Η Κυρία με τας Καμελίας στο μπαλέτο...

"Η Κυρία με τας καμελίας"
Άλφονς Μούχα για παράσταση
με την Σάρα Μπερνάρ

"Η ιστορία της Μαργκερίτ είναι μια εξαίρεση, το ξαναλέω.
Αν ήταν όμως ο κανόνας δεν θα άξιζε τον κόπο να την γράψω"

(Αλέξανδρος Δουμάς υιός για την ηρωίδα του έργου του:
"Η Κυρία με τις καμέλιες")

Ο Αλέξανδρος Δουμάς, νόθος γιος του επίσης συγγραφέα Αλ. Δουμά, πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 27 Νοεμβρίου 1895, αφήνοντας πίσω του σπουδαία θεατρικά δράματα, αλλά κυρίως το ρομάντσο του "Η κυρία με τις καμέλιες", βασισμένο στη ζωή της Αλφονσίν Πλεσίς, μιας γαλλίδας κοσμικής εταίρας.

Στα 16 της ο ευγενής ντε Γκις, που την ερωτεύτηκε παράφορα, τής πρόσφερε σπίτι, χρήματα, πολυτέλεια, μόρφωση και άφθονες...ολόλευκες καμέλιες, λουλούδι που αγαπούσε ιδιαίτερα. Έζησε έντονα, καταβροχθίζοντας κυριολεκτικά τη ζωή, σπαταλώντας τα χρήματα ασυλλόγιστα κι αδιαφορώντας για τη φυματίωση που την κατάτρωγε... Πέθανε στα 23 της...

Σχέση μαζί της σύναψαν ο Φραντς Λιστ και οι Δουμά, πατέρας και γιος.

Και τι τραγική συγκυρία! Kαι οι δυο, είναι θαμμένοι στο Κοιμητήριο της Μονμάρτης στο Παρίσι. Ο τάφος του γάλλου συγγραφέα, Αλέξανδρου Δουμά βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα από αυτόν της Μαρί Ντυπλεσίς...

Λίγο μετά το θάνατο της Μαρί, ο συγγραφέας Δουμάς υιός εμπνέεται  και γράφει το μυθιστόρημά του "Η Κυρία με τας καμελίας" πλάθοντας μια ιστορία για τη Μαργαρίτα και τον Αρμάνδο, που θα απογειώσει ο Βέρντι με την  μεταφορά του στην οπερατική σκηνή με τον τίτλο  "Τραβιάτα=παραστρατημένη"...

Αλέξανδρος Δουμάς υιός

"Οσοδήποτε εάν αγαπά κανείς μια γυναίκα, όση εμπιστοσύνη εάν έχει σε εκείνη, οποιαδήποτε βεβαιότητα μπορεί να μας δίνει το παρελθόν της σχετικά με το μέλλον της, λίγο-πολύ ζηλεύουμε. Εάν έχετε ερωτευθεί, θα έπρεπε να έχετε αισθανθεί την ανάγκη να απομονώσετε από αυτό τον κόσμο εκείνο το πλάσμα με το οποίο θα ζούσατε ολοκληρωτικά. Φαίνεται -όσο αδιάφορη και να είναι προς τον περίγυρό της- ότι η γυναίκα που αγαπάει κανείς σαν να χάνει κάτι από το άρωμα και από την ενότητά της στην επαφή της με ανθρώπους και αντικείμενα. Όσο για εμένα, το ένιωσα αυτό με το παραπάνω. Η δική μου αγάπη δεν ήταν συνηθισμένη. Ήμουν τόσο ερωτευμένος όσο μπορούσε να είναι ένα σύνηθες πλάσμα… αλλά με τη Μαργκερίτ Γκοτιέ. Συγκεκριμένα, στο Παρίσι, με κάθε βήμα μπορούσα να πέσω επάνω σε κάποιον που υπήρξε ήδη ή επρόκειτο να γίνει εραστής της. Ενώ στην εξοχή, περιτριγυρισμένοι από ανθρώπους τους οποίους δεν είχαμε δει ποτέ και οι οποίοι δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον να ασχοληθούν μαζί μας, ήμαστε μόνοι με τη φύση μέσα στην άνοιξη, σε αυτή την ετήσια ευτυχία. Επί πλέον, απομονωμένοι από τον θόρυβο της πόλης, μπορούσα να κρύψω την αγαπημένη μου και να την αγαπώ χωρίς ντροπή ή φόβο.
[...]

Αλφονσίν Πλεσίς

Η εταίρα εξαφανιζόταν σταδιακά. Είχα δίπλα μου μια νεαρή και όμορφη γυναίκα, που την αγαπούσα και με αγαπούσε. Και την οποία έλεγαν Μαργκερίτ. Το παρελθόν δεν είχε πια υπόσταση και το μέλλον δεν είχε άλλα σύννεφα. Ο ήλιος έλαμπε επάνω στην ερωμένη μου όπως θα έλαμπε επάνω στην πιο αγνή νύφη. Περπατούσαμε παρέα σε αυτά τα γοητευτικά σημεία, τα οποία φαίνονταν να έχουν φτιαχτεί με σκοπό να θυμίζουν στίχους του Λαμαρτίνου ή να τραγουδούν μελωδίες του Σκουντό. Η Μαργκερίτ ήταν ντυμένη στα λευκά, έγερνε στο μπράτσο μου και μου έλεγε ξανά και ξανά κάτω από τον έναστρο ουρανό τις λέξεις που μου είχε πει την προηγούμενη ημέρα και, μακριά, ο κόσμος συνέχιζε την πορεία του χωρίς να αμαυρώνει με τη σκιά του την αστραφτερή εικόνα των νιάτων και της αγάπης μας".

(Αλέξανδρος Δουμάς: "Η Κυρία με τις καμέλιες")

Το αριστούργημα του Δουμά ευτύχησε σε πλήθος προσαρμογών. Εκτός από όπερα, μεταφέρθηκε πολλάκις στη μεγάλη οθόνη, όμως το κοινό απόλαυσε την ρομαντική ιστορία της Μαργαρίτας και του Αρμάνδου και πάνω σε πουέντ...

1.  Για τη Marcia Haydée, πρίμα μπαλαρίνα του Μπαλέτου της Στουτγάρδης, το 1978 ο αμερικανός John Neumeier θα χορογραφήσει και σκηνοθετήσει το δράμα εντυπωσιασμένος από τη λογοτεχνική πένα του Δουμά. Ο Neumeier δεινός φιλαναγνώστης δεν είναι η πρώτη φορά που αντλεί έμπνευση και θέματα από λογοτεχνικές πηγές. Η μουσική που θα επιλέξει πάνω στην οποία να πατήσουν τα μπαλετικά βήματα θα είναι του κατεξοχήν ρομαντικού συνθέτη της μουσικής ιστορίας, Φρειδερίκου Σοπέν. 
O Δουμάς υπήρξε θαυμαστής της μουσικής του Σοπέν, την οποία χαρακτήριζε "καθαρά ατμοσφαιρική, που στο άκουσμά της η ανθρώπινη ψυχή μεταβαίνει στη χώρα των ονείρων".

Η ιστορία του τρίπρακτου μπαλέτου εξελίσσεται ως μια σειρά από αναμνήσεις που ανακαλούνται από διάφορες οπτικές γωνίες, του Αρμάνδου, του πατέρα του και της Μαργαρίτας. Ο χορογράφος δίνει την ευκαιρία στους χορευτές του να μεγαλουργήσουν. Ιδιαίτερη πρόκληση αποτελεί ο ρόλος της Μαργαρίτας με την ασθενική φύση, που απαιτεί να εντρυφήσει στο συνδυασμό δράματος, υποκριτικής και ύψιστης μπαλετικής τεχνικής.

H αυλαία ανοίγει στο δωμάτιο της Μαργαρίτας που μόλις πριν λίγο έχει αφήσει την τελευταία της πνοή. Ο Αρμάνδος κυριευμένος από αναμνήσεις, καταρρέει. Η μουσική υπόκρουση είναι από το ποτισμένο μελαγχολία "Largo" από τη "Σονάτα σε σι ελ. Op. 58" του πολωνού.
Η πρώτη πράξη υπό τους ήχους του περίφημου κοντσέρτου για πιάνο Νο. 2, Op. 21 παρουσιάζει τις αναμνήσεις του Αρμάνδου ξεκινώντας με τη γνωριμία του ζευγαριού στην παράσταση της "Μανόν Λεσκώ" (με όσους παραλληλισμούς μπορεί κανείς να σκεφτεί)...
Η δεύτερη πράξη μας μεταφέρει στην ειδυλλιακή εξοχή, στο σπίτι που είχε παραχωρήσει ο πλούσιος δούκας στη Μαργαρίτα. Εκεί, που ο πατέρας του Αρμάνδου θα απαιτήσει από τη γυναίκα να τον εγκαταλείψει, καθώς πιστεύει πως το παρελθόν της θα σταθεί εμπόδιο στη σταδιοδρομία του.
Το "1ο Βαλς από το έργο 34", αποσπάσματα από τις "3 Ecossaises, Op. 72", όπως μέρη από Πρελούδια του Σοπέν ηχούν και χρωματίζουν κατάλληλα διαμορφωμένα τη συναισθηματική φύση των σκηνών. 
Στην τρίτη πράξη η "Grande fantaisie"  συνoδεύει την αφόρητη ζήλεια της Μαργαρίτας όταν αντιλαμβάνεται πως ο Αρμάνδος φλερτάρει με την Ολυμπία. Το πάθος μεταξύ τους ξαναφουντώνει με την αισθησιακού χαρακτήρα "Μπαλάντα Νο. 1 σε Σολ ελ".  Στην τελική σκηνή άρρωστη και απελπισμένη, η Μαργαρίτα εκμυστηρεύεται τις τελευταίες της σκέψεις στο ημερολόγιό της, ενώ το Largo, από τη Σονάτα σε σι ελ., που ακούστηκε στην έναρξη επανέρχεται...
Αξιοσημείωτη είναι η χρήση της παντομίμας στη χορογραφία, που αντικατοπτρίζεται ηχητικά μέσω της δραματικής μουσικής του Σοπέν.

Στο απόσπασμα ακούγονται:

Ballade no.1-op. 23, Andante spianato- op. 22, Grande Polonaise  

Φοντέυν-Νουρέγιεφ
(pinterest)

2. Νωρίτερα, το 1963 ο διάσημος σερ Frederick Ashton χορογραφεί και σκηνοθετεί το μπαλέτο "Marguerite and Armand" ειδικά για το δίδυμο με τις χρυσές πουέντ: Ρούντολφ Νουρέγιεφ- Μαργκότ Φοντέυν.
Ο Άστον χορογραφεί για τη μούσα του Μαργκότ με μοναδική έμπνευση έχοντας κατά νου πως μόνο μια καλλιτέχνις του βεληνεκούς της μπορεί πραγματικά να ερμηνεύσει τον απαιτητικό, ασύγκριτης τεχνικής, ρόλο.

Η μουσική που επιλέγεται στο μονόπρακτο μπαλέτο με πρόλογο και 4 σκηνές, είναι η "Piano Sonata S.178" σε σι ελ. του Φραντς Λιστ διασκευασμένη σε κάποια σημεία για ορχήστρα.

Η πλοκή του μπαλέτου βασίζεται σε σκηνές αναπόλησης. Η Μαργαρίτα Γκωτιέ, άρρωστη βαριά από φυματίωση βρίσκεται στο νεκροκρέβατό της, και μέσα στο παραλήρημά της επαναφέρει μνήμες από τον μεγάλο έρωτά της με τον Αρμάνδο.
Το ζευγάρι των χορευτών ερμήνευσε πολλές φορές τους ρόλους αυτούς και κάθε φορά αποθεωνόταν από κοινό και κριτικούς για την ερμηνεία τους που παραμένει αξεπέραστη και ανυπέρβλητη...Όλοι έκαναν λόγο για παράσταση πέρα από τη συμβατική προσέγγιση όπου κίνηση, μουσική και σκηνοθεσία συνυπάρχουν ισότιμα.

F. Ashton- F. Liszt: "Marguerite and Armand" /  Margot Fonteyn-Rudolf Nureyev

Για την "Τραβιάτα" του Βέρντι, την οπερατική μεταφορά του αριστουργήματος του Δουμά μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερο άρθρο εδώ.