Emil Gilels: Το πορτρέτο ενός Μεγάλου Πιανίστα...

 

melody.su

Ο Emil Gilels γεννήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1916, στην Οδησσό της Ουκρανίας, τότε τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Μεγάλωσε σε ένα αστικό εβραϊκό περιβάλλον, σε μια πόλη που υπήρξε καλλιτεχνικό σταυροδρόμι. Η Οδησσός εκείνης της εποχής έσφυζε από πολιτιστική ζωή, ένας ιδανικός τόπος για να γεννηθεί ένα μουσικό ταλέντο τέτοιου βεληνεκούς.

Η μουσική του πορεία ξεκίνησε πολύ νωρίς. Σε ηλικία 5 ετών άρχισε μαθήματα πιάνου με έναν τοπικό δάσκαλο, και μέχρι τα 12 του είχε ήδη δείξει εξαιρετικά χαρίσματα. Το 1929, σε ηλικία μόλις 13 ετών, έδωσε την πρώτη του δημόσια συναυλία. Λίγο αργότερα έγινε δεκτός στο Ωδείο της Οδησσού, και αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στο Ωδείο της Μόσχας, με δάσκαλο τον σπουδαίο Heinrich Neuhaus.
Από τα πρώτα του βήματα, οι δάσκαλοί του εντόπισαν στον Gilels όχι μόνο εξαιρετική τεχνική, αλλά και μουσική ωριμότητα πέρα από την ηλικία του.

Ο Emil Gilels εξελίχθηκε σε μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες του πιάνου στον 20ό αιώνα. Η καλλιτεχνική του προσέγγιση συνδύαζε τη λάμψη της δεξιοτεχνίας με έναν βαθύ στοχασμό πάνω στη μουσική ουσία. Ήταν ένας πιανίστας που δεν αρκούνταν στην τεχνική αρτιότητα, επεδίωκε τη συναισθηματική αλήθεια και το πνευματικό βάθος. Έπαιζε με φυσικότητα και άνεση, με δύναμη αλλά και σεμνότητα. Σε κάθε έργο, η ερμηνεία του ακτινοβολούσε καθαρότητα, ακρίβεια και ουσία. 

melody.su

Όπως σημείωσε ένας κριτικός:

"Συγκέντρωνε τη δύναμή του και το σπάνιο του ταλέντο στην τέχνη της ερμηνείας, διεισδύοντας με ευαισθησία στην ουσία της σύνθεσης. Έτσι, κατάφερε να φέρει την καλλιτεχνική του προσέγγιση στο ίδιο υψηλό επίπεδο με την τεχνική του αρτιότητα".

Ο σπουδαίος μουσικοκριτικός, Harold C. Schonberg, στο βιβλίο του "The Great Pianists", γράφει:

"Ο Gilels έπαιζε με ευκολία και φυσικότητα, με δύναμη αλλά και ταπεινή μουσικότητα. Η τεχνική του ήταν εκπληκτική. Χρόνια αργότερα, ο δάσκαλός του, Heinrich Neuhaus, εξακολουθούσε να μένει άναυδος από τις οκτάβες του στην "Ισπανική Ραψωδία" του Liszt. Κι όμως, ουδέποτε αντιμετωπίστηκε ως απλός βιρτουόζος".

Ο Γκίλελς συνήθιζε να λέει πως, για κείνον "κάθε νότα έπρεπε να "μιλάει", να έχει προσωπικότητα, έκφραση, να λέει κάτι ουσιαστικό στο ακροατήριο", πεποίθηση που επηρέαζε άμεσα και τις καλλιτεχνικές του επιλογές, ακόμα και την ταχύτητα με την οποία έπαιζε ένα κομμάτι. Καθοριζόταν από το πόσο καθαρά μπορούσε να αναδειχθεί το "νόημα" κάθε νότας. Γι' αυτό και ως παράδειγμα αναφέρονται συχνά οι εκτελέσεις του σε έργα του Λιστ. Γιατί υπάρχει μια τέλεια ισορροπία ανάμεσα στη δύναμη και τη λάμψη, ακόμη και στα πιο γρήγορα περάσματα, κάθε νότα ακούγεται καθαρά, με νόημα...

Emil Gilels / Liszt: "Spanish Rhapsody":

Ο Gilels δεν υπήρξε αγαπητός μόνο στο κοινό, αλλά και βαθιά σεβαστός από τους μεγαλύτερους μαέστρους της εποχής του:

"Είναι ένα φαινόμενο, πολλαπλασιασμένο άπειρα από την ευαισθησία της ψυχής, την εκφραστικότητα, την τέλεια αίσθηση του μέτρου και αίσθηση της μουσικής", 

θα πει ο εμβληματικός δ/ντής ορχήστρας, Karl Böhm ενώ ο  Herbert von Karajan θα δηλώσει:

"Στη ζωή μου, είχα την τύχη να ακούσω πολλούς μεγάλους πιανίστες… αλλά ο Emil ήταν πάντα για μένα το Νο 1".


Στη μουσική, οι νότες είναι η "φωνή", το μέσο με το οποίο εκφράζεται ο ήχος. Όμως, εξίσου ουσιαστική είναι και η παύση, η σιωπή ανάμεσα στους ήχους, που λειτουργεί σαν ανάσα. Είναι εκείνη η αόρατη στιγμή που δεν ακούγεται τίποτα, αλλά λέγονται πολλά. Εκεί όπου γεννιούνται η ένταση, η προσδοκία, η λύτρωση. Η σιωπή δεν είναι απουσία. Είναι μια ενεργή, εκφραστική παρουσία, ένας ζωντανός χώρος μέσα στη μουσική.

Ευαίσθητος και στοχαστικός πιανίστας ο Emil Gilels είχε συνειδητοποιήσει αυτό το βάθος της σιωπής. Είχε πει χαρακτηριστικά:

"Λέω συχνά πως η σιωπή είναι το θεμέλιο της μουσικής. Ακόμα και μέσα σε μια τρίλια, όσο γρήγορη κι αν είναι, μπορεί κανείς να νιώσει την παρουσία της σιωπής, ήρεμη και ατόφια. Όταν όμως η τρίλια γίνεται φλύαρη, χάνει τη μαγεία της και κουράζει".

classicalmusicnews

Στο παίξιμό του, η σιωπή δεν ήταν ένα απλό τεχνικό διάλειμμα. Ήταν ποιητική παύση, μια στιγμή νοήματος, βάθους και ακρίβειας. Ήταν ανάμεσα στις νότες όπου γεννιόταν η αληθινή μουσική, εκεί που η τέχνη ξεπερνούσε τον ήχο και γινόταν καθαρή έκφραση.

Ένα από τα πιο ξεχωριστά γεγονότα στην καριέρα του Γκίλελς ήταν η συνεργασία του με τον Κάραγιαν, σε μια μοναδική ερμηνεία του "Κοντσέρτου για Πιάνο αρ. 3" του Μπετόβεν. Η συναυλία δόθηκε τον Αύγουστο του 1976, στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, και αποτελεί τη μοναδική γνωστή συνεργασία των δύο μεγάλων καλλιτεχνών σε αυτό το έργο.
Η ηχογράφηση κυκλοφόρησε πολλά χρόνια αργότερα από το Ίδρυμα Gilels.
Παρότι οι πολιτικές συνθήκες της εποχής περιόριζαν τέτοιες συνεργασίες, το καλλιτεχνικό τους αποτέλεσμα απέδειξε τη δύναμη της μουσικής να ξεπερνά σύνορα και ιδεολογίες.

Ο Emil Gilels δεν ήταν απλώς ένας βιρτουόζος πιανίστας, ήταν ένας ποιητής του ήχου, ένας μουσικός στοχαστής. Η επιρροή του εκτείνεται πολύ πέρα από τη σκηνή. Οι ερμηνείες του συνεχίζουν να εμπνέουν πιανίστες, δασκάλους και ακροατές σε όλο τον κόσμο. Η κληρονομιά του δεν περιορίζεται στο τεχνικό του επίτευγμα, αλλά διατηρείται ζωντανή στη μουσική αλήθεια που κατέθεσε με κάθε νότα...

Beethoven: "Piano Concerto No. 3"

(Emil Gilels - Herbert Von Karajan)