγκαρ και Χολστ διακόπηκε λόγω του πολέμου.
Όπως ο ίδιος είχε δηλώσει, τα δηλητηριώδη αέρια που είχε εισπνεύσει, τού προκάλεσαν χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, που τον έκαναν να υποφέρει.
Η εμπειρία του όμως από τον πόλεμο τού δημιούργησαν και σοβαρούς εφιάλτες, όπως είδαμε παραπάνω. Έτσι, προκειμένου να απαλλαγεί απ' αυτούς συνέθεσε το 1930 την εμβληματική Χορωδιακή Συμφωνία: "Morning Heroes" για χορωδία, αφηγητή και μεγάλη ορχήστρα, την οποία αφιέρωσε στη μνήμη του αδελφού του και των άλλων σύντροφων του, που σκοτώθηκαν στη μάχη.
Ο Μπλις χτίζει το λιμπρέτο της σύνθεσης συνδυάζοντας ποιητικά κείμενα με ηρωικό πνεύμα, όπως αποσπάσματα από τα "Φύλλα χλόης" του Ουόλτ Ουίτμαν, ποιήματα του κινέζου Λι Τάι Πο, ένα χαρακτηριστικό ποίημα του άγγλου Γ. Όουεν, που 25χρονος άφησε την τελευταία πνοή του στη μάχη, αλλά και αποσπάσματα από την Ιλιάδα του Ομήρου , συγκεκριμένα από τη ραψωδία Χ όπου αναφέρεται στον ήρωα Αχιλλέα, αλλά και την συγκινητική σκηνή από τη ραψωδία Ζ του αποχωρισμού Έκτορα-Ανδρομάχης.
Η μουσική του Μπλις καταφέρνει μια μουσική αντιστοίχιση των αποτρόπαιων εικόνων του πολέμου με τους ήρωες των Ομηρικών επών.
Η Συμφωνία ολοκληρώνεται σε 5 μέρη με τον επίλογο να συνδυάζει το ποίημα του R. Nichols: "Dawn on the Somme", που στον συνθέτη ανακαλούσε τραγικές αναμνήσεις, καθώς στο Somme είχε και κείνος τραυματιστεί...
Παρατηρούνται μουσικές επιρροές από τον Ελγκαρ, Χολστ και Βον Ουίλιαμς, όμως είναι εμφανής η σπαραξικάρδια αντιμετώπιση της έμπνευσης, κάτι που εντόπισαν και οι μελετητές του λέγοντας:
"η μουσική αντικατοπτρίζει τις βαθιά χαραγμένες συναισθηματικές πληγές του, που προκλήθηκαν από τον πόλεμο, και ξετυλίγεται για να αναδείξει την οδύνη της ανθρωπότητας απέναντι στη φρίκη του πολέμου. Η λαμπρή ενορχήστρωση μαρτυρά τη δεινότητά του στον τομέα αυτό."
Η "ταπεινή" Τέχνη, φίλοι μου ραπίζει τον "δυνατό" πόλεμο με πράξεις.. Κάθε καλλιτέχνης και αξιοποιώντας τα μέσα που διαθέτει δίνει την απάντησή του στη φρίκη και τον όλεθρο του πολέμου... Εγκλήματα βάναυσα κατά αθώων, διεπράχθησαν. Όμως οι άνθρωποι δεν σταματούν να ελπίζουν σε καλύτερες μέρες, όπως δηλώνουν με τις δημιουργίες τους οι καλλιτέχνες! Η Τέχνη δίνει μαθήματα ανθρωπιάς...
Arthur Bliss: "Morning Heroes", I, II, III, IV, V:
Για όσους δεν γνωρίζουν τον Μπλις να αναφέρουμε το χαρακτηρισμό που έχει αποδοθεί για το συνθέτη: "Από τα αστέρια που έλαμψαν στο oυράνιο σύμπαν της αγγλικής μουσικής του 20ού αι., εκείνο με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα ήταν του σερ Arthur Bliss..."
Παλαιότερα κείμενα με αφορμή την "Ημέρα Μνήμης" μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.
O Φρήντριχ φον Σίλλερ συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους ποιητές και δραματικούς συγγραφείς. Επιφανής εκπρόσωπος του Διαφωτισμού στη Γερμανία, έγραψε θεατρικά έργα, αλλά και λυρικά ποιήματα, σονέτα και μπαλάντες, που διακρίνονται για την δραματικότητα, τη στοχαστική τους διάθεση, την ανάδειξη υψηλών εννοιών και ξεχωρίζουν για τη μουσικότητα και το λεκτικό τους ρυθμό.
Γεννήθηκε 10 Νοεμβρίου στη Βυτεμβέργη και πέθανε στη Βαϊμάρη στις 9 Μαΐου 1805.
To 1784 o Σίλλερ ιδρύει ένα περιοδικό για τον πολιτισμό με θέματα για το θέατρο, την ποίηση και τη λογοτεχνία, αλλά και την ιστορία και τη φιλοσοφία. Το τιτλοφορεί "Θάλεια" από το όνομα της Μούσας της κωμωδίας, της βουκολικής ποίησης και των εύθυμων τραγουδιών. Εκείνη την εποχή ο γερμανός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας είχε γράψει την "Ωδή στη Χαρά", ένα εγκωμιαστικό ποίημα για την Ελευθερία, την ειρήνη και την παγκόσμια συναδέλφωση, που περιλαμβάνει 108 στίχους και διακρίνεται για την επισημότητα και τον μεγαλοπρεπή χαρακτήρα του.
"Ωδή στη Χαρά", χειρόγραφο του Σίλλερ
Κόρη εσύ των Ηλυσίων, ω Χαρά,
σπίθα πανέμορφη, Θεϊκή,
ένα πύρινο μεθύσι
στο δικό σου το ναό μάς οδηγεί.
Η κακιά ό,τι σκόρπισε συνήθεια να,
τα μάγια σου το δένουνε ξανά,
όλοι οι άνθρωποι, ω θεά, αδερφώνονται, όπου
η φτερούγα η απαλή σου τριγυρνά.
Όλα τα έθνη αγκαλιαστείτε! Σε όλον,
όλο στέλνω εγώ τον κόσμο τούτο το φιλί.
Έναν έχουμε πατέρα, αδέρφια,
εκεί απ’ των άστρων πιο ψηλά το θόλο.
Όποιος ενός φίλου ο φίλος είναι,
όποιος πέτυχε τέτοια έξοχη ζαριά,
όποιος βρήκε μια καλή γυναίκα,
ας σμίξει τη φωνή του στα χαρούμενα βουητά.
Ι. Η "Ωδή στη χαρά" του Σίλλερ έγινε ευρύτερα γνωστή όταν το 1824 μελοποιήθηκε από τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, ο οποίος την ενέταξε στο τελευταίο μέρος της "Ενάτης" συμφωνίας του, να ερμηνεύεται, από τέσσερις σολίστ, χορωδία και ορχήστρα. Συχνά αναφέρεται ως "Χορωδιακή", καθώς ήταν η πρώτη συμφωνία όπου συμπεριλήφθηκαν χορωδιακά μέρη. Πρόκειται για κορυφαίο έργο, με τους κριτικούς να το θεωρούν το σπουδαιότερο του Μπετόβεν, ενώ αρκετοί ως ό,τι σπουδαιότερο έχει γραφεί στη δυτική μουσική. Αρκεί να αναφερθεί πως στην πρεμιέρα μετά την ολοκλήρωση με τη χορωδιακή απόδοση της Ωδής την οποία είχαν αναλάβει ως σολίστ σπουδαίοι ερμηνευτές της εποχής, ο Μπετόβεν κλήθηκε πέντε φορές με μπιζαρίσματα, γεγονός που θεωρήθηκε απρεπές για ένα κοινό θνητό, καθώς οι ανάλογες τιμές προς τον βασιλιά δεν ξεπερνούσαν τα τρία μπιζαρίσματα.
Η χαρά σπιθοβολάει μες στα ποτήρια.
μέσα στο αίμα το χρυσό του σταφυλιού
ηρωισμού ρουφούν ορμή οι απελπισμένοι,
κι οι κανίβαλοι γαλήνεμα του νου.
Το ποτήρι όταν το γύρο του θα κάνει,
απ' τις θέσεις σας αδέρφια μου, όλοι ορθοί!
Ως ψηλά τον ουρανό οι αφροί ας ραντίσουν
προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή!
Που γι αυτόν χορός αγγέλων ύμνους ψάλλει
και των άστρων τον δοξάζουν οι χοροί.
Προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή
περ' απ' τ' άστρα, μες στου απείρου την αγκάλη.
"Ωδή στη Χαρά", χειρόγραφο του Σίλλερ
ΙΙ. Mια δεκαετία νωρίτερα ο Σούμπερτ είχε συνθέσει το έργο "An die Freude", D 189" για φωνή, πιάνο και χορωδία που αργότερα συμπεριλήφθηκε στο 2ο τόμο των λήντερ του Σούμπερτ.
ΙΙΙ. Όταν το 1864 ο Τσαϊκόφσκυ διάβασε τη ρωσική μετάφραση της Ωδής του Σίλλερ συνέθεσε μια καντάτα-μουσικό ύμνο στη Χαρά για μικρή χορωδία, σόλο φωνές και ορχήστρα. Γράφτηκε για τις εξετάσεις αποφοίτησης του συνθέτη από το Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης. Κατά τη διάρκεια σύνθεση, ο νεαρός ρώσος συνθέτης σημειώνει στο ημερολόγιό του: "...η δουλειά μου μπαίνει σε μια πολύ σοβαρή φάση. Για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου στο ωδείο, μου έχει οριστεί να συντάξω μια μεγάλη σύνθεση, για την οποία χρειάζομαι ησυχία, ηρεμία και πρόσβαση σε ένα όργανο". Η καντάτα αναπτύσσεται σε έξι σύντομες κινήσεις και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1865. Το τρίτο μέρος της Ωδής που θα ακούσουμε, χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τον Τσαϊκόφσκι στην πρώτη πράξη της πρώτης όπεράς του: "The Voyevoda".
IV: Πάνω σε κείμενο του Φρήντριχ Σίλλερ, αλλά σε μετάφραση στην ιταλική γλώσσα από τον Αντρέα Μαφέι συνθέτει την περίφημη καντάτα του "Alla Gioia- Ωδή στη χαρά", ο 19χρονος Πιέτρο Μασκάνι. Σύνθεση για σοπράνο, τενόρο, βαρύτονο και μπάσο αφιερώθηκε στον κόμη Μαρντερέλ, που εντυπωσιασμένος με το ταλέντο του νεαρού Μασκάνι αποφασίζει να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του στο Μιλάνο.
Η "Ωδή στη Χαρά", πρόκειται για καντάτα που μαρτυρά τη μουσική ιδιοφυία του δημιουργού της και την εξέλιξή του φυσικά.. Οι δάσκαλοι του Μασκάνι χαρακτήρισαν αυτή τη νεανική σύνθεση, "φιλόδοξο έργο, κομψό και εκλεπτυσμένο μελωδικά", ενώ ο ίδιος ο Μασκάνι μετά από χρόνια το έκρινε, ως "σύνθεση ανώτερη από τη δύναμή του παρά την τεράστια ομορφιά της νιότης του".
Στην παρουσίαση της καντάτας ο νεαρός Μασκάνι είχε αναλάβει να ερμηνεύσει το μέρος του βαρύτονου.
V. Τέλος, το περίφημο ποίημα εγκωμιαστικού και μεγαλόπρεπου χαρακτήρα του τιμώμενου σήμερα, Φρήντριχ Σίλλερ, o αμερικανός σύγχρονος κλασικός συνθέτης, Z. Randall Stroope μελοποίησε για μικτή χορωδία, πιάνο a 4 mains και κρουστά την ομώνυμη σύνθεση:
Πορτρέτο του Arcangelo Corelli από τον Ιρλανδό ζωγράφο Hugh Howard (1697)
Οι άγγελοι είναι δημιουργήματα του Θεού, ανώτεροι στη γνώση, απαλλαγμένοι απο πάθη, άυλοι και ασώματοι. Επικεφαλής των αγγελικών δυνάμεων είναι οι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ. Ο Γαβριήλ φέρνει την καλή είδηση, ο Μιχαήλ έχει σχέση με τον θάνατο.
Με αφορμή την γιορταστική μέρα θα σας καλημερίσω με έναν μουσικό Αρχάγγελο, που...
"...χαρίζει τους πλούσιους καρπούς της φαντασίας…
Ο Κορέλλι, Αρχάγγελος είναι το πρώτο του όνομα,
Ισόχορδος
Μετατρέπει τις χάριτες σε μουσική
Το άγχος σε ρυθμική αναπνοή...",
Αυτά γράφει στο ποίημά του "Το τραπέζι της μνήμης" ο Νίκος Σπάνιας, αναφερόμενος φυσικά στον μεγάλο βιολονίστα και συνθέτη της μπαρόκ, Αρκάτζελο Κορέλλι.
"Ο Κορέλι με το βιολί του", Jan Frans van Douven
Ο ιταλός μουσικός στην εποχή του -εκτός από συνθέτης- υπήρξε περιζήτητος ως εκτελεστής βιολιού και κατάφερε να αναδείξει το βιολί σαν όργανο και να το καθιερώσει τόσο ως σολιστικό όσο και ως όργανο για την ορχήστρα.
Το όνομά του Αρκάτζελο, το πήρε από τον πατέρα του, ο οποίος πέθανε λίγες εβδομάδες πριν από τη γέννηση του συνθέτη.
Ο Κορέλλι αρχικά μαθήτευσε κοντά σε έναν ιερέα στην πόλη Faenza και στη συνέχεια στην περίφημη σχολή της Μπολόνια. Καθιέρωσε την οργανική μουσική, ιδιαίτερα τη μορφή του "κοντσέρτο γκρόσο", κατά το οποίο μια μικρή ομάδα οργάνων βρίσκεται σε διαρκή διάλογο με την ορχήστρα. Διαφορετικά δηλαδή απ'ότι στο σόλο κονσέρτο, όπου ο διάλογος γίνεται ανάμεσα στην ορχήστρα και ένα μόνο όργανο.
Ο Κορέλλι θεωρείται μια από τις σημαντικότερες μουσικές προσωπικότητες της εποχής του μπαρόκ, άσκησε ανυπολόγιστη επιρροή στην επόμενη γενιά συνθετών και μην ξεχνάμε πως ακόμα και ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ μελέτησε και επηρεάστηκε από τα έργα του.
Συχνά αναφέρεται ότι "τα μονοπάτια όλων των διάσημων βιολιστών-συνθετών του 18ου αιώνα οδηγούν στον Arcangelo Corelli, ο οποίος ήταν το "εμβληματικό σημείο αναφοράς" τους."
Παρότι συνθέτης της μπαρόκ μουσικής, ο Κορέλλι υπήρξε οπαδός της κλασικής φόρμας αναδεικνύοντας τη συμμετρία, τον ορθολογισμό, την ισορροπία στην έκφραση διατυπώνοντας μια ιδιαίτερη αισθητική. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση των ερευνητών του: "Αναμφίβολα άλλοι πριν από αυτόν ίσως επέδειξαν περισσότερη πρωτοτυπία, αλλά κανένας στην εποχή του δεν έδειξε πιο ευγενές ενδιαφέρον για την ισορροπία και την τάξη. Παρά την εκπαίδευσή του στη Μπολόνια, ενσαρκώνει την κλασική εποχή της ιταλικής μουσικής. Επίσης, αν και δεν επινόησε τις φόρμες, που χρησιμοποίησε, ο Κορέλι τους έδωσε τέτοια αρχοντιά και τελειότητα που τον καθιστούν έναν από τους μεγαλύτερους κλασικιστές."
Από το εξώφυλλο της συλλογής: "12 Concerti Grossi"
Η συλλογή του "12 Concerti Grossi op.6" δημοσιεύτηκε μεταθανάτια, το 1714 στο Άμστερνταμ και είναι από τα ωραιότερα παραδείγματα αυτού του τύπου μπαρόκ μουσικής.
Τα οκτώ πρώτα κονσέρτα είναι στη μορφή της σονάτας "da chiesa", ενώ ακολουθούν τα υπόλοιπα τέσσερα σε μορφή "da camera".
Περισσότερο γνωστό όλων είναι το Ν.8, το επονομαζόμενο "των Χριστουγέννων". Όμως αξιοσημείωτο επίσης είναι και το Ν.4, με χαρακτηριστικό το cantabile ύφος με το οποίο εδραιώθηκε η φήμη του ιταλού συνθέτη. Σύνθεση μελωδική με προεξάρχον όργανο το βιολί, που σημάδεψε την ιστορία της μουσικής δωματίου.
Από το κορυφαίο σύνολο παλαιάς μουσικής "Voices of Music", και σε όργανα εποχής, ακούμε το Concerto Ν.4 σε Ρε μείζονα, που αναπτύσσεται σε 4 μέρη, όμοια με τα μέρη της τυπικής Συμφωνίας της ρομαντικής περιόδου, αποδεικνύοντας πως στον Κορέλλι βασίστηκαν οι μεταγενέστεροι συνθέτες για τη δομή και την ανάπτυξη των Συμφωνιών τους:
I. Adagio - Allegro II. Adagio III. Vivace IV. Allegro - Allegro(coda)
Ο Μπαξ και η ερωμένη του, Κοέν στο Τίνταγκελ, το 1917 (φωτο από: arnoldbax.com)
(Με αφορμή την γενέθλια επέτειο του Άρνολντ Μπαξ, σαν σήμερα, 8 Νοέμβρη 1883)
" ...όπως κι εμείς κατά μήκος της μεταξένιας ακτής, αναζητήσαμε σε ηλιόλουστες στιγμές το όνειρο που ο κόσμος μάς αρνήθηκε..."
(από το ποίημα του Arnold Bax: "Tintagel Castle")
Για χάρη του έφτασα να περπατώ στα κακοτράχαλα μονοπάτια του Τίνταγκελ. Για χάρη του Άρνολντ Μπαξ έφτασα να περπατώ σχεδόν στο γκρεμό, που σχηματίζουν οι σχιστόλιθοι στο ερειπωμένο κάστρο της Κορνουάλης, προκειμένου ν’αφουγκραστώ όλα εκείνα που τον συνεπήραν για να πλάσει τα υπέροχα μοτίβα του στο "Tintagel".Έργο, που εκτός της προγραμματικής του διάστασης, υπαινίσσεται ηχητικά και την περιβόητη παθιασμένη σχέση του συνθέτη με την πιανίστα Χάριετ Koέν…
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα απ την αρχή...
Ήταν 29 χρονών όταν o Mπαξ γνώρισε την πιανίστα Χάριετ Κοέν.Οι δυο τους συναντήθηκαν σε κάποια συναυλία και παρότι ο Μπαξ ήταν παντρεμένος, η έλξη φάνηκε από την πρώτη στιγμη. Ο έρωτάς τους ήταν κεραυνοβόλος κι αφού η γυναίκα του Μπαξ αρνήθηκε να τού δώσει διαζύγιο αποφάσισαν να φύγουν στην Κορνουάλη, στο μικρό χωριό Tintagel. Εκεί το ζευγάρι επιθυμούσε για λίγες εβδομάδες να ζήσει ανενόχλητα τον έρωτά του μακριά από την κατακραυγή των συντηρητικών Λονδρέζων .
Ηταν καλοκαίρι του 1917, που ο Άρνολντ Μπαξ έγραψε το ομότιτλο συμφωνικό του ποίημα: "Tintagel".
Kατά δήλωσή του, γοητευμένος από τα απόκρημνα, άγρια βράχια της Κορνουάλης, θέλησε να απεικονίσει μουσικά τη θέα τους με τη μαγευτική εικόνα του Ατλαντικού που απλώνεται απέραντα στα πόδια τους μια καλοκαιρινή μέρα. Η μουσική απεικόνιση συνδέει επίσης τον έρωτα με την ιστορία του κάστρου, τους θρύλους του βασιλιά Αρθούρου και του Τριστάνου.
Το έργο ξεκινά με μια μικρή εισαγωγή, μετά την οποία το θέμα παίρνουν τα χάλκινα πνευστά, που αντιπροσωπεύουν το ερειπωμένο φρούριο. Ακολουθεί μια μακρά μελωδία από τα τοξοτά έγχορδα, που υποδηλώνει την απεραντοσύνη του ωκεανού, ενώ λίγο αργότερα ο Μπαξ μεταδίδει μια αίσθηση άγχους με τη μελωδία να γίνεται μελαγχολική, αγωνιώδης και αρκετά ταραγμένη, σχεδόν με τρόπο που υπαινισσεται την φουρτουνιασμενη θαλασσα και τα κύματα που σκάνε με μανία στους σκληρούς βράχους. Ο συνθέτης χρησιμοποιεί το θέμα από το Βαγκνερικό "Τριστάνο και Ιζόλδη" ξετυλίγοντας μουσικά τους δραματικούς θρύλους του βασιλιά Αρθούρου.
Η σύνθεση αυτή είναι από τις αγαπημένες μου! Ο Μπαξ, με τις ηχητικές του περιγραφές, συνδυάζει όλα εκείνα τα στοιχεία, που με συγκινούν σαν άνθρωπο… Κλείνεις τα μάτια…ακούς… και ο βασιλιάς Αρθούρος και οι ιππότες της στρογγυλής τραπέζης μοιάζουν να ανασταίνονται!! Το ερειπωμένο κάστρο της Κορνουαλης και τα πάθη, που βιώθηκαν εκεί διάχυτα στην ατμόσφαιρα! Ανάκατοι οι μύθοι κι οι πραγματικότητες, με τη μουσική να δηλώνει το σημείο συνάντησης γης και Ατλαντικού!...Στο τέλος, τα χάλκινα οδηγούν σε μια ψυχική ανάταση, κάτι σαν προσωπική νίκη και θρίαμβο έναντι σε ό,τι σκοτεινό παλεύεις μαζί του!
Πολλοί δεν γνωρίζουν πως ο Μπαξ εκτός από συνθέτης και μάλιστα δημοφιλέστατος στην Αγγλία, συγχρόνως μοιραζόταν τη ζωή ως συγγραφέας και ποιητής στην Ιρλανδία, δημοσιεύοντας τα πονήματά του με το όνομα Dermot O'Byrne. Στα γραπτά του είναι εμφανείς επιρροές από τον Γέητς και την κέλτικη παράδοση.
Ο ίδιος αναπολώντας εκείνη την εποχή έλεγε πως "ζούσε μια διπλή ζωή στην Τέχνη...Τη μια ως άγγλος συνθέτης, την άλλη ως "ιρλανδός" ποιητής".
Την εποχή της παραμονής του ζευγαριού στο Τίνταγκελ το 1917, ο συνθέτης έγραψε το τεσσάρων στροφών ποίημά του: "Κάστρο Tintagel", κι αυτό αφιερωμένο όπως και το συμφωνικό ποίημα στην ερωμένη του πιανίστα, Harriet Cohen.
"Tintagel Castle"
While these old walls were crumbling,
Fair countless maids and men
Have cried and kissed and whispered,
And never come again.
We two know all their story,
Though all heroic glory
Fall from this old sea-warden,
Slain by a pedant pen.
Though Iseult’s arms and bosom
Were shadowy as her shame,
And dusty brains have proven
That Arthur’s but a name,
We have a certain toekn
How hearts of old were broken;
And English, Celt or Norman,
Love hurt them still the same.
They stared out even as we do
Across the silken tide,
And sought in sundown splendours
The dream their world denied
And Dick and Meg have parted
In Cornwall broken-hearted
Ten thousand time, though Tristam
had never sinned or died.
Strain closer yet, my lovely, Till all your breast’s aglow,
Nor think how new sad ages
Will never care to know
If your white body’s beauty
Were thrall to Love or Duty,
Or how I burned and hungered
Long centuries ago.
Τόσο η ποιητική, όσο και η μουσική έμπνευση από το "Tintagel" αντανακλούν από τη μια την ασύλληπτη χαρά της ερωτικής ανταπόκρισης και εκπλήρωσης, και από την άλλη την ψυχική αναταραχή που υπέστη ο συνθέτης.
Τελικά, φίλοι μου, η Τέχνη δημιουργεί τα καλύτερα έργα της, όταν οι εκφραστές της βρίσκονται σε κατάσταση πάθους!
Μεγαλειώδες κι εντυπωσιακό το συμφωνικό αυτό ποίημα του Μπαξ, αλλά παράλληλα εξαιρετικά ρομαντικό καθώς συνδυάζεται με το υπέροχο ομότιτλο ποίημα, την Ελπίδα μου. Υπέροχες και οι εικόνες του βίντεο κάποιες από πίνακες, κάποιες από φωτογραφίες της φύσης και του κάστρου Titangel. Και ναι, όταν το ταλέντο συνοδεύεται από πάθος τα δημιουργήματα του καλλιτέχνη είναι εξαίσια! Θεωρείται το καλύτερο έργο του Μπαξ. Ευχαριστούμε πολύ, καλή μου φίλη! Καλό βράδυ! ❤
Πραγματι μελαγαλοπρεπο συμφωνικο ποιημα, οπως το περιγραφεις, Αζη μου!Ενα εξαιρετικα ρομαντικης ατμοσφαιρας εργο, που οι ηχοι και η μελωδικη της γραμμη εικονιζουν τη σχεση του με την Χαριετ..Χαιρομαι που σου αρεσε και το βιντεο με τους ζωγραφικους πινακες απο το ερειπωμενο Τιτανγκελ Σ'ευχαριστω απο καρδιας για την προσοχη σου! Ευχομαι καλη εβδομαδα με υγεια, ασφαλεια και αισιοδοξια, αγαπημενη μου φιλη!
7 Νοέμβρη σήμερα κι η μέρα ανήκει στον Αλμπέρ Καμύ... Από τις πολύ δυνατές πένες και πνεύματα!Συγγραφέας, δημοσιογράφος, μα κυρίως φιλόσοφος!!
Ο Αλμπέρ Καμύ γεννήθηκε σαν σήμερα στην Αλγερία.
Ο "Ξένος"....η "Πανούκλα"...ο "Μύθος του Σίσυφου", μερικά από τα βιβλία του που μάς κράτησαν συντροφιά παροτρύνοντάς μας σε βαθείς συλλογισμούς... Ό,τι έγραφε το αφιέρωνε σε "αυτήν που δεν θα μπορέσει να το διαβάσει ποτέ", εννοώντας τη μάνα του, που ήταν εντελώς αγράμματη...
Το '57 τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ...
Οι σκέψεις του είχαν κάτι από τη φλόγα του αφρικανικού ήλιου, που πρωτοείδε...Πυρπολημένες από το εκτυφλωτικό Αλγερινό φως...
Eρέθισμα για μουσική δημιουργία δίνει ο Καμύ σ'έναν εκπρόσωπο της εναλλακτικής ροκ. Ένα τραγούδι του βρετανικού συγκροτήματος "The Cure", της γκόθικ-πανκ ροκ, που όταν παρουσιάστηκε προκάλεσε πλείστες αντιδράσεις γιατί θεωρήθηκε "ρατσιστικό":
"Killing an Arab"
Μόνο όταν ο ιδρυτής και κιθαρίστας του συγκροτήματος Ρόμπερτ Σμιθ (με την χαρακτηριστική φωνή και λουκ του) εξήγησε πως η έμπνευση ήρθε από φράση που αναφέρεται στο βιβλίο του Καμύ "Ο Ξένος", καταλάγιασαν τα πνεύματα...
"Πάνω στην άμμο, η θάλασσα αγκομαχούσε με τη γοργή και πνιχτή ανάσα των μικρών κυμάτων της. Bάδιζα αργά προς τα βράχια κι ένιωθα το μέτωπό μου να φουσκώνει κάτω απ’ τον ήλιο. [...] Διέκρινα από μακριά το μικρό σκοτεινό όγκο του βράχου μέσα σε μια άλω φωτός εκτυφλωτική από την άχνη της θάλασσας. [...] Ήταν μόνος. Πλαγιασμένος ανάσκελα, με τα χέρια κάτω απ’ τον αυχένα[...] Mόλις με είδε ανασηκώθηκε. Eγώ, φυσικά, έσφιξα το περίστροφο μες στο σακάκι μου.
Στο βάθος του ορίζοντα πέρασε ένα βαποράκι και διέκρινα τη μαύρη κουκκίδα του με την άκρη του ματιού μου γιατί δεν είχα πάψει να κοιτάζω τον Άραβα.
Tότε, πυροβόλησα τον Άραβα τέσσερις φορές...ένα ακίνητο κορμί όπου οι σφαίρες βυθίζονταν χωρίς καμιά αντίδραση. Kαι ήταν σαν να ’δινα τέσσερα κοφτά χτυπήματα πάνω στην πόρτα της δυστυχίας..."
(Απόσπασμα από το βιβλίο "ο ΞΕΝΟς" του Καμύ)
Οι στίχοι του τραγουδιού:
"Killing an arab"
"Standing on the beach With a gun in my hand
Staring at the sea Staring at the sand
Staring down the barrel At the Arab on the ground
I can see his open mouth But I hear no sound
I'm alive I'm dead
I'm the stranger Killing an Arab
I can turn And walk away
Or I can fire the gun
Staring at the sky Staring at the sun
Whichever I chose It amounts to the same
Absolutely nothing
I'm alive, I'm dead, I'm the stranger
Killing an Arab..."
Η εισαγωγή εμφανίζεται με την ηλεκτρική κιθάρα να παίζει ένα μικρής διάρκειας και ανατολίτικης χροιάς, μοτίβο, με τα πιατίνια να χτυπούν στο ισχυρό μέρος ενώ ακολουθεί μια σύντομη χρωματική αλυσίδα σε κατιόντα διαστήματα πριν ξεκινήσει το beat...
Oι τέχνες ανταλλάσσουν, πλέκονται, αλληλοσυμπληρώνονται, φίλοι μου...Μην το ξεχνάμε ποτέ αυτό!
The Cure:"Killing an arab"
Ένα παλιότερο κείμενό μου για τον Αλμπέρ Καμύ και την "Πανούκλα" του μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Ο Λέοναρντ Κοέν με τον Φίλιπ Γκλας (φωτο της Λόρκα Κοέν, φωτογράφου και κόρης του τραγουδοποιού) (pinterest)
Λίγους μήνες πριν είχε γράψει στην αγαπημένη του Μαριάν: "...τα σώματά μας αρχίζουν να καταρρέουν... Νομίζω πως θα σε ακολουθήσω πολύ σύντομα, βρίσκομαι σε απόσταση αναπνοής πίσω σου..."
Δυστυχώς, επαληθεύτηκε... Η αισθησιακή παρουσία του Λέοναρντ Κοέν έσβησε από τη γη για να λάμψει στους ουρανούς σαν σήμερα 7 Νοέμβρη του 2016.. . Τα τραγούδια του, ωδές στην αγάπη, την ανθρώπινη δύναμη, τα ιδανικά. Κάθε μελωδία και έμπνευση υπάκουε στη φωνή του, που σκάλισε βαθύ χνάρι στην ψυχή μας... Μέγας αρχιερεύς του πάθους, της ευαισθησίας, σύντροφος των οραμάτων και της μοναξιάς μας, ο πολυαγαπημένος δημιουργός Κοέν, ένας πολυτάλαντος και πολύπλευρος καλλιτέχνης, που ξεχώρισε εκτός από τις αισθαντικές ερμηνείες και για το φιλοσοφημένο, με βαθιά νοήματα στίχο των τραγουδιών του...
Πολλοί αναρωτιούνται τι ήταν τελικά αυτό που τον έκανε τόσο ξεχωριστό και κατάφερνε πάντα να εμπνέει ένα είδος σεβασμού; Ήταν ένας σοβαρός άντρας, ένας στιβαρός άνθρωπος, που εξέπεμπε κάτι το παλιομοδίτικο, με την καλύτερη έννοια του όρου. Κάτι που έφερνε στο νου έναν παλιό, καλύτερο κόσμο, όπως θα τον θέλαμε, και πάντοτε σκυμμένος με προσοχή πάνω από τις λέξεις. Δεν έπαψε ποτέ να είναι ποιητής.
Κάποτε είπε ότι "η ποίηση είναι απλώς η απόδειξη ότι υπάρχει ζωή. Αν η ζωή σου καίγεται καλά, η ποίηση είναι απλώς η στάχτη". Τόσο καλά, δυνατά και σταθερά κάηκε η ζωή του Λέοναρντ Κοέν, που αφήνει πίσω του σκορπισμένη ήδη τη στάχτη των δημιουργιών του. Εκτός απο τραγουδοποιός υπήρξε υπέροχος ποιητής, λογοτέχνης αλλά και ζωγράφος.
Το "Βιβλίο του Πόθου" είναι μια ποιητική συλλογή του, που εκδόθηκε το 1993. Περιλαμβάνει δημιουργίες που γράφτηκαν σε ένα μοναστήρι στο Mount Baldy της Καλιφόρνιας, στο Λος Άντζελες, στο Μόντρεαλ και στο μακρινό Μουμπάι της Ινδίας σε διάρκεια είκοσι χρόνων. Η έκδοση εμπλουτίζεται με χιουμοριστικά και προκλητικά σκίτσα του συγγραφέα που συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται με έναν συναρπαστικό και απρόβλεπτο τρόπο με τα στοχαστικά, και ορισμένα από αυτά με σκοτεινό χιούμορ, ποιήματα. Με είκοσι δύο από αυτά τα ποιήματα συμπληρωμένα από χαρακτηριστικές αφηγήσεις του Κοέν, και εμπνεύσεις από ζωγραφικά του έργα, το 2007 και μετά από παραγγελία του Διεθνούς Φεστιβάλ Τεχνών και Ιδεών του Τορόντο, ο Φίλιπ Γκλας δημιουργεί έναν θαυμάσιο κύκλο τραγουδιών με τον ίδιο τίτλο.
"Συνάντησα τον Λέοναρντ στο Λος Άντζελες . Μου έδειξε ένα χειρόγραφό του με ποιήματα που είχε μαζί του. Το διάβασα εκείνο το βράδυ χωρίς σταματημό. Βρήκα το έργο εντυπωσιακά όμορφο, προσωπικό και εμπνευσμένο. Ετσι του πρότεινα τη μελοποίησή του σε μια εναλλακτική μορφή με ποίηση, μουσική και εικόνα. Η ιδέα μου, άρεσε στον Κοέν κι έτσι ένα όνειρο έγινε πραγματικότητα"
(Φίλιπ Γκλας)
Το έργο -όπως είπαμε- έχει ως βασική έμπνευση τα σκίτσα του Κοέν. Αφαιρετικά ως επί το πλείστον, στα οποία ο Κοέν δεν έδινε καλλιτεχνική αξία. Όμως για κείνον -όπως έλεγε- "αυτά τα σκαριφήματα ήταν τόσο σοβαρά όσο το παιχνίδι για τα παιδιά". Δεν είχε ποτέ τη φιλοδοξία να παρουσιαστεί στον κόσμο των εικαστικών τεχνών. Η πρώτη φορά που έγινε γνωστή αυτή η πλευρά του ήταν όταν εκδόθηκε το "Βιβλίο του πόθου". Το έργο του Φίλιπ Γκλας συνιστούν 22 μικρής διάρκειας μέρη, που εκτελούνται από τοξοτά, ξύλινα πνευστά, πλήκτρα, τύμπανο, έναν αφηγητή(Λ.Κοέν)και 4 σολίστ με διαφορετικές και "συγκρουόμενες" μεταξύ τους φωνές. Ο Γκλας εμπνέεται κι από την εικόνα που δημιουργεί η αλληλουχία των λέξεων και πλάθει μουσικά σύμπαντα των ιστοριών εφαρμόζοντας τις αρχές του μινιμαλισμού, που κατέχει πλήρως.Ένας κόσμος επαναληπτικών μοτίβων ενισχύει τη δυναμική των μελωδιών του.Τα σκίτσα του Κοέν αναδεικνύονται μοναδικά σε γιγαντοοθόνες, ενώ τα ποιήματά του αποκτούν άλλη διάσταση μέσα από τη θεατρική ερμηνεία των τραγουδιστών και του ίδιου.
Παρακάτω παραθέτω το προλογικό της σειράς, ποίημα: "Δεν μπορώ ν' ανέβω τις πλαγιές":
"Δεν μπορώ ν' ανέβω τις πλαγιές
Το σύστημα κατέρρευσε
παίρνω χάπια για να ζω
Γι' αυτό δοξάζω το θεό
Πήρα τον δρόμο που οδηγεί
Από το χάος στην τέχνη
Πόθος είναι το άλογο
και άμαξα η θλίψη
Αρμένισα σαν κύκνος
Βυθίστηκα σαν βράχος
Μα πέρασε ο καιρός
Το γέλιο είναι παρελθόν
Κατάλευκη η σελίδα μου
Το μελάνι μου αραιό πολύ
Η μέρα αντιστεκόταν στην γραφή
Όσων η νύχτα επινοεί
Το ζώο μου ουρλιάζει
Ο άγγελός μου είναι θυμωμένος
Μα δεν έχω περιθώρια
να φανώ μετανοιωμένος
Όποια θελήσει να κάνει χρήση
Αυτού που δεν μπορούσα να 'μαι
Η καρδιά μου απρόσωπα
Δικής της θα 'ναι
Θα πάρει ένα μονοπάτι
Θα δει ποια είναι η σημασία
Στα δύο κομμένη η θέλησή μου
Κι ανάμεσα η ελευθερία
Σε κλάσματα δευτερολέπτου
Θα συγκρουστούνε οι ζωές μας
Θα αιωρηθεί η απεραντοσύνη
Κι η πόρτα ορθάνοιχτη θα μείνει
Κι τότε αυτή θα γεννηθεί
Μέσα σε κάποιον σαν κι εσένα
Αυτό που κανείς δεν έχει κάνει
Αυτή θα συνεχίσει να το κάνει
Ξέρω πως θα 'ρθει
Ξέρω πως θα κοιτάξει
Εδώ είναι ο πόθος
Εδώ και το βιβλίο"
"Book of Longing", Leonard Cohen-Philip Glass
Πρόλογος - "Δεν μπορώ ν'ανέβω τις πλαγιές", αφήγηση Λ. Κοέν:
"Book of Longing", Leonard Cohen-Philip Glass/
"Ο Pόσι στα 89 του":
["Ο Λέοναρντ Κοέν με δικά του λόγια", Gohen L., μτφ: Ε.Μαραγκού, εκδ. Μελάνι, politeianet.gr, leonardcohenfiles.com, tovima.gr, fragilemag.gr]
Το βασικό του επάγγελμα ήταν τσαγκάρης. Όμως συγχρόνως έγραφε ποιήματα και τραγουδούσε... Γεννήθηκε σαν σήμερα 5 Νοεμβρίου 1494 και το όνομά του μπορεί και να μη μας λέει και πολλά, όμως υποστηρίζεται πως στη ζωή του βασίστηκε ο Ρίχαρντ Βάγκνερ για να γράψει το λιμπρέτο και κατ' επέκταση το μελόδραμα του: "Οι αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης".
Ο Χανς Ζαξ περιόδευε για χρόνια στη Γερμανία ως αρχιτραγουδιστής. Υπήρξε πολυγραφότατος καλλιτέχνης, έγραψε χιλιάδες ποιήματα και θεατρικά έργα. Η φήμη του βασίζεται κυρίως στα "ομιλούμενα ποιήματά" του.
I. Στη Βαγκνερική ιλαροτραγωδία ο Χανς Ζαξ είναι ένας ιδιόρρυθμος παπουτσής μεν, όμως σεβαστός για το ελεύθερο πνεύμα του, την αντικειμενικότητα και τη δικαιοσύνη του. Ετσι, υποστηρίζει τον ταλαντούχο ερωτευμένο ιππότη, που για να κερδίσει την αγαπημένη του αποφασίζει να λάβει μέρος στο μουσικό διαγωνισμό των Αρχιτραγουδιστών, όταν η συντεχνία των αρχιτραγουδιστών της πόλης τού επιτίθενται άδικα...
Ο Βάγκνερ ανέθεσε το ρόλο του Ζαξ σε φωνή βαρύτονου.
Από την 3η πράξη θα ακούσουμε το μονόλογο τoυ Χανς Ζαξ, όπου φιλοσοφεί πάνω στον αχαλίνωτο θυμό του ανθρώπου και τις συνέπειές του...
R.Wagner: "Die Meistersinger von Nürnberg,Hans Sachs's Monologue" :
II. Στον Χανς Ζαξ όμως, αναφέρεται και η ομώνυμη όπερα του Albert Lortzing: "Hans Sachs".
Ο δημιουργός της θεωρείται ο θεμελιωτής της κωμικής όπερας στη Γερμανία(Speeloper)είδος που προήλθε από το Singspiel.
Η πλοκή της κωμικής όπερας θέλει ένα μαθητή του Ζαξ να κλέβει ένα ερωτικό ποίημα του δασκάλου του και να το παρουσιάζει στο διαγωνισμό των Αρχιτραγουδιστών, ως δικό του.
Μετά από πολλά μπερδέματα και ευτράπελα περιστατικά, αποκαλύπτεται η αλήθεια και ο Ζαξ ανακτά την τιμή και το κύρος του.
O πολυτάλαντος Φέλιξ Μέντελσον έφυγε σαν σήμερα, 4 Νοέμβρη 1847 σε ηλικία 38 χρονών μετά από σειρά εγκεφαλικών επεισοδίων...
Συνθέτης, βιρτουόζος πιανίστας και βιολιστής, υπήρξε ένα παιδί- θαύμα, "ένας άλλος Μότσαρτ", όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Γκαίτε, που τον είχε γνωρίσει μικρό παιδάκι. Πολύπλευρος και πολυτάλαντος! Εξαίρετος μουσικός, εκπληκτικός ζωγράφος και επί πλέον, λάτρευε τα ταξίδια!!!
Λάτρευε όμως και τον ΜΠΑΧ!!!
Απ'όταν τον ανακάλυψε, ερεύνησε και μελέτησε πολύ το έργο του!
Ο Μέντελσον είναι που αναβίωσε το Μπαχικό έργο με τα "Πάθη κατά Ματθαίον", που παρουσίασε το 1829 σε μια "μεγαλειώδη", όπως έχει χαρακτηριστεί λόγω του μεγάλου αριθμού εκτελεστών, συναυλία, το οποίο διήυθυνε από μνήμης αφού δεν είχε τοποθετηθεί στο αναλόγιο η σωστή παρτιτούρα...Στοιχείο , που μπορούμε να πούμε πως τον συνδέει με τον Μότσαρτ, αφού και κείνος είχε διακριθεί για τη θαυμαστή μουσική του μνήμη!...(Δεν είχε άδικο λοιπόν ο Γκαίτε που τον παρομοίασε μαζί του).
Θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει για μια "εμμονή" του Μέντελσον για τον Μπαχ!
Εκτός από τα "Πάθη κατά Ματθαίον", που έφερε στο προσκήνιο ο Μέντελσον μετά από έναν ολόκληρο αιώνα, που είχαν παραμείνει σε αδράνεια και στο περιθώριο, κι άλλες ενέργειες του Μέντελσον φανερώνουν την εκτίμηση και το θαυμασμό του στον δάσκαλο της Μπαρόκ, Γ.Σ.Μπαχ!
Ο Μέντελσον ήταν εκείνος που γνωστοποίησε στους μουσικούς κύκλους και το ακροατήριο τη Chaconne σε ρε ελ. και την Partita σε Μι μείζονα, συνθέσεις και τα δύο του Μπαχ. Τίς παρουσίαζε σε συναυλίες του με συνοδεία πιάνου.... Ο Μέντελσον επίσης ήταν εκείνος που "διαφήμισε" με εκτελέσεις στη Βρετανία όλα τα έργα για εκκλησιαστικό όργανο του Μπαχ... Αλλά επίσης ο Μέντελσον ήταν ο συνθέτης που ηγήθηκε της προσπάθειας συγκέντρωσης κεφαλαίων για την ανέγερση του πρώτου αγάλματος του Μπαχ στη Λειψία.
Προτείνω να απολαύσουμε ένα από τα "Έξι πρελούδια και φούγγες" του, που ο ταλαντούχος συνθέτης εμπνεύστηκε μετά τη γνωριμία του με τα αντίστοιχα του Μπαχ .
Όπως ο Σούμαν έγραψε, "δεν αποστηθίζει απλά την αρμονική και αντιστικτική μορφή τους, αλλά η μελέτη τους πυροδοτεί τη φαντασία του ταλαντούχου Μέντελσον, απ'τον οποίο ξεπηδά μια εκπληκτική μουσική επεξεργασία, που αναπτύσσεται με θαυμαστή αδιάκοπη πλοκή και συμπαγή θεματική πυκνότητα!"
Aπό τα αγαπημένα μου, είναι το 1ο Πρελούδιο και Φούγκα στη μι ελάσσονα και προτείνω να το ακούσουμε από ηχογράφηση με τον Μάρεϊ Περάια στο πιάνο. Ευγένεια συναισθήματος χωρίς πάθη και υπερβολές, μια υψηλής διανοητικής συγκέντρωσης ερμηνεία! Καθαρότητα φωνών και διαφάνεια άρθρωσης, ο Περάια δεν χάνει ούτε στιγμή τον έλεγχο της αρχιτεκτονικής και ισορροπίας που απαιτεί το αντιστικτικό σχήμα της σύνθεσης του Μέντελσον κατά τα πρότυπα του αγαπημένου του Μπαχ, όμως διαμορφωμένα στο μουσικό κλίμα της δικής του εποχής.
Mendelssohn: "Prelude Op. 35 No. 1", στο πιάνο ο Murray Perahia
Ο Μέντελσον έφυγε στα 38 του...Τη φιλάσθενη φύση του ήρθε να επιβαρύνει ο θάνατος της αγαπημένης του αδερφής, Φάννυ, λίγους μήνες πριν το δικό του τέλος. Η σχέση του με το θάνατο, ήταν μάλλον ειρηνική, καθώς είχε εκμυστηρευτεί πως σαν αναγκαία διαδικασία "οδηγεί σε ένα τόπο που ήλπιζε πως δεν θα υπάρχουν αποχωρισμοί και θλίψεις, παρά μόνο γλυκιά μουσική..."
Είναι θαμμένος στη Λειψία, την πόλη που αναπαύεται και ο Μπαχ...Την πόλη που ο μπαρόκ θεός του μεγαλούργησε σαν κάντορας στην εκκλησία του Αγίου Θωμά ...
Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για τον Μέντελσον. Περιηγηθείτε!
"Ανεβαίνω στα βουνά γιατί μ'αρέσει να νικώ τα πράγματα, να τα κατακτώ! Για μένα η κατάκτηση ενός βουνού είναι το ίδιο σαν την κατάκτηση μιας πολύ δύσκολης παρτιτούρας"
Ο Μητρόπουλος στο Grand Teton, το ψηλότερο βουνό στο Wyoming, και ένας κλασικός προορισμός στην αμερικανική ορειβασία. Φωτογραφία από το βιβλίο: "Ο μαέστρος Μητρόπουλoς στις κορυφές του Ολύμπου", Θ.Κωνσταντινίδη, εκδ. Νεφέλη, σελ. 14
Έπεσε επί των επάλξεων! Ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ο μεγάλος έλληνας μαέστρος, ένας ιεροφάντης της μουσικής έφυγε σαν σήμερα 2 Νοεμβρίου 1960 από καρδιακή προσβολή πάνω στο πόντιουμ της Σκάλας του Μιλάνου, κατά τη δοκιμή της "Τρίτης Συμφωνίας" του Μάλερ.
O Μητρόπουλος ήρθε στη ζωή για να υπηρετήσει το ύψιστο και την ιερότητα της μουσικής…Ένας ασκητής ήταν, ένας ολοκληρωτικά ταγμένος στην υπηρεσία της τέχνης του!
"Είναι ο ενσαρκωτής της μουσικής ασκητικής", είπε γι’αυτόν ο Γιώργος Σεφέρης…
Ισοδύναμη όμως με την αφοσίωσή του στη μουσική ήταν και η αγάπη του για τη φύση! "Ανεβαίνω στα βουνά γιατί μ΄ αρέσει να νικώ τα πράγματα, να τα κατακτώ", έλεγε.
Δεινός ορειβάτης είχε ανέβει σε υψηλότατες κορφές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ταΰγετος, Γκιώνα, Παρνασσός, Όλυμπος… Όταν κατέκτησε τον Μύτικα, την ψηλότερη κορυφή του Ολύμπου λέγεται πως αναφώνησε: "Δεν έχει σημασία να ζεις, όσο να κατακτάς ψηλές κορυφές, ν’ αγκαλιάζεις τη φύση…"
Λάτρευε τα ύψη!Λάτρευε την αίσθηση ελευθερίας που τού χάριζε η κατάκτηση της κορυφής!
Φυσικό, αυτός που αγαπούσε τόσο τη μουσική να λατρεύει την συμπαντική έκφρασή της, τη φύση, φίλοι μου! Εξάλλου, η σχέση του ανθρώπου με τη φύση, μοιάζει με τη σχέση του με τη μουσική... Και στις δυο περιπτώσεις, ο άνθρωπος αναζητά τη γένεση της δύναμης, το άγνωστο της ζωής και της ύπαρξης... Ο Μητρόπουλος με το χαρακτηριστικό της αφοσίωσης στη φύση, μάς θυμίζει πολύ τον φυσιολάτρη Μπετόβεν..
Η επιθυμία του να κατακτήσει τα ύψη των ορέων τον έφτασαν στο Κολοράντο και τα όρη της Αλάσκας… Αγαπημένη του όμως ευρωπαϊκή κορυφή ήταν το δυσπρόσιτο, κακοτράχαλο Μάτερχορν των Ελβετικών Άλπεων... Πολύ συχνά έλεγε πως η "ανάβαση στο Μάτερχορν είναι τόσο κοπιαστική, όσο να καθοδηγήσεις σωστά τη Μαντάμα Μπατερφλάι ή καλύτερα την Τόσκα!"
Puccini: Tosca / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ:
"Ανεβαίνω στα βουνά γιατί μ'αρέσει να νικώ τα πράγματα, να τα κατακτώ!Για μένα η κατάκτηση ενός βουνού είναι το ίδιο σαν την κατάκτηση μιας πολύ δύσκολης παρτιτούρας. Κι όταν βρίσκομαι στην κορυφή ενός βουνού, νιωθω ένα αίσθημα ζωής, αλλά συγχρόνως κι ένα αίσθημα θανάτου. Και σας λέω ότι θα πεθάνω πέφτοντας από ένα βουνό"..., έλεγε...
Και επαληθεύτηκε δυστυχώς,εκλεκτοί μου φίλοι! Όταν τον κάλεσε ο θάνατος βρισκόταν στην κορυφή ενός ξεχωριστού βουνού,...βρισκόταν στο πόντιουμ...
Ήταν 2 Νοεμβρίου 1960 σε δοκιμή στη Σκάλα του Μιλάνου. Η τέφρα του μεταφέρθηκε με πολεμικό αεροπλάνο στην Αθήνα. Η ΚΟΑ για να τον τιμήσει έπαιξε χωρίς μαέστρο το "Marcia funebre", δεύτερο μέρος από την "Ηρωική Συμφωνία" του Μπετόβεν...
Στη μνήμη του, θα ακούσουμε το "Πένθιμο Εμβατήριο" υπό την δ/νση του τιμώμενου σήμερα, Δ. Μητρόπουλου:
Beethoven: "Symphony 3, mov.II: Marcia funebre":
Η τέφρα του Δημήτρη Μητρόπουλου στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Α' Νεκροταφείο, σε τάφο που παραχώρησε ο Δήμος Αθηναίων ανάμεσα σε εθνικούς ευεργέτες και αγωνιστές και κατασκεύασε ο γλύπτης Γιάννης Παππάς. Στις ΗΠΑ εμπρός από το Κάρνεγκι Χωλ φυτεύτηκε ένα δέντρο στη μνήμη του... Εξω απο τη Βυτίνα, στα μέρη καταγωγής του Μητρόπουλου σ'ένα οροπέδιο περιτριγυρισμένο από πανύψηλα έλατα, στη μοναξιά και τη σιωπή η Ελληνική Ορειβατική Λέσχη για να τον τιμήσει έστησε την προτομή του, έργο του Απάρτη, πανομοιότυπη της οποίας έχει στηθεί και έξω από το Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, όπως και στον περίβολο του Ωδείου Αθηνών.
***
Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
(Για τη σύνταξη του άρθρου χρησιμοποιήθηκαν και στοιχεία από τα βιβλία: "Ο μαέστρος Μητρόπουλoς στις κορυφές του Ολύμπου", Θ.Κωνσταντινίδη, εκδ. Νεφέλη, σελ. 14, 34 και "Δ.Μητρόπουλος, η αλληλογραφία του με την Καίτη Κατσογιάννη", εκδ Ίκαρος, 22)
Παλιότερο κείμενο για τον Μητρόπουλο μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
.jpg)
.jpg)
:format(jpeg):mode_rgb():quality(90)/discogs-images/R-7821783-1449513790-7876.jpeg.jpg)
