Ο Μπετόβεν ως σύμβολο δύναμης του πνεύματος στο έργο του Antoine Bourdelle...

"Beethoven aux grands cheveux",  Antoine Bourdell

Ο Γάλλος γλύπτης Antoine Bourdelle, από τους πρωτοπόρους της γλυπτικής των αρχών του 20ού αιώνα, γεννήθηκε σαν σήμερα, 30 Οκτωβρίου 1861.

Antoine Bourdelle, αυτοπροσωπογραφία

Υπήρξε μαθητής του Auguste Rodin, ο οποίος επηρέασε καθοριστικά τα πρώτα του βήματα. Ωστόσο, η ανάγκη για προσωπική έκφραση και το ανήσυχο πνεύμα του τον οδήγησαν να απομακρυνθεί σταδιακά από τον δάσκαλό του και να στραφεί προς την ελληνική αρχαιότητα και τον κλασικό ιδεαλισμό, που έκτοτε αποτέλεσαν σταθερή πηγή έμπνευσης.

Τα έργα του όπως ο Ηρακλής τοξότης, ο Μαχητής Απόλλων, η Παλλάς Αθηνά και ο Θνήσκων Κένταυρος εκφράζουν αυτή την αναζήτηση του ηρωικού, του αρμονικού και του αιώνιου μέσα από την ύλη.

Η μουσική υπήρξε επίσης θεμέλιο της καλλιτεχνικής του ταυτότητας. Η μορφή του Λούντιβιχ Βαν Μπετόβεν έγινε για τον Bourdelle σύμβολο της δύναμης του ανθρώπινου πνεύματος και της δημιουργικής υπέρβασης.

Ως ενσάρκωση της ρομαντικής ιδιοφυΐας, ο Μπετόβεν υπήρξε για κείνον ό,τι και η αρχαιότητα, ένας φάρος εσωτερικής δύναμης και πνευματικής αντοχής.

Λέγεται πως, ο νεαρός Μπουρντέλ, ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο για τον συνθέτη, εντυπωσιάστηκε από τη φυσική τους ομοιότητα. Από τότε άρχισε να ακούει τη μουσική του με πάθος και βαθιά συγκινημένος, σημείωσε:

"Κάθε κραυγή αυτού του κωφού άνδρα που άκουγε τον Θεό δονούσε κατευθείαν στην ψυχή μου. Ο ιδρώτας έσταζε από το μέτωπο του Μπετόβεν στην πληγωμένη μου καρδιά".

Ταυτιζόμενος με τον συνθέτη, ο Μπουρντέλ φιλοτέχνησε πάνω από ογδόντα γλυπτά εμπνευσμένα από τον Μπετόβεν, χωρίς να υπολογιστούν τα πολυάριθμα σχέδια και παστέλ. Κάθε έργο αποτελεί μια μετάφραση της μουσικής σε ύλη, μια προσπάθεια να αποδοθεί η εσωτερική πάλη και ο ρυθμός της δημιουργίας μέσα από την πέτρα και το μπρούτζο.

Η περίφημη "Βασανισμένη Προτομή του Μπετόβεν" εκφράζει αυτή τη σύζευξη πάθους και μορφής. Η ένταση συγκεντρώνεται στο μέτωπο και στη φλογερή τούφα των μαλλιών, ενώ διατηρούνται ίχνη της επίδρασης του Ροντέν. Ωστόσο, η μορφή έχει αποκτήσει τη λιτότητα και την καθαρότητα του κλασικού ιδεώδους, όπως φαίνεται και στο Κεφάλι του Απόλλωνα, που επίσης εκτίθεται στο Μουσείο Ορσέ.

Το 1929, λίγο πριν από τον θάνατό του, ο Μπουρντέλ δημιούργησε το τελευταίο του έργο αφιερωμένο στον Μπετόβεν, με τίτλο "Le Pathétique". Ο ίδιος σημείωσε:

"Είμαστε δύο αγωνιστές που δεν χωριστήκαμε ποτέ. Μπορούμε να σφίξουμε τα χέρια".

Η επιλογή του τίτλου -αναφορά στην περίφημη "Παθητική Σονάτα" του Μπετόβεν- δεν ήταν τυχαία. Όπως και στη μουσική της Σονάτας το πάθος, η οδύνη και η λύτρωση συνυπάρχουν, έτσι και στο γλυπτό του Μπουρντέλ, η ύλη δοκιμάζεται, υπομένει και τελικά μεταμορφώνεται σε φως.
Για τον καλλιτέχνη, ο Μπετόβεν υπήρξε ο καθρέφτης της ψυχής του, το πρόσωπο μέσα από το οποίο αναγνώρισε τη δική του καλλιτεχνική μοίρα, τη μοίρα του δημιουργού που όπως και στην Παθητική, μετατρέπει τον πόνο σε φως και τη σιωπή σε αιώνια αρμονία...




Η "Παθητική" είναι η Σονάτα για πιάνο αρ. 8 σε Ντο ελάσσονα, που ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν συνέθεσε το 1798, αφιερώνοντάς την στον φίλο και προστάτη του, πρίγκιπα Καρλ φον Λιχνόβσκι.
Τον τίτλο δεν τον επέλεξε ο ίδιος ο συνθέτης, αλλά ο εκδότης του, ο οποίος συγκλονίστηκε από τη δραματική ένταση και τον τραγικό λυρισμό του έργου.

Η σονάτα αποτελεί ορόσημο του πρώιμου ρομαντισμού, όπου η αυστηρή κλασική φόρμα μεταμορφώνεται μέσα από τη φλόγα της προσωπικής έκφρασης, προαναγγέλλοντας τον συναισθηματικό κόσμο που θα χαρακτηρίσει το ώριμο έργο του Μπετόβεν.
Η "Παθητική" είναι ένας εσωτερικός διάλογος ανάμεσα στο πάθος και τη γαλήνη, στην οδύνη και τη λύτρωση.
Με τον επιβλητικό πρόλογο, το τρυφερό, λυρικό δεύτερο μέρος και το θυελλώδες φινάλε, το έργο αυτό συνοψίζει τον αιώνιο αγώνα του ανθρώπου απέναντι στη μοίρα, έναν αγώνα που ο Μπετόβεν μετουσιώνει σε μουσική καθαρτήριας δύναμης.

Όπως ο συνθέτης μεταμορφώνει τον πόνο και το πάθος σε μουσική, έτσι και ο Μπουρντέλ πλάθει την ίδια ένταση στα γλυπτά του, χαράσσοντας στην πέτρα και το μπρούντζο την αθέατη φλόγα της ανθρώπινης ψυχής.

Beethoven: "Piano Sonata No.8, op.13 - Pathetique":

Για τον Μπουρντέλ μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.