 |
| "The Blind Man", Gustave Van de Woestyne * |
Η Παγκόσμια Ημέρα Λευκού Μπαστουνιού τιμάται κάθε χρόνο στις 15 Οκτωβρίου και έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης. Το λευκό μπαστούνι αποτελεί σύμβολο αυτονομίας και ανεξαρτησίας για τους τυφλούς και τους μερικώς βλέποντες, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί ως μέσο ασφάλειας και προειδοποίησης για το περιβάλλον τους.
Η τυφλότητα δεν αποτέλεσε ποτέ ανασταλτικό παράγοντα για τη δημιουργικότητα και την καλλιτεχνική έκφραση. Αντίθετα, πολλοί τυφλοί καλλιτέχνες, ιδίως στον χώρο της μουσικής, έχουν αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία.
Μεταξύ αυτών, ο Ισπανός συνθέτης Joaquin Rodrigo, γνωστός για το θρυλικό του έργο "Concierto de Aranjuez", ο Ιρλανδός αρπιστής και συνθέτης Turlough O’Carolan, που σημάδεψε την παραδοσιακή μουσική, και ο Άγγλος συνθέτης και οργανίστας John Stanley, ξεχωριστός για τα εκκλησιαστικά και οργανικά του έργα.
Επίσης, ο Louis Braille, πέρα από την επαναστατική εφεύρεσή του για τους τυφλούς, ήταν και ταλαντούχος μουσικός. Έπαιζε πιάνο, τσέλο και όργανο, έτσι προσάρμοσε το σύστημά του για μουσική ενσωματώνοντας μουσικές παρτιτούρες στο Μπράιγ. Στον κατάλογο τυφλών καλλιτεχνών θα προσθέσουμε τον ιταλό εμβληματικό τενόρο, Andrea Bocelli, το διάσημο ερμηνευτή Stevie Wonder, καθώς και τον Γάλλο τυφλό συνθέτη και οργανίστα, Jean Langlais, οι οποίοι απέδειξαν πως η απουσία όρασης δεν περιορίζει τη μουσική φαντασία και τη δυνατότητα έκφρασης.
Ο Γάλλος, Jean Langlais έχασε την όρασή του σε ηλικία δύο ετών λόγω γλαυκώματος. Χάρη όμως στο ταλέντο και την επιμονή του, έγινε μια σημαντική μορφή της γαλλικής εκκλησιαστικής μουσικής του 20ού αιώνα.
Σπούδασε στο Ινστιτούτο Τυφλών στο Παρίσι και αργότερα στο Ωδείο Παρισιού, με δασκάλους όπως ο Paul Dukas και ο Marcel Dupré. Επηρεάστηκε βαθιά από τη γρηγοριανή ψαλμωδία και την παλαιά εκκλησιαστική μουσική, στοιχεία που διακρίνονται έντονα στα έργα του.
Υπήρξε για δεκαετίες οργανίστας στην εκκλησία Sainte-Clotilde στο Παρίσι (θέση που κατείχε και ο Σεζάρ Φρανκ), ενώ δίδαξε επίσης στο Ινστιτούτο Τυφλών.
Συνέθεσε πάνω από 250 έργα, κυρίως για εκκλησιαστικό όργανο, αλλά και για χορωδία, ορχήστρα και φωνή. Το ύφος του χαρακτηρίζεται από πνευματικότητα, πολυφωνία και πλούσια χρωματική παλέτα.
Μια μουσική σύνθεση που θα μπορούσε να συνδεθεί με την τυφλότητα του Jean Langlais είναι η "Incantation pour un Jour Saint - Επίκληση για μια Άγια Ημέρα".
Κι αυτό γιατί το έργο είναι έντονα εσωστρεφές και μυσταγωγικό, σχεδόν σαν μια εσωτερική προσευχή. Η λέξη "επίκληση" δηλώνει την ανάγκη επικοινωνίας με το άυλο, μια διάθεση προσευχής, προσμονής ή ακόμα και αγωνίας, που ταιριάζει με τον βαθιά βιωματικό τρόπο με τον οποίο ένας τυφλός αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Μέσα από την αίσθηση, τον ήχο, τον κραδασμό, τη μνήμη και την ψυχική διαίσθηση, αντί για την οπτική εικόνα.
Ο Langlais, χάνοντας την όρασή του από παιδί, καλλιέργησε μια σπάνια εσωτερική ακουστική φαντασία. Στο συγκεκριμένο έργο, ο ήχος του εκκλησιαστικού οργάνου δεν λειτουργεί απλώς ως αισθητική απόλαυση, γίνεται σχεδόν φωνή μιας εσωτερικής αναζήτησης. Δεν περιγράφει κάτι ορατό, αλλά επικαλείται κάτι που δεν φαίνεται, και όμως γίνεται αισθητό. Η μουσική του είναι αλληγορία, σαν ένας διάλογος με το μυστήριο.
Το έργο κινείται μεταξύ φωτός και σκότους, άλλοτε με επιβλητικές, σχεδόν σκοτεινές συγχορδίες, και άλλοτε με στιγμές γαλήνης και διαύγειας, σαν πνευματική ανάσα. Αυτές οι εναλλαγές δημιουργούν την αίσθηση μιας εσωτερικής πορείας, ίσως ακόμη και μιας διαδρομής από την απώλεια της όρασης προς ένα άλλο είδος "φωτός", το φως της κατανόησης, της πίστης ή της αποδοχής.
Έτσι, η "Incantation pour un Jour Saint" δεν είναι απλώς ένα έργο γραμμένο από έναν τυφλό συνθέτη. Είναι ένα έργο που μέσα από τη μουσική του γλώσσα, μεταδίδει τη βαθύτερη αλήθεια ότι η απουσία της όρασης δεν είναι απαραίτητα σκοτάδι. Αντίθετα, μπορεί ν' αποτελέσει πηγή εσωτερικής φώτισης και δημιουργικής έκφρασης.
Ο Langlais, παρότι ζούσε στο σκοτάδι, δεν σιώπησε. Η μουσική του έγινε ένα είδος όρασης, ένας τρόπος να φωτίζει ό,τι μένει αθέατο στα μάτια.
Η "Incantation pour un Jour Saint, Opus 64", που συνέθεσε ο Λανγκλαί το 1949, βασίζεται σε λειτουργικά και συμβολικά θέματα της χριστιανικής λατρείας. Εμφανές είναι το γρηγοριανού ύφους "Lumen Christi - Φως του Χριστού", που ψάλλεται στη λειτουργία της Αναστάσιμης Αγρυπνίας. Η επιλογή αυτού του θέματος είναι βαθιά συμβολική, καθώς το φως δεν λειτουργεί απλώς ως θρησκευτικό σύμβολο, αλλά αποκτά υπαρξιακή βαρύτητα, ιδιαίτερα μέσα από τη βιωματική ματιά ενός συνθέτη που έζησε χωρίς φυσική όραση.
* Το εικαστικό έργο "The Blind Man", που συνοδεύει το κείμενο είναι του φλαμανδού, Gustave Van de Woestyne. Αναδεικνύει το πνευματικό "σκοτάδι" αλλά και την εσωτερική διαύγεια που μπορεί να προκύψει από την απώλεια της όρασης. Μέσα από την αξιοπρεπή απεικόνιση του τυφλού, το έργο προσφέρει μια βαθιά ανθρωπιστική ματιά, υπερβαίνοντας την απλή αναπαράσταση της φυσικής αδυναμίας. Δημιουργημένο σε μια εποχή όπου η τέχνη στρεφόταν σε ψυχολογικές και εσωτερικές αναζητήσεις, το έργο αντανακλά την ευαισθησία του καλλιτέχνη για τις δυσκολίες και την αξιοπρέπεια των αδυνάτων.
Η τυφλότητα δεν αποτέλεσε ποτέ ανασταλτικό παράγοντα για τη δημιουργικότητα και την καλλιτεχνική έκφραση. Αντίθετα, πολλοί τυφλοί καλλιτέχνες, ιδίως στον χώρο της μουσικής, έχουν αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία.
Μεταξύ αυτών, ο Ισπανός συνθέτης Joaquin Rodrigo, γνωστός για το θρυλικό του έργο "Concierto de Aranjuez", ο Ιρλανδός αρπιστής και συνθέτης Turlough O’Carolan, που σημάδεψε την παραδοσιακή μουσική, και ο Άγγλος συνθέτης και οργανίστας John Stanley, ξεχωριστός για τα εκκλησιαστικά και οργανικά του έργα.
Επίσης, ο Louis Braille, πέρα από την επαναστατική εφεύρεσή του για τους τυφλούς, ήταν και ταλαντούχος μουσικός. Έπαιζε πιάνο, τσέλο και όργανο, έτσι προσάρμοσε το σύστημά του για μουσική ενσωματώνοντας μουσικές παρτιτούρες στο Μπράιγ. Στον κατάλογο τυφλών καλλιτεχνών θα προσθέσουμε τον ιταλό εμβληματικό τενόρο, Andrea Bocelli, το διάσημο ερμηνευτή Stevie Wonder, καθώς και τον Γάλλο τυφλό συνθέτη και οργανίστα, Jean Langlais, οι οποίοι απέδειξαν πως η απουσία όρασης δεν περιορίζει τη μουσική φαντασία και τη δυνατότητα έκφρασης.
Σπούδασε στο Ινστιτούτο Τυφλών στο Παρίσι και αργότερα στο Ωδείο Παρισιού, με δασκάλους όπως ο Paul Dukas και ο Marcel Dupré. Επηρεάστηκε βαθιά από τη γρηγοριανή ψαλμωδία και την παλαιά εκκλησιαστική μουσική, στοιχεία που διακρίνονται έντονα στα έργα του.
Υπήρξε για δεκαετίες οργανίστας στην εκκλησία Sainte-Clotilde στο Παρίσι (θέση που κατείχε και ο Σεζάρ Φρανκ), ενώ δίδαξε επίσης στο Ινστιτούτο Τυφλών.
Συνέθεσε πάνω από 250 έργα, κυρίως για εκκλησιαστικό όργανο, αλλά και για χορωδία, ορχήστρα και φωνή. Το ύφος του χαρακτηρίζεται από πνευματικότητα, πολυφωνία και πλούσια χρωματική παλέτα.
Κι αυτό γιατί το έργο είναι έντονα εσωστρεφές και μυσταγωγικό, σχεδόν σαν μια εσωτερική προσευχή. Η λέξη "επίκληση" δηλώνει την ανάγκη επικοινωνίας με το άυλο, μια διάθεση προσευχής, προσμονής ή ακόμα και αγωνίας, που ταιριάζει με τον βαθιά βιωματικό τρόπο με τον οποίο ένας τυφλός αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Μέσα από την αίσθηση, τον ήχο, τον κραδασμό, τη μνήμη και την ψυχική διαίσθηση, αντί για την οπτική εικόνα.
Ο Langlais, χάνοντας την όρασή του από παιδί, καλλιέργησε μια σπάνια εσωτερική ακουστική φαντασία. Στο συγκεκριμένο έργο, ο ήχος του εκκλησιαστικού οργάνου δεν λειτουργεί απλώς ως αισθητική απόλαυση, γίνεται σχεδόν φωνή μιας εσωτερικής αναζήτησης. Δεν περιγράφει κάτι ορατό, αλλά επικαλείται κάτι που δεν φαίνεται, και όμως γίνεται αισθητό. Η μουσική του είναι αλληγορία, σαν ένας διάλογος με το μυστήριο.
Το έργο κινείται μεταξύ φωτός και σκότους, άλλοτε με επιβλητικές, σχεδόν σκοτεινές συγχορδίες, και άλλοτε με στιγμές γαλήνης και διαύγειας, σαν πνευματική ανάσα. Αυτές οι εναλλαγές δημιουργούν την αίσθηση μιας εσωτερικής πορείας, ίσως ακόμη και μιας διαδρομής από την απώλεια της όρασης προς ένα άλλο είδος "φωτός", το φως της κατανόησης, της πίστης ή της αποδοχής.
Έτσι, η "Incantation pour un Jour Saint" δεν είναι απλώς ένα έργο γραμμένο από έναν τυφλό συνθέτη. Είναι ένα έργο που μέσα από τη μουσική του γλώσσα, μεταδίδει τη βαθύτερη αλήθεια ότι η απουσία της όρασης δεν είναι απαραίτητα σκοτάδι. Αντίθετα, μπορεί ν' αποτελέσει πηγή εσωτερικής φώτισης και δημιουργικής έκφρασης.
Η "Incantation pour un Jour Saint, Opus 64", που συνέθεσε ο Λανγκλαί το 1949, βασίζεται σε λειτουργικά και συμβολικά θέματα της χριστιανικής λατρείας. Εμφανές είναι το γρηγοριανού ύφους "Lumen Christi - Φως του Χριστού", που ψάλλεται στη λειτουργία της Αναστάσιμης Αγρυπνίας. Η επιλογή αυτού του θέματος είναι βαθιά συμβολική, καθώς το φως δεν λειτουργεί απλώς ως θρησκευτικό σύμβολο, αλλά αποκτά υπαρξιακή βαρύτητα, ιδιαίτερα μέσα από τη βιωματική ματιά ενός συνθέτη που έζησε χωρίς φυσική όραση.
Jean Langlais: "Incantation Pour Un Jour Saint, Op. 64"
Στο εκκλησιαστικό όργανο, ο συνθέτης:
Στο εκκλησιαστικό όργανο, ο συνθέτης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου