Όσκαρ Ουάιλντ: "Συμφωνία σε Κίτρινο"...

Σαν σήμερα, 16 Οκτωβρίου 1854, γεννήθηκε στο Δουβλίνο ο Όσκαρ Ουάιλντ, μια από τις πιο λαμπρές και αντισυμβατικές μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ποιητής, δραματουργός, μυθιστοριογράφος και οξυδερκής κριτικός, ο Ουάιλντ άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του με το πνεύμα, το χιούμορ και την αισθητική του τόλμη. Η επέτειος της γέννησής του είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε, εκτός από το λογοτεχνικό του μεγαλείο και τη βαθιά, αν και συχνά παραγνωρισμένη, σχέση του με τη μουσική, που διαπνέει το έργο και την αισθητική του κοσμοθεωρία.


Ο Όσκαρ Ουάιλντ διατηρούσε μια βαθιά και έντονα αισθητική σχέση με τη μουσική, την οποία θεωρούσε αναπόσπαστο κομμάτι της καλλιτεχνικής και πνευματικής ζωής. Παρά την έλλειψη μουσικής εκπαίδευσης και το γεγονός ότι δεν έπαιζε κάποιο όργανο, είχε πλούσια γνώση της μουσικής παράδοσης και γνήσια συγκινησιακή ανταπόκριση στη μουσική εμπειρία. Στις διαλέξεις και τα γραπτά του γίνεται συχνά αναφορά στη δύναμη της μουσικής ως τέχνης, που υπερβαίνει τη λογική και λειτουργεί με βάση την αίσθηση και τη φαντασία.
Ο Ουάιλντ εκτιμούσε ιδιαίτερα την επαναστατική προσέγγιση του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη μουσική και το μουσικό δράμα, αλλά και το μεγαλείο της τέχνης του. Παρευρέθηκε σε συναυλία όπου ο ίδιος ο Βάγκνερ διηύθυνε αποσπάσματα από τον "Ιπτάμενο Ολλανδό" και σχολίασε με ενθουσιασμό την εμπειρία, την οποία θεώρησε "κορυφαία στιγμή καλλιτεχνικής απόλαυσης". Ενώ αναγνώριζε ότι το έργο του Βάγκνερ απαιτούσε υψηλό επίπεδο αισθητικής και ευαισθησίας, ποτέ δεν δίστασε να ταυτιστεί με αυτό, τονίζοντας την καθαρτική δύναμη της μουσικής του.
Παράλληλα, τον συνέπαιρνε η φωνή της θρυλικής σοπράνο Adelina Patti. Ο Ουάιλντ δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για το φωνητικό της εύρος, την τεχνική δεξιοτεχνία και την υποβλητική ερμηνευτική της δύναμη. Η Πάττι για τον Ουάιλντ δεν ήταν απλώς τραγουδίστρια, αλλά ενσάρκωση της ιδανικής καλλιτέχνιδας, ικανής να μετατρέψει μια όπερα σε καθαρή ποίηση.
Μια από τις πλέον αξέχαστες μουσικές εμπειρίες του υπήρξε η παρακολούθηση της όπερας "Σεμίραμις" του Τζοακίνο Ροσίνι, έργο που τον συγκλόνισε με τον υπερβατικό χαρακτήρα του. 

Eικονογράφηση για τη "Σαλώμη"

Η όπερα αυτή με τον συνδυασμό της δραματικής έντασης και της λυρικής κομψότητας, φαινόταν να εκφράζει πλήρως το γούστο του Ουάιλντ για το θεατρικό και το αισθητικά επιμελημένο. Ο ίδιος έγραψε πως ένιωσε σαν να είχε παρακολουθήσει "ένα όνειρο σε μουσική μορφή", δείχνοντας πόσο βαθειά τον άγγιξε.

 Η "Σαλώμη" του, με την πυκνή μουσικότητά της, γράφτηκε υπό την επήρεια ζωντανής μουσικής, καθώς ο Ουάιλντ ζήτησε από την ορχήστρα του καφέ όπου έγραφε, να παίξει κάτι "άγριο και τρομερό", που να ταιριάζει με τη δραματικότητα, το πάθος και την ένταση που ήθελε να αποδώσει στην ψυχολογία της ηρωίδας του. Η μουσική, για τον Ουάιλντ, υπήρξε το υπόβαθρο της αισθητικής του φιλοσοφίας, μια μορφή τέχνης που ενώνει την ψυχή με την ομορφιά, και την πραγματικότητα με το όνειρο...

Υπάρχουν αρκετά ποιήματά του, τα οποία αποκαλύπτουν πως η μουσική δεν ήταν απλώς ένα θέμα για τον Ουάιλντ, ήταν ένας τρόπος να κατανοεί και να εκφράζει τον κόσμο.Το ποίημά του "Symphony in Yellow - Συμφωνία σε Κίτρινο" αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της αισθητικής κίνησης, αποτυπώνοντας με εντυπωσιακή απλότητα την οπτική ομορφιά ενός αστικού τοπίου. Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του κίτρινου χρώματος διατρέχει ολόκληρο το ποίημα, λειτουργώντας ως ενοποιητικό στοιχείο που προσδίδει συνοχή και καλλιτεχνική αρμονία στη σκηνή, σχεδόν σαν μια χρωματική "συμφωνία", όπως δηλώνει και ο τίτλος:

"Συμφωνία σε Κίτρινο"

Πάνω στη γέφυρα το λεωφορείο

σέρνεται σαν κίτρινη πεταλούδα,

κι εδώ κι εκεί, ένας διαβάτης

μοιάζει με ανήσυχη, μικρή σκνίπα.

Μεγάλες φορτηγίδες γεμάτες κίτρινο σανό

κινούνται προς τη σκιερή αποβάθρα,

κι όπως ένα κίτρινο μεταξωτό φουλάρι,

η παχιά ομίχλη απλώνεται κατά μήκος της προβλήτας.

Τα κίτρινα φύλλα αρχίζουν να ξεθωριάζουν

και πέφτουν τρεμουλιαστά απ' τις φτελιές του ναού,

κι εμπρός στα πόδια μου ο χλωμός, λασπωμένος Τάμεσης

απλώνεται σαν ράβδος από κυματιστό νεφρίτη.

Ο Ουάιλντ στο ποίημά του "Συμφωνία σε κίτρινο" απεικονίζει το αστικό Λονδίνο με εικόνες που, αν και προέρχονται από την καθημερινότητα(λεωφορείο, φορτηγίδες, ομίχλη, αποβάθρα) παρουσιάζονται με αισθητική, ευαισθησία και φαντασία. Οι συγκρίσεις με φυσικά στοιχεία, όπως η πεταλούδα και το μεταξωτό φουλάρι, αλλά και η παρομοίωση του ποταμού Τάμεση με νεφρίτη, αποκαλύπτουν τη μεταμόρφωση του βιομηχανικού τοπίου σε καλλιτεχνικό αντικείμενο.

Η κίνηση διαπερνά το ποίημα...Το λεωφορείο "σέρνεται", τα φύλλα "τρέμουν και πέφτουν", οι φορτηγίδες "κινούνται". Όλα αυτά προκαλούν μια αίσθηση ρευστότητας και μετάβασης, ενώ ταυτόχρονα υπογραμμίζουν τη φευγαλέα φύση της ομορφιάς, έναν βασικό πυλώνα της αισθητικής φιλοσοφίας του Ουάιλντ και της εποχής του.

Σε σύγκριση με άλλα, πιο σύνθετα έργα του συγγραφέα, το ποίημα αυτό ξεχωρίζει για την απλή, καθαρή γλώσσα και τις συγκεκριμένες, απτές εικόνες, γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα προσιτό, χωρίς να χάνει την καλλιτεχνική του δύναμη. Μέσα από τη λιτότητα των λέξεων και την πυκνότητα των εικόνων, ο Ουάιλντ μας προσκαλεί να δούμε τον κόσμο όπως θα μπορούσε να είναι αν τον παρατηρήσουμε μέσα από το φίλτρο της τέχνης...

Το ποίημα μελοποιήθηκε το 1912 από τον Αμερικανό συνθέτη Charles Tomlinson Griffes, έναν δημιουργό με επιρροές από τον ρομαντισμό και τον  Γαλλικό ιμπρεσιονισμό, ο οποίος όμως ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο, προσωπικό μουσικό ύφος. Το "Symphony in Yellow" αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή art songs του, γραμμένο για υψίφωνο και πιάνο.
Το μελοποιημένο ποίημα περιλαμβάνεται στον κύκλο "Tone Images, Opus 3", όπου ο Griffes μελοποιεί τρία ποιήματα: δύο του Όσκαρ Ουάιλντ και ένα του Γουίλιαμ Χένλεϊ. 

Το συγκεκριμένο τραγούδι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ο συνθέτης μεταφράζει σε ήχο την εικαστική δύναμη της ποίησης.
Το ποίημα του Ουάιλντ είναι γεμάτο χρωματικές εικόνες και ατμοσφαιρική λεπτότητα, και η μουσική του Griffes επιδιώκει να αναδείξει ακριβώς αυτή τη ζωγραφική διάσταση. 

Ανήκει σε εκείνους τους συνθέτες που συνδυάζουν τη μορφή (τη φωνή ως αφήγηση και έκφραση) με τη χρωματική αίσθηση (τη μουσική ως χρώμα, κίνηση και ατμόσφαιρα), στοιχείο που ταιριάζει απόλυτα στο ύφος του Ουάιλντ, ιδιαίτερα σε ποιήματα όπως το "Symphony in Yellow".

Charles Tomlinson Griffes: "Symphony in Yellow":

Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για τον Όσκαρ Ουάιλντ. Περιηγηθείτε!