 |
| "Ο Δον Κιχώτης στην παράσταση με τις μαριονέτες" από εικονογράφηση του κεφαλαίου, Gustave Doré |
Ο Μανουέλ Ντε Φάγια διαμόρφωσε ένα γοητευτικό ύφος που ανέδειξε την ψυχή της παραδοσιακής ισπανικής μουσικής. Στο έργο του αποτυπώνεται η χαρά της ζωής και το ανδαλουσιανό πάθος.
Για σήμερα σάς προτείνω ένα μικρής κλίμακας έργο του σκηνικής μουσικής, στο οποίο ο συνθέτης εγκαταλείπει το ανδαλουσιάνικο χρώμα και υιοθετεί θέματα από την μπαρόκ και την αναγέννηση. Μια σύντομη όπερα εμπνευσμένη από την ισπανική λογοτεχνία και τον Θερβάντες.
"Μια ξαφνική σιωπή έπεσε σε όλους όσους θα παρακολουθούσαν την παράσταση, που κρέμονταν από τα λόγια του αφηγητή για τα θαύματά της. Άκουσαν τον ήχο των τυμπάνων, των τρομπετών και τον θόρυβο του πυροβολικού να αναδύεται από τη σκηνή. Το αγόρι ύψωσε τη φωνή του και είπε: "Αυτή η αληθινή ιστορία που παίζεται για χάρη σας προέρχεται λέξη προς λέξη από τα γαλλικά χρονικά και απ' τις ισπανικές μπαλάντες. Απεικονίζει τη διάσωση της κοντεσίνας Μελισέντρα από τον σύζυγό της Δον Γκαϊφέρος. Τη γυναίκα κρατούνταν αιχμάλωτη στην Ισπανία, στην πόλη Σανσουένα, όπως κείνες τις μέρες ονομάζονταν, και σήμερα τη λέμε Σαραγόσα
[..]
Τώρα η χάρη σας ας στραφεί με προσοχή σε κείνον κεί τον πύργο του κάστρου της Σαραγόσα. Βλέπετε την κυρία στο μπαλκόνι; Είναι η αιχμάλωτη Μελισέντρα. Πηγαίνει συχνά εκεί κοιτάζοντας στο δρόμο προς τη Γαλλία, και παρηγοριέται στη σκέψη του συζύγου της. Βλέπετε και κείνον τον Άραβα που παρακολουθεί κρυμμένος; Δείτε πώς έρχεται και δίνει ένα φιλί στα χείλη της, και πώς εκείνη βιάζεται να φτύσει για να καθαρίσει το στόμα της με το άσπρο μανίκι του φουστανιού της, και πώς αρχίζει να θρηνεί και τραβάει τα μαλλιά της με θλίψη.
[...]
Και το αγόρι συνέχισε: "Δείτε πόσοι είναι οι καβαλάρηδες που τρέχουν κυνηγώντας το ζευγάρι.. Πόσες τρομπέτες ακούγονται, και τύμπανα αντηχούν. Φοβάμαι πολύ ότι θα τους πιάσουν και θα τους γυρίσουν πίσω δεμένους στην ουρά των δικών τους αλόγων. Τι φρικτό θέαμα, αλήθεια!"
Όταν ο Δον Κιχώτης είδε το πλήθος των Μαυριτανών και άκουσε όλον αυτόν το θόρυβο, του φάνηκε ότι έπρεπε να βοηθήσει το ζευγάρι που δραπέτευε. Σηκώθηκε όρθιος κι είπε με δυνατή φωνή: "Δεν θα το επιτρέψω, όσο είμαι ζωντανός να γίνει αυτό σ' έναν ξακουστό και τολμηρό ιππότη όπως ο Δον Γκαϊφέρος. Σταμάτα, κακομαθημένη ράτσα και μην κυνηγάς άλλο! Αν το κάνεις, θα βρεθείς να πολεμάς μαζί μου!"
Η σκηνή με τον Δον Κιχώτη να καταστρέφει τις μαριονέτες
(εικονογράφηση του Gustave Doré)
Βγάζοντας το σπαθί του, με ένα άλμα βρέθηκε μπροστά στο κουκλοθέατρο και με απίστευτη ταχύτητα και μανία άρχισε να γκρεμίζει τους μαυριτανούς ιππείς, αποκεφαλίζοντας ή ακρωτηριάζοντάς τους. Ήταν τέτοια η μανία του, που αν ο Mάστρο-Πέδρο δεν είχε σκύψει, ο Δον Κιχώτης θα είχε κόψει το κεφάλι του.
Ο Mάστρο-Πέδρο φώναξε από μέσα: "Σταμάτα, Δον Κιχώτη! Αυτά, που χτυπάς, συντρίβεις και σκοτώνεις, δεν είναι πραγματικοί Μαυριτανοί, αλλά μικρά ομοιώματά τους από χαρτόνι. Αχ, τον άμοιρο! Μού καταστρέφεις όλο μου το βιος!"
(Θερβάντες: "Δον Κιχώτης", κεφ. 26)
Ο τιμώμενος σήμερα συνθέτης έδωσε την αφορμή να θυμηθούμε ένα απόσπασμα από το αριστούργημα του συμπατριώτη του συγγραφέα.
Στην όπερα: "El retablo de maese Pedro-Το κουκλοθέατρο του Μάστρο-Πέδρο", που συνέθεσε ο Μανουέλ ντε Φάγια ως φόρο τιμής στον σπουδαίο Θερβάντες, το λιμπρέτο βασίζεται -όπως θα καταλάβατε- πάνω σε ένα επεισόδιο του oνειροπόλου "Δον Κιχώτη".
Ο ιππότης με την απέραντη φαντασία βρίσκεται σε ένα πανδοχείο και παρακολουθεί μια παράσταση με μαριονέτες. Μαγεύεται τόσο πολύ με την ιστορία, που στο τέλος πιστεύει πως οι μαριονέτες δεν είναι άψυχα, αλλά αληθινά αντικείμενα! 'Ετσι, προσπαθεί να σώσει την αιχμάλωτη ευγενική κυρία και παίρνει τα όπλα ενάντια στις κακές μαριονέτες, προκαλώντας μεγάλη καταστροφή.
Στη μονόπρακτη όπερα του ντε Φάγια τονίζονται τα ιπποτικά ιδεώδη και περιγράφεται μουσικά μια εποχή όπου κυριαρχούσαν οι ρομαντικοί έρωτες, η τόλμη, η γενναιότητα, το θάρρος και η αυτοθυσία.
Η σύνθεση ολοκληρώθηκε το 1923 κι είχε παραγγελθεί από την πριγκίπισσα και πάτρονα των τεχνών, Βινιαρέτα Σίνγκερ για να παιχτεί στο κουκλοθέατρο του σπιτιού της.
Η πρωτοτυπία του έργου έγκειται στο ότι ο συνθέτης στήνει ένα κουκλοθέατρο μέσα στο κουκλοθέατρο, καθώς και οι άνθρωποι της ιστορίας (Μάστρο-Πέδρο, αφηγητής, Κιχώτης, Σάντσο Πάντσα) είναι και οι ίδιοι μαριονέτες. Δηλαδή, το πραγματικό κοινό παρακολουθεί μια ομάδα μαριονετών που παρακολουθούν μια άλλη ομάδα μαριονέτες.
Την παράσταση αυτή παρακολούθησε και ο Φρανσίς Πουλένκ κι είναι εδώ που για πρώτη φορά συνάντησε τη διάσημη τσεμπαλίστα.
Η σύντομης διάρκειας όπερα που επαινέθηκε για την εκπληκτική θεατρικότητά της, αποτελεί για πολλούς ερευνητές τη μετάβαση του ντε Φάγια από τον "ανδαλουσιανισμό" στον "ισπανικό νεοκλασικισμό" των έργων του.
Και πράγματι, ο ισπανός συνθέτης εγκαταλείπει το ανδαλουσιάνικο χρώμα των προηγούμενων δημιουργιών του και υιοθετεί θέματα από την ισπανική μπαρόκ, όπως του Gaspar Sanz ή του Francisco Salinas, δημιουργών του 16ου-17ου αι. ανάμικτα -εκτός από τις προσωπικές υποβλητικές μουσικές επινοήσεις του ντε Φάγια- με μοτίβα από την καστιλιάνικη λαϊκή μουσική. Η χρήση του άγνωστου μέχρι τότε ηχοχρώματος του τσέμπαλου προσδίδει εκτός από ομορφιά, και πρωτοτυπία στη σύνθεση, που μέσα στην νεοκλασική απλότητά της αποκτά εκθαμβωτική δεξιοτεχνία και έντονη πολυχρωμία.
Η αντιστοιχία μουσικής και κειμένου θεωρήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του έργου, καθώς η ισπανική γλώσσα βρίσκει εδώ τη γνήσια μουσική της έκφραση.
Το "Κουκλοθέατρο του Μάστρο-Πέδρο" είναι μια ευφάνταστη σύνθεση κωμικού χαρακτήρα με τολμηρούς, στροβιλιζόμενους ρυθμούς, τολμηρές αρμονίες που αναδεικνύουν την ικανότητα του δημιουργού να παράγει μοναδικές συνθέσεις με προσωπικό ύφος και ευφραίνει την ψυχή όσων αποφασίσουν να την ακούσουν!
Manuel de Falla: "El retablo de maese Pedro-Το κουκλοθέατρο του Μάστρο-Πέδρο":
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου