Ντοστογιέφσκυ: οι μουσικές προτιμήσεις...

Ο Φρίντριχ Νίτσε είπε για τον Ντοστογιέφσκι πως ήταν "ο μοναδικός ψυχολόγος από τον οποίο είχε κάτι να μάθει" και τον συμπεριελάμβανε ανάμεσα στα "πιο όμορφα που του έτυχαν στη ζωή του".

Ο Αϊνστάιν τον χαρακτήρισε "μεγάλο θρησκευτικό συγγραφέα, που εξερευνά το μυστήριο της πνευματικής ύπαρξης".

Ο Φραντς Κάφκα αποκάλεσε τον Ντοστογιέφσκι "συγγενή εξ αίματος", καθώς επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα έργα του.



Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το γεγονός ότι δεν είχε ίχνος μουσικής εκπαίδευσης, η αγάπη του Ντοστογιέφσκι για τη μουσική ήταν ειλικρινέστατη και γνήσια.  

Στη νεότητά του ήρθε σε επαφή με την κλασική μουσική της Δύσης παρακολουθώντας συναυλίες στην Αγία Πετρούπολη.
Έτσι το 1843 παραβρέθηκε στο ρεσιτάλ του βιρτουόζου Φραντς Λιστ και ενθουσιάστηκε με την δεξιοτεχνική ικανότητά του και το 1847 απήλαυσε την παράσταση της όπερας  του Εκτόρ Μπερλιόζ: "Romeo et Juliette". 

Την ίδια εποχή παρακολούθησε επίσης την παράσταση "Ρούσλαν και Λουντμίλα" του συμπατριώτη του, Μιχαήλ Γκλίνκα. Από τότε, φαίνεται πως έγινε το αγαπημένο του έργο και την αγάπη του αυτή μεταλαμπάδευσε και στο συγγενικό και φιλικό περιβάλλον του. 

Συχνά στη διάρκεια της μέρας άκουγαν τον Ντοστογιέφσκι να σιγομουρμουρίζει άριες από ιταλικές όπερες, τις οποίες γνώρισε καλύτερα την περίοδο 1843-1846.
Ήταν η περίοδος που αρκετοί ιταλικοί θίασοι ήρθαν στο Θέατρο Μαριίνσκυ με διάσημους εκείνη την εποχή πρωταγωνιστές, όπως την Pauline Viardot, η οποία τον συγκίνησε βαθιά με την ερμηνεία της στο ρόλο της Ροζίνα στον "Κουρέα της Σεβίλλης" του Ροσίνι.

Τον άγγιξε δε τόσο, που πυροδότησε ιδέες να το συμπεριλάβει στην επόμενη νουβέλα του που πήρε τον τίτλο: "Λευκές Νύχτες".

Στη νουβέλα αυτή ένας νεαρός άνδρας ζει στην Αγία Πετρούπολη και υποφέρει από μοναξιά. Γνωρίζει και ερωτεύεται μια νεαρή γυναίκα, αλλά ο έρωτας παραμένει ανεκπλήρωτος καθώς η γυναίκα νοσταλγεί τον εραστή της, με τον οποίο τελικά ξανασμίγει.

Στη δεύτερη συνάντηση του ονειροπόλου μοναχικού και της αθώας Ναστένκα προσπαθεί ο ένας να μάθει για τη ζωή του άλλου. Η κοπέλα τού λέει πως μεγάλωσε με την αυστηρή γιαγιά της και πως για να συμπληρώνουν το πενιχρό εισόδημά τους νοικιάζουν ένα από τα δωμάτια του σπιτιού τους. Του εκμυστηρεύεται πως είχε ένα ειδύλλιο με το νεαρό ενοικιαστή, που την μύησε στη λογοτεχνία και τη μουσική. Κάποιο βράδυ εκείνος την κάλεσε με τη γιαγιά της σε μια παράσταση του "Κουρέα της Σεβίλλης".

 

"Δεν βαριέσαι", είπε, "να κάθεσαι όλη μέρα με τη γιαγιά σου;"

Όταν το ρώτησε, κοκκίνισα. Δεν ξέρω γιατί, ένιωσα ντροπή και προσβλήθηκα -επειδή κι άλλοι μου έκαναν την ίδια ερώτηση. Ήθελα να φύγω χωρίς να απαντήσω, δεν είχα τη δύναμη.

"Άκουσε", είπε, "είσαι καλό κορίτσι. Με συγχωρείς που σου μιλάω έτσι, αλλά σε βεβαιώ πως νοιάζομαι για το καλό σου, όσο η γιαγιά σου. Δεν έχεις φίλους;" 

Του είπα ότι δεν είχα κανέναν, εκτός από τη Μασένκα, που όμως είχε φύγει στο Πσκοφ.

"Άκου", είπε, "θα' θελες να πάμε μαζί στο θέατρο;"

"Στο θέατρο. Και η γιαγιά; τι θα κάνω με τη γιαγιά;"

"Καλύτερα να φύγεις χωρίς να το ξέρει η γιαγιά σου", είπε.

"Όχι", απάντησα, "δεν θέλω να κοροϊδέψω τη γιαγιά. Αντίο".

"Λοιπόν, αντίο", απάντησε και δεν είπε τίποτε άλλο.

Μόνο μετά το δείπνο ήρθε να μας δει, κάθισε αρκετή ώρα και μιλούσε με τη γιαγιά, τη ρώτησε αν είχε γνωστούς και ξαφνικά είπε: "Πήρα εισιτήρια για την όπερα γι' απόψε. Παίζουν τον "Κουρέα της Σεβίλλης". Οι φίλοι μου μετάνιωσαν, οπότε τα εισιτήρια περισσεύουν"

"Ω!Ο Κουρέας της Σεβίλλης" φώναξε με ενθουσιασμό η γιαγιά, "Είναι ίδια με την παλιά παράσταση;"

"Ναι, η ίδια", είπε, και μου έριξε μια ματιά. Κατάλαβα το νόημά της και κατακοκκίνησα, ενώ η καρδιά μου άρχισε να χτυπά γοργά.

"Τον ξέρω τον "Κουρέα", είπε η γιαγιά, "έπαιξα παλιά το ρόλο της Ροζίνας" σε μια ερασιτεχνική παράσταση. 

"Δηλαδή δεν θα θέλατε να πάτε σήμερα;" είπε ο ενοικιαστής. "Διαφορετικά τα εισιτήρια θα πάνε χαμένα".

"Οπωσδήποτε να πάμε", είπε η γιαγιά· γιατί όχι; Και η Ναστένκα μου δεν έχει πάει ποτέ θέατρο."

Rossini

Θεέ μου, τι χαρά! Ετοιμαστήκαμε αμέσως. Φορέσαμε τα καλά μας και ξεκινήσαμε. Αν και η γιαγιά ήταν τυφλή, ήθελε ν' ακούσει τη μουσική, έχει πολύ ευγενική ψυχή. Ήξερα πως κατά βάθος αυτό που την ένοιαζε ήταν να διασκεδάσω εγώ.

"Δεν θα σας πω ποιες ήταν οι εντυπώσεις μου από τον Κουρέα της Σεβίλλης, αλλά όλο εκείνο το βράδυ ο ενοικιαστής με κοιτούσε τόσο όμορφα, μίλαγε τόσο όμορφα! Ήμουν χαρούμενη!Πήγα για ύπνο με τόση ευφορία ψυχής, η καρδιά μου χτυπούσε τόσο που θαρρείς πως είχα πυρετό κι όλη τη νύχτα σιγομουρμούριζα την άρια της Ροζίνας"...

(Ντοστογιέφσκυ: "Λευκές Νύχτες, μια ρομαντική ιστορία από τα ημερολόγια ενός ονειροπόλου", -Νύχτα Δεύτερη-)

Rossini: "Barbiere di Siviglia", 
Rosina's aria: Una Voce Poco Fa / Maria Callas:

Μια φωνή πριν λίγο

ήχησε εδώ μες στην καρδιά μου

Η καρδιά μου είναι ήδη πληγωμένη

και ο Λιντόρο ήταν αυτός που την πυροβόλησε

Ναι, ο Λιντόρο θα γίνει δικός μου

τ'ορκίζομαι, θα τον κερδίσω 

Εκείνος θα το αρνηθεί

εγώ θα ακονήσω το μυαλό μου

Στο τέλος θα το δεχθεί

και εγώ θα αναπαυτώ ειρηνικά

Είμαι υπάκουη, σεβαστική

καλοσυνάτη, γλυκιά, αξιαγάπητη

αφήνω να με εξουσιάζουν, 

αφήνω να με καθοδηγούν

Αλλά, αν με αγγίξουν

εκεί που είναι η αδυναμία μου

γίνομαι οχιά και χίλιες παγίδες

πριν παραδωθώ θα τις στήσω"

Ωστόσο,  ο Ντοστογιέφσκυ ένιωσε μεγάλη αγάπη και βαθιά εκτίμηση για το έργο του Λ. Β.Μπετόβεν. Ιδιαίτερα απολάμβανε να ακούει την Παθητική του Σονάτα.
Στα χρόνια δε της Δρέσδης (1867 - 1871) παρακολούθησε με ενθουσιασμό τις υπαίθριες δημόσιες συναυλίες, όπου συχνά ερμήνευαν Μπετοβενικά έργα.

Κάποτε, ακούγοντας μια από τις Ουβερτούρες της μοναδικής όπερας του τιτάνα "Φιντέλιο" αναφώνησε: 

"Στον Μπετόβεν πάντα υπάρχει πάθος! Πάθος και αγάπη. Είναι ποιητής της αγάπης, της ευτυχίας και εκφραστής των δεινών από αγάπη!"

Beethoven - Fidelio, Overture / Otto Klemperer:

Το κείμενο γράφτηκε για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του ρώσου, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι (11 Νοεμβρίου 1821), μιας κορυφαίας μορφής της παγκόσμιας λογοτεχνίας.