 |
| "Χειμωνιάτικο Τοπίο", Caspar David Friedrich |
 |
| Β.Μύλλερ |
Ο Μύλλερ σπούδασε φιλολογία στο Βερολίνο και συμμετείχε ως εθελοντής στον πόλεμο κατά του Ναπολέοντα το 1813. Εργάστηκε αργότερα ως βιβλιοθηκάριος και καθηγητής.
Ήταν ένθερμος φιλέλληνας και υποστήριξε ενεργά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, γράφοντας ποιήματα που εκφράζουν τον θαυμασμό του για τον ελληνικό αγώνα για ανεξαρτησία.
Είναι κυρίως γνωστός για τη συγγραφή ποιητικών συλλογών που ενέπνευσαν σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Φραντς Σούμπερτ.
Αν και οι δυο τους δεν γνωρίστηκαν ποτέ προσωπικά, η σχέση τους αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα καλλιτεχνικής σύνδεσης μέσα από το έργο τους. Ο Mύλλερ, ποιητής του γερμανικού ρομαντισμού, έγραψε ποιήματα με βαθύ λυρισμό και υπαρξιακή μελαγχολία, τα οποία δημοσιεύτηκαν σε έντυπα της εποχής. Ο Σούμπερτ τα διάβασε και αναγνωρίζοντας τη δύναμή τους, τα μελοποίησε χωρίς να έχει καμία επαφή με τον ποιητή. Έτσι γεννήθηκαν σπουδαίοι κύκλοι τραγουδιών, αναμεσά τους και το "Χειμωνιάτικο Ταξίδι - Winterreise".
Η "συνεργασία" τους βασίστηκε αποκλειστικά στη βαθιά καλλιτεχνική συγγένεια των ψυχών τους και παρόλο που δεν συναντήθηκαν ποτέ, τα έργα τους έδεσαν για πάντα τα ονόματά τους στην ιστορία της τέχνης.
Το "Χειμωνιάτικο Ταξίδι" είναι κύκλος 24 λήντερ για φωνή και πιάνο, που ο Σούμπερτ συνέθεσε το 1827, λίγο πριν τον θάνατο του. Πρόκειται για ένα από τα πιο βαθιά υπαρξιακά έργα του ρομαντισμού, καθώς καταγράφει την πορεία ενός άντρα που περιπλανιέται σε ένα παγωμένο τοπίο, σωματικά αλλά κυρίως ψυχικά, μετά από έναν αποτυχημένο έρωτα.
Μέσα από αυτή τη μουσική διαδρομή, αναδύονται έντονα τα θέματα της μοναξιάς, καθώς ο ήρωας απομακρύνεται από τον κόσμο και βυθίζεται στην απομόνωση. Η απόρριψη από την αγαπημένη του γίνεται η αφορμή για μια βαθύτερη υπαρξιακή κρίση, ενώ η απελπισία διαπερνά κάθε τραγούδι, καθώς ο περιπλανώμενος χάνει σταδιακά την επαφή με την ελπίδα και την πραγματικότητα. Ωστόσο, κάτω από την επιφανειακή παγωμάρα, υπάρχει μια διαρκής αναζήτηση νοήματος, μια προσπάθεια κατανόησης του εαυτού, του πόνου και του κόσμου γύρω του.
Η φύση λειτουργεί συμβολικά, αντανακλώντας τον εσωτερικό του κόσμο: το χιόνι, ο παγωμένος άνεμος, η νύχτα και η σιωπή συνοδεύουν κάθε βήμα του. Έτσι, κάθε τραγούδι του κύκλου είναι ένα στάδιο σε αυτή την πορεία βαθιάς ενδοσκόπησης, μια μουσική αφήγηση της ψυχικής του κατάρρευσης αλλά και της υπαρξιακής του αναζήτησης.
.png) |
| Φ. Σούμπερτ |
Μέσα από αυτή τη μουσική διαδρομή, αναδύονται έντονα τα θέματα της μοναξιάς, καθώς ο ήρωας απομακρύνεται από τον κόσμο και βυθίζεται στην απομόνωση. Η απόρριψη από την αγαπημένη του γίνεται η αφορμή για μια βαθύτερη υπαρξιακή κρίση, ενώ η απελπισία διαπερνά κάθε τραγούδι, καθώς ο περιπλανώμενος χάνει σταδιακά την επαφή με την ελπίδα και την πραγματικότητα. Ωστόσο, κάτω από την επιφανειακή παγωμάρα, υπάρχει μια διαρκής αναζήτηση νοήματος, μια προσπάθεια κατανόησης του εαυτού, του πόνου και του κόσμου γύρω του.
Η φύση λειτουργεί συμβολικά, αντανακλώντας τον εσωτερικό του κόσμο: το χιόνι, ο παγωμένος άνεμος, η νύχτα και η σιωπή συνοδεύουν κάθε βήμα του. Έτσι, κάθε τραγούδι του κύκλου είναι ένα στάδιο σε αυτή την πορεία βαθιάς ενδοσκόπησης, μια μουσική αφήγηση της ψυχικής του κατάρρευσης αλλά και της υπαρξιακής του αναζήτησης.
Θα απολαύσουμε δύο από τα μελοποιημένα ποιήματα του κύκλου:
1. Στο ποίημα του Μύλλερ "Einsamkeit-Μοναξιά", ο ποιητής δεν περιγράφει το συναίσθημα ως φυσική απουσία, αλλά ως υπαρξιακή κατάσταση, στην οποία ο άνθρωπος νιώθει αποκομμένος από τη ζωή, την αγάπη και το νόημα.
Ο τόνος είναι λυρικός και εσωστρεφής, με χαρακτηριστικά του ρομαντισμού, όπως η έμφαση στο συναίσθημα, η φύση ως καθρέφτης της ψυχής και η μελαγχολική διάθεση.
Ο Σούμπερτ, μελοποιώντας το ποίημα σε ένα ιδιαίτερα εκφραστικό ληντ, μεταφράζει αυτά τα συναισθήματα με μουσικά μέσα μεγάλης ευαισθησίας. Το αργό τέμπο και η ελάσσονα τονικότητα δημιουργούν ατμόσφαιρα βαριάς εσωστρέφειας. Η μονότονη και σχεδόν "γυμνή" συνοδεία του πιάνου θυμίζει μοναχικά βήματα μέσα στη σιωπή, ενώ η χωρίς δραματικές εξάρσεις συγκρατημένη μελωδία της φωνης αποτυπώνει τη συναισθηματική εξάντληση του ήρωα. Παράλληλα, οι παύσεις και οι σιωπές στη μουσική λειτουργούν ως ηχητική αντανάκλαση της εσωτερικής σιωπής και της ψυχικής απομόνωσης.
2. Στο ποίημα "Rast - Ανάπαυση", ο Βίλχελμ Μύλλερ απεικονίζει μια στιγμή παύσης και ηρεμίας μέσα σε ένα ταξίδι ή μια περιπλάνηση. Ο ποιητής περιγράφει την ανάγκη του ήρωα να σταματήσει για να ξεκουραστεί, να αναζωογονηθεί και να βρει για λίγο γαλήνη μακριά από τους κόπους και τις ανησυχίες του δρόμου.
Η ανάπαυση δεν είναι μόνο σωματική, αλλά και ψυχική, μια στιγμή περισυλλογής και εσωτερικής ηρεμίας, που δίνει δύναμη για τη συνέχεια της πορείας. Η φύση γύρω συμβάλλει στην αίσθηση γαλήνης και ασφάλειας.
Ο Σούμπερτ με τη μελοποίησή του αποτυπώνει αυτή την ατμόσφαιρα με μουσικά στοιχεία που υπογραμμίζουν την ηρεμία και την ανακούφιση. Χρησιμοποιεί έναν ήρεμο και σταθερό ρυθμό, που δημιουργεί την αίσθηση παύσης και ξεκούρασης. Η μελωδία της φωνής ρέει απαλά χωρίς έντονες κορυφώσεις, εκφράζοντας γλυκιά γαλήνη. Η συνοδεία του πιάνου χαρακτηρίζεται από ζεστές, αρμονικές κινήσεις και επαναλαμβανόμενα μοτίβα που λειτουργούν σαν ήρεμος παλμός, υπογραμμίζοντας τη στιγμή της ανάπαυσης μέσα στο ταξίδι.
Τα εικαστικά έργα του Caspar David Friedrich που συνοδεύουν το κείμενο επιλέχθηκαν επειδή πλαισιώνουν το βιβλίο των εκδόσεων Άγρα με τα μεταφρασμένα ποιήματα του Β. Μύλλερ, καθώς το "Χειμωνιάτικο Ταξίδι" συχνά ταυτίζεται αλληγορικά με τα νοήματα των έργων του Γερμανού ζωγράφου.
1. Στο ποίημα του Μύλλερ "Einsamkeit-Μοναξιά", ο ποιητής δεν περιγράφει το συναίσθημα ως φυσική απουσία, αλλά ως υπαρξιακή κατάσταση, στην οποία ο άνθρωπος νιώθει αποκομμένος από τη ζωή, την αγάπη και το νόημα.
 |
| "Δέντρο με κοράκια το χειμώνα", Caspar David Friedrich |
Ο τόνος είναι λυρικός και εσωστρεφής, με χαρακτηριστικά του ρομαντισμού, όπως η έμφαση στο συναίσθημα, η φύση ως καθρέφτης της ψυχής και η μελαγχολική διάθεση.
Ο Σούμπερτ, μελοποιώντας το ποίημα σε ένα ιδιαίτερα εκφραστικό ληντ, μεταφράζει αυτά τα συναισθήματα με μουσικά μέσα μεγάλης ευαισθησίας. Το αργό τέμπο και η ελάσσονα τονικότητα δημιουργούν ατμόσφαιρα βαριάς εσωστρέφειας. Η μονότονη και σχεδόν "γυμνή" συνοδεία του πιάνου θυμίζει μοναχικά βήματα μέσα στη σιωπή, ενώ η χωρίς δραματικές εξάρσεις συγκρατημένη μελωδία της φωνης αποτυπώνει τη συναισθηματική εξάντληση του ήρωα. Παράλληλα, οι παύσεις και οι σιωπές στη μουσική λειτουργούν ως ηχητική αντανάκλαση της εσωτερικής σιωπής και της ψυχικής απομόνωσης.
"Einsamkeit - Μοναξιά"
Σαν σύννεφο θλιμμένο σε καθαρό ουρανό
όταν φυσά αεράκι στα έλατα γλυκό,
έτσι και γω στο δρόμο το βήμα σέρνω αργό
μέσα στη φωτισμένη ζωή μόνος εγώ.
Γιατί αυτή η γαλήνη
κι ο κόσμος ο λαμπρός;
Στη θύελλα δεν ήμουν
τόσο ανήμπορος"
(Βίλχελμ Μύλλερ, μτφ. Διον. Καψάλη, "Χειμωνιάτικο Ταξίδι", εκδ. Αγρα, σελ.67)
Schubert: Winterreise, D.911 / Einsamkeit-Μοναξιά
Eρμηνεία: Dietrich Fischer-Dieskau / Στο πιάνο ο Alfred Brendel
2. Στο ποίημα "Rast - Ανάπαυση", ο Βίλχελμ Μύλλερ απεικονίζει μια στιγμή παύσης και ηρεμίας μέσα σε ένα ταξίδι ή μια περιπλάνηση. Ο ποιητής περιγράφει την ανάγκη του ήρωα να σταματήσει για να ξεκουραστεί, να αναζωογονηθεί και να βρει για λίγο γαλήνη μακριά από τους κόπους και τις ανησυχίες του δρόμου.
 |
| "Πρωινή ομίχλη στο βουνό", Caspar David Friedrich |
Η ανάπαυση δεν είναι μόνο σωματική, αλλά και ψυχική, μια στιγμή περισυλλογής και εσωτερικής ηρεμίας, που δίνει δύναμη για τη συνέχεια της πορείας. Η φύση γύρω συμβάλλει στην αίσθηση γαλήνης και ασφάλειας.
Ο Σούμπερτ με τη μελοποίησή του αποτυπώνει αυτή την ατμόσφαιρα με μουσικά στοιχεία που υπογραμμίζουν την ηρεμία και την ανακούφιση. Χρησιμοποιεί έναν ήρεμο και σταθερό ρυθμό, που δημιουργεί την αίσθηση παύσης και ξεκούρασης. Η μελωδία της φωνής ρέει απαλά χωρίς έντονες κορυφώσεις, εκφράζοντας γλυκιά γαλήνη. Η συνοδεία του πιάνου χαρακτηρίζεται από ζεστές, αρμονικές κινήσεις και επαναλαμβανόμενα μοτίβα που λειτουργούν σαν ήρεμος παλμός, υπογραμμίζοντας τη στιγμή της ανάπαυσης μέσα στο ταξίδι.
"Rast - Ανάπαυση"
Μόνο τώρα που πλάγιασα
νιώθω την κούρασή μου:
μ’έσπρωχνε ο δρόμος ο άξενος
κι η περιπλάνησή μου
Τα πόδια μου ακίνητα
το κρύο δεν αντέχαν
βάρος δεν είχε η πλάτη μου
κι οι άνεμοι με τρέχαν
Τώρα σ’ένα στενόχωρο
καλύβι καρβουνιάρη
να ξαποστάσω δεν μπορώ
καίγομαι σαν χορτάρι
Κι εσύ καρδιά που από κοντά
παλεύεις με τη φρίκη
νιώθεις βαθιά να σε κεντά
φαρμακερό σκουλήκι.
(Β;iλχελμ Μύλλερ, μτφ. Διον. Καψάλη, "Χειμωνιάτικο Ταξίδι", εκδ. Αγρα, σελ.59)
Schubert: "Winterreise, D.911 / Rast - Ανάπαυση"
Eρμηνεία: Dietrich Fischer-Dieskau / Στο πιάνο ο Alfred Brendel
Τα εικαστικά έργα του Caspar David Friedrich που συνοδεύουν το κείμενο επιλέχθηκαν επειδή πλαισιώνουν το βιβλίο των εκδόσεων Άγρα με τα μεταφρασμένα ποιήματα του Β. Μύλλερ, καθώς το "Χειμωνιάτικο Ταξίδι" συχνά ταυτίζεται αλληγορικά με τα νοήματα των έργων του Γερμανού ζωγράφου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου