"Tο τραγούδι του τζίτζικα"

 

Ποίηση και Μουσική, ας μάς δροσίσει λίγο, μιας και "σκάει ο ...τζίτζικας"!!!

"Μέσα μου χιλιάδες τραγούδια στοιβάζονται καλοκαιρινά. 

Ανοίγω το στόμα μου και μες στο πάθος μου 

προσπαθώ να τους βάλω μια σειρά. 

Τραγουδώ... Άσχημα... 

Αλλά χάρη στο τραγούδι μου ξεχωρίζω 

από τις φλούδες των κλάδων και 

από τ' άλλα άφωνα ηχεία της φύσης..."

("Ο τζίτζικας", Κατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ από την ποιητική συλλογή "Ενάντιος άνεμος")

[Απομόνωσα ένα μικρό απόσπασμα από ποίημα της Αγγελάκη-Ρουκ χωρίς την ανατρεπτική συνέχεια και τους συμβολισμούς της ποιήτριας, απλά για να συνδέσω τη μεσημεριανή λάβρα που βιώνω, με το τραγούδι των ιθαγενών της Πολυνησίας, που μόλις άκουσα...]

Το "Tarakihi" είναι ένα παραδοσιακό τραγούδι των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, που μιλά για το τζιτζίκι, το παράξενο, φτερωτό πλάσμα του καλοκαιριού, που σφυρίζει ξέφρενα και κραυγάζει ασταμάτητα...

Το ακούμε από τη Μαορί κορυφαία σοπράνο Kίρι τε Κανάουα με τη μαγική φωνή!
Η διάσημη λυρική υψίφωνος, γεννήθηκε και ανατράφηκε από μια οικογένεια της φυλής Μανιαπότο.
Έτσι, θέλοντας να τιμήσει την καταγωγή της, το 1999 κατέγραψε γνωστά και άγνωστα τραγούδια της φυλής σε έναν δίσκο που κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ.
Όπως αναφέρεται από τους μουσικολόγους στην ηχογράφηση παρενέβησαν ελαφρώς, αλλάζοντας το ρυθμό των 9/8 σε 3/4.

Το τραγούδι είναι πολύ δημοφιλές και οι Μαορί υποστηρίζουν πως κάποιος πρόγονός τους το σκαρφίστηκε περιπλανώμενος ένα καλοκαιρινό μεσημέρι σε αναζήτηση έμπνευσης.
Κοντοστάθηκε να ξεκουραστεί στο δάσος, όταν άκουσε τα τζιτζίκια να τραγουδούν το μονότονο ρυθμικά σκοπό τους...

Να θυμίσουμε πως  "βάρδος του καλοκαιριού" θεωρείται μόνο ο αρσενικός τζίτζικας, ο οποίος είναι και κουφός. Το θηλυκό τζιτζίκι δεν τραγουδά, είναι άλαλο...
O τραγουδιστής του θέρους, "τέττιγξ οξύ μέλος βοά", όπως μάς πληροφορεί και ο μέγας Αριστοφάνης. Μια φράση του αρχαίου κωμωδιογράφου μας λιτή και σύντομη, μέσα όμως από την οποία περιγράφει με ακρίβεια τη "δράση" του καλλίφωνου τζίτζικα...
Ως ρήμα χρησιμοποιεί το "βοάω" δηλαδή τραγουδώ δυνατά, με ένταση, όχι όμως με την έννοια του βουητού, του ενοχλητικού θορύβου, αλλά "μέλος βοά", με τρόπο μελωδικό και μάλιστα σε υψηλό (οξύ) τόνο, που μαρτυρά την πίστη του τζιτζικιού στην απόλαυση που προσφέρει το καλοκαιρινό του άσμα...

Πλούσιες οι παραδόσεις λαών, όπως και αυτή των Μαορί για τον τζίτζικα που περιγράφεται στο λαϊκό τραγούδι τους, σε επίπεδα τελετουργίας οι εκφάνσεις τους, θα ήταν κρίμα να χαθούν...
Οι φίλοι της κλασικής μουσικής ίσως απογοητεύονται με το δίσκο αυτόν της Κίρι τε Κανάουα, που μας εχει συνηθίσει σε Βερντικές και βεριστικές άριες, όμως μπράβο της που παραμένει πιστή στην πολιτιστική φύση της φυλής της και προσπαθεί να διαιωνίσει και προσελκύσει τους νεότερους στα ήθη και τα έθιμά της...γιατί αυτές οι ρίζες είναι οι στυλοβάτες της ύπαρξης μας..

Kiri Te Kanawa - Tarakihi(Maori's traditional song)

Προσκεκλημένοι στη στέψη μιας βασίλισσας...

 

"Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας - 28 Ιουνίου 1838",
Sir George Hayter

"Μπορεί να είμαι πολύ νέα και άπειρη , όμως είμαι πεπεισμένη

πως ελάχιστοι έχουν αληθινή καλή πρόθεση και βαθιά επιθυμία

να πράξουν το δικαιότερο και καλύτερο για τη χώρα, απ' ότι εγώ".

Αυτά σημειώνει η Βασίλισσα Βικτώρια στο ημερολόγιό της, λίγες ώρες μετά τη στέψη της, σαν σήμερα, 28 Ιουνίου του 1838, μόλις δεκαεννιά χρονών.

Ο  Sir George Hayter  απεικόνισε τη μεγαλοπρεπή τελετή στο αριστουργηματικά λεπτομερές εικαστικό του: "Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας - 28 Ιουνίου 1838", ενώ ένα χρόνο αργότερα ο John Martin  δίνει την εξίσου εκθαμβωτική δική του εκδοχή με τον ίδιο τίτλο, αποτυπώνοντας μάλιστα και το γνωστό ατύχημα του 82χρονου Λόρδου Rolle, που στην προσπάθειά του να ανέβει τα σκαλιά, σκόνταψε και έπεσε δυο φορές, ωθώντας τη μέλλουσα Βασίλισσα να προβεί σε μια πράξη που έκανε αίσθηση και χαρακτηρίστηκε από πολλούς πράξη ευγένειας και καλοσύνης. Η Βικτώρια  κατέβηκε από τον πρόναο προκειμένου να βρεθεί κοντά στον γέροντα τιτλούχο.

"Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας"
John Martin

Πορτρέτο της Βικτώριας,
 φιλοτεχνημένο την ημέρα της στέψης
Sir George Hayter

Η στέψη έγινε στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ και υπεύθυνος για τη μουσική ήταν ο αρχιμουσικός και δ/ντής της Βασιλικής Ακαδημίας, Sir George Thomas Smart, που είχε προετοιμάσει τις στρατιωτικές μπάντες ώστε να συνοδεύσουν την πομπή από και προς το Αβαείο. Εντός του Αβαείου είχε πάρει τη θέση της μεγαλειώδης ορχήστρα από 80 εκτελεστές, πλαισιωμένη από πολυμελή μικτή χορωδία από διπλάσιους σε αριθμό, τραγουδιστές.

Σάλπιγγες και κρουστά ήχησαν δυνατά και με άφθαστη λαμπρότητα, ενώ όταν η χορωδία άρχισε να ψάλλει το "God Save the Queen", αέρας πατριωτισμού φύσηξε απ' άκρη σ' άκρη.

Δεν γνωρίζουμε ποιος έγραψε τους στίχους και τη μουσική αυτού του χορωδιακού που αποτελεί και τον Εθνικό Ύμνο του Ηνωμένου Βασιλείου. Κάποιοι αναφέρονται στον John Bull, (σύνθεση του 1619), ενώ άλλοι πιθανολογούν πως  προέρχεται από παλιότερη ψαλμωδία.

"O Θεός είθε να σώζει τη μεγαλόψυχη Βασίλισσά μας

Πολλά χρόνια να ζήσει η ευγενής μας Βασίλισσα

Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!

Στείλε τη νικηφόρα,

Ευτυχισμένη και δοξασμένη

Να μας κυβερνά για καιρό

Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!"

Για την Ημέρα της στέψης υπήρξαν καλλιτέχνες που συνέθεσαν πρωτότυπους ύμνους, όπως ο William Knyvett  που είχε ετοιμάσει το: "This is the Day that the Lord hath made", που έψαλλε η χορωδία αμέσως μετά τον όρκο της νέας Βασίλισσας  και την ενθρόνισή της. Ένας-ένας οι Αρχιεπίσκοποι, Λόρδοι και στρατιωτικοί  γονάτιζαν και φιλούσαν το χέρι της Εστεμμένης.

Όμως, τα περισσότερα από τα έργα που ακούστηκαν ήταν του Φρειδερίκου Χαίντελ, που είναι θαμμένος στο Γουεστμίνστερ, καθώς υπήρχε παράδοση από το παρελθόν να εκτελούνται έργα του σε στέψεις Βρετανών μοναρχών.

Κατά τη διάρκεια της τελετής εκτελέστηκαν πέντε συνθέσεις του, συμπεριλαμβανομένου του δημοφιλούς χορωδιακού "Αλλελούια" από το ορατόριό του "Μεσσίας", η μοναδική φορά που ακούστηκε σε στέψη βασιλέα.

Ο Χαίντελ σε αυτή τη σύνθεσή του έβαλε "όλη την τέχνη και τη μεγαλοφυΐα του, ώστε αυτή να ξεπεράσει κάθε προηγούμενη, γιατί το θέμα της ξεπερνά κάθε άλλο, καθώς είναι ο ΜΕΣΣΙΑΣ", όπως είχε υπογραμμιστεί από τον λιμπρετίστα.

Πρόκειται για το αριστούργημα του Χαίντελ, που τον τοποθέτησε  στο βάθρο της αθανασίας, με το περίφημο Χορωδιακό  να χαρακτηρίζεται "μουσική επιτομή της θεϊκής Δόξας"!

Να θυμίσουμε πως καθώς αναμενόταν  τεράστια προσέλευση στην πρεμιέρα του ορατορίου που έλαβε χώρα  το Great Music Hall του Δουβλίνου το 1742, προκειμένου να χωρέσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι θεατές, η διεύθυνση του θεάτρου ζήτησε από τους άνδρες θεατές να μη φέρουν σπαθιά και από τις γυναίκες να αποφύγουν να φορέσουν κρινολίνα.

Επίσης κατά την εκτέλεσή του είθισται το κοινό να σηκώνεται όρθιο. Μια παράδοση που καθιερώθηκε μετά την  πρώτη εκτέλεση του "Μεσσία" στο Λονδίνο παρουσία του βασιλιά Γεώργιου ΙΙ, που στάθηκε όρθιος µέχρι  το τέλος του χορικού, καθιερώνοντάς το ως παράδοση, όπως  έγινε και κατά τη διάρκεια της στέψης της Βασίλισσας Βικτώριας.

To απολαμβάνουμε σε μια εξαιρετική ερμηνεία από την Ακαδημία Παλαιάς Μουσικής υπό την δ/νση του Christopher Hogwood στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ, όπου πραγματοποιήθηκε και η στέψη της Βικτώριας σαν σήμερα, 28 Ιουνίου 1837.

Handel:  "Messiah  Halleluja" /  Christopher Hogwood:

Στην ετήσια επέτειο από τη στέψη της Βασίλισσας διοργανώθηκε μια φαντασμαγορική εορταστική εκδήλωση, στην οποία κλήθηκε ο Γιόχαν Στράους πατήρ να συνθέσει ένα πρωτότυπο έργο για το χορό που θα ελάμβανε χώρα στα Ανάκτορα του Μπάκινγχαμ.
Ο επικεφαλής της Βιεννέζικης δυναστείας παραμένοντας στο ύφος των χορευτικών δημιουργιών του ανταποκρίθηκε, γράφοντας ένα λικνιστικό βαλς η εισαγωγή του οποίου διακρίνεται για τις τυμπανοκρουσίες και την έντονη χρήση χάλκινων πνευστών και κρουστών, που παραπέμπουν στην ευχητήρια φράση: "Cheer to the Queen – Victoria!". Ακολουθεί ο κανόνας του Thomas Arne "Rule, Britannia" για να καταλήξει σε παραλλαγή με τον βρετανικό εθνικό ύμνο: "God Save The Queen".


Το βαλς που είναι το Op. 103 του συνθέτη, τιτλοφορήθηκε "Homage to Queen Victoria of England":

.

Yeats - Tavener: "Δυο χρόνια αργότερα"

 

 Yeats - Tavener , 28 Ιανουαρίου

"Δυο χρόνια αργότερα"

Ο ένας ιρλανδός ποιητής, ο άλλος βρετανός μουσουργός. Μοιράζονται την 28η του Γενάρη.

 Ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς απεβίωσε στις 28 Ιανουαρίου 1939, με την ημέρα του θανάτου του να χαρακτηριστεί ως "μια μέρα σκοτεινή και κρύα",  και ο Τζων Τάβενερ γεννήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 1944. 

Ο Τάβενερ χαρακτήρισε τον Yeats ως "τον ανώτατο καλλιτέχνη του 20ού αιώνα".

Θαύμαζε την διαρκή επιθυμία του ποιητή να συνδεθεί με μια πραγματικότητα πέρα ​​από την υλική μας ύπαρξη! Μια θέση, η οποία αντηχούσε βαθιά και στην ψυχή του βρετανού συνθέτη, γι' αυτό εξάλλου και οι δημιουργίες του ταυτίστηκαν με την έννοια των πνευματικών αναζητήσεων. 

Το έργο του διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί. Επιβλητικό, υπερκόσμιο, συναρπάζει με τη μυστικιστική του αισθητική, καθηλώνει με τη στοχαστική, αρμονική απλότητα.

Σχεδόν όλο το έργο του Tάβενερ εμπνεύστηκε είτε από το πνευματικό είτε από το ποιητικό γίγνεσθαι, ή και από τα δύo.

Διαβάζοντας κανείς Γέιτς εντοπίζει τους ρυθμούς, τους τόνους και τη μουσικότητα του λόγου του, που συνδυάζει λυρισμό και ποιητική ουσία, προκειμένου να αφηγηθεί το  καλλιτεχνικό του σύμπαν, όπου ιρλανδικοί θρύλοι πλέκονται με φιλοσοφικές θεωρίες, θεοσοφισμό και  μεταφυσική.

"Δυο χρόνια αργότερα"

Κανείς δεν σου ’πε, τέτοια μάτια ευγενικά

πως πλάι στην τόλμη θέλουν και λίγη σοφία;

Ή, όσο ακόμη ήταν καιρός, τι απελπισία

νιώθει το έντομο όταν πέφτει στη φωτιά;

Θα ’πρεπε ίσως να το είχα κάνει εγώ·

μα είσαι νέα κι άλλη η γλώσσα που μιλώ.

Αλίμονο, ό,τι σου δοθεί αυτό θα πάρεις,

όλο τον κόσμο φίλο σου θα ονειρευτείς.

σαν την μητέρα σου στον πόνο θα μπατάρεις,

όμοια μ’ εκείνη τελικά θα τσακιστείς.

Μα έχω πια γεράσει εγώ κι εσύ ’σαι νέα

και σου μιλώ, το ξέρω, γλώσσα φρικαλέα".

(μτφ: Κώστας Κουτσουρέλης-poiein)

To παραπάνω ποίημα του Γέιτς ανήκει στη μέση περίοδο της δημιουργίας του (1910-1920), όπου ο ιρλανδός ποιητής ενώ εκφράζεται σε οραματικό τόνο, απομακρύνεται από το ρομαντικό κλίμα του πρώιμου Γέιτς με έντονη τη διάθεση ρεαλισμού.

Ακούμε το ποίημα του Γέιτς μελοποιημένο από τον Τζων Τάβενερ, όπου η μουσική γλώσσα του βρετανού συνθέτη δίνει σαφείς παραλληλισμούς μεταξύ τους, φωτίζει την κοινή δίψα τους για το υπερφυσικό, το πνευματικό και την αλήθεια...Το ηχόχρωμα της άρπας που συνοδεύει, ενισχύει τη διαλογιστική, στοχαστική αίσθηση.

Το ποίημα ανήκει στον κύκλο τραγουδιών "A Child Dancing In The Wind" για  σοπράνο, φλάουτο, βιόλα και άρπα, που συνέθεσε ο άγγλος συνθέτης το 1983 κι αφιέρωσε στην πρώτη σύζυγό του ελληνίδα, Βικτώρια Μαραγκοπούλου.

"Two Years Later", Yeats - Tavener :

Άλλα κείμενα με ποίηση Yeats και μουσική Tavener υπάρχουν πολλά. Περιηγηθείτε! 

"Βαλκυρία": Μπόρχες και Βάγκνερ

 

"Βαλκυρία", Χανς Μάκαρτ

"Οι Βαλκυρίες"

Στις πρώτες γερμανικές γλώσσες Βαλκυρίες σημαίνει: "αυτές που διαλέγουν τους μελλοθανάτους" στα πεδία των μαχών.[...]
Σύμφωνα με τη νορβηγική μυθολογία είναι ορατές παρθένες, που κραδαίνουν όπλα.Συνήθως ήταν τρεις τον αριθμό, αν και στις Έδδες αναφέρονται περισσότερα από δώδεκα ονόματα.
Έπαιρναν τις ψυχές των σκοτωμένων απ'το πεδίο της μάχης και τις μετέφεραν στον επικό παράδεισο του Οντέν. Εκεί,στην "Αίθουσα της Σφαγής" στην Βαλχάλλα, που τη χρυσαφένια της οροφή φώτιζαν γυμνά σπαθιά, μάχονται οι πολεμιστές απ'τα χαράματα ως τη δύση.Τότε, όσοι είχαν σκοτωθεί ξαναγύριζαν στη ζωή κι όλοι τους έπαιρναν μέρος σε μια θεία γιορτή, όπου τούς πρόσφεραν το κρέας ενός αθάνατου κάπρου και υδρομέλι, ή κέρατα που δεν άδειαζαν ποτέ.[...]

Ένα αγγλοσαξωνικό ξόρκι για τους ξαφνικούς, σουβλιστούς πόνους περιγράφει τις Βαλκυρίες.[...]
"Δυνατά, ω πολύ δυνατά", φώναζαν  τρέχοντας καβάλα πάνω απ'τη γη
Άγρια είχαν καρδιά, τρέχοντας πάνω απ'το λόφο[...]
Το όνομα Βαλκυρία με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, εκφυλίστηκε. Στη μεσαιωνική Αγγλία, ένας δικαστής έκαψε πάνω σε παλούκι μια άτυχη γυναίκα, που κατηγορήθηκε σαν Βαλκυρία, δηλαδή σαν μάγισσα".

(Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης)

Το 2ο στη σειρά μουσικόδραμα από την  επική τετραλογία του Ρίχαρντ Βάγκνερ: "Το δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν" είναι εμπνευσμένο από το μύθο και φέρει τον τίτλο: "Βαλκυρία".

Η ιστορία που βασίζεται στη Σκανδιναβική μυθολογία και την Ποιητική Έδδα, έχει πρωταγωνίστρια την Μπρουνχίλντε, τη Βαλκυρία-βούληση του θεού πατέρα της Βόταν, μια βούληση που στρέφεται ενάντια του εαυτού της, καθώς προσπαθεί να σώσει τον Ζίγκμουντ, ενώ καλείται να τον θυσιάσει.
Η Μπρουνχίλντε παρουσιάζεται ως παρόρμηση να εκπληρωθεί μια επιθυμία την οποία ο Βόταν έπρεπε μέσα του να καταστείλει.

Η "Βαλκυρία" έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 26 Ιουνίου του 1870 στο Μόναχο.

Η Kirsten Flagstad στο ρόλο της Μπρουνχίλντε
(valkirio) 

Ακούμε την "Πολεμική ιαχή" από την Βαλκυρία-Μπρουνχίλντε, όπου ως μουσικό υπόστρωμα διακρίνεται το χαρακτηριστικό Βαγνερικό λάιτ-μοτίβ από το γνωστό θέμα "Επέλαση των Βαλκυριών".

Βρισκόμαστε στη δεύτερη πράξη με φόντο το άγριο φαράγγι, όπου ο θεός Βόταν καθοδηγεί την θυγατέρα του Μπρουνχίλντε  πώς να προστατέψει τον Ζίγκμουντ στην αναμέτρησή του με τον Χούντινγκ και έπειτα να οδηγήσει τον νεκρό  στην Βαλχάλλα.

Η κατ'εξοχήν Βαγκνερική ερμηνεύτρια Kirsten Flagstad ακούγεται ψυχρή σαν πέτρα, αλλά συγχρόνως ενεργητική. Συμπαγής η φωνή της κι ογκώδης, εκφράζει την αγριότητα του ρόλου, της σκληρής και ατρόμητης Βαλκυρίας.

R.Wagner: "Die Walküre-Brünnhilde Ho jo to ho"/Kirsten Flagstad :

[Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης, "Τα μουσικά δράματα του Ρ.Βάγκνερ", Carl Dalhaus(σελ. 204-206)/εκδ. Αλεξάνδρεια, valkirio]

...και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, τ' Αγιαννιού του Ριγανά...

 

"Night on the Eve of Ivan Kupala", Henryk Siemiradzki

"Ιούνιος μήνας, του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, με τραγούδια και χάχανα, μέσα στο μεθυστικό λαχάνιασμα και στη μυρουδιά του καμένου ξύλου ελευθερώνονταν τα όνειρα κι ανέβαιναν ψηλά, πάνω απ' τις στέγες των σπιτιών, εκεί που καρτερούσαν το ταξίδι κι η φυγή των κρυφών πόθων και των φυλακισμένων επιθυμιών, να δροσιστούν στο αεράκι της μαγεμένης νύχτας, της μοίρας και του θαύματος.
Και η Άννα, πρώτη και καλύτερη, εκεί, να μαζέψει ξύλα για τις φωτιές του ξεφαντώματος. 
[...]
Είκοσι τρεις Ιουνίου λοιπόν, παραμονή του Αϊ-Γιαννιού και τότε. Ανάψαμε κι εμείς στο δρόμο μας τρεις φωτιές που οι φλόγες τους πήγαν ν' αγκαλιάσουν τη γειτονιά, ανάμεσα σε γέλια, ξεφωνητά και καβγάδες, φυσικά και τις πηδήξαμε πολλές και πολλές φορές, ίσια και σταυρωτά, και λαχανιάσαμε και ιδρώσαμε, καπνιστήκαμε και τσουρουφλιστήκαμε στο άτσαλο τρεχαλητό μας...>>

("Η Άννα του Κλήδονα", Δ. Αξιώτης)

Καλό απόγευμα, φίλοι μου με αναπολήσεις όμορφων εθίμων, που κρατούσαν τους ανθρώπους στις γειτονιές δεμένους...

Του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη ή του Ριγανά απόψε...ή του Λαμπαδιάρη ή του Φανιστή ...
Όταν ήμουν μικρή, κάθε χρόνο τέτοιο βράδυ στη γειτονιά  μου ανάβαμε φωτιές στα  σταυροδρόμια , ρίχναμε τα  στεφάνια της Πρωτομαγιάς, ξερόκλαδα κι αγριόχορτα  και φούντωναν οι φλόγες!
"Για το καλό" πηδάγαμε πάνω τους, τα πόδια βγάζανε φτερά για τα μεγάλα σάλτα, ξόρκι κάθε κακού, ευχή για τύχη και υγεία!

"Πηδώ τον χρόνο τον παλιό και πάω στον χρόνο τον  καλό"
Για χάρη του Αγίου στηνόταν όλο αυτό το πανηγύρι σ'ένα έθιμο που σήμερα, μοναχά στις μνήμες μας υπάρχει...
Κι αναπολώ...

"Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές 

του Αη-Γιάννη, 

αχ πόσα τέτοια ξέρεις και μου λες 

που 'χουν πεθάνει ..."

(Μάνος Ελευθερίου-Δήμος Μούτσης)

Παρόμοια έθιμα υπάρχουν και στους Βόρειους λαούς, που ανάγονται στην έλευση του καλοκαιριού με το Θερινό Ηλιοστάσιο.
Ο Μουσόργκσκι εμπνεύστηκε από τους θρύλους και τις παραδόσεις αυτής της ημέρας,  κι έγραψε το συμφωνικό ποίημα  "Νύχτα στο Φαλακρό Βουνό" ή "Νύχτα του Αγίου Ιωάννη" βασισμένο σε διήγημα του  Γκόγκολ, που έχει για ήρωα ένα χωρικό, αυτόπτη μάρτυρα ενός χορού δαιμόνων την παραμονή της γιορτής του Άη Γιάννη.

Μια αριστουργηματική σύνθεση γεμάτη μυστήριο, δύναμη αλλά και λυρισμό, εσωτερική νοσταλγία και τρυφερότητα.

"... έγραψα τη Νύχτα του Αγίου Ιωάννη γρήγορα, περίπου σε δώδεκα ημέρες ... Όσο το δούλευα, δεν κοιμόμουνα τα βράδια, μ'έτρωγε σαν σαράκι,  και ουσιαστικά τελείωσα το έργο, την παραμονή της Ημέρας του Αγίου Ιωάννη...",

θα πει ο Μουσόργκσκυ, που πραγματικά ολοκλήρωσε το έργο του στις 23 Ιουνίου του 1867.

To όνομα του Αη Γιάννη του Βαπτιστή στη Ρωσία είναι Ivan Kupala.
Ο πολωνός ζωγράφος Χένρυκ Σιεμιράντζκι  έχει απεικονίσει τη "Νύχτα του Ivan Kupala" στο θαυμάσιο εικαστικό του.

St. John's Night on Bald Mountain - Mussorgsky

21 Ιουνίου, η Γιορτή της Μουσικής

 

Επίσημη, πρώτη μέρα του καλοκαιριού σήμερα και μαζί η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της Τέχνης της μάγισσας, που ενώ πατάς στη γη, σε τινάζει στον αέρα!

ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της υψηλότερης αποκάλυψης του πνεύματος (Μπετόβεν)
αυτής που δίνει ψυχή στις καρδιές και φτερά στη σκέψη (Πλάτων),
φτερά με τα οποία η ψυχή μας και το είναι μας φτερουγίζουν στους ουρανούς(Σούμαν)
Της Μουσικής, που'ναι η γλώσσα που μας οδηγεί στα σύνορα του απείρου (Καρλάυλ)
Αυτή, που δίνει ζωή στα όνειρα απ' τη μια ...και παρασταίνει τη ζωή "σαν όνειρο" απ' την άλλη (Καλομοίρης)
γιατί, όλοι το γνωρίζουμε πως:
Χωρίς μουσική η ζωή θα ήταν ένα σφάλμα (Νίτσε)...
γιατί "ΜΟΥΣΙΚΗ είναι ΑΓΑΠΗ!!!"

***

Δεν μπορώ να συλλάβω το πνεύμα της Μουσικής, παρά μόνο μέσα από την Αγάπη!, έλεγε ο Βάγκνερ...

Κι αλήθεια, η ηθική έκκληση που μάς απευθύνει η Μουσική ως  διερμηνεύτρια κάθε δημιουργίας, διεισδύει στα μύχια της ψυχής μας, συμπληρώνει ο πρίγκηπας του πόντιουμ Μπρούνο Βάλτερ. 

Ποιος θα μπορούσε-αναρωτιέται- να αντισταθεί στο ΜΗΝΥΜΑ ΑΓΑΠΗς των Μπαχ, 

Μότσαρτ, Σούμπερτ, Μπραμς ή του Μπετόβεν;

Η Μουσική πηγάζει από τη δύναμη της αγάπης. 

Μήπως το μεγαλύτερο ίσως επίτευγμα που έχει να επιδείξει η τέχνη μας, το "Αdagio"του Μπετόβεν, 

δεν αντηχεί από αγάπη;...

(Περί της ηθικής δύναμης της Μουσικής, Μπρούνο Βαλτερ)

***

Το Αντάτζιο στο οποίο αναφέρεται ο Βάλτερ είναι το "Αdagio cantabile", δεύτερο μέρος της Σονάτας Ν. 8 του  Μπετόβεν, της επονομαζόμενης και "Παθητική", ένα από τα ελάχιστα έργα που τιτλοφορήθηκε από τον ίδιο το συνθέτη, αφιερωμένο στον φίλο του, πρίγκιπα Καρλ φον Λιχνόβσκυ και εντυπωσιάζει με  την τραγικότητα του ήχου και του ύφους της.
Μια σονάτα γραμμένη στη χαρακτηριστική κλίμακα της ντο ελάσσονας , που εκφράζει ο,τιδήποτε έντονο συναισθηματικά και θυελλώδες!
Μια κλίμακα που για τον Μπετόβεν αντιπροσωπεύει  την δραματική, ηρωική ολότητα γι'αυτό και τη χρησιμοποιεί σε έργα ασυνήθιστης έντασης.
Οι αναλυτές βλέπουν στην κλίμακα αυτή την  συναισθηματική δύναμη, τη λεπτότητα, την ανάγκη έκφρασης ρομαντισμού του συνθέτη.
Όλα τα Μπετοβενικά έργα σε ντο ελάσσονα(το ίδιο και δω στην Παθητική Σονάτα) ακολουθώνται από ένα αργό δεύτερο μέρος σε "αντιφατική" κλίμακα, (όχι κατ'ανάγκην σχετική ή ομώνυμη), που παρέχει την απαιτούμενη χαλάρωση, ένα είδος μουσικής ανάπαυλας και ηρεμίας.

Εντονης εκφραστικότητας και σε ύφος τρυφερού, ερωτικού άσματος, το αντάτζιο, θυμίζει πολύ το αργό μέρος της Σονάτας 14 του Μότσαρτ, και αναπτύσσεται στην Λα ύφεση μείζονα.
Πρακτική, που ο Μπετόβεν ακολουθεί στα περισσότερα έργα του σε ντο ελάσσονα και αργότερα υιοθέτησαν οι Μπρούκνερ και Ντβόρζακ σε κάποιες από τις συμφωνίες τους.

Μια όμορφη, μελωδική μέρα σε όλους και καλό καλοκαίρι κι επισήμως!

BEETHOVEN: Sonata No. 8 in C minor Op. 13, Adagio Cantabile  / Barenboim 

Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες...

 

20 ΙΟΥΝΙΟΥ: "Ημέρα Προσφύγων"

Σήμερα τιμάται το κουράγιο, το ακατάβλητο πνεύμα και η δύναμη των προσφύγων. Εκείνων των ανθρώπων, που ξεριζώθηκαν από τις πατρίδες τους, άφησαν τα πάντα πίσω τους για να ξεφύγουν από τη φρίκη του πολέμου, της βίας, της πείνας και των διώξεων. Υποκλινόμαστε στην αποφασιστικότητα και τη θέλησή τους για επιβίωση!
Η γενιά μας κληρονόμησε από τους παππούδες μας τις απώλειες τους στην δική τους προσφυγιά.

Μην γυρίζουμε την πλάτη κι ας σταθούμε αλληλέγγυοι απέναντί τους...



Το παραπάνω εικαστικό που τιτλοφορείται: "Quiet Noise", φιλοτεχνήθηκε από την Parmis, μια ιρανή πρόσφυγα που έφτασε στην Αυστρία το 2015, εγκαταλείποντας το σπίτι της στην Τεχεράνη για πολιτικούς λόγους.

"Όταν ζωγραφίζω, όταν σκιτσάρω, ξεχνώ τα πάντα στη ζωή μου, τον πόνο μου", λέει.

Αrvo Part: "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας-Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες"

"Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας, εκεί καθήσαμε, και κλάψαμε, όταν θυμηθήκαμε τη Σιών.

Στις ιτιές, που είναι μέσα σ’ αυτή, κρεμάσαμε τις κιθάρες μας.

Επειδή, αυτοί που μας αιχμαλώτισαν, εκεί ζήτησαν από μας λόγια ασμάτων κι αυτοί που μας ερήμωσαν, ζήτησαν ύμνο, λέγοντας: Ψάλτε σε μας από τις ωδές τής Σιών.

Πώς να ψάλουμε την ωδή τού Κυρίου σε ξένη γη;"

(Ψαλμός 137)

Ενας μουσικός διαλογισμός πάνω στους στίχους του παραπάνω Ψαλμού αποτελεί το έργο του Άρβο Περτ: "An den Wassern zu Babel saßen wir und weinten", όπου θρηνείται η καταστροφή της Ιερουσαλήμ.

"Ας είναι -λέει ο συνθέτης- θρήνος και προσευχή για τα δεινά των σημερινών προσφύγων"

Γράφτηκε το 1976  αυστηρά πάνω στην τεχνική tintinnabuli*.
 Καθώς το θεματικό υλικό της σύνθεσης ξεδιπλώνεται σταδιακά, οι μελωδίες σχηματίζονται από τμήματα γύρω από το κύριο μοτίβο, νότα με νότα, μετακινούμενες ανοδικά και καθοδικά εναλλάξ με προκαθορισμένους κανόνες.
Στο στιχουργικό κείμενο του πρωτότυπου κομματιού,  "In spe"  (στην ελπίδα")  ακούγονται μόνο τα φωνήεντα "ι", "ε" και "o" από τη φράση "Κύριε Ελέησον", στοιχείο που στην σοβιετική εποχή, θεωρείτο κωδικοποιημένη γραφή.

Η εξορία, και η λαχτάρα για νόστιμον ήμαρ που πραγματεύεται ο Ψαλμός, ήταν αναμφίβολα θέματα και για τον Arvo Pärt, που λίγα χρόνια νωρίτερα είχε μεταναστεύσει από την Εσθονία στην Αυστρία και τη Γερμανία.

*Όπως έχει πει ο ίδιος ο συνθέτης: στηρίζεται στο tintinnabuli, μια περιοχή στην οποία περιπλανιέται όταν ψάχνει για απαντήσεις …μόνος με την σιωπή… ένας σιωπηλός παλμός, ή μια κίνηση σιωπής που ανακουφίζουν…Χτίζει με πρωτόγονα υλικά, με την τριάδα, με μια συγκεκριμένη τονικότητα…τρεις νότες μια τριάδας, σαν καμπάνες, γι’ αυτό το ονόμασε tintinnabuli.

Arvo Pärt : "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας- Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες":

"Καλπασμός στην Κόλαση με τον Όφενμπαχ!"

 

J.G. Domergue: "Can can"
(pinterest)

Παριζιάνικα καμπαρέ, θόρυβος, φασαρία...χορός...
Χορός σε ρυθμό ξεσηκωτικό, που σου δίνει σιγουριά για ό,τι βάλει ο νους!!
Εφόρμηση πάνω σ' ένα ανέμελο όνειρο, μια ατμόσφαιρα ξέγνοιαστη, που απολαμβάνεις, ευθυμείς, βροντογελάς με την ψυχή σου!!
Τα κορίτσια εμφανίζονται στη σκηνή...
Ξεκινούν... κι απ'το πρώτο λεπτό νοιώθεις το σκέρτσο , τη σπιρτάδα τους να σε παρασύρει, να σε εκτινάσσει !

Ανέμελο και ξέγνοιαστης ατμόσφαιρας, μέσα απ' τους χορευτικούς ρυθμούς της μπελ επόκ θα'ναι το μεσημέρι μας, φίλοι μου!

Αφορμή γι'αυτό δίνει ο Ζακ Όφενμπαχ, γάλλος συνθέτης και βιoλovτσελίστας ο οποίος γεννήθηκε στην Κολωνία της Γερμανίας σαν σήμερα, 20 Ιούνη το 1819.

Γιος του εβραϊκής καταγωγής, Ισαάκ Γιούντα Έμπερστ, σολίστα, βιβλιοδέτη, δάσκαλου μουσικής και συνθέτη, που καταγόταν από την πόλη Όφενμπαχ στην περιοχή του Μάιν γι' αυτό και ήταν γνωστός ως "der Offenbacher" . Σύμφωνα με τον ισχύοντα τότε νόμο, οι Εβραίοι έπρεπε να πάρουν τα κληρονομικά επώνυμα. Έτσι άλλαξε το όνομα του σε Όφενμπαχ, και ο γιος του πήρε το όνομα Jakob, το οποίο άλλαξε ο ίδιος σε Ζακ όταν εγκαταστάθηκε στη Γαλλία. 

Ο Όφενμπαχ υπήρξε βιρτουόζος βιολοντσελίστας, ενώ ως συνθέτης επηρέασε με τη μουσική του την εξέλιξη της ελαφράς μουσικής στην Ευρώπη το 19ο αιώνα και ειδικότερα της οπερέτας και της κωμικής όπερας...

Υπήρξε δημοφιλής για το κομψό, ανάλαφρο στυλ των έργων του, στα οποία συχνά συνδύαζε τη σάτιρα και ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες.

Δίκαια ο Τζοακίνο Ροσίνι τον αποκαλούσε "μικρό Μότσαρτ στα Ηλύσια Πεδία"..

Παριζιάνικα καμπαρέ, λοιπόν έχει το μεσημεριανό μενού..., θόρυβο, φασαρία και φυσικά...χορό!

Πρόκειται για το καν-καν,  θεατρικό χορό του 19ου αι. με χαρακτήρα  θορυβώδη και άσεμνο, για τα μέτρα της εποχής του, που χορευόταν μόνο από γυναίκες.
Υπάρχει η αντίληψη ότι προέρχεται από την Αλγερία, όμως η ονομασία του πιθανότατα είναι από έκφραση της αργκό της εποχής, που σήμαινε τη θορυβώδη και μπερδεμένη συζήτηση...

"Διαφημιστική αφίσα του Τουλούζ-Λοτρέκ για ένα θέαμα καν-καν στο Παρίσι"

Φλύαρος και σκανδαλώδης χορός το καν-καν,  σε γρήγορο ρυθμό 2/4, απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα με την εισαγωγή του  το 1858 με μορφή θεατρικού χορού στην οπερέτα του Όφενμπαχ:  "Ορφέας στον Άδη",  μία από τις πιο λαμπρές δημιουργίες του συνθέτη, με θέμα εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία, καθώς παρουσιάζει τους Ολύμπιους θεούς σαν ασύδοτους γλεντζέδες του Παρισιού του 19ου αι. με στόχο να σχολιάσει τα ήθη και την ανηθικότητα της αριστοκρατίας.

Ενθουσιώδης, χαρούμενος ρυθμός, που σε ξεσηκώνει να χορέψεις και να ξεφαντώσεις, ακόμα κι όταν σε καίει η λάβρα του θερινού μεσημεριού!

Toulouse-Lautrec: "Jane Avril dancing cancan"

Ο Όφενμπαχ μύησε το γαλλικό κοινό (και όχι μόνο) στην οπερέτα και ως μουσουργός έχει ταυτιστεί με το ανάλαφρο πνεύμα της, το ξεφάντωμα και τον ευδαιμονισμό  της!...και με το Καν-καν του μάς κατευθύνει σε καλντερίμια χαράς και φαιδρότητας!

 Jacques Offenbach: "Orpheus in the Underworld"-Can Can 

Το μοτίβο από τον  "καλπασμό στην κόλαση", όπως αλλιώς λέγεται το καν-καν, χρησιμοποιήθηκε και από τον Σαιν Σανς στο "Καρναβάλι των ζώων", ως μουσικό αστείο.
Ο "Χορός των χελώνων" δεν είναι άλλος από το καν-καν του Όφενμπαχ σε πολύ αργό ρυθμό και με σοβαρό ύφος!!!
Οι χελώνες αργά, πειθαρχημένα και με σοβαρότητα αρχίζουν το χορό...
Ας ακολουθήσουμε τις φιγούρες και το βηματισμό τους...

 Saint-Saens: Carnival of the Animals-Tortoises

"O Στραβίνσκυ και ο εντοπισμός μιας χαμένης παρτιτούρας του"

[Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Ιγκόρ Στραβίνσκυ, σαν σήμερα 17 Ιουνίου 1882,
ένα πρώιμο έργο του, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα]

Στο σπίτι του Κόρσακοφ(δεξιά) ενώ δίπλα του 
ο μαθητής του, Ιγκόρ Στραβίνσκι

Ο Ιγκόρ Στραβίνσκι θεωρούσε το έργο ως το καλύτερό του!

Είναι σύνθεση της νεότητάς του και γράφτηκε στη μνήμη του δασκάλου του, Ρίμσκι-Κόρσακοφ, που είχε πεθάνει το 1908.
Τιτλοφορείται "Pogrebal'naya Pesnya" ή "Funeral Song" (ελληνιστί "Ελεγείο" και εκτελέστηκε μόνο μία φορά, το 1909, στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης.

Όταν ο Στραβίνσκι είχε μεταναστεύσει στη Δύση, έχασε τα ίχνη των χειρογράφων που είχε αφήσει στο πατρικό του σπίτι και οι ειδικοί πίστευαν πως το "Ελεγείο" είχε καταστραφεί μετά τη Ρωσική Επανάσταση, κάτι, που είχε προκαλέσει τεράστια θλίψη στο συνθέτη...


Ανακαλύφθηκε το 2014 από μια παρατηρητική βιβλιοθηκονόμο του Ωδείου της Αγίας Πετρούπολης που στην προσπάθειά της να οργανώσει τη μετακόμιση των αρχείων του Ωδείου, πρόσεξε το όνομα του συνθέτη σε μια χειρόγραφη παρτιτούρα.

Ο Στραβίνσκι είχε αποκαλέσει το έργο "το καλύτερο των έργων του πριν από το "Πουλί της φωτιάς" και το πλέον προχωρημένο σε ό,τι αφορά τις χρωματικές του αρμονίες".

Πρόκειται για σύνθεση που αποκαλύπτει τη μουσική δύναμη του νεαρού μουσουργού, μια απροσμέτρητα γοητευτική μουσική με την οποία όχι μόνο τιμά τον δάσκαλο Κόρσακωφ, αλλά προσπαθεί να δείξει την  ευγνωμοσύνη του για την προσοχή που εκείνος είχε επιδείξει στο πρόσωπό του, διδάσκοντάς τον.
Μην ξεχνάμε πως ο Στραβίνσκι άρχισε μαθήματα σύνθεσης σχετικά αργά. Δεν ήταν ποτέ ένα παιδί-θαύμα και οι συνθέσεις του ενώ παρουσίαζαν μουσική καλαισθησία, υπολείπονταν σε πρωτοτυπία.
Ο Ρίμσκι-Κορσάκοφ, διδάσκοντας τον Στραβίνσκι ιδιωτικά, επέδρασε στην ταχεία πρόοδό του, ωθώντας τον να πειραματιστεί χρησιμοποιώντας την ορχήστρα ώστε να δημιουργήσει την ηχητική παλέτα του. 

Σήμερα οι αναλυτές διακρίνουν στο "Ελεγείο"  Βαγκνερικές επιδράσεις και δη από τον κύκλο του "Δαχτυλιδιού".

Ο συνθέτης στην εισαγωγή του "Funeral Song" πλάθει μια μυστηριακή ατμόσφαιρα με "ομιχλώδεις" αρμονίες πάνω σε μια δυσοίωνη μελωδία.
Στη συνέχεια ακούγεται ένα κομψό, γεμάτο ευγένεια θέμα από το κόρνο, που μετατοπίζεται στα τοξοτά, αλλά και σε όλα τα όργανα της ορχήστρας, καθώς κατά δήλωση του μουσουργού- προσπάθησε να οργανώσει "μία λιτανεία απ' όλα τα όργανα της ορχήστρας, που με τα σολιστικά περάσματά τους θα άφηναν στον τάφο του δασκάλου το στεφάνι τους με τη συνοδεία ψιθυριστών τρέμολο, ακριβώς όπως ακούγονται οι δονήσεις από τις μπάσες φωνές μιας χορωδίας".

Οι μελωδίες θυμίζουν ύμνους της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ενώ ιδιότυπη "ορχηστρική λιτανεία" ολοκληρώνεται με παρεμβάσεις των χάλκινων πνευστών που παραπέμπουν στον Βάγκνερ.

 Igor Stravinsky: "Pogrebal'naya Pesnya ή Funeral song"
Valery Gergiev-Mariinsky Orchestra:

Το κείμενο στηρίχτηκε σε στοιχεία από: theguardian.com, newyorker.com, flash.gr

"Τζέιμς και Νόρα...Bloomsday και Μadama Butterfly..."

Η 16η Ιουνίου είναι η "Bloomsday" των Ιρλανδών. Μια μέρα γιορτής και μνήμης της ζωής του συμπατριώτη τους συγγραφέα, Τζέιμς Τζόυς. Στο Δουβλίνο και άλλες περιοχές της χώρας ξαναζωντανεύουν στιγμιότυπα από το δημοφιλές μυθιστόρημά του: "Οδυσσέας", τα οποία εκτυλίσσονται στις 16 Ιουνίου 1904. 
Ο Τζόυς επέλεξε τη συγκεκριμένη ημερομηνία, καθώς ήταν η ημερομηνία του πρώτου ραντεβού του με την αγαπημένη και μετέπειτα σύζυγό του, Νόρα Μπάρνακλ. Εκείνη ήταν η μέρα που συνευρέθηκαν ερωτικά, στη βόλτα τους στο  Ρίνγκσεντ.
Το όνομα "Bloomsday" προήλθε από τον ήρωα στον "Οδυσσέα", Leopold Bloom.

Ο Τζόυς γνώρισε τη Νόρα στις 10 Ιουνίου 1904. Εκείνος ήταν 22 κι εκείνη μόλις 19. Δούλευε ως καμαριέρα σε ξενοδοχείο απέναντι από το Τρίνιτι Κόλετζ. Τον γοήτευσε με το νωχελικό της βήμα, τα κοκκινόξανθα μαλλιά της και την περήφανη κορμοστασιά της. Την πλησίασε και της μίλησε. Συμφώνησαν να συναντηθούν στι 15 του ίδιου μήνα στην πλατεία. Όμως η Νόρα δεν κατάφερε να έρθει στο ραντεβού τους.

"Γύρισα σπίτι εντελώς αποκαρδιωμένος...Ελπίζω στη μεγαλοψυχία σου...Ας ορίσουμε μια νέα συνάντηση, αν δεν με έχεις ξεχάσει..", θα τής γράψει.

Τελικά συναντήθηκαν την επομένη, 16 Ιουνίου και η μέρα θα αποκτήσει τέτοια σημασία για τον Τζόυς, ώστε θα τοποθετήσει τη δράση του δημοφιλούς "Οδυσσέα"  του μέσα στις 24 ώρες της, καθαγιάζοντάς την και εγκαθιστώντας τη στο εορτολόγιο των μεγάλων λογοτεχνικών επετείων, ως "Bloomsday".

Η Νόρα υπήρξε ο πρώτος και μεγάλος έρωτας της ζωής του, η ισόβια σύντροφός του, η ιέρεια, η απλή καρδιά που τον σαγήνευσε με την άδολη χάρη της και τον φυσικό αισθησιασμό της, ένα "αγράμματο κι ανεπιτήδευτο κορίτσι, ένα γαλάζιο αγριολούλουδο που φυτρώνει ανάμεσα στα βάτα, φαινομενικά εύθραυστο, αλλά προικισμένο με τεράστια δύναμη επιβίωσης".

"Υπήρξες για τη νεαρή ανδρική μου ηλικία, ό,τι και η ιδέα της Παρθένου Μαρίας για τα παιδικά μου χρόνια", τής γράφει. Η μοναξιά της, η προθυμία της να του χαρίσει απόλαυση εκείνη την πρώτη νύχτα σφραγίζουν ένα απόσπασμα από τον "Οδυσσέα".

Στο βιβλίο "Γράμματα στη Νόρα" διαβάζουμε:

"25 Οκτωβρίου 1909

Αγαπημένο εσύ παράξενο κοριτσάκι, ποτέ δεν θα κουραστώ από σένα[...]
Είσαι η μόνη μου αγάπη. Βρίσκομαι ολοκληρωτικά  υπό την εξουσία σου[...]

Και τώρα, μικρό μου κακοδιάθετο, κακότροπο υπέροχο κοριτσάκι, υποσχέσου μου ότι δεν θα κλαις αλλά θα μου δίνεις κουράγιο να συνεχίσω τη δουλειά μου εδώ.
Θα ήθελα να πας να δεις τη "Μαντάμ Μπατερφλάι" και να με σκέφτεσαι όταν ακούσεις τις λέξεις
"Un bel di". Κράτα τα γράμματά μου μόνο για σένα, ακριβή μου. Είναι γραμμένα μόνο για σένα"

Jim

Να θυμίσουμε πως ο Τζόυς προερχόταν  από μια οικογένεια, που αγαπούσε τη μουσική. Η μητέρα του έπαιζε πιάνο κι ο πατέρας του  υπήρξε χορωδός. Ο ίδιος δε, είχε ωραία φωνή τενόρου, έπαιζε πιάνο και κιθάρα, ήταν προικισμένος με εξαίρετο αυτί και συνέθετε ερασιτεχνικά. Ήταν λάτρης  κυρίως της όπερας...

Δύο μέρες αργότερα ξαναγράφει στη Νόρα, πάλι αναφερόμενος στην ίδια όπερα του Τζάκομο Πουτσίνι...

"27 Οκτωβρίου 1909

Λατρεμένη μου, απόψε ο παλιός πυρετός του έρωτά μου άρχισε να ξαναξυπνάει μέσα μου.
Είμαι ένα ζηλιάρης, μοναχικός, ανικανοποίητος άντρας.
Το βράδυ που πήγαμε στην "Μαντάμα Μπατερφλάι" μου φέρθηκες με χοντροκοπιά.
Το μόνο που ήθελα ήταν ν’ ακούσω αυτήν την όμορφη, ευαίσθητη μουσική συντροφιά μ’ εσένα.
Ήθελα να νιώσω την ψυχή σου να σκιρτά από πόθο και λαχτάρα όπως η δική μου, όταν η ηρωίδα τραγουδάει τη ρομάντζα της ελπίδας της  Un bel di στη δεύτερη πράξη:
"Μια μέρα, μια μέρα θα δούμε μια στήλη καπνού να ανεβαίνει στον ορίζοντα από τη θάλασσα, μακριά: τότε το πλοίο θα φανεί..[...]
Σ' αγαπάω βαθιά και ειλικρινά, Νόρα. Δεν υπάρχει ούτε ένα μόριο της αγάπης μου,
που να μη σου ανήκει..."

Να θυμίσουμε πως η "Μαντάμα Μπατερφλάι "είναι η όπερα που περισσότερο αγάπησε ο Πουτσίνι. Για να την γράψει μελέτησε τις μεταφράσεις ιαπωνικών μελωδιών γραμμένες στη Δυτική σημειογραφία, τις οποίες ενέταξε στην μουσική σύνθεση.
Πολλές από τις πληροφορίες σχετικά με την ιαπωνικά έθιμα και τη μουσική της Ανατολής πήρε από τη γυναίκα του ιάπωνα πρέσβη στην Ιταλία, η οποία του τραγούδησε παραδοσιακά τραγούδια της πατρίδας της.
Η ιστορία είναι βασισμένη στη "Madame Chrysantheme" του Γάλλου Πιερ Λοτί, που η θεατρική μεταφορά της από τον Ντέηβιντ Μπελάσκο, (παράσταση που είδε στο Λονδίνο ο Πουτσίνι), εντυπωσίασε το συνθέτη με τα εξωτικά σκηνικά της, μα και συγκίνησε με το στόρυ της νεαρής γκέισσας που αποφασίζει να αυτοκτονήσει όταν εγκαταλείπεται από τον αμερικανό αξιωματικό.

Η Geraldine Farrar στο ρόλο της Μπατερφλάι

Μοναδικά σπαρακτική η φημισμένη άρια "Un bel di, vedremo-Μια Όμορφη Μέρα, θα δούμε".

Μια Όμορφη Μέρα.. θα δούμε στον ορίζοντα

να υψώνεται μια στήλη καπνού

και τότε θα εμφανιστεί το καράβι…

Το κάτασπρο πλοίο θα μπεί στο λιμάνι

σαλπίζοντας τον χαιρετισμό του!

Βλέπεις; Βλέπεις που φτάνει;

Δεν θα κατέβω.. να τον προϋπαντήσω..

Όχι .. θα μείνω εδώ ψηλά στο λόφο

και θα περιμένω.. Θα περιμένω καιρό πολύ

η μακρά αναμονή δεν με στενοχωρεί...

Να, ξεπρόβαλε από το πλήθος

ένας άντρας, σα μια κουκίδα

φαίνεται από δω

να βαδίζει προς το λόφο

Μα ποιός να είναι, ποιός;

Κι όταν φτάσει

τάχα τι να πρωτοπεί;

Από μακριά θα με φωνάξει:

-Πεταλούδα!"

Θα ακούσουμε την άρια από μια Μπατερφλάι της εποχής του ερωτευμένου ζευγαριού, Τζέιμς και Νόρας, την πρώτη Μπατερφλάι της Μητροπολιτικής Όπερας της Ν.Υόρκης, το 1907, Geraldine Farrar, που συμπτωματικά ήταν γεννημένη την ίδια χρονιά με τον Τζέιμς Τζόυς:

Madame Butterfly- Un bel di, vedremo" / Geraldine Farrar:

(Οι αναφορές στις επιστολές του Τζόυς είναι από το βιβλίο "Τζέημς Τζόυς-Γράμματα στη Νόρα", εκδ. Πατάκη, μτφ.Κατ. Σχινά, σελ. 10, 11, 22, 73, 75)


Παλαιότερο κείμενο για τον James Joyce μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Έντβαρντ Γκριγκ: "Έρωτα εσύ, καθοδηγητή της έμπνευσης!"

 

"Ο Grieg στο πιάνο συνοδεύει τη σύζυγό του", P.S. Krøyer-1898

Γεννήθηκε στις 15 Ιουνίου 1843 στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, κι έχει καθιερωθεί στην καρδιά μας ως ο πιο λαϊκός, ρομαντικός συνθέτης, με την έμπνευσή του να αντλείται απ' την μουσική παράδοση της πατρίδας του, τους θρύλους και τα παραμύθια της.
Πρόκειται φυσικά για τον Νορβηγό Edvard Grieg, που το 1867 ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε την πρώτη του εξαδέλφη Νίνα Χάγκερουπ, λυρική σοπράνο, η οποία υπήρξε όχι μόνον η ερμηνεύτρια των τραγουδιών του αλλά και το βασικό στήριγμά του σε όποια μουσική του ιδέα και δημιουργία.
Ο βαθύς έρωτάς του γι'αυτήν γέννησε μερικά από τα πιο τρυφερά και ευαίσθητα κομμάτια.

Ο Edvard και η Nina Grieg
στο Troldhaugen

Με αφορμή λοιπόν, τη σημερινή γενέθλια επέτειο του, έρχομαι με μουσική πρόταση ποτισμένη λυρική διάθεση, ρομαντισμό, κι ευαισθησία.


Σημείο αναφοράς ο έρωτας του συνθέτη για τη Νίνα, αποδεικνύοντας πως η αγάπη τελικά είναι πάντα μοχλός δημιουργίας...

Στο Τρολτχάουγκεν, ένα ειδυλλιακό προάστιο κοντά στη γενέτειρά του, το Μπέργκεν, το ζευγάρι είχε ένα σπίτι, όπου τα καλοκαίρια πραγματοποιούσαν συναυλίες νέων καλλιτεχνών.


Το καλοκαίρι του 1892, που το ζεύγος Γκριγκ θα έκλεινε τα 25 χρόνια έγγαμου βίου, ο Εντβαρντ παρουσίασε ως δώρο στη γυναίκα του το πιανιστικό κομμάτι:
"Bryllupsdag på Troldhaugen-Γάμος στο Τρολτχάουγκεν",
που σήμερα αποτελεί μέρος των "Λυρικών κομματιών" του:

Το 1944 ο George Forrest παρουσιάζει την οπερέτα "Song of Norway", στην οποία αφηγείται τα

πρώτα χρόνια του Γκριγκ και τις προσπάθειές του να αναπτύξει μια αυθεντική νορβηγική εθνική μουσική. 
Ο συνθέτης μοιράζεται αυτά τα όνειρα με το φίλο του Nordraak και την αγαπημένη του ξαδέρφη, Νίνα.
Για να πραγματοποιήσει το όνειρό του φεύγει στην Ιταλία και κινείται δίπλα σε φημισμένους λυρικούς τραγουδιστές...
Η έμπνευση όμως δεν έρχεται...
Ο ενθουσιασμός κι η λάμψη απουσιάζουν από κάθε τι που συνθέτει..

Έτσι, επιστρέφει στη Νορβηγία και την αγαπημένη του Νίνα και μόνο τότε πλημμυρίζεται από μουσικές ιδέες ...
Ο έρωτας είναι εκείνος που θα σμιλεύσει τη φαντασία του και θα καθοδηγήσει την έμπνευσή του!

Στην οπερέτα ακούγονται πολλές γνωστές μελωδίες (από έργα του Γκριγκ προσαρμοσμένες από τον Φόρεστ), ανάμεσά τους ο Νορβηγικός Εθνικός Ύμνος, το περίφημο πιάνο κονσέρτο σε λα ελ., το Σκέρτσο σε Μι, ο 2ος Νορβηγικός χορός, μα και κείνο το κομμάτι που είχε χαρίσει ο συνθέτης στην Νίνα για την αργυρή τους επέτειο.

Το "Wedding in Troldhaugen" ακούγεται με τίτλο «Strange Music» και έχει τραγουδηθεί από τους James Melton, Bing Crosby, Nelson Eddy, Frank Sinatra...
Όμως για μένα αποτελεί μια από τις συγκινητικότερες σκηνές της ομώνυμης ταινίας του 1970 «Song of Norway» του Andrew Stone με τους T. Maurstad και F. Henderson στους ρόλους του Γκριγκ και της Νίνας, αντίστοιχα:

Happy Birthday, Lang Lang!!

 

Το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι ήταν η αρχή του θριάμβου...
Κι όχι τόσο η εικόνα του γνωστού διδύμου κινουμένων σχεδίων "Τομ και Τζέρυ", όσο η μουσική τους περιπέτεια σε κείνο το θρυλικό "Cat Concert", όπου η 2η Ουγγρική Ραψωδία του Λιστ μάγεψε τον δίχρονο Λανγκ.
Τα κινούμενα σχέδια κι η μεγαλόπρεπη, επιβλητική μελωδία του Λιστ ήταν σύμφωνα με τον Λανγκ η πρώτη επαφή του με τη δυτική μουσική, κάτι που τον οδήγησε στα τρία του χρόνια να ξεκινήσει μαθήματα πιάνου.
Κοντά στα πέντε κάνει την πρώτη δημόσια εμφάνισή του και εντυπωσιάζει τους πάντες, που μιλούν για ένα μικρό βιρτουόζο του οργάνου, ένα παιδί-θαύμα!

Κερδίζει απανωτά σε μουσικούς διαγωνισμούς, όμως εννιάχρονος σε κάποιον απο αυτούς απορρίπτεται λόγω "έλλειψης ταλέντου"..., κάτι που θλίβει το μικρό Λανγκ σε άφθαστο βαθμό και απομακρύνεται από τη μουσική, κλείνεται στον εαυτό του και γίνεται απόμακρος.
Την αλλαγή στη συμπεριφορά του παρατηρεί ο δάσκαλος μουσικής του σχολείου του.

Κάποια μέρα, αποφασισμένος να τον παρηγορήσει τον οδηγεί στην αίθουσα Μουσικής.
Τον βάζει σε μια καρέκλα της πρώτης σειράς και κείνος κάθεται στο πιάνο...
Αρχίζει να παίζει...
Ηχεί μια γλυκιά, γνώριμη μελωδία..
Είναι το "Allegro moderato" από την Σονάτα σε Ντο του Μότσαρτ.
Τα μάτια του εννιάχρονου Λανγκ φωτίζουν ξαφνικά...
Όμως δεν κουνιέται από τη θέση του...
Δειλιάζει ή εκστασιασμένος από τους μαγικούς ήχους αδυνατεί να κινηθεί;
Ο δάσκαλος σηκώνεται αργά...
Τον πλησιάζει και λέει:
"Θα ήθελες να παίξουμε μαζί το δεύτερο μέρος;...Ήταν κάποτε το αγαπημένο σου..."

Ο μικρός Λανγκ κάθεται στο σκαμπό του πιάνου με το δάσκαλο της μουσικής...
Υψώνει τα μικροσκοπικά χεράκια του και τα τοποθετεί στη σωστή θέση του κλαβιέ.
Αρχίζει  να εκτελεί το Andante cantabile από τη δημοφιλή Μοτσάρτια Σονάτα!
Eρμηνεύει με εξαιρετική τεχνική, αλλά κι απαράμιλλη εκφραστικότητα, κάτι που δεν συναντάς εύκολα σε έναν εκτελεστή της ηλικίας του.
To αντάτζιο κομψό, απαιτεί λεπτότητα, έντονους χρωματισμούς και συναισθηματικές διακυμάνσεις, χωρίς όμως υπερβολές εντυπωσιασμού.
Και κείνος καταφέρνει να αγγίξει τις πιο σπάνιες αποχρώσεις συναισθημάτων.
Οι μουσικές φράσεις της σονάτας απαιτούν απόλυτη σαφήνεια, ισορροπία και καθαρότητα.
Η γοητευτική μελωδία ρέει αβίαστα...

Είχε υπενθυμίσει στο μικρό  κινέζο πιανίστα πόσο πολύ λάτρευε την Μουσική Τέχνη και το πιάνο!
Οι ήχοι της είχαν λειτουργήσει σαν το μαγικό ραβδάκι μιας νεράιδας που μετατρέπει σε πραγματικότητα ό,τι τρελό έχει πλάσει η φαντασία...

Η πορεία του είναι γνωστή..., όπως γνωστός είναι ο ενθουσιασμός και το πάθος με το οποίο αιχμαλωτίζει το κοινό του! Μοιάζει σε αυτό στο είδωλό του, όπως έχει ο ίδιος κορυφαίος πιανίστας ομολογήσει, τον Φραντς Λιστ. Θυμόμαστε οι λάτρεις του το cd του με  τίτλο "Lizst: My Piano Hero".

Μπορεί ο ήρωας του Λανγκ να είναι ο βιρτουόζος Λιστ, όμως σήμερα τον ακούμε σε κείνο το Αντάντε του Μότσαρτ, αιτία να επανέλθει στον "ίσιο" δρόμο, το δρόμο που ανοίχτηκε διάπλατα μπροστά του, γεμάτος επιτυχίες, δόξα, λαμπρότητα, φήμη και την αγάπη εκατομμυρίων ακροατών της κλασικής μουσικής στον κόσμο!
Εξάλλου ο Μότσαρτ, όπως ο Λανγκ έχει πει, είναι ο μεγαλύτερος συνθέτης όλων, κι αν είχε τη δυνατότητα να συναντήσει κάποιον ανάμεσά τους, σίγουρα αυτός που θα διάλεγε θα ήταν ο σταρ Βόλφγκαγκ...

Happy Birthday, Lang Lang!!

(Γεννήθηκε σαν σήμερα, 14 Ιουνίου του 1982)

Wolfgang Amadeus Mozart: "Piano Sonata No. 10 in C major, K. 330"

Kείμενο για τον Lang Lang μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.

Ο Μάλερ και το κήρυγμα του Αγίου Αντωνίου στα ψάρια...

"St Anthony Preaching to the Fish", Paolo Veronese- Γκαλερία Μποργκέζε

Από τους σπουδαιότερους Αγίους της Καθολικής Εκκλησίας είναι ο Άγιος Αντώνιος της Πάδοβας, που γιορτάζεται σήμερα, 13 Ιουνίου.
Γεννημένος στην Πορτογαλία, έδρασε στην Ιταλία,  αρχικά με το Τάγμα των Αυγουστίνων και στη συνέχεια  εντάχθηκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών. Η διδασκαλία του παρότι απλή, ήταν ηχηρή για την καθολική πίστη. Ακόμα κι οι πιο αγράμματοι μπορούσαν να την καταλάβουν, γι' αυτό ο Πάπας Πίος ΧΙΙ έχρισε τον Αντώνιο  ιεροκήρυκα της Εκκλησίας. Τον αποκαλούσαν δε, "σφυρί των αιρετικών". Η μεγάλη του προστασία ενάντια στα ψέματα και τις απάτες τους ήταν να προφέρει, απλά και αθώα, το όνομα της Παναγίας.
Το ταλέντο του στη ρητορική και η αντοχή του στις δημόσιες αγορεύσεις ήταν σπουδαία!
Ο θρύλος θέλει να έκανε 10.000 κηρύγματα στη διάρκεια της ζωής του και πως κατάφερνε με το λόγο του να λιώνει τις καρδιές  και των πλέον αμαρτωλών.

Κάποτε βρέθηκε να κηρύττει στους αιρετικούς που δεν τον άκουγαν, ούτε τού έδιναν καθόλου σημασία. Τότε πήγε στην όχθη του ποταμού και άρχισε να ρητορεύει χωρίς να απευθύνεται σε κάποιον. Σύντομα όμως μαζεύτηκαν ψάρια, φιλοπερίεργα και ευγνώμονα όπως φαίνεται για όσα κήρυττε...

Ο Άγιος Αντώνιος της Πάδοβας ήταν αγαπημένος και προστάτης Άγιος του Γκυγιώμ Ντυφαί, αλλά και του Γκούσταβ Μάλερ. 
Τον ανακάλυψε 25χρονος όταν διάβασε την ποιητική συλλογή: " Des Knaben Wunderhorn - Το μαγικό κόρνο του αγοριού"...
Ανάμεσα στα λυρικά ποιήματα της ανθολογίας υπήρχε και κείνο που αναφέρεται στο θρύλο για το κήρυγμα του Αντωνίου στα ψάρια.

Σύμφωνα με τον μαέστρο Μπρούνο Βάλτερ:

"Όταν διάβασε τα ποιήματα, ένιωσε σαν να βρήκε το σπίτι του. Όλα όσα τον συγκίνησαν ήταν εκεί:  φύση,  αγάπη, ο κόσμος των πνευμάτων, η χαρά της νιότης, η ευθυμία, το χιούμορ, η ευσέβεια... Ο Μάλερ βρήκε στον ανάλαφρο και γεμάτο αθωότητα κόσμο αυτών των ποιημάτων μία εξαιρετική πηγή έμπνευσης".

Το έκτο τραγούδι της ανθολογίας τιτλοφορείται: "Το κήρυγμα του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβας στα ψάρια" και αφηγείται το θρύλο...
Όταν τα ψάρια ακούνε το θαυμαστό λόγο του  πηδούν έξω από το νερό με ενθουσιασμό, αλλά όταν  το κήρυγμα ολοκληρώνεται επιστρέφουν στους παλιούς τους τρόπους.

 Αν και ο Μάλερ πρόσθεσε στην παρτιτούρα  την ένδειξη  "με χιούμορ", και πράγματι η ειρωνική του διάθεση είναι εμφανής, υποστήριξε πως υπήρχαν πιο σκοτεινές αποχρώσεις στη σύνθεση . Έκανε λόγο για χιούμορ που μοιάζει με πανικό, που προκαλεί περισσότερο την απογοήτευση παρά το γέλιο.

"Το κήρυγμα στα ψάρια", Arnold Bocklin
(wikiart)

Το τραγούδι δηλαδή  έχει διδακτική αξίωση. Ο Μάλερ είχε κατά νου τους "άνοους και απείθαρχους" ανθρώπους όπως αυτοί περιγράφονται από τον Νίτσε, κατάσταση που τού θύμισε το  κήρυγμα του Αγίου Αντωνίου στα ψάρια.
Έτσι "ζωγραφίζει" με ειρωνία μια μουσική εικόνα της αστάθειας της καθημερινής ζωής. Οι άνθρωποι, όπως τα ψάρια, περνούν την ζωή τους άσκοπα τριγυρνώντας εδώ κι εκεί, και ενώ προσωρινά επηρεάζονται από κηρύγματα καλοσύνης και αγάπης, τελικά επιστρέφουν στη γεμάτη κακία ζωή τους.

Στον  τοίχο του σπιτιού του Μάλερ κρεμόταν ένα χαρακτικό του Arnold Bocklin με μια ιδιαίτερων νοημάτων απεικόνιση του κηρύγματος του Αγίου Αντωνίου, όπου ο καρχαρίας ακούει ευλαβικά το κήρυγμα, αλλά στην κάτω σειρά επιστρέφει και κατασπαράσσει τα υπόλοιπα ψάρια. Λέγεται πως η έμπνευση του μουσουργού ενισχύθηκε πλην του ποιήματος κι από αυτό το εικαστικό έργο.

Το τραγούδι γράφτηκε για φωνή και πιάνο, ενώ λίγο αργότερα μεταγράφηκε και για ορχήστρα. Το γλυκό ηχόχρωμα του κλαρινέτου εκφράζει τον γλυκόλαλο Άγιο Αντώνιο...

"...Το κήρυγμα τελείωσε...

οι λούτσοι παραμένουν κλέφτες,

τα χέλια, υπέροχοι εραστές.

Ευχαριστήθηκαν το κήρυγμα ,

όμως ίδια όπως και πριν, εξακολουθούν..."

Το ακούμε από την Janet Baker:

Μahler: "Des Antonius von Padua Fischpredigt":

Τη σύνθεση ο Μάλερ ενσωμάτωσε αργότερα στη 2η Συμφωνία του(της Ανάστασης"), κι έγινε η βάση για το Σκέρτσο της Συμφωνίας.

Mahler - Symphony No. 2 - Mov. III / Georg Solti:

ΕΡΩΣ και ΨΥΧΗ: Μύθος και τέχνη...

 

Έρως και Ψυχή, Αντόνιο Κανόβα

Μια πανέμορφη κοπέλα, θυγατέρα ενός βασιλιά ήταν η Ψυχή, τόσο εκπληκτικά όμορφη που επισκίαζε ακόμη και την Αφροδίτη! Εξαγριωμένη μαζί της η θεά της ομορφιάς, φώναξε τον γιο της, Έρωτα και του έδωσε εντολή να κάνει την Ψυχή να ερωτευθεί τον πιο αξιοκαταφρόνητο άνδρα της γης.

Έτσι κι έπραξε, εκείνος. Όλοι λάτρευαν την κοπέλα, αλλά κανένας δεν τολμούσε να την ζητήσει σε γάμο γιατί ο Έρωτας είχε δηλητηριάσει τις ψυχές των ανδρών ώστε να μην την επιθυμούν. Ενώ οι μεγαλύτερες αδερφές της έκαναν ευτυχισμένους γάμους, η αξιολύπητη Ψυχή αναθεμάτιζε την ομορφιά της.
Ο πατέρας της, ακολουθώντας το χρησμό του Μαντείου πήγε και άφησε την κόρη του σ' ένα ψηλό βουνό ντυμένη νυφικά.
Εκεί, θα περίμενε για γαμπρό το φοβερό δράκο, που πετούσε φωτιές...
Η Ψυχή έκλαιγε γοερά για τη μοίρα της, ώσπου την πήρε ο ύπνος.  

Όταν ξύπνησε, βρισκόταν σ' ένα εκθαμβωτικό παλάτι που οι τοίχοι του ήταν από χρυσάφι. Έκανε μπάνιο και απόλαυσε ένα νόστιμο γεύμα. Εκείνη τη νύχτα ένας άγνωστος άντρας την επισκέφτηκε και έσμιξε μαζί της στο κρεβάτι. Η Ψυχή φοβήθηκε, αλλά ο άγνωστος τής φέρθηκε τρυφερά. Πριν χαράξει, εξαφανίστηκε...Κάθε νύχτα επέστρεφε. Η Ψυχή τον ερωτεύτηκε... Έγιναν ζευγάρι.

Psyche et L'Amour, Bouguereau

Στο μεταξύ, οι αδελφές της Ψυχής άρχισαν να την αναζητούν. Ο σύζυγος της Ψυχής της είπε πως αν οι κοπέλες πλησίαζαν στο παλάτι θα έβλαπταν τον ίδιο και θα προκαλούσαν την καταστροφή της. Όταν όμως είδε τη θλίψη στα μάτια της, συμφώνησε  να τις δει αλλά να μην τους μιλήσει για κείνον. 

Η Ψυχή όμως δεν κρατήθηκε όταν οι αδερφές της την ρώτησαν και τούς είπε για τον όμορφο άντρα της, που όλη μέρα κυνηγούσε. Εκείνες από ζήλια, που η νεότερη αδελφή τους είχε γίνει ξαφνικά τόσο  πλούσια και είχε επίσης βρει έναν απίστευτα όμορφο άνδρα, ενώ αυτές είχαν φορτωθεί με άσχημους, γέρους συζύγους, αποφάσισαν να τής δώσουν  ένα σκληρό μάθημα.

Η Ψυχή εγκυμονούσε το παιδί του Έρωτα...Αυτός ήταν ο εραστής της, που ακόμα η Ψυχή δεν το γνώριζε. Ο όμορφος σύζυγος τήν προειδοποίησε  πως αν δεν έλεγε τίποτα στις αδερφές της, θα γεννούσε ένα θείο μωρό, διαφορετικά το παιδί θα ήταν ένας κοινός θνητός.
Εκείνη συνέχισε να βλέπει τις αδελφές της, που ακόμα πιο ζηλόφθονες, τής είπαν για το χρησμό που έλεγε πως άντρας της ήταν δράκος που θα την καταβρόχθιζε όταν γεννούσε.
Η αφελής Ψυχή έχασε εντελώς το θάρρος της. Μετά από συμβουλή των αδερφών της  έπρεπε να δει τη μορφή του αγαπημένου της, αν όντως ήταν ο δράκος.
Το βράδυ, λοιπόν, κοίταξε τον σύζυγό της κάτω από το φως του κεριού και είδε ότι ο άντρας της ήταν ο ίδιος ο φτερωτός Έρωτας. Το τόξο και τα βέλη του ήταν δίπλα στο κρεβάτι. Ωστόσο εκείνος  ξύπνησε ξαφνιασμένος και πέταξε μακριά, εξαγριωμένος με την Ψυχή που δεν κράτησε το λόγο της.
Ο Έρωτας είχε πληγωθεί από τα βέλη του και αγαπούσε σφοδρά την Ψυχή, που οι αδελφές της την παραπλάνησαν. Έτσι,  αποφάσισε να τις τιμωρήσει. 

Έκανε τις αδερφές να τον ερωτευτούν. Τίς έπεισε πως εκείνος θέλει να τις παντρευτεί. Έτσι μια-μια κινούσαν για το ψηλό βουνό κι όταν αφήνονταν από την κορφή του με την ελπίδα ότι ο Έρωτας θα τις έπιανε, γίνονταν κομμάτια.. 

Ο Έρωτας είχε μαραζώσει κι η  Ψυχή, εν τω μεταξύ, περιπλανιόταν  απελπισμένα αναζητώντας τον. Κάποια στιγμή που έφτασε στο βασίλειο της Αφροδίτης, η θεά την αναγνώρισε και την υπέβαλε σε σκληρές δοκιμασίες. Μια μέρα έδωσε στην Ψυχή ένα μικρό κουτί και της είπε να κατέβει στον Κάτω Κόσμο να το γεμίσει με την αλοιφή της Περσεφόνης.
Πώς όμως θα κατάφερνε να γυρίσει πάλι από τον Άδη;
Ο πύργος την συμβούλεψε να πάρει μερικά νομίσματα μαζί της για τον πορθμέα Χάροντα και  γλυκά για τον Κέρβερο. Τής είπε δε, πως αν η Περσεφόνη της πρόσφερε φαγητό, έπρεπε να το αρνηθεί.
Η Ψυχή ακολούθησε προσεκτικά τις οδηγίες του πύργου. Η θεά γέμισε αμέσως το κουτί με το βάλσαμο και η Ψυχή επέστρεψε ασφαλής από το βασίλειο των νεκρών.
Ύστερα όμως περίεργη καθώς ήταν, άνοιξε το κουτί. Δεν είχε τίποτε μέσα, όμως η κοπέλα έπεσε σε βαθύ ύπνο.

"Ερως και Ψυχή, το γαμήλιο συμπόσιο", Ραφαήλ

Εν τω μεταξύ ο Έρως με σφοδρή επιθυμία για την Ψυχή, δραπέτευσε από το δωμάτιο στο οποίο τον είχε φυλακίσει η μητέρα του, βρήκε την αγαπημένη του, επέστρεψε τον ληθαργικό ύπνο στο κουτί, και ικέτεψε το Δία να εγκρίνει τον γάμο τους.

Ο Δίας συμφώνησε κι έπεισε την Αφροδίτη να αλλάξει στάση απέναντι στο ζευγάρι. Θα έκανε δε την Ψυχή θεά, αντάξια του Έρωτα..
Ο Ερμής της προσέφερε ένα ποτήρι αμβροσία, λέγοντας: "Πιες το, Ψυχή, και θα γίνεις αθάνατη, ο Έρωτας ποτέ δεν θα ξεφύγει από αυτόν τον δεσμό, και οι γάμοι σας θα είναι αιώνιοι". Κι έτσι, μετά από λάθη και δοκιμασίες, η Ψυχή ενώθηκε για πάντα με τον Έρωτα, κερδίζοντας το δώρο της αθανασίας.
Από την ένωση του ζευγαριού γεννήθηκε μια κόρη, η Ηδονή. 

Η ιστορία διασώζεται από τον Απουλήιο που ως φιλόσοφος την ενίσχυσε  με πολλές συμβολικές έννοιες. Η Ψυχή αντιπροσώπευε την ανθρώπινη ψυχή και ο Έρωτας τη θεϊκή αγάπη. Μόνο υπερνικώντας τη θεία αγάπη μπορούσε η ψυχή να βρει την αληθινή ολοκλήρωσή της.
O αλληγορικός αυτός μύθος έχει να κάνει με τη συλλογική συνείδηση της ανθρωπότητας. Όλοι οι έρωτες ισορροπούν ανάμεσα στην κενότητα και την πλησμονή. Όλες μας οι ερωτήσεις περιέχουν ένα στοιχείο κενού. Η απάντηση είναι η πλήρωση αυτού του κενού. Και από την ερωτική συνάντηση της ερώτησης με την απάντηση προκύπτει η γνώση.

Αυτό ακριβώς το πέρασμα από την άγνοια στην αυτογνωσία κάνει η Ψυχή, όταν ερωτεύεται τον Έρωτα. Ο Έρωτας είναι η προσωποποιημένη ερώτηση της Ψυχής που αναζητά την αλήθεια για τον εαυτό της. 

Όπως στο "Φαίδρο" του Πλάτωνα, όπου η Ψυχή (ψυχή του ανθρώπου) φτάνει με τη βοήθεια του Έρωτα (έρως της αλήθειας) και ύστερα από αλλεπάλληλες δοκιμασίες, στη "θέαση των Ιδεών".

1. Από τον μύθο του Έρωτα και της Ψυχής, όπως αποδίδεται από τον Απουλήιο, συνδυαστικά με την Πλατωνική ιδέα περί ψυχής εμπνεύστηκε τo 1887 (δύο χρόνια πριν από το θάνατο του) το συμφωνικό ποίημά του με χρήση χορωδιακών φωνών  "Psyché", ο Σεζάρ Φρανκ. 

Πρόκειται για σπάνιας ομορφιάς σύνθεση, υποβλητική, πλούσια χρωματική και βαθιά εντυπωσιακή, ένα παραμελημένο στην εποχή μας αριστούργημα που ο δημιουργός αφιέρωσε στον Vincent d'Indy.

Αξιοσημείωτη είναι η μικτή χορωδία που εκτελεί χρέη σχολιαστή πάνω στις σκηνές, που περισσότερο προσθέτει ατμοσφαιρικές πινελιές, παρά προωθεί την αφήγηση.
Ο Σεζάρ Φράνκ την αποκαλούσε: "Χορωδία μυστηρίου".

Οι μουσικές εικόνες του συμφωνικού ποιήματος ξετυλίγονται σε 3 κινήσεις:

Μέρος Ι:

Ο ύπνος της Ψυχής-Η ψυχή παρασύρεται από το Ζέφυρο

Μέρος ΙΙ:

Οι κήποι του Έρωτα - Νέος και δυνατός Θεός - Ψυχή και Έρως

Μέρος ΙΙΙ:

Δοκιμασίες και παράπονα της Ψυχής - Ο Έρωτας συγχωρεί και συγχωρείται

Για όσους δεν έχουν χρόνο να το ακούσουν ολόκληρο, σάς προτείνω το χορωδιακό: "Amour! Source de toute vie - Έρωτα! πηγή της ζωής" , στο 14:33:

Aκούστε και το μέρος "Psyché et Eros", υπό την μπαγκέτα του Carlo Maria Giulini, που έχει πάρει τα εύσημα για την προσέγγιση:

2. To 1913, για τη δραματοποίηση του ομώνυμου κειμένου του Gabriel Mourey, ο φίλος του Κλωντ Ντεμπισί έγραψε μουσική συνοδεία με φλάουτο σόλο που τιτλοφορήθηκε αρχικά "Flûte de Pan" και στη συνέχεια "Syrinx":

3. Από το μύθο της Ψυχής και του Έρωτα εμπνεύστηκε την 3πρακτη όπερά του ο σπουδαίος πολωνός συνθέτης Ludomir Różycki, μέλος της ομάδας "Νέα Πολωνία".*
Ο Różycki είναι γνωστός για τα συμφωνικά ποιήματά του, τις όπερες και τα μπαλέτα του, πολλά από τα οποία βασίζονται στην πολωνική ιστορία και πολιτισμό.

Η μουσική του στην όπερα " Eros i Psyche" θυμίζει επιρροές από Γκέρσουιν και Κόρνγκολντ, με τις άριες να έχουν και Puccinesque πινελιές.

*"Νέα Πολωνία" είναι η πολωνική εκδοχή του μοντερνισμού στην Τέχνη. Στην τέχνη της μουσικής, οι συνθέτες της στόχευαν να αναζωογονήσουν τη μουσική κουλτούρα της γενιάς τους, με πρωτότυπες δημιουργίες όπου η πολωνική μουσική εναρμονιζόταν με την ευρωπαϊκή ατμόσφαιρα. Διακήρυτταν ότι η μεγάλη τέχνη μπορεί να είναι εθνική χωρίς να καταφεύγει στη συμβατική λαογραφία. 

Από την όπερα του Różycki, παρακολουθούμε τη σκηνή της νύχτας που η Ψυχή περιμένει ανυπόμονα τον αγαπημένο της, Έρωτα...