Καλό Σεπτέμβρη με Χαίντελ και Ιησού του Ναυή!

 

"Ιησους του Ναυί", τοιχογραφία στη Μονή Οσίου Λουκά

Το ορατόριο είναι μεγάλης έκτασης λυρική μουσική σύνθεση για ορχήστρα, σόλο φωνές και χορωδία, η δομή του οποίου διαφέρει από την όπερα στο ότι δεν περιλαμβάνει σκηνική δράση. Συχνά αντλεί τα θέματά του από τη Βίβλο. Βασικός εκπρόσωπός του υπήρξε ο Φρειδερίκος Χαίντελ.

Με ένα αγαπημένο χορωδιακό από ορατόριο του Χαίντελ θα σας καλημερίσω και θα σας ευχηθώ καλό μήνα, ένα Σεπτέμβρη έμπνευσης και ψυχικής αγαλλίασης, φίλοι μου!


Ο Χαίντελ, ως βαθιά θρησκευόμενος επιζητούσε μέσα από τα ορατόριά του, όχι μόνο να ψυχαγωγήσει, μα κυρίως να βελτιώσει τη θρησκευτική αγωγή των ακροατών του.

Η σημερινή μουσική μου επιλογή είναι ένα από τα δημοφιλέστερα χορωδιακά του ορατορίου "Ιησούς του Ναυή", μιας και σήμερα 1η Σεπτεμβρίου η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του.

[Ο Ιησούς του Ναυή, ήταν ηγέτης του έθνους του Ισραήλ, ο οποίος διαδέχτηκε τον Μωυσή.Είναι εκείνος που οδήγησε το λαό στη γη της Επαγγελίας  αφού πέρασε τον Ιορδάνη και συνέτριψε τους αλλόφυλους στα τείχη της Ιεριχούς]. 

Στη βιβλική αυτή ιστορία του Ιησού του Ναυή βασίζεται το θαυμάσιο ορατόριο του Χαίντελ περιλαμβάνοντας στην πλοκή της και μια φανταστική ιστορία αγάπης μεταξύ μιας ισραηλίτισσας κι ενός νεαρού στρατιώτη.

Το ορατόριο ανήκει σε μια σειρά συνθέσεων με τις οποίες ο Χαίντελ ανέδειξε τον τύπο του "αγγλικού ορατορίου", παρουσιάζοντας θρησκευτικά θέματα στην Αγγλική  γλώσσα.
Ο ρόλος της χορωδίας είναι ενισχυμένος στο ορατόριο, με ενεργό δράση στη δραματικότητα της σύνθεσης, γι'αυτό επιλέγω να ακούσουμε το λαμπρό χορωδιακό του 3ου μέρους: "See the Conquering Hero Comes", όπου ο Ιησούς του Ναυή επευφημείται από το λαό του ως τρανός ηγέτης που τους οδήγησε στην "Υποσχόμενη Γη", ενώ ευχαριστούν τον Θεό για την ευημερία και την απελευθέρωσή τους.

Τόσο πολύ άρεσε αυτό το χορωδιακό μέρος και στον Χαίντελ και στο ακροατήριο, που ο συνθέτης το πρόσθεσε στο έτερο ορατόριό του "Ιούδας ο Μακκαβαίος".

Handel: Oratorio Joshua, "See, the Conquering Hero comes"

Ο Μπετόβεν πάνω στη μελωδία του χορωδιακού έγραψε μια σειρά θαυμάσιων παραλλαγών για τσέλο και πιάνο που τις ακούμε από την ταλαντούχα Jacqueline du Pré στο τσέλο και τον Daniel Barenboim στο πιάνο.

Οι 12 Παραλλαγές γράφτηκαν το 1796 στο Βερολίνο και αφιερώθηκαν στη σύζυγο του Πρίγκιπα Κάρολ Λιχνόβσκι, ενός των σημαντικότερων προστατών του συνθέτη.

Ludwig van Beethoven: "Variations for cello & piano in G major on Handel's :

"See, the Conqu'ring Hero comes" / Jacqueline du Pré-Daniel Barenboim :

Το μέρος αυτό στην ορχηστρική του εκδοχή παίχτηκε και στην μνημόσυνη πομπή του Ναυάρχου Νέλσονα το 1806.
Όπως αναφέρουν οι Times της εποχής:

"...η σωρός του ναυάρχου έφτασε στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου υπό τον ήχο της μουσικής του Herr Handel"See the Conquering Hero Comes", που όμως αδυνατούσε να ακουστεί καθώς ο θρήνος του πλήθους υπερκάλυπτε τον ήχο των οργάνων..."

Μπωντλαίρ - Ντεμπισί: συναπάντημα στη Βραδινή Αρμονία τους...

 

(στη μνήμη του Σαρλ Μπωντλαίρ που έφυγε σαν σήμερα, 31 Αυγούστου 1867)



Όταν το 1889 ρώτησαν τον Κλωντ Ντεμπισί:

-Ποιο είναι το αγαπημένο σας χρώμα;
-Το βιολετί...
-Αγαπημένο σας φαγητό και ποτό; 
-Η ρώσικη κουζίνα και ο καφές..
-Συγγραφείς που αγαπάτε και διαβάζετε;
-Ο Φλωμπέρ και ο Πόε
-...και ποιητές; 
-Ο Μπωντλαίρ...

"Βραδινή αρμονία"

Νάτοι, ξανάρθαν οι καιροί που στο κλαδί ανοιγμένο,

τ᾿ άνθος τρεμίζει, αχνοβολά σα θυμιατήρι

τα μύρα κι οι ήχοι, που η πνοή του απόβραδου έχει σπείρει,

κυλάν σε βαλς μελάγχολο, τρελό και λαγγεμμένο!

Τ᾿ άνθος τρεμίζει, αχνοβολά σα θυμιατήρι

και το  βιολί, σα μια καρδιὰ που θλίβουν, δονισμένο,

ξεσπά σε βαλς μελάγχολο, τρελό και λαγγεμμένο!

κι ώρια έχει θλίψη ο ουρανὸς σα μέγα θυσιαστήρι.

Ξεσπάει το βιολὶ ως καρδιὰ που θλίβουν, δονισμένα

καρδιὰ όλο αγάπη που μισεί το μαύρο κοιμητήρι!

ώρια έχει θλίψη ο ουρανός σα μέγα θυσιαστήρι

κι ο ήλιος μες το αίμα του, πνίγηκε, το πηγμένο…

Καρδιά όλο αγάπη που μισεί το  μαύρο κοιμητήρι,

ζει μόνο απ᾿ το παρελθόν, ρημάδι φωτισμένο

ο ήλιος μες το αίμα του, πνίγηκε, το πηγμένο …

Μέσα μου ως άγιο, η μνήμη σου, λάμπει δισκοποτήρι!
(από: peri-grafis)

Ο αγαπημένος Μπωντλαίρ ακολουθεί μια ασυνήθιστη δομή σε αυτό το ποίημα. Παρατηρείστε πως  ο ποιητής επαναλαμβάνει τον τελευταίο στίχο κάθε τετράστιχου ως τρίτο του επόμενου.


1. Το ποίημα του Μπωντλαίρ: "Βραδινή Αρμονία" το βρίσκουμε μελοποιημένο στη συλλογή του Ντεμπισί: "Cinq poèmes de Baudelaire", ένα κύκλο τραγουδιών, όπου χαρακτηρίζεται από καινοτόμες και πρωτοποριακές αρμονίες, που αποκαλύπτουν Βαγκνερικές επιρροές.

Debussy - Baudelaire" "Harmonie du soir":

2. Ο Ντεμπισί θαύμαζε τον ποιητικό λόγο του Μπωντλαίρ και τού άρεσε να αποσυμβολίζει φράσεις του ποιητή. Έτσι από τη φράση του ίδιου ποιήματος: "Les sons et les parfums tournent dans l'air du soir - Τα μύρα κι οι ήχοι, που η πνοὴ του απόβραδου εχει σπείρει", τιτλοφορεί το 4o Πρελούδιό του από το Πρώτο Βιβλίο Πρελουδίων.

Θυμίζουμε πως τα "Πρελούδια" του Ντεμπισί είναι μια συλλογή σε 2 βιβλία από 24 κομμάτια για σόλο πιάνο, σε ελεύθερη μορφή, αντίθετα δηλαδή από τα αυστηρά πρότυπα των Πρελουδίων του Μπαχ.
Κάθε πρελούδιο έχει και έναν ευφάνταστα απρόσμενο τίτλο, έναν λεκτικό οδηγό για τον ερμηνευτή, που όμως δεν έχει σκοπό να φυλακίσει την εκφραστικότητά του, γι'αυτό και αναγράφεται από το συνθέτη στο τέλος της παρτιτούρας, κάτι σαν προσωπική ανάμνηση, σαν ομιχλώδες αναθύμημα, χωρίς να επηρεάζει τον ερμηνευτή εκ των προτέρων, επιτρέποντάς του να εμβαθύνει εκείνος στα σημεία που αγγίζουν την ψυχή του περισσότερο και να δώσει προσωπικές αποχρώσεις στην ερμηνεία του.

Debussy: Preludes, Book 1, IV: "Les sons et les parfums tournent" / Michelangeli:

3. Ο Λεο Φερέ, μάς δίνει ένα "βαλς μελάγχολο" με τα ηχοχρώματα του ακορντεόν να κυριαρχούν...

Leo Ferre - Charles Baudelaire" "Harmonie du soir":

Αξίζει να αναφερθεί πως ο ζωγράφος μας, Γιάννης Σταύρου με έμπνευση τη φράση του δεύτερου 4στιχου του παραπάνω ποιήματος: "..κι ώρια έχει θλίψη ο ουρανός σα μέγα θυσιαστήρι" εμπνέεται την ελαιογραφία του: "Λιμάνι Θεσσαλονίκης":

Γ. Σταύρου: "Λιμάνι Θεσσαλονίκης (από: yannisstavrou.blogspot)

Κείμενά μου για τον Μπωντλαίρ μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.

Μπετόβεν-Γκαίτε: η συνάντηση στο Τέπλιτς και το σχόλιο του Σεφέρη

 

"The Incident at Teplitz", Carl Rohling
(redd.it)

Είναι τοις πάσι γνωστή η σχέση των Μπετόβεν-Γκαίτε. Τούς ένωνε η αλληοεκτίμηση, τούς χώριζε η ιδεολογία.
Ο Carl Rohling έχει θαυμάσια απεικονίσει στο εικαστικό του: "The Incident at Teplitz", ένα επεισόδιο(αμφισβητείται απο ορισμένους) από τη συνάντησή τους στο Τέπλιτς το 1812:

Κάποια μέρα στην απογευματινή βόλτα τους πλησίασε η βασιλική άμαξα. Ο Μπετόβεν προχώρησε αδιαφορώντας και με περιφρόνηση, όμως ο φιλοβασιλικός Γκαίτε παρέμεινε και υποκλίθηκε.
Στη συνέχεια επέπληξε το μέγα μουσουργό για τη στάση του με τον δεύτερο να απαντά:
"Βασιλείς πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν, όμως Μπετόβεν είναι μόνον ένας!"

Τόσο διαφορετικές φύσεις, αλήθεια! Επεισόδιο στο οποίο εκφράζεται υποδειγματικά η περηφάνια του Μπετόβεν, η συναίσθηση της αξίας των ιδεών και της τέχνης του, η περιφρόνηση και άρνηση για κάθε μορφή τυραννίας και αυλοκολακείας.

Το περιστατικό έγινε αντικείμενο συζήτησης στην αλληλογραφία του ποιητή μας Γιώργου Σεφέρη με τον Γιώργο Θεοτοκά.

Όπως διαμετρικώς αντίθετη στάση τήρησαν ο Γκαίτε και ο Μπετόβεν, ίδια φαίνεται να'ναι και κείνη των ελλήνων διανοουμένων, Θεοτοκά - Σεφέρη.

Ο Θεοτοκάς καταδίκασε τη στάση του Μπετόβεν:

"Ε, μα όσο μεγάλος "μουζικάντης και να ήταν , όφειλε  να σεβαστεί το θεσμικό πλαίσιο  -ήταν πάνω απ’ όλα ζήτημα "ηθικής τάξεως"....
Ο δε Σεφέρης φαίνεται να μην σχολιάζει πουθενά το χαρακτηρισμό του συναδέλφου του, όμως θέτει ως υστερόγραφο:
"Μην χαρακτηρίζεις τον Μπετόβεν "μουζικάντη". Δεν είναι ηθική τάξη αυτό!"

Ο ποιητής μας, φίλοι μου, ταυτιζόταν φυσικά με τις δημοκρατικές αντιλήψεις του Μπετόβεν με όποιο κόστος και θαύμαζε το συνθέτη.
Καθώς η τέχνη της μουσικής κατείχε μια εξέχουσα θέση στη ζωή του Σεφέρη, ας θυμηθούμε τι γράφει στο Ημερολόγιό του:

"Έχω τώρα τελευταία το Κοντσέρτο του Βραδεμβούργου Αρ. 3 και το Κουαρτέτο 132, εκείνο με την περίφημη  Canzona di ringraziamento "ιερό τραγούδι ευγνωμοσύνης ενός που γιατρεύτηκε, στο  Θεό, σε λυδικό τρόπο". Τα έχω χαμένα, γνώρισα τόσους που ήταν έμπειροι στη μουσική, δε βρέθηκε ένας να μου πει πώς κάποτε ο Μπετόβεν είχε εκφράσει μ’ έναν τόσο χειροπιαστό τρόπο την ωριμότητα του ανθρώπου μπροστά στο θάνατο, την ελευθέρωση από το θάνατο με τόσο ανθρώπινο τρόπο..."

Ο Σεφέρης αναφέρεται στο Μπετοβενικό: "String Quartet No. 15" και στο 3ο, συναρπαστικό μέρος του, "Molto Adagio-Andante", που ο Μπετόβεν ονόμασε "αίσθηση νέας δύναμης"!

Το έγραψε μετά από μια σοβαρή -θανατηφόρα σε κάποιες περιπτώσεις- ασθένεια που πέρασε στο Μπάντεν.
Απαράμιλλης ηχοχρωματικής δύναμης μέρος, και ο Μπετόβεν το τιτλοφορεί ως: " Heiliger Dankgesang eines Genesenen an die Gottheit, in der lydischen Tonart - Ιερό άσμα ευχαριστίας στο Θεό σε λυδικό τρόπο" .

Το "Ιερό άσμα ευγνωμοσύνης στο Θεό" είναι καρπός της ανακούφισης μετά τον τεράστιο πόνο, αφού ο τιτάνας μουσουργός το συνέθεσε -όπως είπαμε-μετά από περίοδο σοβαρής ασθένειας.

Beethoven : "String Quartet Op.132 - ΙΙΙ"
από τους  Amadeus Quartet:

Το επεισόδιο θυμηθήκαμε με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε. Γεννήθηκε στη Φραγκφούρτη στις 28 Αυγούστου 1749.
Ο Γκαίτε διακρίθηκε ως ποιητής, συγγραφέας, δραματουργός, ζωγράφος, μουσικοκριτικός και πολιτικός. Υπήρξε επίσης φιλόσοφος, ενώ έγραψε και για τη θεολογία και τον ανθρωπισμό.

H μητέρα του Γκαίτε ήταν πιανίστα, είχε ωραία φωνή κι ο πατέρας του έπαιζε φλάουτο. Έτσι, ο Γκαίτε μεγάλωσε σ' ένα σπίτι όπου κυριαρχούσε η απόλαυση της μουσικής ακρόασης και εκτέλεσης. Ως παιδί διέκρινε και αναπαρήγαγε τους ρυθμούς, όπως επίσης απομνημόνευε τις μελωδίες με ευκολία.

Ξεκίνησε νωρίς μαθήματα τσέλου, πιάνου και τραγουδιού, μελετώντας άριες από ιταλικές και γαλλικές όπερες.
Προξενεί εντύπωση το γεγονός ότι παρόλες τις μουσικές σπουδές του, η μουσική αρχικά δεν ενδιέφερε συστηματικά τον Γκαίτε. Την αντιμετώπιζε κυρίως ως επιστήμη..."επιστήμη των ήχων", όπως έλεγε...

Θαύμαζε τη μουσική ιδιοφυία του Μπετόβεν παρόλες τις πολιτικές αντιπαραθέσεις τους -όπως είδαμε- ενώ επίσης είχε εντυπωσιαστεί με τη δεινότητα του Φέλιξ και της Φάννυ Μέντελσον...

Thomas Linley: ο "Άγγλος Μότσαρτ" με το τραγικό τέλος...

 

"Mozart and Linley in Florence 1770", ανωνύμου(λεπτομέρεια)
(Ο Λίνλεϋ παίζει βιολί και ο Μότσαρτ τον συνοδεύει στο τσέμπαλο)

"Ήταν μια πραγματική ιδιοφυΐα! Αν είχε ζήσει, είμαι σίγουρος πως θα εξελισσόταν σ' ένα απ' τα πιο αστραφτερά διαμάντια του μουσικού στέμματος".

Η παραπάνω φράση ανήκει στον Αμαντέους Μότσαρτ και λέχθηκε για τον Τόμας Λίνλεϋ.
Τον συνομήλικό του βρετανό μουσικό, που πνίγηκε πέφτοντας από τη βάρκα του σε ηλικία μόλις 22 χρόνων...

Το καλοκαίρι του 1778 ο Λίνλεϋ με τις αδελφές του επισκέφτηκαν το κάστρο  του Δούκα στο Λίνκολνσάιρ. Στις 5 Αυγούστου πήγαν βαρκάδα στη λίμνη, όταν απρόσμενα ο καιρός χάλασε και ο δυνατός άνεμος αναποδογύρισε τη βάρκα του. Ο Λίνλευ έπεσε στο νερό, απ'όπου ανασύρθηκε νεκρός...

Θάφτηκε στις 11 Αυγούστου, οπότε η τοπική εφημερίδα κατέγραψε το τραγικό γεγονός:

"Την περασμένη Τετάρτη ο  Tόμας Λίνλεϋ...[...]έπεσε και πνίγηκε στη λίμνη που ανήκει στον Θεοφιλέστατο Δούκα του Aνκαστερ ...[...] ..κάθε προσπάθεια που καταβλήθηκε για να τον επαναφέρει στη ζωή αποδείχτηκε αναποτελεσματική. Τραγική η κατάληξη για έναν νεαρό, τόσο ταλαντούχο! Η απώλειά του στερεί από την τέχνη της μουσικής ένα από τα πολυτιμότερα μέλη της".

Ο Λίνλευ με την μεγαλύτερη αδερφή του,
Ελίζαμπεθ-Ανν

Ο Λίνλευ ήταν παιδί-θαύμα της εποχής του, βιρτουόζος εκτελεστής στο τσέμπαλο και το βιολί και πολλά υποσχόμενος συνθέτης.
Είχε γεννηθεί στο Μπαθ το 1756, την ίδια χρονιά με τον Μότσαρτ. Οι επιδόσεις του εντυπωσιακότατες, εφάμιλλες του Αμαντέους γι' αυτό πολλοί τον αποκάλεσαν: "Βρετανό Μότσαρτ".

Οι ζωές τους παραλληλίζονται...
Η οικογενειακή τους κατάσταση, κοινή...Γεννημένοι και οι δυο σε μια μουσική οικογένεια. Ο πατέρας του Λίνλεϋ ήταν -όπως και ο Λεοπόλδος Μότσαρτ-  μουσικός και ο πρώτος δάσκαλος του γιου του.
Και τα δυο αγόρια υπήρξαν παιδιά-θαύματα.
Οι αδερφές του Λίνλεϋ επίσης, ήταν εξίσου ταλαντούχες στο τραγούδι και την εκτέλεση οργάνων, όπως και η αδερφή του Μότσαρτ, Νάνερλ.
Ο Λίνλεϋ με τις αδερφές του έδιναν θεατρικές παραστάσεις και από κοινού συναυλίες...
Ρεσιτάλ, που παραπέμπουν στις εμφανίσεις Αμαντέους - Νάνερλ...


Τα δυο παιδιά (Μότσαρτ και Λίνλεϋ) είχαν συναντηθεί δεκατετράχρονα στη Φλωρεντία, στο σπίτι του Πιέτρο Ναρντίνι, όπου ο Λίνλεϋ είχε μεταβεί για να μαθητεύσει δίπλα στον διάσημο ιταλό βιολιστή. Ο Ναρντίνι ήταν φίλος του Λεοπόλδου Μότσαρτ. Έτσι οι συνομήλικοι νέοι με τα κοινά ενδιαφέροντα βρήκαν ευκαιρία να ανταλλάξουν ιδέες και απόψεις περί μουσικής.
Χαρακτηρίστηκαν δε, από όσους άκουσαν τις εκτελέσεις τους ως "στυλοβάτες του  μέλλοντος της μουσικής στην Ευρώπη".

Ο Λεοπόλδος αναφέρει σε επιστολή στη σύζυγό του:

"Wolfgang Amadeus Mozart and Thomas Linley in Florence", ανωνύμου

"Στη Φλωρεντία συναντήσαμε έναν νεαρό Άγγλο μαθητή του Ναρντίνι. Αυτό το αγόρι παίζει τόσο όμορφα! Έχει το ύψος και την ηλικία του Βόλφγκανγκ...Τα δύο αγόρια συμπάθησαν αμέσως το ένα το άλλο και  όλο το βράδυ αγκαλιάζονταν.. Την επόμενη μέρα, ο μικρός γοητευτικός άγγλος έφερε το βιολί του και έπαιζε όλο το απόγευμα με τον Βόλφγκανγκ να τον συνοδεύει στο τσέμπαλο... [...]Ο  μικρός Τομασίνο δεν σταμάτησε να κλαίει όταν έμαθε πως θα φεύγαμε την επομένη..."


Ο Τόμας αποχαιρέτησε τον Βόλφγκανγκ με ένα σονέτο, στο οποίο εξέφραζε όλο το θαυμασμό του για το φίλο του και ομολογούσε πως ο Σαλτσβουργιανός ήταν ο ίδιος ο Θεός. Του υποσχέθηκε δε, να τον αγαπά πάντα...
Το σονέτο είχε γράψει για λογαριασμό του η Μαρία Μανταλένα Μόρελι, μετέπειτα  γνωστή ιταλίδα ποιήτρια με το όνομα Corilla Olimpica, και είχε τίτλο: "Per la partenza del Sgr. Amadeo Wolfgango Mozart da Firenze- Κατά την αναχώρηση του Mότσαρτ από τη Φλωρεντία".

[Firenze, 6 aprile 1770]

Da poi che il Fato t`ha da me diviso,

Io non fò che seguirti col pensiero

Ed in pianto cangiai la gioia e il riso;

Ma in mezzo al pianto rivederti io spero...

Η μετάφραση στα αγγλικά:

"E’er since I by Fate was divided from thee,

In thought I have followed thy journey in vain;

To tears then were laughter and joy turned for me,

Scarce allayed by the hope I may see thee again.

What ecstasies open to music my heart,

By harmony wafed to Eden, forsooth!

To Heaven transported by love of thy art,

I seem for the frst time to contemplate truth.

O fortunate instant! O thrice blessed day,

When frst I beheld thee, and wondering heard,

By thy music enchanted more than I can say, 

Was happy to fnd myself loved and preferred.

May the gods grant that I shall remember alway

To resemble thy virtues in deed and in word

                       In token of sincere esteem and afection

                                                              Tomas Linley

[Από "Mozart, a documentary  biography" σελ. 115]

Οι δυο τους, Λίνλεϋ και Μότσαρτ, αλληλογραφούσαν ως το θάνατο του Τόμας, γεγονός που συγκλόνισε τον Μότσαρτ, που φρόντισε με όσα μέσα διέθετε για την υστεροφημία του φίλου του ως μουσικού άστρου που έλαμψε εκθαμβωτικά κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Αργότερα έδωσε στον πρώτο γιο του το όνομα του Τόμας: Καρλ Τόμας Μότσαρτ.

Portrait of Linley, Th. Gainsborough (1777) 

Οι συνθέσεις του Λίνλεϋ ξεχώριζαν για την καλαισθησία των μελωδιών τους και την ανεπιτήδευτη γραφή τους.
Από τα έργα του σώζονται κάποιες σονάτες για βιολί, χορωδιακά και ένα ορατόριό του: "Το τραγούδι του Μωυσή".

Υποστηρίζεται πως συνέθεσε τουλάχιστον 20 κονσέρτα για βιολί, που όμως ολοκληρωμένο σώζεται μόνο ένα, εκείνο σε Φα μείζονα. 
Ευφάνταστης γραφής έμπνευση του ευρηματικού 14χρονου, που γράφτηκε αμέσως μετά την επιστροφή του στην Αγγλία από την Ιταλία. Στην γραφή του διαφαίνονται στοιχεία του ιταλικού ύφους που είχε διδαχτεί από τον Ναρντίνι.

1. Το πρώτο μέρος με ρυθμική ένδειξη Moderato είναι γραμμένο σε μορφή σονάτας με μια σειρά αγλαών μουσικών ιδεών.Το υλικό εμπλουτίζεται στην σολιστική έκθεση, με δεξιοτεχνικά περάσματα του βιολιού αλλά και νέες θεματικές ιδέες.
   
   
2. Το σύντομης διάρκειας μεσαίο μέρος, ένα μαγευτικό Adagio, ανοίγει με ένα λυρικότατο θέμα, πλουσιότατα χρώματα και αρμονίες από την ορχήστρα, που περιορίζεται σε συνοδευτικό ρόλο αφήνοντας χώρο στο σολίστα να αναδείξει τη δεξιοτεχνία του.
   
   
3. Ένα απολαυστικότατο Rondeau για το φινάλε, σε διμερή ρυθμό γκαβότας χρωματίζει με πινελιές παλαιάς γαλλικής χορευτικής μουσικής. 

Thomas Linley: "Violin Concerto in F major": 

Όμως εκτός από το Κονσέρτο σε Φα, οι μελετητές ξεχωρίζουν και τη σύνθεσή του: "Λυρική Ωδή για τα Πνεύματα του Σαίξπηρ", βασισμένη σε κείμενα του  French Lawrence.
Το έργο γράφτηκε σε ηλικία 16 χρονών, ως μέρος μουσικής άσκησης του Λίνλευ, που αργότερα επανήλθε και αναθεώρησε.
Ο νεαρός μουσικός είχε γνωρίσει τον Lawrence στο Μπαθ σε μια περίοδο γενικής Σαιξπηρολατρείας, που είχε κυριαρχήσει και στον Λίνλεϋ, λάτρη της λογοτεχνίας με εμμονή στον Σαίξπηρ.

Ο Λίνλευ κινείται σε "εκλεκτικό" στυλ, στα μονοπάτια της αγγλική μουσικής εποχής.

• Η εισαγωγή βασίζεται σε μοτίβο γειτνιάζον ηχητικά στο γαλλικό μπαρόκ, η επεξεργασία του οποίου γινεται αντιστικτικά, στη μορφή μιας αριστοτεχνικής φούγκας.
• Νύξεις συμφωνικού ύφους ακολουθούν σε ένα χορευτικό μινουέτο με το κεντρικό θέμα να ανατίθεται στα όμποε και τα κόρνα.
• Τα χορωδιακά και οι άριες έχουν τον αντίλαλο των Περσελ-ικών μελωδιών, ωστόσο η μουσική του Λίνλευ έχει την προσωπική του αύρα με ρομαντικές πινελιές, έντονης εκφραστικότητας και αισθησιασμού.

Τhomas Linley: "Ode on the Witches and Fairies of Shakespeare":

ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ: Θορυβώδης καλημέρα με "Ιντερλούδιο Κρουστών"!

 

Έκανε πρεμιέρα στις 18 Ιανουαρίου 1930 στο Λένινγκραντ και γράφτηκε όταν ο Σοστακόβιτς ήταν μόλις 20 χρονών.

Είναι η πρώτη όπερα του συνθέτη, με έντονο το σατιρικό στοιχείο όπως και η μικρή ιστορία του Γκόγκολ πάνω στην οποία βασίζεται το λιμπρέτο της.

"Η μύτη", είναι η υπόθεση ενός δημοσίου υπαλλήλου,  του οποίου η μύτη αφήνει το πρόσωπό του και αναπτύσσει μια δική της ζωή.
Αρχικός κάτοχος της μύτης είναι ένας γραφειοκράτης, ο οποίος ένα πρωί ξυπνάει και έκπληκτος ανακαλύπτει πως η μύτη του…"χάθηκε".


Γκόγκολ και Σοστακόβιτς, λογοτεχνικά και μουσικά βρίσκουν την ευκαιρία να διακωμωδήσουν πρόσωπα και πράγματα της εποχής μέσα από μία καυστική ματιά. Ασκούν κριτική στο δημόσιο βίο, τον σκληροπυρηνικό δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα, σατιρίζουν τη γραφειοκρατία.

Στην, με έντονα στοιχεία σουρεαλισμού, όπερα εναλλάσσονται κωμικές ατυχίες και ευτράπελα με θλιβερές καταστάσεις. Αλαζόνες αριστοκράτες διαδέχονται στενόμυαλους γραφειοκράτες  και κάθε λογής φιγούρα  της κοινωνίας της Αγίας Πετρούπολης του 19ου αιώνα.

Ο Σοστακόβιτς -αν και νέος- ανταποκρίθηκε στο σουρεαλισμό του Γκόγκολ, δημιουργώντας ένα έργο ενθουσιώδους ενέργειας, γεμάτο μουσικά αστεία και γκροτέσκα παρωδία.
Η μουσική αποτελεί ένα κολλάζ από διαφορετικά στυλ, λαϊκή μουσική, παραδοσιακά τραγούδια, ατονικότητα, με τα άγρια ηχοχρώματα του Σοστακόβιτς να αναδεικνύουν  τον παραλογισμό και την οργή που αναδύει η νουβέλα του Γκόγκολ.
Μουσική που περιέχει οξείες αντιθέσεις και έντονο το στοιχείο  της ειρωνείας και του σαρκασμού,που εκδηλώνεται σε ένα μη-τυπικό μέρος της ορχήστρας, όπως στο Ιντερλούδιο της 3ης σκηνής, γραμμένο αποκλειστικά για κρουστά.

Μια ποικιλία από τύμπανα, κύμβαλα, γκονγκ, καστανιέτες, τρίγωνο, που χτυπιούνται σα να εκσφενδονίζονται με εκρηκτική, πυρετώδη ενέργεια.

Shostakovich: "The Nose - Percussion's interlude"/Valery Gergiev, Mariinsky's Orchestra 

Αν κάποιος ακούσει  με προσοχή, μένει με το στόμα ανοιχτό για την ευρηματικότητα του συνθέτη που καταφέρνει με μη μελωδικά όργανα να δημιουργεί ενέργεια, εγρήγορση, πρωτοφανή εσωτερική έκρηξη! Συναίσθημα που ακολουθεί και ταυτίζεται στο ρυθμό των κρουστών!

Η "Μύτη" του Γκόγκολ είναι ένα λογοτέχνημα με πλήθος συμβολισμών και αναφορές στη σημερινή εποχη, καθώς σαρκάζει την έπαρση, την επιτήδευση, την τεμπελιά, τον παρασιτισμό των βολεμένων κι αποτέλεσε το πρόπλασμα της ομώνυμης όπερας του Σοστακόβιτς, ο οποίος αρεσκόταν σε πειραματισμούς στα "δύσκολα" κι ήταν κάτι που απολάμβανε.

Ολόκληρη η όπερα στο παρακάτω βίντεο:

Το κείμενο γράφτηκε στη μνήμη του Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Πέθανε από καρκίνο στους πνεύμονες, 9 Αυγούστου 1975. Τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής του αντιμετώπιζε πάμπολλα προβλήματα υγείας. Αντιμετώπισε δυο εμφράγματα και ταλαιπωρείτο από μια φλεγμονή του νωτιαίου μυελού, που έγινε αιτία να παραλύσει το ένα από χέρια του. Μετά δε από ατύχημα που είχε κι έσπασε το πόδι του, μέχρι το θάνατό του μπαινόβγαινε στα νοσοκομεία για μακρύ χρονικό διάστημα κάθε χρόνο...
Η επίσημη ανακοίνωση του θανάτου του δημοσιεύθηκε μετά τρεις ημέρες από το συμβάν, επειδή το κείμενο έπρεπε να ελεγχθεί από το καθεστώς.
Είναι θαμμένος στο Κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι στη Μόσχα...

"Tο τραγούδι του τζίτζικα"

 

Ποίηση και Μουσική, ας μάς δροσίσει λίγο, μιας και "σκάει ο ...τζίτζικας"!!!

"Μέσα μου χιλιάδες τραγούδια στοιβάζονται καλοκαιρινά. 

Ανοίγω το στόμα μου και μες στο πάθος μου 

προσπαθώ να τους βάλω μια σειρά. 

Τραγουδώ... Άσχημα... 

Αλλά χάρη στο τραγούδι μου ξεχωρίζω 

από τις φλούδες των κλάδων και 

από τ' άλλα άφωνα ηχεία της φύσης..."

("Ο τζίτζικας", Κατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ από την ποιητική συλλογή "Ενάντιος άνεμος")

[Απομόνωσα ένα μικρό απόσπασμα από ποίημα της Αγγελάκη-Ρουκ χωρίς την ανατρεπτική συνέχεια και τους συμβολισμούς της ποιήτριας, απλά για να συνδέσω τη μεσημεριανή λάβρα που βιώνω, με το τραγούδι των ιθαγενών της Πολυνησίας, που μόλις άκουσα...]

Το "Tarakihi" είναι ένα παραδοσιακό τραγούδι των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, που μιλά για το τζιτζίκι, το παράξενο, φτερωτό πλάσμα του καλοκαιριού, που σφυρίζει ξέφρενα και κραυγάζει ασταμάτητα...

Το ακούμε από τη Μαορί κορυφαία σοπράνο Kίρι τε Κανάουα με τη μαγική φωνή!
Η διάσημη λυρική υψίφωνος, γεννήθηκε και ανατράφηκε από μια οικογένεια της φυλής Μανιαπότο.
Έτσι, θέλοντας να τιμήσει την καταγωγή της, το 1999 κατέγραψε γνωστά και άγνωστα τραγούδια της φυλής σε έναν δίσκο που κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ.
Όπως αναφέρεται από τους μουσικολόγους στην ηχογράφηση παρενέβησαν ελαφρώς, αλλάζοντας το ρυθμό των 9/8 σε 3/4.

Το τραγούδι είναι πολύ δημοφιλές και οι Μαορί υποστηρίζουν πως κάποιος πρόγονός τους το σκαρφίστηκε περιπλανώμενος ένα καλοκαιρινό μεσημέρι σε αναζήτηση έμπνευσης.
Κοντοστάθηκε να ξεκουραστεί στο δάσος, όταν άκουσε τα τζιτζίκια να τραγουδούν το μονότονο ρυθμικά σκοπό τους...

Να θυμίσουμε πως  "βάρδος του καλοκαιριού" θεωρείται μόνο ο αρσενικός τζίτζικας, ο οποίος είναι και κουφός. Το θηλυκό τζιτζίκι δεν τραγουδά, είναι άλαλο...
O τραγουδιστής του θέρους, "τέττιγξ οξύ μέλος βοά", όπως μάς πληροφορεί και ο μέγας Αριστοφάνης. Μια φράση του αρχαίου κωμωδιογράφου μας λιτή και σύντομη, μέσα όμως από την οποία περιγράφει με ακρίβεια τη "δράση" του καλλίφωνου τζίτζικα...
Ως ρήμα χρησιμοποιεί το "βοάω" δηλαδή τραγουδώ δυνατά, με ένταση, όχι όμως με την έννοια του βουητού, του ενοχλητικού θορύβου, αλλά "μέλος βοά", με τρόπο μελωδικό και μάλιστα σε υψηλό (οξύ) τόνο, που μαρτυρά την πίστη του τζιτζικιού στην απόλαυση που προσφέρει το καλοκαιρινό του άσμα...

Πλούσιες οι παραδόσεις λαών, όπως και αυτή των Μαορί για τον τζίτζικα που περιγράφεται στο λαϊκό τραγούδι τους, σε επίπεδα τελετουργίας οι εκφάνσεις τους, θα ήταν κρίμα να χαθούν...
Οι φίλοι της κλασικής μουσικής ίσως απογοητεύονται με το δίσκο αυτόν της Κίρι τε Κανάουα, που μας εχει συνηθίσει σε Βερντικές και βεριστικές άριες, όμως μπράβο της που παραμένει πιστή στην πολιτιστική φύση της φυλής της και προσπαθεί να διαιωνίσει και προσελκύσει τους νεότερους στα ήθη και τα έθιμά της...γιατί αυτές οι ρίζες είναι οι στυλοβάτες της ύπαρξης μας..

Kiri Te Kanawa - Tarakihi(Maori's traditional song)

Προσκεκλημένοι στη στέψη μιας βασίλισσας...

 

"Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας - 28 Ιουνίου 1838",
Sir George Hayter

"Μπορεί να είμαι πολύ νέα και άπειρη , όμως είμαι πεπεισμένη

πως ελάχιστοι έχουν αληθινή καλή πρόθεση και βαθιά επιθυμία

να πράξουν το δικαιότερο και καλύτερο για τη χώρα, απ' ότι εγώ".

Αυτά σημειώνει η Βασίλισσα Βικτώρια στο ημερολόγιό της, λίγες ώρες μετά τη στέψη της, σαν σήμερα, 28 Ιουνίου του 1838, μόλις δεκαεννιά χρονών.

Ο  Sir George Hayter  απεικόνισε τη μεγαλοπρεπή τελετή στο αριστουργηματικά λεπτομερές εικαστικό του: "Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας - 28 Ιουνίου 1838", ενώ ένα χρόνο αργότερα ο John Martin  δίνει την εξίσου εκθαμβωτική δική του εκδοχή με τον ίδιο τίτλο, αποτυπώνοντας μάλιστα και το γνωστό ατύχημα του 82χρονου Λόρδου Rolle, που στην προσπάθειά του να ανέβει τα σκαλιά, σκόνταψε και έπεσε δυο φορές, ωθώντας τη μέλλουσα Βασίλισσα να προβεί σε μια πράξη που έκανε αίσθηση και χαρακτηρίστηκε από πολλούς πράξη ευγένειας και καλοσύνης. Η Βικτώρια  κατέβηκε από τον πρόναο προκειμένου να βρεθεί κοντά στον γέροντα τιτλούχο.

"Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας"
John Martin

Πορτρέτο της Βικτώριας,
 φιλοτεχνημένο την ημέρα της στέψης
Sir George Hayter

Η στέψη έγινε στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ και υπεύθυνος για τη μουσική ήταν ο αρχιμουσικός και δ/ντής της Βασιλικής Ακαδημίας, Sir George Thomas Smart, που είχε προετοιμάσει τις στρατιωτικές μπάντες ώστε να συνοδεύσουν την πομπή από και προς το Αβαείο. Εντός του Αβαείου είχε πάρει τη θέση της μεγαλειώδης ορχήστρα από 80 εκτελεστές, πλαισιωμένη από πολυμελή μικτή χορωδία από διπλάσιους σε αριθμό, τραγουδιστές.

Σάλπιγγες και κρουστά ήχησαν δυνατά και με άφθαστη λαμπρότητα, ενώ όταν η χορωδία άρχισε να ψάλλει το "God Save the Queen", αέρας πατριωτισμού φύσηξε απ' άκρη σ' άκρη.

Δεν γνωρίζουμε ποιος έγραψε τους στίχους και τη μουσική αυτού του χορωδιακού που αποτελεί και τον Εθνικό Ύμνο του Ηνωμένου Βασιλείου. Κάποιοι αναφέρονται στον John Bull, (σύνθεση του 1619), ενώ άλλοι πιθανολογούν πως  προέρχεται από παλιότερη ψαλμωδία.

"O Θεός είθε να σώζει τη μεγαλόψυχη Βασίλισσά μας

Πολλά χρόνια να ζήσει η ευγενής μας Βασίλισσα

Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!

Στείλε τη νικηφόρα,

Ευτυχισμένη και δοξασμένη

Να μας κυβερνά για καιρό

Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!"

Για την Ημέρα της στέψης υπήρξαν καλλιτέχνες που συνέθεσαν πρωτότυπους ύμνους, όπως ο William Knyvett  που είχε ετοιμάσει το: "This is the Day that the Lord hath made", που έψαλλε η χορωδία αμέσως μετά τον όρκο της νέας Βασίλισσας  και την ενθρόνισή της. Ένας-ένας οι Αρχιεπίσκοποι, Λόρδοι και στρατιωτικοί  γονάτιζαν και φιλούσαν το χέρι της Εστεμμένης.

Όμως, τα περισσότερα από τα έργα που ακούστηκαν ήταν του Φρειδερίκου Χαίντελ, που είναι θαμμένος στο Γουεστμίνστερ, καθώς υπήρχε παράδοση από το παρελθόν να εκτελούνται έργα του σε στέψεις Βρετανών μοναρχών.

Κατά τη διάρκεια της τελετής εκτελέστηκαν πέντε συνθέσεις του, συμπεριλαμβανομένου του δημοφιλούς χορωδιακού "Αλλελούια" από το ορατόριό του "Μεσσίας", η μοναδική φορά που ακούστηκε σε στέψη βασιλέα.

Ο Χαίντελ σε αυτή τη σύνθεσή του έβαλε "όλη την τέχνη και τη μεγαλοφυΐα του, ώστε αυτή να ξεπεράσει κάθε προηγούμενη, γιατί το θέμα της ξεπερνά κάθε άλλο, καθώς είναι ο ΜΕΣΣΙΑΣ", όπως είχε υπογραμμιστεί από τον λιμπρετίστα.

Πρόκειται για το αριστούργημα του Χαίντελ, που τον τοποθέτησε  στο βάθρο της αθανασίας, με το περίφημο Χορωδιακό  να χαρακτηρίζεται "μουσική επιτομή της θεϊκής Δόξας"!

Να θυμίσουμε πως καθώς αναμενόταν  τεράστια προσέλευση στην πρεμιέρα του ορατορίου που έλαβε χώρα  το Great Music Hall του Δουβλίνου το 1742, προκειμένου να χωρέσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι θεατές, η διεύθυνση του θεάτρου ζήτησε από τους άνδρες θεατές να μη φέρουν σπαθιά και από τις γυναίκες να αποφύγουν να φορέσουν κρινολίνα.

Επίσης κατά την εκτέλεσή του είθισται το κοινό να σηκώνεται όρθιο. Μια παράδοση που καθιερώθηκε μετά την  πρώτη εκτέλεση του "Μεσσία" στο Λονδίνο παρουσία του βασιλιά Γεώργιου ΙΙ, που στάθηκε όρθιος µέχρι  το τέλος του χορικού, καθιερώνοντάς το ως παράδοση, όπως  έγινε και κατά τη διάρκεια της στέψης της Βασίλισσας Βικτώριας.

To απολαμβάνουμε σε μια εξαιρετική ερμηνεία από την Ακαδημία Παλαιάς Μουσικής υπό την δ/νση του Christopher Hogwood στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ, όπου πραγματοποιήθηκε και η στέψη της Βικτώριας σαν σήμερα, 28 Ιουνίου 1837.

Handel:  "Messiah  Halleluja" /  Christopher Hogwood:

Στην ετήσια επέτειο από τη στέψη της Βασίλισσας διοργανώθηκε μια φαντασμαγορική εορταστική εκδήλωση, στην οποία κλήθηκε ο Γιόχαν Στράους πατήρ να συνθέσει ένα πρωτότυπο έργο για το χορό που θα ελάμβανε χώρα στα Ανάκτορα του Μπάκινγχαμ.
Ο επικεφαλής της Βιεννέζικης δυναστείας παραμένοντας στο ύφος των χορευτικών δημιουργιών του ανταποκρίθηκε, γράφοντας ένα λικνιστικό βαλς η εισαγωγή του οποίου διακρίνεται για τις τυμπανοκρουσίες και την έντονη χρήση χάλκινων πνευστών και κρουστών, που παραπέμπουν στην ευχητήρια φράση: "Cheer to the Queen – Victoria!". Ακολουθεί ο κανόνας του Thomas Arne "Rule, Britannia" για να καταλήξει σε παραλλαγή με τον βρετανικό εθνικό ύμνο: "God Save The Queen".


Το βαλς που είναι το Op. 103 του συνθέτη, τιτλοφορήθηκε "Homage to Queen Victoria of England":

.

Yeats - Tavener: "Δυο χρόνια αργότερα"

 

 Yeats - Tavener , 28 Ιανουαρίου

"Δυο χρόνια αργότερα"

Ο ένας ιρλανδός ποιητής, ο άλλος βρετανός μουσουργός. Μοιράζονται την 28η του Γενάρη.

 Ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς απεβίωσε στις 28 Ιανουαρίου 1939, με την ημέρα του θανάτου του να χαρακτηριστεί ως "μια μέρα σκοτεινή και κρύα",  και ο Τζων Τάβενερ γεννήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 1944. 

Ο Τάβενερ χαρακτήρισε τον Yeats ως "τον ανώτατο καλλιτέχνη του 20ού αιώνα".

Θαύμαζε την διαρκή επιθυμία του ποιητή να συνδεθεί με μια πραγματικότητα πέρα ​​από την υλική μας ύπαρξη! Μια θέση, η οποία αντηχούσε βαθιά και στην ψυχή του βρετανού συνθέτη, γι' αυτό εξάλλου και οι δημιουργίες του ταυτίστηκαν με την έννοια των πνευματικών αναζητήσεων. 

Το έργο του διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί. Επιβλητικό, υπερκόσμιο, συναρπάζει με τη μυστικιστική του αισθητική, καθηλώνει με τη στοχαστική, αρμονική απλότητα.

Σχεδόν όλο το έργο του Tάβενερ εμπνεύστηκε είτε από το πνευματικό είτε από το ποιητικό γίγνεσθαι, ή και από τα δύo.

Διαβάζοντας κανείς Γέιτς εντοπίζει τους ρυθμούς, τους τόνους και τη μουσικότητα του λόγου του, που συνδυάζει λυρισμό και ποιητική ουσία, προκειμένου να αφηγηθεί το  καλλιτεχνικό του σύμπαν, όπου ιρλανδικοί θρύλοι πλέκονται με φιλοσοφικές θεωρίες, θεοσοφισμό και  μεταφυσική.

"Δυο χρόνια αργότερα"

Κανείς δεν σου ’πε, τέτοια μάτια ευγενικά

πως πλάι στην τόλμη θέλουν και λίγη σοφία;

Ή, όσο ακόμη ήταν καιρός, τι απελπισία

νιώθει το έντομο όταν πέφτει στη φωτιά;

Θα ’πρεπε ίσως να το είχα κάνει εγώ·

μα είσαι νέα κι άλλη η γλώσσα που μιλώ.

Αλίμονο, ό,τι σου δοθεί αυτό θα πάρεις,

όλο τον κόσμο φίλο σου θα ονειρευτείς.

σαν την μητέρα σου στον πόνο θα μπατάρεις,

όμοια μ’ εκείνη τελικά θα τσακιστείς.

Μα έχω πια γεράσει εγώ κι εσύ ’σαι νέα

και σου μιλώ, το ξέρω, γλώσσα φρικαλέα".

(μτφ: Κώστας Κουτσουρέλης-poiein)

To παραπάνω ποίημα του Γέιτς ανήκει στη μέση περίοδο της δημιουργίας του (1910-1920), όπου ο ιρλανδός ποιητής ενώ εκφράζεται σε οραματικό τόνο, απομακρύνεται από το ρομαντικό κλίμα του πρώιμου Γέιτς με έντονη τη διάθεση ρεαλισμού.

Ακούμε το ποίημα του Γέιτς μελοποιημένο από τον Τζων Τάβενερ, όπου η μουσική γλώσσα του βρετανού συνθέτη δίνει σαφείς παραλληλισμούς μεταξύ τους, φωτίζει την κοινή δίψα τους για το υπερφυσικό, το πνευματικό και την αλήθεια...Το ηχόχρωμα της άρπας που συνοδεύει, ενισχύει τη διαλογιστική, στοχαστική αίσθηση.

Το ποίημα ανήκει στον κύκλο τραγουδιών "A Child Dancing In The Wind" για  σοπράνο, φλάουτο, βιόλα και άρπα, που συνέθεσε ο άγγλος συνθέτης το 1983 κι αφιέρωσε στην πρώτη σύζυγό του ελληνίδα, Βικτώρια Μαραγκοπούλου.

"Two Years Later", Yeats - Tavener :

Άλλα κείμενα με ποίηση Yeats και μουσική Tavener υπάρχουν πολλά. Περιηγηθείτε! 

"Βαλκυρία": Μπόρχες και Βάγκνερ

 

"Βαλκυρία", Χανς Μάκαρτ

"Οι Βαλκυρίες"

Στις πρώτες γερμανικές γλώσσες Βαλκυρίες σημαίνει: "αυτές που διαλέγουν τους μελλοθανάτους" στα πεδία των μαχών.[...]
Σύμφωνα με τη νορβηγική μυθολογία είναι ορατές παρθένες, που κραδαίνουν όπλα.Συνήθως ήταν τρεις τον αριθμό, αν και στις Έδδες αναφέρονται περισσότερα από δώδεκα ονόματα.
Έπαιρναν τις ψυχές των σκοτωμένων απ'το πεδίο της μάχης και τις μετέφεραν στον επικό παράδεισο του Οντέν. Εκεί,στην "Αίθουσα της Σφαγής" στην Βαλχάλλα, που τη χρυσαφένια της οροφή φώτιζαν γυμνά σπαθιά, μάχονται οι πολεμιστές απ'τα χαράματα ως τη δύση.Τότε, όσοι είχαν σκοτωθεί ξαναγύριζαν στη ζωή κι όλοι τους έπαιρναν μέρος σε μια θεία γιορτή, όπου τούς πρόσφεραν το κρέας ενός αθάνατου κάπρου και υδρομέλι, ή κέρατα που δεν άδειαζαν ποτέ.[...]

Ένα αγγλοσαξωνικό ξόρκι για τους ξαφνικούς, σουβλιστούς πόνους περιγράφει τις Βαλκυρίες.[...]
"Δυνατά, ω πολύ δυνατά", φώναζαν  τρέχοντας καβάλα πάνω απ'τη γη
Άγρια είχαν καρδιά, τρέχοντας πάνω απ'το λόφο[...]
Το όνομα Βαλκυρία με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, εκφυλίστηκε. Στη μεσαιωνική Αγγλία, ένας δικαστής έκαψε πάνω σε παλούκι μια άτυχη γυναίκα, που κατηγορήθηκε σαν Βαλκυρία, δηλαδή σαν μάγισσα".

(Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης)

Το 2ο στη σειρά μουσικόδραμα από την  επική τετραλογία του Ρίχαρντ Βάγκνερ: "Το δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν" είναι εμπνευσμένο από το μύθο και φέρει τον τίτλο: "Βαλκυρία".

Η ιστορία που βασίζεται στη Σκανδιναβική μυθολογία και την Ποιητική Έδδα, έχει πρωταγωνίστρια την Μπρουνχίλντε, τη Βαλκυρία-βούληση του θεού πατέρα της Βόταν, μια βούληση που στρέφεται ενάντια του εαυτού της, καθώς προσπαθεί να σώσει τον Ζίγκμουντ, ενώ καλείται να τον θυσιάσει.
Η Μπρουνχίλντε παρουσιάζεται ως παρόρμηση να εκπληρωθεί μια επιθυμία την οποία ο Βόταν έπρεπε μέσα του να καταστείλει.

Η "Βαλκυρία" έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 26 Ιουνίου του 1870 στο Μόναχο.

Η Kirsten Flagstad στο ρόλο της Μπρουνχίλντε
(valkirio) 

Ακούμε την "Πολεμική ιαχή" από την Βαλκυρία-Μπρουνχίλντε, όπου ως μουσικό υπόστρωμα διακρίνεται το χαρακτηριστικό Βαγνερικό λάιτ-μοτίβ από το γνωστό θέμα "Επέλαση των Βαλκυριών".

Βρισκόμαστε στη δεύτερη πράξη με φόντο το άγριο φαράγγι, όπου ο θεός Βόταν καθοδηγεί την θυγατέρα του Μπρουνχίλντε  πώς να προστατέψει τον Ζίγκμουντ στην αναμέτρησή του με τον Χούντινγκ και έπειτα να οδηγήσει τον νεκρό  στην Βαλχάλλα.

Η κατ'εξοχήν Βαγκνερική ερμηνεύτρια Kirsten Flagstad ακούγεται ψυχρή σαν πέτρα, αλλά συγχρόνως ενεργητική. Συμπαγής η φωνή της κι ογκώδης, εκφράζει την αγριότητα του ρόλου, της σκληρής και ατρόμητης Βαλκυρίας.

R.Wagner: "Die Walküre-Brünnhilde Ho jo to ho"/Kirsten Flagstad :

[Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης, "Τα μουσικά δράματα του Ρ.Βάγκνερ", Carl Dalhaus(σελ. 204-206)/εκδ. Αλεξάνδρεια, valkirio]

...και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, τ' Αγιαννιού του Ριγανά...

 

"Night on the Eve of Ivan Kupala", Henryk Siemiradzki

"Ιούνιος μήνας, του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, με τραγούδια και χάχανα, μέσα στο μεθυστικό λαχάνιασμα και στη μυρουδιά του καμένου ξύλου ελευθερώνονταν τα όνειρα κι ανέβαιναν ψηλά, πάνω απ' τις στέγες των σπιτιών, εκεί που καρτερούσαν το ταξίδι κι η φυγή των κρυφών πόθων και των φυλακισμένων επιθυμιών, να δροσιστούν στο αεράκι της μαγεμένης νύχτας, της μοίρας και του θαύματος.
Και η Άννα, πρώτη και καλύτερη, εκεί, να μαζέψει ξύλα για τις φωτιές του ξεφαντώματος. 
[...]
Είκοσι τρεις Ιουνίου λοιπόν, παραμονή του Αϊ-Γιαννιού και τότε. Ανάψαμε κι εμείς στο δρόμο μας τρεις φωτιές που οι φλόγες τους πήγαν ν' αγκαλιάσουν τη γειτονιά, ανάμεσα σε γέλια, ξεφωνητά και καβγάδες, φυσικά και τις πηδήξαμε πολλές και πολλές φορές, ίσια και σταυρωτά, και λαχανιάσαμε και ιδρώσαμε, καπνιστήκαμε και τσουρουφλιστήκαμε στο άτσαλο τρεχαλητό μας...>>

("Η Άννα του Κλήδονα", Δ. Αξιώτης)

Καλό απόγευμα, φίλοι μου με αναπολήσεις όμορφων εθίμων, που κρατούσαν τους ανθρώπους στις γειτονιές δεμένους...

Του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη ή του Ριγανά απόψε...ή του Λαμπαδιάρη ή του Φανιστή ...
Όταν ήμουν μικρή, κάθε χρόνο τέτοιο βράδυ στη γειτονιά  μου ανάβαμε φωτιές στα  σταυροδρόμια , ρίχναμε τα  στεφάνια της Πρωτομαγιάς, ξερόκλαδα κι αγριόχορτα  και φούντωναν οι φλόγες!
"Για το καλό" πηδάγαμε πάνω τους, τα πόδια βγάζανε φτερά για τα μεγάλα σάλτα, ξόρκι κάθε κακού, ευχή για τύχη και υγεία!

"Πηδώ τον χρόνο τον παλιό και πάω στον χρόνο τον  καλό"
Για χάρη του Αγίου στηνόταν όλο αυτό το πανηγύρι σ'ένα έθιμο που σήμερα, μοναχά στις μνήμες μας υπάρχει...
Κι αναπολώ...

"Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές 

του Αη-Γιάννη, 

αχ πόσα τέτοια ξέρεις και μου λες 

που 'χουν πεθάνει ..."

(Μάνος Ελευθερίου-Δήμος Μούτσης)

Παρόμοια έθιμα υπάρχουν και στους Βόρειους λαούς, που ανάγονται στην έλευση του καλοκαιριού με το Θερινό Ηλιοστάσιο.
Ο Μουσόργκσκι εμπνεύστηκε από τους θρύλους και τις παραδόσεις αυτής της ημέρας,  κι έγραψε το συμφωνικό ποίημα  "Νύχτα στο Φαλακρό Βουνό" ή "Νύχτα του Αγίου Ιωάννη" βασισμένο σε διήγημα του  Γκόγκολ, που έχει για ήρωα ένα χωρικό, αυτόπτη μάρτυρα ενός χορού δαιμόνων την παραμονή της γιορτής του Άη Γιάννη.

Μια αριστουργηματική σύνθεση γεμάτη μυστήριο, δύναμη αλλά και λυρισμό, εσωτερική νοσταλγία και τρυφερότητα.

"... έγραψα τη Νύχτα του Αγίου Ιωάννη γρήγορα, περίπου σε δώδεκα ημέρες ... Όσο το δούλευα, δεν κοιμόμουνα τα βράδια, μ'έτρωγε σαν σαράκι,  και ουσιαστικά τελείωσα το έργο, την παραμονή της Ημέρας του Αγίου Ιωάννη...",

θα πει ο Μουσόργκσκυ, που πραγματικά ολοκλήρωσε το έργο του στις 23 Ιουνίου του 1867.

To όνομα του Αη Γιάννη του Βαπτιστή στη Ρωσία είναι Ivan Kupala.
Ο πολωνός ζωγράφος Χένρυκ Σιεμιράντζκι  έχει απεικονίσει τη "Νύχτα του Ivan Kupala" στο θαυμάσιο εικαστικό του.

St. John's Night on Bald Mountain - Mussorgsky

21 Ιουνίου, η Γιορτή της Μουσικής

 

Επίσημη, πρώτη μέρα του καλοκαιριού σήμερα και μαζί η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της Τέχνης της μάγισσας, που ενώ πατάς στη γη, σε τινάζει στον αέρα!

ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της υψηλότερης αποκάλυψης του πνεύματος (Μπετόβεν)
αυτής που δίνει ψυχή στις καρδιές και φτερά στη σκέψη (Πλάτων),
φτερά με τα οποία η ψυχή μας και το είναι μας φτερουγίζουν στους ουρανούς(Σούμαν)
Της Μουσικής, που'ναι η γλώσσα που μας οδηγεί στα σύνορα του απείρου (Καρλάυλ)
Αυτή, που δίνει ζωή στα όνειρα απ' τη μια ...και παρασταίνει τη ζωή "σαν όνειρο" απ' την άλλη (Καλομοίρης)
γιατί, όλοι το γνωρίζουμε πως:
Χωρίς μουσική η ζωή θα ήταν ένα σφάλμα (Νίτσε)...
γιατί "ΜΟΥΣΙΚΗ είναι ΑΓΑΠΗ!!!"

***

Δεν μπορώ να συλλάβω το πνεύμα της Μουσικής, παρά μόνο μέσα από την Αγάπη!, έλεγε ο Βάγκνερ...

Κι αλήθεια, η ηθική έκκληση που μάς απευθύνει η Μουσική ως  διερμηνεύτρια κάθε δημιουργίας, διεισδύει στα μύχια της ψυχής μας, συμπληρώνει ο πρίγκηπας του πόντιουμ Μπρούνο Βάλτερ. 

Ποιος θα μπορούσε-αναρωτιέται- να αντισταθεί στο ΜΗΝΥΜΑ ΑΓΑΠΗς των Μπαχ, 

Μότσαρτ, Σούμπερτ, Μπραμς ή του Μπετόβεν;

Η Μουσική πηγάζει από τη δύναμη της αγάπης. 

Μήπως το μεγαλύτερο ίσως επίτευγμα που έχει να επιδείξει η τέχνη μας, το "Αdagio"του Μπετόβεν, 

δεν αντηχεί από αγάπη;...

(Περί της ηθικής δύναμης της Μουσικής, Μπρούνο Βαλτερ)

***

Το Αντάτζιο στο οποίο αναφέρεται ο Βάλτερ είναι το "Αdagio cantabile", δεύτερο μέρος της Σονάτας Ν. 8 του  Μπετόβεν, της επονομαζόμενης και "Παθητική", ένα από τα ελάχιστα έργα που τιτλοφορήθηκε από τον ίδιο το συνθέτη, αφιερωμένο στον φίλο του, πρίγκιπα Καρλ φον Λιχνόβσκυ και εντυπωσιάζει με  την τραγικότητα του ήχου και του ύφους της.
Μια σονάτα γραμμένη στη χαρακτηριστική κλίμακα της ντο ελάσσονας , που εκφράζει ο,τιδήποτε έντονο συναισθηματικά και θυελλώδες!
Μια κλίμακα που για τον Μπετόβεν αντιπροσωπεύει  την δραματική, ηρωική ολότητα γι'αυτό και τη χρησιμοποιεί σε έργα ασυνήθιστης έντασης.
Οι αναλυτές βλέπουν στην κλίμακα αυτή την  συναισθηματική δύναμη, τη λεπτότητα, την ανάγκη έκφρασης ρομαντισμού του συνθέτη.
Όλα τα Μπετοβενικά έργα σε ντο ελάσσονα(το ίδιο και δω στην Παθητική Σονάτα) ακολουθώνται από ένα αργό δεύτερο μέρος σε "αντιφατική" κλίμακα, (όχι κατ'ανάγκην σχετική ή ομώνυμη), που παρέχει την απαιτούμενη χαλάρωση, ένα είδος μουσικής ανάπαυλας και ηρεμίας.

Εντονης εκφραστικότητας και σε ύφος τρυφερού, ερωτικού άσματος, το αντάτζιο, θυμίζει πολύ το αργό μέρος της Σονάτας 14 του Μότσαρτ, και αναπτύσσεται στην Λα ύφεση μείζονα.
Πρακτική, που ο Μπετόβεν ακολουθεί στα περισσότερα έργα του σε ντο ελάσσονα και αργότερα υιοθέτησαν οι Μπρούκνερ και Ντβόρζακ σε κάποιες από τις συμφωνίες τους.

Μια όμορφη, μελωδική μέρα σε όλους και καλό καλοκαίρι κι επισήμως!

BEETHOVEN: Sonata No. 8 in C minor Op. 13, Adagio Cantabile  / Barenboim 

Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες...

 

20 ΙΟΥΝΙΟΥ: "Ημέρα Προσφύγων"

Σήμερα τιμάται το κουράγιο, το ακατάβλητο πνεύμα και η δύναμη των προσφύγων. Εκείνων των ανθρώπων, που ξεριζώθηκαν από τις πατρίδες τους, άφησαν τα πάντα πίσω τους για να ξεφύγουν από τη φρίκη του πολέμου, της βίας, της πείνας και των διώξεων. Υποκλινόμαστε στην αποφασιστικότητα και τη θέλησή τους για επιβίωση!
Η γενιά μας κληρονόμησε από τους παππούδες μας τις απώλειες τους στην δική τους προσφυγιά.

Μην γυρίζουμε την πλάτη κι ας σταθούμε αλληλέγγυοι απέναντί τους...



Το παραπάνω εικαστικό που τιτλοφορείται: "Quiet Noise", φιλοτεχνήθηκε από την Parmis, μια ιρανή πρόσφυγα που έφτασε στην Αυστρία το 2015, εγκαταλείποντας το σπίτι της στην Τεχεράνη για πολιτικούς λόγους.

"Όταν ζωγραφίζω, όταν σκιτσάρω, ξεχνώ τα πάντα στη ζωή μου, τον πόνο μου", λέει.

Αrvo Part: "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας-Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες"

"Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας, εκεί καθήσαμε, και κλάψαμε, όταν θυμηθήκαμε τη Σιών.

Στις ιτιές, που είναι μέσα σ’ αυτή, κρεμάσαμε τις κιθάρες μας.

Επειδή, αυτοί που μας αιχμαλώτισαν, εκεί ζήτησαν από μας λόγια ασμάτων κι αυτοί που μας ερήμωσαν, ζήτησαν ύμνο, λέγοντας: Ψάλτε σε μας από τις ωδές τής Σιών.

Πώς να ψάλουμε την ωδή τού Κυρίου σε ξένη γη;"

(Ψαλμός 137)

Ενας μουσικός διαλογισμός πάνω στους στίχους του παραπάνω Ψαλμού αποτελεί το έργο του Άρβο Περτ: "An den Wassern zu Babel saßen wir und weinten", όπου θρηνείται η καταστροφή της Ιερουσαλήμ.

"Ας είναι -λέει ο συνθέτης- θρήνος και προσευχή για τα δεινά των σημερινών προσφύγων"

Γράφτηκε το 1976  αυστηρά πάνω στην τεχνική tintinnabuli*.
 Καθώς το θεματικό υλικό της σύνθεσης ξεδιπλώνεται σταδιακά, οι μελωδίες σχηματίζονται από τμήματα γύρω από το κύριο μοτίβο, νότα με νότα, μετακινούμενες ανοδικά και καθοδικά εναλλάξ με προκαθορισμένους κανόνες.
Στο στιχουργικό κείμενο του πρωτότυπου κομματιού,  "In spe"  (στην ελπίδα")  ακούγονται μόνο τα φωνήεντα "ι", "ε" και "o" από τη φράση "Κύριε Ελέησον", στοιχείο που στην σοβιετική εποχή, θεωρείτο κωδικοποιημένη γραφή.

Η εξορία, και η λαχτάρα για νόστιμον ήμαρ που πραγματεύεται ο Ψαλμός, ήταν αναμφίβολα θέματα και για τον Arvo Pärt, που λίγα χρόνια νωρίτερα είχε μεταναστεύσει από την Εσθονία στην Αυστρία και τη Γερμανία.

*Όπως έχει πει ο ίδιος ο συνθέτης: στηρίζεται στο tintinnabuli, μια περιοχή στην οποία περιπλανιέται όταν ψάχνει για απαντήσεις …μόνος με την σιωπή… ένας σιωπηλός παλμός, ή μια κίνηση σιωπής που ανακουφίζουν…Χτίζει με πρωτόγονα υλικά, με την τριάδα, με μια συγκεκριμένη τονικότητα…τρεις νότες μια τριάδας, σαν καμπάνες, γι’ αυτό το ονόμασε tintinnabuli.

Arvo Pärt : "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας- Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες":

"Καλπασμός στην Κόλαση με τον Όφενμπαχ!"

 

J.G. Domergue: "Can can"
(pinterest)

Παριζιάνικα καμπαρέ, θόρυβος, φασαρία...χορός...
Χορός σε ρυθμό ξεσηκωτικό, που σου δίνει σιγουριά για ό,τι βάλει ο νους!!
Εφόρμηση πάνω σ' ένα ανέμελο όνειρο, μια ατμόσφαιρα ξέγνοιαστη, που απολαμβάνεις, ευθυμείς, βροντογελάς με την ψυχή σου!!
Τα κορίτσια εμφανίζονται στη σκηνή...
Ξεκινούν... κι απ'το πρώτο λεπτό νοιώθεις το σκέρτσο , τη σπιρτάδα τους να σε παρασύρει, να σε εκτινάσσει !

Ανέμελο και ξέγνοιαστης ατμόσφαιρας, μέσα απ' τους χορευτικούς ρυθμούς της μπελ επόκ θα'ναι το μεσημέρι μας, φίλοι μου!

Αφορμή γι'αυτό δίνει ο Ζακ Όφενμπαχ, γάλλος συνθέτης και βιoλovτσελίστας ο οποίος γεννήθηκε στην Κολωνία της Γερμανίας σαν σήμερα, 20 Ιούνη το 1819.

Γιος του εβραϊκής καταγωγής, Ισαάκ Γιούντα Έμπερστ, σολίστα, βιβλιοδέτη, δάσκαλου μουσικής και συνθέτη, που καταγόταν από την πόλη Όφενμπαχ στην περιοχή του Μάιν γι' αυτό και ήταν γνωστός ως "der Offenbacher" . Σύμφωνα με τον ισχύοντα τότε νόμο, οι Εβραίοι έπρεπε να πάρουν τα κληρονομικά επώνυμα. Έτσι άλλαξε το όνομα του σε Όφενμπαχ, και ο γιος του πήρε το όνομα Jakob, το οποίο άλλαξε ο ίδιος σε Ζακ όταν εγκαταστάθηκε στη Γαλλία. 

Ο Όφενμπαχ υπήρξε βιρτουόζος βιολοντσελίστας, ενώ ως συνθέτης επηρέασε με τη μουσική του την εξέλιξη της ελαφράς μουσικής στην Ευρώπη το 19ο αιώνα και ειδικότερα της οπερέτας και της κωμικής όπερας...

Υπήρξε δημοφιλής για το κομψό, ανάλαφρο στυλ των έργων του, στα οποία συχνά συνδύαζε τη σάτιρα και ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες.

Δίκαια ο Τζοακίνο Ροσίνι τον αποκαλούσε "μικρό Μότσαρτ στα Ηλύσια Πεδία"..

Παριζιάνικα καμπαρέ, λοιπόν έχει το μεσημεριανό μενού..., θόρυβο, φασαρία και φυσικά...χορό!

Πρόκειται για το καν-καν,  θεατρικό χορό του 19ου αι. με χαρακτήρα  θορυβώδη και άσεμνο, για τα μέτρα της εποχής του, που χορευόταν μόνο από γυναίκες.
Υπάρχει η αντίληψη ότι προέρχεται από την Αλγερία, όμως η ονομασία του πιθανότατα είναι από έκφραση της αργκό της εποχής, που σήμαινε τη θορυβώδη και μπερδεμένη συζήτηση...

"Διαφημιστική αφίσα του Τουλούζ-Λοτρέκ για ένα θέαμα καν-καν στο Παρίσι"

Φλύαρος και σκανδαλώδης χορός το καν-καν,  σε γρήγορο ρυθμό 2/4, απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα με την εισαγωγή του  το 1858 με μορφή θεατρικού χορού στην οπερέτα του Όφενμπαχ:  "Ορφέας στον Άδη",  μία από τις πιο λαμπρές δημιουργίες του συνθέτη, με θέμα εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία, καθώς παρουσιάζει τους Ολύμπιους θεούς σαν ασύδοτους γλεντζέδες του Παρισιού του 19ου αι. με στόχο να σχολιάσει τα ήθη και την ανηθικότητα της αριστοκρατίας.

Ενθουσιώδης, χαρούμενος ρυθμός, που σε ξεσηκώνει να χορέψεις και να ξεφαντώσεις, ακόμα κι όταν σε καίει η λάβρα του θερινού μεσημεριού!

Toulouse-Lautrec: "Jane Avril dancing cancan"

Ο Όφενμπαχ μύησε το γαλλικό κοινό (και όχι μόνο) στην οπερέτα και ως μουσουργός έχει ταυτιστεί με το ανάλαφρο πνεύμα της, το ξεφάντωμα και τον ευδαιμονισμό  της!...και με το Καν-καν του μάς κατευθύνει σε καλντερίμια χαράς και φαιδρότητας!

 Jacques Offenbach: "Orpheus in the Underworld"-Can Can 

Το μοτίβο από τον  "καλπασμό στην κόλαση", όπως αλλιώς λέγεται το καν-καν, χρησιμοποιήθηκε και από τον Σαιν Σανς στο "Καρναβάλι των ζώων", ως μουσικό αστείο.
Ο "Χορός των χελώνων" δεν είναι άλλος από το καν-καν του Όφενμπαχ σε πολύ αργό ρυθμό και με σοβαρό ύφος!!!
Οι χελώνες αργά, πειθαρχημένα και με σοβαρότητα αρχίζουν το χορό...
Ας ακολουθήσουμε τις φιγούρες και το βηματισμό τους...

 Saint-Saens: Carnival of the Animals-Tortoises