Ζαν ντ Αρκ, η εκδοχή του Βέρντι...

 

"Η Ζαν ντ Αρκ φιλά το σπαθί της σωτηρίας"
Πρόκειται για το τελευταίο έργο του προραφαηλίτη Nτάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, καθώς ολοκληρώθηκε λίγες μόλις ημέρες πριν το θάνατό του(Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Στρασβούργο).

Ο θρύλος θέλει την καρδιά της να μην επηρεάζεται από τις φλόγες, που τύλιξαν το κορμί της και το'καναν στάχτη...Έμεινε ανέπαφο να δηλώνει την αγιοσύνη της.
Σαν σήμερα 30 Μαΐου του 1431 η γαλλίδα ηρωίδα Ζαν ντ'Αρκ κρίνεται ένοχη και οδηγείται στην πυρά, αφού πρώτα είχε αιχμαλωτιστεί  από τους Άγγλους που την έσυραν σε δίκη ως αιρετική και μάγισσα.
Νωρίτερα, όλοι τη θεωρούσαν ονειροπαρμένη γιατί από μικρή έβλεπε οράματα και άκουγε φωνές Αγίων, που την καλούσαν να σώσει τη χώρα της από του Βρετανούς.
Η Ιωάννα της Λωραίνης, νεαρό κορίτσι ακόμα, ηγήθηκε ενός στρατιωτικού σχήματος και με οδηγό το θάρρος, την πίστη, την ευσέβεια και την ευλάβειά της κατέλαβε την Ορλεάνη. Οι νίκες έρχονταν η μια μετά την άλλη για τη Γαλλία κι ο βασιλιάς τήν ανακήρυξε ευγενή.

ΖΑΝ ΝΤ' ΑΡΚ και ΠΟΙΗΣΗ / Φ. ΣΙΛΛΕΡ:

Το "Giovann d'Arco" είναι λυρικό δράμα του Τζουζέπε Βέρντι, η7η όπερα του ιταλού συνθέτη, έργο της νεότητάς του, που ξετυλίγεται σε 3 πράξεις με πρόλογο και πρωτοπαρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου στις 15 Φεβρουαρίου 1845.

Το λιμπρέτο ήταν του Θεμιστοκλή Σολέρα, βασισμένο χαλαρά στο θεατρικό κείμενο του Φρήντριχ Σίλλερ: "Η Παρθένος της Ορλεάνης", αν και ο λιμπρετίστας ουδέποτε δέχτηκε κάτι τέτοιο χαρακτηρίζοντας το έργο του ως πρωτότυπο.

"...Με λεν Ιωάννα...ασήμαντη είμαι κόρη ενός τσοπάνου

και φυλάγω από παιδί  τ'αρνάκια του πατέρα[...]

Σαν άκουσα πως πήραν το Παρίσι

ικέτεψα τη Μάνα του Θεού μας να σώσει 

απ'τη ντροπή της αλυσίδας της ξένης, το λαό..[...]

Μια βελανιδιά, δεντρί θαυματουργό όλοι τη λένε

και μια νυχτιά που εκάθομουν μ'ευλάβεια στο δέντρο

εφάνηκεν η Δέσποινα μπροστά μου 

σημαία και σπαθί κρατώντας και μου'πε:

Σήκω κι ας τ'αρνάκια! 

Σε 'αλλο σε κράζει ο Πλάστης, έργο![...]

Πώς μια τέτοια πράξη εγω να την τολμήσω

ένα κορίτσι αδύνατο κι ανήξερο από μάχες;

Κι εκείνη μ' απαντάει:

Μια αγνή Παρθένα στη γη κάθε μεγάλο κατορθώνει..."

("Η Παρθένα της Ορλεάνης", Φ.ΣΙΛΛΕΡ, μτφ:Δ.Λάμψα)

Το παραπάνω  απόσπασμα  του Φ.Σίλλερ, είναι από την ομώνυμη ρομαντική τραγωδία σε 5 πράξεις και πρόλογο, που γράφτηκε το 1801 στη Λειψία και κατά τη διάρκεια της ζωής του υπήρξε ένα από τα πιο πολυανεβασμένα έργα του.

Η ΖΑΝ ΝΤ'ΑΡΚ ως ΒΕΡΝΤΙκή ΟΠΕΡΑ:

Η υποδοχή του Βερντικού δράματος δεν έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής, αντίθετα με το κοινό που  δήλωσε εκστασιασμένο!
Η όπερα, δεν γλύτωσε της λογοκρισίας, που λόγω των ερμηνειών ως αμφισβήτηση του διαμεσολαβητικού ρόλου της Εκκλησίας, το Συμβούλιο του Πάπα απαίτησε αλλαγές, προκειμένου να παρουσιαστεί στη Ρώμη. Ετσι, ο Βέρντι αλλάζει τον τίτλο, τα πρόσωπα και τον τόπο. Το λυρικό δράμα μετονομάζεται σε "Οριέττα της Λέσβου", η ηρωίδα είναι γενουατικής καταγωγής που αναλαμβάνει την ηγεσία των κατοίκων της Λέσβου, νησιού όπου διαδραματίζεται η ιστορία και οι μάχες γίνονται έναντι των Τούρκων.

Ο Βέρντι είχε χαρακτηρίσει την όπερά του αυτή ως "αδιαμφισβήτητα την καλύτερη και πιο αγαπημένη του".  
Ιδιαίτερα οι άριες για την πρωταγωνίστρια Ζαν ντ Αρκ, είναι απαράμιλλης μελωδικής ομορφιάς, που δίνουν τη δυνατότητα στην ερμηνεύτρια να επιδείξει τις τεχνικές δυνατότητές της, γι' αυτό εξάλλου  πολλές από τις κορυφαίες υψίφωνες ενδιαφέρονται να αναλάβουν το ρόλο.

Η Eισαγωγή δε, θεωρείται ως "μια από τις ωραιότερες ορχηστρικές συνθέσεις του Βέρντι, τόσο που εύκολα θα συναγωνιζόταν σε μελωδικό και αρμονικό πλούτο τις ουβερτούρες από τη "Δύναμη του Πεπρωμένου" ή του "Σικελικού Εσπερινού".

Ακούμε την Ουβερτούρα σε διεύθυνση του Ιγκορ Μάρκεβιτς:

Verdi: "Joan d'Arc, Ouverture" - Markevitch, Philharmonia Orchestre:

Παρόλη την ομορφιά της, η όπερα υπέπεσε στο περιθώριο για μεγάλο χρονικό διάστημα ως το 1951 , που η Ρενάτα Τεμπάλντι την αναβίωσε στο Θέατρο Σαν Κάρλο της Νάπολης.

Εξώφυλλο της παρτιτούρας

Πρόκειται για ΙΣΤΟΡΙΚΗ παράσταση, απ΄την οποία προτείνω να ακούσουμε μια αγαπημένη καβατίνα από την 4η σκηνή, τρομερά απαιτητική λόγω του φωνητικού εύρους της, μια δύσκολη τεσιτούρα.

Η Ζαν ντΆρκ  βρίσκεται στο δάσος,  καθισμένη στη σκιά της γνωστής -σύμφωνα με το θρύλο- ιερής τεράστιας βελανιδιάς κι οραματίζεται την τελική νίκη των Γάλλων...
Είναι αναστατωμένη γιατί δεν μπορεί να υπερασπιστεί τη χώρα της σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή επειδή είναι γυναίκα...
Προσεύχεται στην Παναγία να βρεθεί τρόπος να τής επιτραπεί να πάρει τα όπλα ενάντια στους Άγγλους εισβολείς:

"Sempre all'alba ed alla sera...

Πάντα την αυγή και το βράδυ

Σε υμνώ στην προσευχή μου...

Ανταμοιβή δώσε μου Εσύ

ένα σπαθί και μια σημαία..."

Verdi: "Sempre all'alba ed alla sera", Ρενάτα Τεμπάλντι:

Kι ενώ στο "Semper all'llba", η Τεμπάλντι ακούγεται με βελούδινη φωνή σαν άγγελος,  στο  ντουέτο "Pronta sono" μεταμορφώνεται σε ισχυρή πολεμίστρια. Η φωνή της σταθερή και αποφασιστική δείχνει τη γενναιότητα και αφοβία του χαρακτήρα που υποδύεται, όπως ακριβώς απαιτεί ο ρόλος.

Verdi: "Pronta Sono", Ρενάτα Τεμπάλντι, Κάρλο Μπεργκόντζι:

Για το Ορατόριο του Αρτύρ Ονεγκέρ με το ίδιο θέμα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

"Πήραν την Πόλη, πήραν την"...Αναγεννησιακοί θρήνοι για την Κωνσταντινούπολη...

"H πολιορκία της Κωνσταντινούπολης", γαλλική μινιατούρα / 1455

"Πήραν την Πόλη, πήραν την, πήραν τη Σαλονίκη

πήραν και την Αγια-Σοφιά, το μέγα μοναστήρι"

"Ο ίδιος σταυρικός Μάης του 1453. Ένας κόκκινος ορίζοντας αγκαλιάζει τη σπαραγμένη Βασιλεύουσα. Έξω από τα τείχη, οι φωτιές του απέραντου καταυλισμού του Μωάμεθ και τα ιλαλαχού των ουλεμάδων. Και μέσα από τα τείχη, ο θρήνος και τα σήμαντρα των εκκλησιών που χτυπούν ξετρελαμένα, κι ο λαός που προσεύχεται στον απόντα Θεό.

"H πολιορκία της Κωνσταντινούπολης"

Στη ματωμένη πύλη του Αγίου Ρωμανού, οι τελευταίοι Βυζαντινοί στρατιώτες, έγκοποι και ένθεοι, κρατούν ακόμα τους ρημαγμένους προμαχώνες.

Χτυπούν οι καμπάνες, αυτές που σε λίγο θα βυθιστούν στη νύχτα την αξημέρωτη. Κι οι άνθρωποι κόβουν τα τελευταία λουλούδια των ρημαγμένων κήπων να στολίσουν την Αγια-Σοφιά.

[...]

Στον πληγωμένο Βόσπορο δεν τραγουδάνε σήμερα τα πουλιά[...]

Στην Αγια-Σοφιά, η ψαλμωδία ενωμένη με τον θρήνο υψώνεται στον ουρανό. Μόνο που ο ουρανός είναι άδειος σήμερα. Έφυγε ο Θεός, την εγκατέλειψε τη θεοφύλακτη Πόλη του. Έφυγαν οι άγιοι κρυμμένοι στο νέφος [...]

Ο αυτοκράτορας περιμένει να μεταλάβει, μαζί με τον λαό του. Δεν θα τον ξαναδεί τον αγαπημένο του λαό, τον παγιδευμένο στο αδιάφορο πλήρωμα του χρόνου. Φοράει τη λευκή πολεμική στολή και το σώμα του τρέμει, λες και διαισθάνεται τον θάνατο.

Έτσι εγκαταλειμμένος από Θεό και ανθρώπους, έτσι αποφασισμένος να πεθάνει μαχώμενος για την Πόλη του, έτσι με τα δάκρυα στα μάτια θα περάσει μαζί με τον λαό του στο Πάνθεο των Αθανάτων. Το ξημέρωμα της Δευτέρας θα τον βρει ψηλά στις επάλξεις, και το άλλο πικρό ξημέρωμα της Τρίτης θ’ ακουστεί η κραυγή "Εάλω η Πόλις… "

("Πήραν την Πόλη, πήραν την", Mαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου, εφημ. Ελευθεροτυπία, 2001) 

***

Ο Γκιγιώμ Ντυφαί υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες της Ευρώπης του 15ου αι. και κεντρική φιγούρα στη Σχολή της Βουργουνδίας, όπως ονομαζόταν το κύριο ρεύμα μουσικής σύνθεσης εκείνης της εποχής(συνδετικό κρίκο της Ars Nova και της Φλαμανδικής σχολής). 

Πρόκειται για κορυφαίο Γαλλοφλαμανδό δημιουργό της πρώιμης Αναγέννησης.

Η Βουργουνδία είχε αναδειχθεί σε πολιτιστικό κέντρο, και η βουργουνδική σχολή ήταν αυτή που έκοψε τους δεσμούς με τη μεσαιωνική μουσική. Έτσι, αποτελούσε τη μουσική πρωτοπορία της εποχής και καθιέρωσε τη νέα τάση που απαιτούσε τέσσερα μέρη σε κάθε μελωδία και την ύπαρξη μιας βάσης (cantus firmus).

Ενα από τα λεγόμενα "Βυζαντινά" μοτέτα του Ντυφαί είναι ένας "Θρήνος για την πτώση της Κωνσταντινούπολης", ένα μοτέτο μέρος τεσσάρων ελεγειακών ασμάτων για το ίδιο θέμα που συνέθεσε ο Γκιγιώμ Ντυφαί λίγους μήνες μετά την Άλωση της Πόλης και κατά πάσα πιθανότητα εκτελέστηκε στη Γιορτή του φασιανού. Ένα συμπόσιο, που διοργάνωσε στη Λιλ το Φεβρουάριο του 1454, ο δούκας Φίλιππος ο Καλός, θέλοντας να πείσει τις χριστιανικές δυνάμεις της Ευρώπης να συσπειρωθούν εναντίον του τουρκικού κινδύνου.
Η Κωνσταντινούπολη είχε πέσει στα χέρια του Πορθητή και ο Μεγάλος Δούκας ήλπιζε σε μια νέα σταυροφορία. Έτσι, κατά τη διάρκεια του συμποσίου, ορκίστηκαν να διεκδικήσουν την Κωνσταντινούπολη διά των όπλων κι έτσι να "ελευθερωθεί η Εκκλησία"…

Πρόκειται για τετράφωνο μοτέτο με cantus firmus, στη γαελική γλώσσα που το ποιητικό του κείμενο στηρίζεται ελεύθερα στο Βιβλίο των Θρήνων για την πτώση της Ιερουσαλήμ. Παρουσιάζει τη φωνή μιας μητέρας που απευθυνόμενη στο Θεό θρηνεί τα βάσανα του γιου της, παραπέμποντας τόσο στον σπαρακτικό θρήνο της Παναγίας για το Χριστό, όσο και στην προσωποποίηση της Εκκλησίας ως η μητέρα πάντων των πιστών.

Guillaume Du Fay: "Lamentatio sanctae matris ecclesiae Constantinopolitanae":

Για την Άλωση της Πόλης μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερα κείμενα εδώ, εδώ και εδώ.

Αλεξάντερ φον Τσεμλίνσκι, ένας "απαίσιος νάνος"...

 

Η πανέμορφη Άλμα είχε ενθουσιαστεί με την προσωπικότητά του!Ήταν τόσο ταλαντούχος και παιδαγωγός, ασύγκριτος!

Ο Αλεξάντερ φον Τσεμλίνσκι είχε και κείνος ξετρελαθεί με τη νέα του μαθήτρια. Τής δίδασκε σύνθεση και συχνά οι ματιές του συναντιόνταν, φανερώνοντας το πάθος του ενός για τον άλλο που φώλιαζε στην καρδιά τους...

Είναι "ένας απαίσιος νάνος", σκεφτόταν η Άλμα Σίντλερ, καθώς η ασχήμια του ήταν αξιοσημείωτη!
Κοντός, με ανέκφραστα μικρά μάτια και λεπτά χείλη..Ναι, ο καθηγητής της ήταν ένας απαίσιος νάνος, όμως είχε κάτι που τη συνάρπαζε και τής δημιουργούσε εσωτερική ταραχή...

Μεταξύ τους αναπτύσσεται μια φλογερή, αν και ταραχώδης σχέση...

Κι όταν η Άλμα γνωρίζει τον Μάλερ, στέλνει  στον Τσεμλίνσκι μια σύντομη επιστολή, όπου ωμά τού ζητά να μείνουνε φίλοι...

Ο Τσεμλίνσκι απογοητεύεται τόσο!...Πώς να ξεπεράσει αυτή τη γυναίκα, που στοίχειωσε το είναι του;...
Ο "απαίσιος νάνος" δηλώνει ανήμπορος να ξεχάσει τη λάμια, τη μάγισσα Κίρκη που τον σαγήνευσε βαθιά...
Αναζητά τη λύτρωση στην τέχνη του.
Επιδίδεται στη σύνθεση...όμως, το μυαλό του στροβιλίζει ο χαρακτηρισμός της άλλοτε αγαπημένης του...Ήταν γι' αυτήν ο "απαίσιος νάνος"...

Τού φέρνει στο νου το βιβλίο του Όσκαρ Ουάιλντ, που αφηγείται την ιστορία της όμορφης Ινφάντα...Στα γενέθλιά της ξετρελαίνεται με την παράσταση που δίνει για χάρη της ο άσχημος νάνος του παλατιού. Άσχημος -σκέφτεται- όμως χορεύει με τόση χάρη! Απίστευτη ενεργητικότητα, τον θαυμάζει γιατί είναι εκείνος που ζωγραφίζει μόνιμα στα χείλη της, χαμόγελα...
Ο νάνος για μια στιγμή πίστεψε πως η ινφάντα τον αγάπησε... Εκείνη τον απορρίπτει κι ο νάνος θρηνεί από ντροπή και ξεψυχά.
Όταν η ινφάντα μαθαίνει ότι ο νάνος δεν θα ξαναχορέψει, προστάζει περιφρονητικά: "Στο μέλλον, φροντίστε όσοι έρχονται να με διασκεδάσουν να μην έχουν καρδιά".


Πόσο η πλοκή από το βιβλίο: "Τα γενέθλια της Ινφάντα" του Όσκαρ Ουάιλντ, ταιριάζει και στη δική τους περίπτωση!
Αποφασίζει να γράψει μια όπερα, έμπνευση από το κείμενο, που θα την τιτλοφορήσει: "Der Zwerg-Ο νάνος".

(google.com)

Η επιλογή του αποτελεί αντανάκλαση του τέλους της σχέσης του με την Άλμα Σίντλερ-Μάλερ...Νοιώθει πως ταυτίζεται με τον κύριο χαρακτήρα του δράματος.

Το λιμπρέτο της μονόπρακτης όπερας του Τσεμλίνσκι προσαρμόζεται στη διήγηση του Ουάιλντ...
Ο νάνος μη γνωρίζοντας την ασχήμια του, εκφράζει στην πριγκίπισσα τον έρωτά του με ένα γλυκό τραγούδι αγάπης. Εκείνη, παίζει μαζί του...Τής αρέσει να βλέπει τους άνδρες τυραννισμένους από την ομορφιά της... Όταν μια μέρα τυχαία ο νάνος βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη αναστατώνεται και στην προσπάθειά του  να πάρει ένα φιλί από την ινφάντα, εκείνη τον απορρίπτει απροκάλυπτα, αποκαλώντας τον "τέρας".
Ο νάνος με ραγισμένη την καρδιά αναζητά το θάνατο...

Η αυτοβιογραφικού χαρακτήρα όπερα "Der Zwerg" του Τσεμλίνσκι έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα,  28 Μαΐου 1922 στο Stadttheater, με το κοινό της Κολωνίας να τη δέχεται με ενθουσιασμό, καθώς και η επιλογή του Όττο Κλέμπερερ στο πόντιουμ, αποτελούσε εγγύηση.

Zemlinsky: "Der Zwerg Op. 17":

To θλιμμένο φινάλε της όπερας με το θάνατο του νάνου:

Μουσικές εμπνεύσεις από τη σχέση Άλμας - Τσεμλίνσκι μπορείτε να διαβάσετε και εδώ.

Από το "παιδί-θαύμα " στον "Πόλεμο των Άστρων"

 

O 13χρονος Kόρνγκολντ

ΣΟΝΑΤΑ από ένα 13χρονο:

Ο Έριχ Kόρνγκολντ υπήρξε παιδί-θαύμα στο πιάνο, χαρακτηρισμός που τού αποδόθηκε από τον Μάλερ, ενώ Ρ. Στράους και Τσεμλίνσκυ(δάσκαλός του στο πιάνο) εγκωμίασαν το πρώιμο ταλέντο του.
Έντεκα χρονών συνέθεσε την 1η Σονάτα του για πιάνο επεξεργαζόμενος ένα θέμα του δασκάλου του, με Μάλερ και Στράους να διατυπώνουν ένθερμα σχόλια για την πρωτότυπη αρμονική δομή, τις εναλλαγές δυναμικότητας και το κυρίαρχο, προσωπικό ύφος του νεαρού συνθέτη.

Δυο χρόνια αργότερα, γράφει τη 2η Σονάτα για πιάνο σε Μι μείζονα, αρκετά μεγάλης κλίμακας, δομημένη σε 4 μέρη και με τεράστιες δεξιοτεχνικές απαιτήσεις.
Η σύνθεση προκάλεσε το ενδιαφέρον του Άρτουρ Σνάμπελ που εκθειάζοντας τη μoυσική ιδιοφυία του Κόρνγκoλντ εντάσσει το έργο του 13χρονoυ στο μόνιμο ρεπερτόριό του.

To εντυπωσιακό εναρκτήριο πρώτο μέρος Moderato, ξεχωρίζει για την αρμονική του πρωτοτυπία.
Εξαιρετικά βιρτουόζικο το Scherzo που ακολουθεί, ιδιαίτερα το βαλς του τέλους με ρυθμικό και διακοσμητικό πλούτο.
Με διάθεση περισσότερο δραματική έως τραγική χαρακτηρίζεται το Largo con dolore, γραμμένο στην ελεγειακή ντο ελάσσονα, ενώ η σονάτα ολοκληρώνεται με ένα χαριτωμένο Allegro vivace.

Erich Wolfgang Korngold: Piano Sonata No 2 / Scherzo

Η ΕΜΠΝΕΥΣΗ για το STAR WARS:

Με την ανόδο του ναζιστικού καθεστώτος , ο Korngold μετανάστευσε στην Αμερική, όπου ασχολήθηκε και με τη σύνθεση κινηματογραφικής μουσικής με τεράστια επιτυχία. Θεωρείται ο πρώτος -επιτυχημένος διεθνώς- συνθέτης ταινιών στο Χόλυγουντ.

Από τις πιο δημοφιλείς, είναι η μουσική που έγραψε το 1942 για την ταινία "Kings Row", απ' την οποία θα εμπνευστεί αργότερα ο Τζων Ουίλλιαμς το βασικό μουσικό θέμα για τη σειρά ταινιών επιστημονικής φαντασίας, που αγαπήσαμε όλοι μας με το γενικό τίτλο: "Ο πόλεμος των άστρων".
O Oυίλλιαμς θαύμαζε τον Κόρνγκολντ για την μουσική του ευρηματικότητα!

Η σειρά ταινιών "Star Wars" ενθουσίασε με τη δράση της, καθώς είναι εμπνευσμένη από τη μυθολογία και εμπλουτισμένη με πρωτοποριακά ειδικά εφέ, που πλέκονται ανάμεσα σε μύρια λογής πλάσματα και υπερβατικούς ήρωες. Το καλό και το κακό βρίσκονται σε μια διαρκή μάχη, με την ταινία να εστιάζει στη δύναμη που κρύβεται στο σύμπαν της ψυχής μας με σκοπό τη σωστή διαχείρισή της για το καλό και την αγάπη!


Η πρώτη ταινία της σειράς έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 25 Μαϊου 1977, κι έδωσε την αφορμή για τη γραφή αυτού του κειμένου.

Το θέμα από την ταινία του Κόρνγκολντ: "Kings Row":

John Williams: "Star Wars, Suite":

Εικαστικό εγκώμιο στην Αγία Καικιλία...

"St Cecilia", Carlo Dolci

Από τους Φλωρεντίνους ζωγράφους της μπαρόκ περιόδου, γνωστός για τα θρησκευτικά του κυρίως θέματα, παρότι δεν υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγικός είναι ο Κάρλο Ντόλτσι. 

Γεννήθηκε σαν σήμερα,  25 Μαΐου 1616 και οι εικαστικές συνθέσεις του βασίζονται  στην απόδοση έντονου συναισθήματος και την ιδέα του πάθους.

Από τα ωραιότερα και πιο δημοφιλή  έργα του Ντόλτσι είναι η "Αγία Καικιλία", που φιλοτέχνησε το 1671 και εκτίθεται στην Πινακοθήκη της Δρέσδης.

Ο Ντόλτσι απεικονίζει τη γυναίκα καθισμένη να παίζει εκκλησιαστικό όργανο, στοιχείο που υπαινίσσεται ότι η Αγία είναι προστάτιδα της μουσικής.

Η Αγία Καικιλία φιλοτεχνείται σε απαλά χρώματα και δροσερό και νηφάλιο ύφος, με τον καλλιτέχνη να υιοθετεί έναν φυσικό και καθόλου επιτηδευμένο τρόπο αποτύπωσης.

Εκλεπτυσμένες οι εικαστικές λεπτομέρειες: το χρυσό φωτοστέφανο, η πορφυρή κουρτίνα, η μαργαριταρένια καρφίτσα στο εντυπωσιακότατο, τούλινο φόρεμα, τα λευκά μπουμπουκιασμένα άνθη... Ο ζωγράφος απεικονίζει τα χέρια της Αγίας πάνω στα πλήκτρα σε στάση νωχελική και φιλήδονη, όπως  αβρές είναι κι οι φωτοσκιάσεις, ικανές να μεταφέρουν αγαλλίαση, ηρεμία και το ευσεβές της ψυχής της Καικιλίας, προστάτιδος της τέχνης των ήχων...

"St Cecilia", Carlo Dolci, Hermitage

Στην ωριμότητά του ο καλλιτέχνης φιλοτέχνησε άλλο ένα πορτραίτο της Αγίας της Μουσικής, εξαιρετικής επίσης τεχνικής και κομψότητας μορφής και χρώματος.

Η δεύτερη "Saint Cecilia", που μπορεί κανείς να θαυμάσει στο Ερμιτάζ, θεωρείται το αριστούργημα της ύστερης καλλιτεχνικής περιόδου του. 
Η προστάτιδα των μουσικών, Καικιλία, απεικονίζεται πάλι καθισμένη στο αρπίχορδο και ο Ντόλτσι με μεγάλη προσοχή μεταφέρει την υπέροχη υφή του πράσινου μεταξωτού της φορέματος, τη διάφανη  μουσελίνα, τα χρυσά φινιρίσματα του ενδύματος και τις αστραφτερές πέτρες του κοσμήματος.
Η γυναίκα κοιτάζει κατάματα το θεατή. Το πρόσωπό της είναι ήρεμο και δεν αποκαλύπτει πνευματική έκσταση Αγίας. Μόνο το εκτυφλωτικό φωτοστέφανο θυμίζει  στο φιλότεχνο θεατή ότι δεν πρόκειται για κοσμική ζωγραφική.

Ωδές στην Αγία Καικιλία έχουν γράψει πολλοί και διαφόρων εθνικοτήτων, συνθέτες. Επιλέγω να συνοδεύσω τα υπέροχα εικαστικά του Ντόλτσι με έναν επίσης ιταλό συνθέτη.

Ο Αλεσάντρο Σκαρλάτι έγραψε τη "Messa di Santa Cecilia" το 1720 , για πέντε σολίστ, χορωδία και ορχήστρα, που αφιέρωσε στον καρδινάλιο της Αραγονίας.

Ο Σκαρλάτι υιοθετεί ένα αρκετά καινοτόμο ύφος σε αυτή τη Λειτουργία, που χαρακτηρίζεται από ενέργεια και χάρη και προϊδεάζει  τις λειτουργίες  του Χάιντν . Οι αναλυτές έχουν χαρακτηρίσει τη σύνθεση ως "αξιοθαύμαστο έργο του συνόλου  της εκκλησιαστικής  μουσικής του συνθέτη, που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα, τόσο από άποψη μουσικού ενδιαφέροντος όσο και από τη στιλιστική σύνθεση των τάσεων της περιόδου".

Από τα 5 μέρη της Λειτουργίας: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus και Agnus Dei, επιλέγω να ακούσουμε το θριαμβευτικό "Gloria" με την εξαιρετικά περίπλοκη δομή του, καθώς στηρίζεται σε μια εντυπωσιακή 5φωνη φούγκα.

Scarlatti: St. Cecilia Mass - 2. Gloria:

John Nash, ο υπέροχος άνθρωπος που λάτρευε τον Μπαχ...

Θα μού επιτρέψετε μια μικρή αναφορά-φόρο τιμής σ' έναν άξιο άνθρωπο!
Άξιο και Μοναδικό!
Κατάφερε να αγνοήσει τις φωνές, που τον καλούσαν στους λαβυρίνθους του παραλόγου!
Αθάνατος κι ας έφυγε μια μέρα σαν τη σημερινή πριν τρία χρόνια...

Μπορεί οι σειρήνες των εμμονών να τον καλούσαν στα δαιδαλώδη μονοπάτια τους, όμως εκείνος με τη δύναμη της λογικής κατάφερε ν' αδιαφορεί και να δαμάσει τους εσωτερικούς του δαίμονες!

Αθάνατος, ο "Υπέροχος Άνθρωπος"!

"John Nash"

Ένας ιδιοφυής επιστήμονας, μύστης της έρευνας, με ενδιαφέρον επιστημονικό έργο μα περισσότερο ενδιαφέρουσα ζωή!
Μια ζωή-συνεχή πάλη επί τρεις δεκαετίες με τη σχιζοφρένεια, ώσπου ν' αναδειχτεί τελικά νικητής και να τιμηθεί το '94 με το βραβείο Νόμπελ στα Οικονομικά.

Κατάφερε να μάθει από τα λάθη του, μα κυρίως να τιθασεύσει τις εμμονές του και ν' αποφεύγει τις παγίδες του λαμπρού κατά τ' άλλα μυαλού του.
Ένας άνθρωπος που κατάφερε να φέρει στα μέτρα του την παράνοια και να θεραπευτεί απ'αυτή !

Ο John Nash έχασε τη ζωή του σε τροχαίο μαζί με τη γυναίκα του σαν σήμερα 23 Μαΐου το 2015.

Σας καλημερίζω με μια σκέψη αυτού του "υπέροχου ανθρώπου"...

"Σημαντικότερο απ' τη δύναμη του μυαλού, είναι το σθένος της ψυχής!!!"

Ο Nας θεωρήθηκε ως ένας από τους σπουδαιότερους μαθηματικούς του 20ού αιώνα - γνωστός τόσο για την πρωτοτυπία της σκέψης του όσο και για την τόλμη του να προσεγγίσει θέματα που άλλοι δίσταζαν να επιχειρήσουν τη λύση τους.

O Νας έδειχνε ιδιαίτερη αγάπη και στην κλασική Μουσική. Συνήθιζε να μελετά-ερευνά και διδάσκει με την υπόκρουσή της.
Η αγάπη του αυτή είχε φανεί από νωρίς, από τότε που ο Νας ήταν μαθητής στο Δημοτικό σχολείο. Σύμφωνα με το Gale Cengage, ο Nας μπορούσε να σφυρίξει μοτίβα από έργα κλασικής, ολόσωστα!

Σύμφωνα με το αρχείο και τα mp3 του, φαίνεται να είχε αδυναμία στον Γ. Σ. Μπαχ και ιδιαίτερα στα Βραδεμβούργεια Κονσέρτα του.

Ο Μπαχ ήταν εκείνος που πρωτοστατούσε στα πλαίσια εφαρμογής της θεωρίας του Νας για τις Πιθανότητες στα αμφιθέατρα και τις πανεπιστημιακές αίθουσες, που δίδασκε.

"Η επιλογή ανάμεσα σε γνωστά έργα του Μπαχ ή σε άγνωστα σύγχρονης μουσικής γίνεται σύμφωνα με την ελαχιστοποίηση της μέγιστης λύπης.

Υποδηλώνει δε, ότι η επιτυχημένη στρατηγική επιβάλλει να επιλεγεί Μπαχ , καθώς ανήκει στην κατηγορία συνθετών που δεν θα σε απογοητεύσουν ποτέ, αντίθετα με ένα έργο σύγχρονης μουσικής, που η πιθανότητα για κάτι τέτοιο είναι τεράστια.

Έτσι -καταλήγει η αρχική Θεωρία του Νας- δεν έχει σημασία πόσο καλή είναι η νέα μουσική, αφού μαθηματικά, η βέλτιστη επιλογή είναι ο Μπαχ!"

Θα ακούσουμε Γ. Σ ΜΠΑΧ, φυσικά, και μια από τις καλύτερες ορχηστρικές συνθέσεις της μπαρόκ, όπως χαρακτηρίζονται τα "Βραδεμβούργεια Κονσέρτα" .
Πρόκειται για έξι κοντσέρτα αφιερωμένα στον μαρκήσιο του Βραδεμβούργου, Κρίστιαν Λούντβιχ, γραμμένα από τον "ταπεινότατο και ευπειθέστατο υπηρέτη του, Μπαχ", όπως ο συνθέτης γράφει στην αφιέρωσή του.
Τα  κοντσέρτα αυτά παρουσιάζουν διαφορές από τα προηγούμενα του Μπαχ, καθώς πλησιάζουν  σε ύφος την ιταλική νοοτροπία, ενώ διακρίνονται για τη ζωντάνια και τον χαρούμενο χαρακτήρα τους. Δεξιοτεχνικά και απαιτητικότατα, "φέρνουν τα όργανα στα όρια των δυνατοτήτων τους", όπως λέγεται.
Τα τρία κονσέρτα είναι ορχηστρικά και τα υπόλοιπα έχουν χαρακτηριστικά μουσικής δωματίου.Με αυτόν τον τρόπο ο Μπαχ καταφέρνει να κρατήσει  εξαιρετική ηχητική ισορροπία.

Bach: Six Brandenburg Concerts/Kuijken - La Petite Bande:

(ScienceNews, bustle.com/professor-john-nash, crosseyedpianist)

Ο μουσικόφιλος Σέρλοκ Χολμς...

 

Σέρλοκ Χολμς - Baker Street, London

Ο γεννημένος σαν σήμερα 22 Μαΐου 1859 σερ Άρθουρ  Κόναν Ντόυλ  θεωρείται ο μαιτρ του  αστυνομικού μυθιστορήματος, με πλέον διασημότερο τον ήρωά του:  "Σέρλοκ Χολμς".


"Με λένε Σέρλοκ Χολμς. Δουλειά μου είναι να γνωρίζω ό,τι δεν γνωρίζουν οι άλλοι!"

Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ

Είναι χαρακτήρας-επινόηση του Kόναν Ντόυλ.
Είναι ο περιβόητος, διαμόνιος ντεντέκτιβ που για τα χαρακτηριστικά του ο δημιουργός-συγγραφέας στηρίχτηκε στον καθηγητή του στην Ιατρική, Δρ. Joseph Bell, έναν χειρουργό, τέρας λογικής και με απαράμιλλη παρατηρητικότητα.

Ο Κόναν Ντόυλ φαίνεται πως αγαπούσε τη μουσική, στοιχείο που το δανείζει και στον φανταστικό του ήρωα.
Έτσι, ο Σέρλοκ Χολμς πλάθεται παθιασμένος μουσικόφιλος και ιδιαίτερα λάτρης της κλασικής!
Έπαιζε βιολί, είχε στην κατοχή του ένα πανάκριβο Στραντιβάριους και λάτρευε την όπερα, ιδιαίτερα  γερμανών δημιουργών. Βάγκνερ, Όφενμπαχ και Μέγερμπερ ήταν οι γερμανοί, των οποίων έργα τους, προτιμούσε.


Στο τέλος του βιβλίου του Ντόυλ: "Το λαγωνικό των Μπάσκερβιλ" ο Σέρλοκ Χολμς κλείνει με τις φράσεις:


"Και τώρα, αγαπητέ μου Γουώτσον, είχαμε μερικές εβδομάδες βαριάς εργασίας, και για ένα βράδυ, νομίζω, πως μπορούμε να στρέψουμε τις σκέψεις μας σε περισσότερο ευχάριστες οδούς.
Έχω κλείσει ένα θεωρείο για τους "Ουγενότους". Έχεις ακούσει τον De Reszkes; Θα σου ήταν πρόβλημα να είσαι έτοιμος σε μισή ώρα, και να σταματήσουμε από του Macini για ένα μικρό δείπνο καθοδόν;"


Φυσικά, φίλοι μου, αναφέρεται στους: "Ουγενότους", μια  grand opera του γερμανού Τζάκομο Μέγερμπερ και μάλιστα προτιμά την ηχογράφηση με τον πολωνό τενόρο Jean de Reszke, ένα αστέρι του λυρικού θεάτρου που είχε διαπρέψει στο ρόλο του Ραούλ στους "Ουγενότους"  που παιζόταν στο Κόβεν Γκάρντεν την περίοδο συγγραφής του βιβλίου.

Θα ακούσουμε το θρυλικό τενόρο Jean de Reszke στo love duet:  "Tu l'as dit"  από την όπερα "Ουγενότοι" ,  από τα δεξιοτεχνικότερα μέρη για τενόρους.  Το υψηλό Ρε στο τέλος του μέρους, το αποδεικνύει.
Πρόκειται για ηχογράφηση από παράσταση στην ΜΕΤ το 1901, χρονιά που πρωτοδημοσιεύτηκε το βιβλίο του σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ.

Λόγω κακής ηχητικής ποιότητος, απολαμβάνουμε τo Ντουέτο αγάπης  από τους Bernabe Marti και Montserrat Caballe (από το 0:19)

Σύμφωνα με τον σερ Ντόυλ, ο Σέρλοκ Χολμς ζούσε στο Λονδίνο  επί της Baker Street, γι' αυτό και έξω από το σταθμό του μετρό της περιοχής έχει στηθεί το άγαλμα του φανταστικού, μουσικόφιλου ντετέκτιβ, απ' όπου και η φωτογραφία.






(sherlock-holmes.co.uk, arthurconandoyle.com, interlude.uk , "Το λαγωνικό των Μπάσκερβιλ", Άρθουρ Κόναν Ντόυλ-Μτφ: Α.Γεωργούτσος, σελ.245)

Ο ερασιτέχνης βιολιστής και συνθέτης, Ανρί Ρουσσώ...

 

Ηenri Rousseau:"Η Μούσα εμπνέει τον ποιητή"

Την ανοιξιάτικη μέρα, 21 του Μάη του 1844 γεννήθηκε ο ναΐφ καλλιτέχνης, Ανρί Ρουσσώ. 

Ήταν πνεύμα ανήσυχο , χαρακτήρας ατίθασος, δημιουργικός, με  αναζητήσεις, που προσπάθησε να ικανοποιήσει μέσα από την τέχνη.
Δούλεψε στο τελωνείο του Παρισιού ως υπάλληλος, εξ ου και το παρατσούκλι του "ο τελώνης".

Στο Παρίσι έμενε σ'ένα μικρό διαμερισματάκι ιδιοκτησίας της κ. Μπουατάρντ, μοδίστρας και χήρας, η οποία είχε μια πανέμορφη κόρη, την Κλεμάνς, που ο Ανρί ερωτεύτηκε. Τελικά, παντρεύτηκαν και απέκτησαν 9 παιδιά.
Ο Ανρί ασχολήθηκε συστηματικά  με τη ζωγραφική κάπως αργά, λίγο πριν συμπληρώσει τα 40 χρόνια του. Ανήσυχος καλλιτεχνικά, ήτανε και λίγο ποιητής, αλλά κυρίως ερασιτέχνης βιολιστής και συνθέτης...

(από: wpi.art)

Κάθε Κυριακή ο Ανρί με την Κλεμάνς πήγαιναν στον Ιππόδρομο, στο Βοτανικό κήπο ή έκαναν περιπάτους στους Κήπους του Λουξεμβούργου, παίζοντας συχνά συνθέσεις του στο βιολί ως μουσικός του δρόμου κι αργότερα ζωγράφιζε, γι'αυτό τού κόλλησαν και το παρατσούκλι "ο ζωγράφος της Κυριακής".

Δυστυχώς, η Κλεμάνς πέθανε το 1888. Όμως η μνήμη της παρέμεινε πάντα ιερή. Ο Ρουσώ που πίστευε στα πνεύματα  ήταν πεπεισμένος ότι η σύζυγός του τον ακολουθούσε και πως ήταν εκείνη που οδηγούσε το χέρι του να ζωγραφίζει.

Στη μνήμη της ο Ρουσσώ συνέθεσε μια μελωδία για βιολί, την οποία παρουσίασε στη Λογοτεχνική και Μουσική Ακαδημία της Γαλλίας. Ήταν ένα βαλς, που είχε το όνομά της, "Clémence", για το οποίο ο ερασιτέχνης συνθέτης, βραβεύτηκε.
Το ακούμε από ηχογράφηση που έγινε προκειμένου να συνοδεύσει έκθεση με  έργα του καλλιτέχνη στο Λονδίνο:

Henri Rousseau: "Piece for violin":

Η ζωγραφική του Ανρί Ρουσσώ αποτελεί κράμα αρχέγονης τεχνικής με  ιδιότυπο εικαστικό πρωτογονισμό, ένα συνδυασμό παιδικής αφέλειας με τολμηρή φαντασία, που εντυπωσίασε και τον Πικάσο, όταν  ανακάλυψε ένα του έργο σε κάποιο παλιατζίδικο.

"Femme au bouquet de fleurs",
Henri Rousseau

Εμπνεόταν από εξωτικά μέρη παρότι ο Ρουσσώ δεν είχε ταξιδέψει πουθενά!Ομως, οι πολύωρες παρατηρήσεις του σε ζώα και τροπικά φυτά στις επισκέψεις του στο Βοτανικό Κήπο, κατηύθυναν τη φαντασία του που την έκαναν να οργιάζει.

Η αγαπημένη του σύζυγος ήταν και μούσα του. Συχνά πόζαρε για χάρη του, όπως στα έργα του:"Portrait de femme au bouquet de fleurs", "Η Μούσα εμπνέει τον ποιητή", "Clemence".


Τη σύνθεσή του, "La Valse à Clémence" ο Ρουσώ έπαιξε σε μια καλλιτεχνική γιορτή που είχε οργανώσει ο Πικάσο προς τιμήν του.


Από τους πίνακες του Ρουσώ με θέμα την Κλεμάνς εμπνεύστηκε και ο καναδός Daniel Foley.

Το "Clémence" είναι  το 4ο μέρος της σύνθεσης του "Hommage à Henri Rousseau".
Ο δημιουργός παίρνοντας ως θέμα το παραπάνω "La Valse à Clémence", στο πλαίσιο του μουσικού μοντερνισμού δομεί μια σειρά παραλλαγών για βιολί, πιάνο και κλαρινέτο.

Daniel Foley: "Hommage à Henri Rousseau - Clémence:

Για τον Ανρί Ρουσσώ μπορείτε να διαβάστε παλιότερα κείμενά μου εδώ και εδώ.

"Τραγούδια για νεκρά παιδιά", ένας πρόωρος θρήνος για τον Μάλερ...

 

Υπήρξαν κι οι δυο κορυφαίοι!Ο ένας συνθέτης, ο άλλος λυρικός τραγουδιστής.

Μάλερ και Φίσερ-Ντισκάου.

(από: amazon)

Ο χάρος τούς περίμενε και τους δυο, μια μέρα σαν τη σημερινή, 18 του Μάη με έναν περίπου αιώνα διαφορά.

Ο αυστριακός, εβραϊκής καταγωγής, Γκούσταβ Μάλερ, εξαίρετος δ/ντής ορχήστρας, ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες του ύστερου ρομαντισμού, γέφυρα για πολλούς προς τον γερμανικό μουσικό μοντερνισμό, που συνδύασε με τον καλύτερο τρόπο τη φυσικότητα της μουσικής έκφρασης με τη βαθύτερη διανοητική προεργασία, πέθανε στη Βιέννη το 1911.

Ο Ντίντριχ Φίσερ Ντισκάου, ένα από τα κορυφαία ονόματα του λυρικού θεάτρου τον 20ό αιώνα, αλλά και παιδαγωγός και συγγραφέας, στη Bαυαρία το 2012.


Τη μνήμη τους τιμάμε με μια "σύμπραξή" τους στα: "Τραγούδια για  νεκρά παιδιά".

Πρόκειται για κύκλο τραγουδιών του Μάλερ σε ποίηση του μόνιμου συνεργάτη του, ποιητή και γλωσσολόγου, Φρίντριχ Ρίκερτ.

Ο ποιητής είχε χάσει και τα δυο παιδιά του, τον Ερνστ και τη Λουίζ σε μικρή ηλικία με διαφορά λίγων ημερών το ένα από το άλλο. Τούς αφιέρωσε ένα μεγάλο όγκο ποιημάτων, που οι  κριτικοί χαρακτήρισαν ως "το μεγαλύτερο παράπονο στην παγκόσμια λογοτεχνία", από τα οποία ο Μάλερ μελοποίησε πέντε ιδιαίτερων μυστικιστικών προεκτάσεων.

Ο Μάλερ φαίνεται να βρήκε στα ποιήματα αυτά μια ηχώ της δικής του επίγνωσης για τη θνητότητα.
Ο συνθέτης ήταν ευαισθητοποιημένος στο θέμα της απώλειας, καθώς από τα έντεκα αδέρφια του -σε νηπιακή σχεδόν ηλικία- χάθηκαν τα έξι από αυτά.

O Mάλερ με την κορούλα του που έχασε
(από external)

Από πολλούς ο τραγουδιστικός κύκλος έχει χαρακτηριστεί  "πρόωρος θρήνος" του συνθέτη για την απώλεια της τετράχρονης δευτερότοκης κόρης του Μαρίας, από διφθερίτιδα.
Είχε εκμυστηρευτεί πως για να τα συνθέσει υπέβαλλε τον εαυτό του σε κατάσταση απόλυτου πένθους, σαν να είχε χάσει πραγματικά το δικό του παιδί και θεωρούσε πως αν κάτι τέτοιο συνέβαινε πραγματικά δεν θα είχε τη δύναμη μιας τέτοιας σύνθεσης. Κίνηση, που εξόργισε την Άλμα, καθώς το θεώρησε άσχημο οιωνό.
Τραγικά -αλήθεια- τα παιχνίδια της μοίρας.Μετά από λίγο διάστημα  το ζευγάρι χάνει την κορούλα του, κι ο Μάλερ καταρρέει ψυχολογικά.
Ο Γκούσταβ Μάλερ, με την βαθιά συνείδηση της τραγικότητας της ύπαρξης δίνει πέντε αριστουργηματικά λήντερ, με κοινό σημείο μεταξύ τους τη σχέση τους με το "Φως".
Είναι η παρηγοριά της μετάβασης σε ανώτερες σφαίρες και η προσδοκία της αντάμωσης...

Ο ίδιος ο συνθέτης υπογραμμίζει στην αρχή της παρτιτούρας: "τα πέντε τραγούδια αποτελούν  αδιαίρετο σύνολο, για αυτό θα  πρέπει να διατηρείται η συνέχεια τους (να αποφεύγονται τυχόν διακοπές, όπως επί παραδείγματι χειροκροτήματα στο τέλος κάθε τραγουδιού)".
Μελωδική γραμμή, μοτίβα και ρυθμοί υπογραμμίζουν το σπαραγμό και την βαθιά ψυχική καταβύθιση του δημιουργού και την ελπίδα πως τα παιδιά είναι πια ασφαλή από κάθε κίνδυνο και υπό τη θεϊκή Σκέπη Του.
Έτσι, θα τα ακούσουμε ενιαία.

Όμως από τα πέντε ξεχωρίζω το μεσαίο "Wenn dein Mütterlein tritt zur Tür herein", (το οποίο και μετέφρασα από τα αγγλικά), το πιο σπαρακτικό όλων, κάτι που αποδεικνύει και η επιλογή των οργάνων(10:26).
Ο Μάλερ ενορχηστρώνει τη μελωδία μόνο με βιόλες και τσέλα, σκούρας χροιάς και ελεγειακού ύφους όργανα, χωρίς ίχνος βιολιών.

Ερνστ(πάνω) και Λουίζ(κάτω),
τα παιδιά του ποιητή, Φρίντριχ Ρίκερτ
(pinterest)

"Όταν η αγαπημένη σου μανούλα

μπαίνει απ΄την πόρτα μέσα

και το κεφάλι γυρνώ να την κοιτάξω

δεν πέφτει πρώτα η ματιά στο πρόσωπό της 

παρά στο μέρος

στο κατώφλι δίπλα

εκεί που  θα'τανε το μικρό, αγαπητό σου πρόσωπο.

Όταν λαμπερή από χαρά

έμπαινες και συ κοριτσάκι μου

όπως συνήθιζες.

Κι όταν η αγαπημένη σου μανούλα

μπαίνει απ' την πόρτα,

κρατώντας το κερί που τρεμοπαίζει

μου φαίνεται σαν και συ να μπαίνεις 

στο δωμάτιο μαζί της, όπως παλιά.

Ω, καταφύγιο του πατέρα σου,

σβησμένο τόσο πρόωρα

Φως της Χαράς!"

Εδώ, ίσως ταιριάζει η γνωστή φράση του συνθέτη:
"Μόνο όταν αισθάνομαι δημιουργώ και μόνο ως δημιουργός αισθάνομαι".
Το έργο του Μάλερ είναι σαν μια αυτοβιογραφία. Ακούγοντας
τη μουσική του είναι σαν να βρισκόμαστε εμπρός στον ίδιο τον άνθρωπο, που κάποιες φορές στη ζωή του -δυστυχώς- βιώνει και τον αβάσταχτο πόνο, το ασήκωτο βάρος του στους ώμους του, την οδύνη ενός γονιού από την απώλεια του σπλάχνου του.


Στην τραγικότητα των στοιχείων  για την συγκεκριμένη ηχογράφηση προστίθεται και το ότι πραγματοποιήθηκε ελάχιστο διάστημα μετά το θάνατο της γυναίκας του Φίσερ-Ντισκάου στον τοκετό.

Mahler: "Kindertotenlieder" / Fischer-Dieskau:

Κουμανταρέας: η φανταστική συνάντηση με την Κάλλας...

 

Σαν σήμερα, 17 Μαΐου 1931 γεννιέται ο Μένης Κουμανταρέας. Ένας από τους σπουδαιότερους μεταπολεμικούς Έλληνες συγγραφείς.
Το έργο του μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Τα γραπτά του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν κάτι ανάμεσα σε αυτοβιογραφία και δοκίμιο.

Στο βιβλίο του: "Θυμάμαι την Μαρία" των εκδόσεων Καστανιώτη και ασπρόμαυρα σχέδια του ταλαντούχου Θανάση Μακρή, γίνεται αναφορά στην φανταστική συνάντηση του συγγραφέα με την Μαρία Κάλλας.

Διαβάζουμε:

"Ήμουν γκαρσόνι τότε στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας.[...] Ήταν Αύγουστος του '57, ημέρα Σάββατο, παραμονή της συναυλίας.Ήμουν υπηρεσία...Χτύπησα την πόρτα...[...]
Ήταν πολύ όμορφη και άβαφη τελείως. Είχε πελώρια, μαύρα μάτια και σαρκώδες στόμα.
-Μου είπαν ότι είστε πριμαντ΄να, ξεθάρρεψα λίγο.
Με κοίταξε παραξενεμένη
-Ξέρεις τι είναι πριμαντόνα;, ρώτησε.
- Η πρώτη κυρία, το λέει κι η λέξη.Στο νησί μας έχουν έρθει πολλές.
Τής είπα πως ήμουν από την Κέρκυρα.
-Πώς σε λένε;, με ρώτησε σκύβοντας αδιόρατα προς το μέρος μου
-Αλφρέδο, απάντησα
-Α,mio Dio,έκανε έκπληκτη έχεις το όνομα του εραστή της Βιολέτας [...]

-Φαντάζομαι τι ωραία θα τραγουδάτε!Αλήθεια, μπορεί ένα παιδί της ηλικίας μου να έρθει στο θέατρο να σάς ακούσει;
-Πραγματικά θα'θελες να με ακούσεις; Κοίτα λοιπόν τί θα κάνουμε.
[...]
Μπήκε ένας κύριος λεπτός, με γκρίζους κροτάφους και άσπρο πουκάμισο και κάθισε στο πιάνο.
-Τώρα, είπε η Μαρία, θα τραγουδήσω για το νεαρό ακροατή μου.
Στάθηκε δίπλα στο πιάνο κι ακούμπησε το δεξί χέρι πάνω στο μαύρο λούστρο...Το αριστερό το έφερε στο στήθος, εκεί που ξεκινούσε το ντεκολτέ της.
Τα μαλλιά της γυάλιζαν...όλα πάνω της ήταν φυσικά.Λες και την είχαν ζωγραφίσει.
Όπως ήταν με τα μάτια μισόκλειστα,  η έκφρασή της είχε πάρει κάτι μακρινό μαζί και πονεμένο.
Εγώ είχα πετρώσει στον καναπέ.
Ο πιανίστας άγγιξε τα πλήκτρα. Η σουίτα της αυτομάτως έγινε η κρεβατοκάμαρα της Βιολέτας
Απ΄τον τρόπο που τόνιζε τις λέξεις καταλάβαινες αμέσως πως πρόκειται για ηρωίδα, άρρωστη. Το πρόσωπο είχε χαθεί κι είχε ανατείλει ένα χλωμό φεγγάρι. Είχε σταυρώσει τα χέρια, σα να'λεγε προσευχη ή σα να 'θελε να προστατέψει την καρδιά της από κάτι που θα τη ράγιζε.
[...]
Όταν τελείωσε, οι άλλοι χτύπησαν παλαμάκια κι εγώ είχα βουρκώσει. 
-Χειροκρότησε!, έσκυψε και μού ψιθύρισε η γριά καμαριέρα, δείξε ότι ευχαριστήθηκες.Μα εγώ, δεν είχα καμμία διάθεση.Εγώ βούρκωνα. Κι εκείνη, όταν συνήλθε, μου έριξε ένα βλέμμα κι ύστερα γονάτισε μπρος μου.
-Γιατί κλαις, Αλφρέδο;, ρώτησε, σα να'ταν η συνέχεια του τραγουδιού της.
-Από χαρά, της είπα.
Γύρισε τοτε στον πιανίστα και είπε:
-Βλέπετε αυτό το παιδί; Ετσι θα' πρεπε να'ναι το ιδανικό ακροατήριο, να μη χειροκροτούν, μα ήσυχα να παίρνουν τη μουσική μαζί τους κι αυτή να τούς συνοδεύει. Τα χείλη της έπαλλαν..."

[Μένης Κουμανταρέας: "Θυμάμαι τη Μαρία", εκδ. Καστανιώτης, σελ. 9, 11, 15, 24, 25, 31, 32,33, 35]


Προσπάθησα, φίλοι μου να αντιγράψω τα μέρη εκείνα που αποδιδουν τη φόρτιση των στιγμών, κι έτσι διάλεξα διάφορα σημεία προσπαθώντας να υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ τους, ώστε οι φίλοι που δεν το έχετε διαβάσει, να καταλάβετε τη ροή...


Όπως θα καταλάβατε, ο Κουμανταρέας αναφέρεται στην "Τραβιάτα" του Βέρντι, την αριστουργηματική όπερα βασισμένη στο κλασικό δράμα του Αλέξανδρου Δουμά: "Η Κυρία με τας καμελίας", έμπνευση απο την  Μαρί Ντι Πλεσσί, διάσημης Παριζιάνας εταίρας της εποχής εκείνης , που ο συγγραφέας είχε σχέσεις μαζί της.

Bρισκόμαστε στην 3η Πράξη, όπου η Βιολέτα, συνειδητοποιώντας ότι βρίσκεται στα πρόθυρα του θανάτου και ότι δεν έχει καμιά ελπίδα πια, απευθύνει το τελευταίο αντίο:
"Addio del passato bei sogni ridenti-Αντίο, γελαστά όνειρα, περασμένων καιρών"...

Η Βιολέτα είναι απελπισμένη. Με την άρια αυτή αποχαιρετά απαρηγόρητη και αδύναμη τον κόσμο. Η άρια αποτελεί την κορύφωση αυτής της μελαγχολικής διάθεσης, που συγκίνησε τόσο τον νεαρό Κερκυραίο σερβιτόρο στο βιβλίο του Κουμανταρέα, που δεν μπορούσε να κρατήσει τα δάκρυά του...

MARIA CALLAS: "La Traviata - Addio del passato":

16 Μαΐου 1770: Αναμνήσεις ενός βασιλικού γάμου...

 

 "The Royal Wedding, May 16, 1770"
(από:i.pinimg)

Την Τετάρτη, στις 9 ακριβώς, η Mαρία Αντουανέτα έφυγε για τις Βερσαλλίες…
Ο βασιλιάς και ο δελφίνος την υποδέχτηκαν…
Σε μια ώρα ξεκινούσαν για το παρεκκλήσι.

Μπροστά ο μονάρχης και πίσω το ζευγάρι...Έφτασαν στο ιερό και γονάτισαν στο μαξιλάρι που ήταν τοποθετημένο στα σκαλοπάτια του. Ο Αρχιεπίσκοπος τούς πρόσφερε αγίασμα κι ευλόγησε το δαχτυλίδι…
Η βασιλική χορωδία άρχισε να ψάλλει το μοτέτο… κάποιο του Ραμώ, νομίζω...
Στο Παρίσι επικρατούσε ερημία...τα καταστήματα είχαν κλείσει γιατί το πλήθος είχε μαζευτεί στις Βερσαλλίες για να βοηθήσει στους γαμήλιους εορτασμούς.

(Τα πυροτεχνήματα στο γάμο, marieantoinette)

Κατά τις τρεις, ο ουρανός συννέφιασε βαριά. Μια βίαιη καταιγίδα ξέσπασε.  Τα πυροτεχνήματα, μάλλον δεν θα μπορούσαν να εκτιναχθούν. Τα νερά της βροχής είχαν σχηματίσει ορμητικούς χειμάρρους.
Στο κάστρο, ωστόσο, η μέρα τελείωσε εξαιρετικά. Το δείπνο σερβιρίστηκε κανονικά στη μεγάλη σάλα που φωτιζόταν από αμέτρητο αριθμό κεριών…
Όμως, παρά τη λαμπρότητα των εορτασμών και το πολλά υποσχόμενο μέλλον των νεονύμφων, κάποιοι οιωνοσκόποι θεώρησαν τη θύελλα ως απειλή.
Κάποιος δεισιδαίμων υπενθύμισε ότι κατά την υπογραφή του γαμήλιου συμβολαίου από τη νύφη, είχε πέσει μια κηλίδα μελάνης που είχε σβήσει το μισό της όνομα...

[...]

Θ' ακολουθούσε ο χορός. Οι κρυστάλλινοι πολυέλαιοι συμπληρώθηκαν σε κεριά, καθώς τα προηγούμενα κόντευαν να λιώσουν. Η μεγάλη σάλα έλαμψε δια μαγείας και η αντανάκλαση των φλογών μέσα στους καθρέφτες τριγύρω, ενίσχυε τη μεγαλοπρέπεια όπως αρμόζει σε γαλαζοαίματους κι ευγενείς.

Η γαμήλια τελετή

Οι καλεσμένοι σηκώθηκαν από τις καρέκλες τους, όταν η ορχήστρα άρχισε να παιανίζει μια πολύ γνωστή τους μελωδία. Ήταν από τις "Fêtes de Polymnie" του Ζαν Φιλίπ Ραμώ.
Δεν ήταν η Μαρία Αντουανέτα που είχε επιλέξει τη μουσική συνοδεία. Αν τής είχε ζητηθεί, σίγουρα εκείνη θα ήθελε κάτι από Γκλουκ. Λάτρευε τον Γκλουκ, τής θύμιζε τις μέρες στη Βιέννη, τις χοροεσπερίδες με τους εκλεκτούς της Αυλής να συνωστίζονται στο Σεμπρούν.

Όμως, οι Γάλλοι είχαν παράδοση στις όπερες -μπαλέτα και ο Ραμώ είχε λάμψει μετά τον Λυλλί σε φαντασμαγορικές συγκεντρώσεις στις Βερσαλλίες.

Καθώς οι νεόνυμφοι εισέρχονταν, η ορχήστρα έπαιζε τον πρόλογο της σύνθεσης που έχει τίτλο: "Ο Ναός της Μνημοσύνης". Ο συνθέτης είχε γράψει το έργο για τον εορτασμό της νίκης των Γάλλων στη Μάχη του Φοντενουά, το Μάιο του 1745 και ολοκληρώνεται με το Χορωδιακό των Μουσών.

Ένα σύντομο ρετσιτατίβο προετοίμασε τη μεγάλη είσοδο. Το κλαβίχορδο έστρωνε μουσικό χαλί σε βιόλες,  ντα γκάμπα, και όμποε, που με το λαμπρό κι ευγενές ηχόχρωμά τους υπογράμμιζαν το γιορταστικό ύφος της περίστασης...
Η Αντουανέτα και ο Λουδοβίκος, κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου, υποκλίθηκαν χαμογελώντας.
Η ορχήστρα τώρα βρισκόταν  στην πρώτη  entrée...Στα πρώτα μέτρα του τιτλοφορούμενου  "Θρύλου". Είναι το μέρος των "Fêtes de Polymnie", που απεικονίζει τους Γάμους του ημίθεου Ηρακλή με την Ήβη, της οινοχόου των Ολύμπιων θεών, θεά με τη σειρά της της αιώνιας νεότητας...

(Απόσπασμα από ένα προσωπικό Ημερολόγιο φαντασίας..., με αφορμή τους σαν σήμερα Γάμους της Αντουανέτας με τον Λουδοβίκο)

Les fetes de Polymnie: "Act I - La Fable":

Παλαιότερο κείμενό μου με μέρος της αφήγησης των Γάμων και άλλη μουσική σύνδεση μπορείτε να διαβάσετε  εδώ.

Φάννυ Μέντελσον: "Das Jahr"

"Portrait of Fanny Mendelssohn",
του συζύγου, Wilhelm Hensel

Καλημέρα με μια χαρισματικότατη πιανίστα και συνθέτιδα!

Η Φάννυ Μέντελσον-Χένσελ ήταν η μεγαλύτερη αδελφή του Φέλιξ Μέντελσον και το ίδιο ταλαντούχα με τον διάσημο αδελφό της.
Οι αστικές όμως προκαταλήψεις την εμπόδισαν να αναδείξει τις μουσικές χάρες της. Η θέση της γυναίκας στην εποχή της και οι αντιλήψεις δεν έδωσαν στη Φάννυ την ευκαιρία να αναδείξει πλήρως τη μουσική της ιδιοφυία!

Ο Φέλιξ δεν συμφωνούσε με τον πατέρα τους που επέμενε πως η σύνθεση δεν είναι για τις γυναίκες.
Δάσκαλός τους στη Μουσική ήταν ο Kαρλ Τσέλτερ, που αγαπούσε και τα δυο παιδιά για την θαυμαστή επίδοσή τους. Παρομοίασε τη Φάννυ με το Μπαχ, όταν η μικρούλα έπαιξε από μνήμης και τα 24 Πρελούδια του κάντορα. Αγαπούσε πολύ την αντιστικτική του μορφή σύνθεσης και μεγαλώνοντας έγραψε και κείνη 32 Φούγγες σύμφωνα με το στυλ του.

Ο Φέλιξ συχνά μοιραζόταν μαζί της σκέψεις του για τη μουσική κι επειδή ο πατέρας τους δεν επέτρεπε στη Φάννυ να συνθέτει, λέγεται πως κάποια από τα έργα της αδερφής του τα εξέδωσε με το δικό του όνομα! Όπως κάποια από τα λήντερ της, συλλογή που ήταν αγαπημένη της Βασίλισσας Βικτώριας.

Felix and Fanny(redd.it)

Πιθανολογείται δε, πως όταν ο Φέλιξ προσκλήθηκε στο Μπάκιγχαμ και η Βικτώρια τού ζήτησε να εκτελέσει ένα από τα έργα του, ήταν σύνθεση της αδερφής του, κάτι το οποίο ομολόγησε ο Φέλιξ…

"Portrait of Fanny Mendelssohn",
 του Moritz Daniel Oppenheim

Eίναι γνωστό πως ο Μέντελσον συχνά συμβουλευόταν την αδερφή του και δεν δίσταζε να τροποποιήσει τις συνθέσεις του καθ’ υπόδειξή της γιατί είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στο κριτήριό της, γι’ αυτό άλλωστε την φώναζε "Μινέρβα", παρομοιάζοντάς την με την "θεά της Σοφίας" των Ρωμαίων…

Ευτυχώς, ο σύζυγός της, ζωγράφος Βίλχελμ Χένσελ, την ενθάρρυνε στην εξέλιξη του συνθετικού της ταλέντου.

Έτσι, έχουμε δείγματα της συνθετικής της γραφής χάρη στον ανοιχτόμυαλο Χένσελ, ο οποίος την παρότρυνε να τα εκτελεί και να τα καταγράψει.

Συνέθεσε για όλα τα είδη μουσικής, που έπαιζε και διηύθυνε σε εβδομαδιαία κοντσέρτα που οργάνωνε στο περίφημο, βερολινέζικο σαλόνι της....
Μάλιστα, τελευταίες έρευνες έχουν αποδείξει πως κάποιες συνθέσεις που αποδίδονταν στον Φέλιξ, είναι δικές της...

Wilhelm Hensel: εικονογράφηση του "ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ"
από το μουσικό ημερολόγιο: "Das Jahr".

Το πιο διάσημο έργο της είναι το Das Jahr ("Tο έτος"), ένας κύκλος από κομμάτια που απεικονίζουν τους μήνες του χρόνου, κάτι σαν μουσικό ημερολόγιο.

Πρόκειται για μια πιανιστική σουίτα 13 μερών(ένα για κάθε μήνα, μαζί με έναν επίλογο)που θυμίζουν Λιστ ή Σούμαν και γράφτηκε το 1841 μετά το ταξίδι της Φάννυ στη Ιταλία.

 Das Jahr: "Januar" 

Μια μουσική περιγραφή του χειμώνα, ίσως μια αναπόληση της χρονιάς που έφυγε, αποτελεί ο "Ιανουάριος", που προτείνω να ακούσουμε σήμερα...

Σύνθεση, που κάτω από τον υπότιτλο "Όνειρο-Αdagio quasi una fantasia" αναδύει τάσεις στοχασμού και ενδοσκόπησης, αλλά και λυρισμό κι ευαισθησία μέσα από το αιθέριο, αργό τέμπο του.
Μια μελωδία με θαυμαστούς χρωματισμούς, βασισμένη σε ένα κύριο μοτίβο το οποίο θα χρησιμοποιηθεί ως "ανάμνηση" για να "στηθούν" τα επόμενα μέρη του μουσικού ημερολογίου.
Θα μπορούσε κάποιος να εντοπίσει και μια αδιόρατη μελαγχολία στη μελωδική του διάρθρωση, όπως και μια ακατέργαστη συναισθηματική έκφραση, που συγκινεί πάντως απεριόριστα, με την κομψή, ντελικάτη υφή της ρομαντικής γυναικείας ψυχής που δημιούργησε τη σύνθεση.

Η πρώτη έκδοση του "Das Jahr" εικονογραφήθηκε από τον ζωγράφο σύζυγο της ταλαντούχας Φάννυ.

Fanny Mendelssohn: "Das Jahr, Januar":

Η Φάννυ γεννήθηκε στο Αμβούργο στις 14 Νοεμβρίου 1805. Ο γενέθλιος μήνας Νοέμβριος αποτυπώνεται στη συλλογής της: "Das Jahr" με μια σύνθεση που δομείται σε δυο αντιθετικά θέματα. Ένα αργό αρχικά "Mesto – μελαγχολικά", που υποδηλώνει τη γκρίζα, φθινοπωρινή διάθεση του καιρού, κι ένα χαρούμενο "Allegro", αρκετά ενεργητικό που μαρτυρά τη χαρά και την αισιόδοξη της γιορτής…

Μια σύνθεση που συγκινεί απεριόριστα, με την κομψή, ντελικάτη υφή της ρομαντικής γυναικείας ψυχής που τη δημιούργησε.

Fanny Mendelssohn: "Das Jahr, November":

Παρά τις αστικές προκαταλήψεις και τα λογής εμπόδια που στάθηκαν στο δρόμο της Φάννυ, εκείνη τα παρέκαμψε και κατάφερε να ξεδιπλώσει τα ταλέντα της.

Wilhelm Hensel: εικονογράφηση του "AΠΡΙΛΙΟΥ"
από το μουσικό ημερολόγιο: "Das Jahr".

Προς αυτή την κατεύθυνση βρήκε συμπαραστάτες τον σύζυγο και τον αγαπημένο της αδερφό, των οποίων η σχέση ειναι παραδειγματική. Αρκεί να αναφέρουμε πως λίγους μήνες μετά το θάνατο της Φάννυ, έφυγε και ο Μέντελσον από τη ζωή, από μεγάλη θλίψη…

H προικισμένη καλλιτέχνις ήταν 42 χρονών, όταν πέθανε στο Βερολίνο, στις 14 Μαΐου του 1847.

Tον ανοιξιάτικο μήνα της "αποχώρησής" της, η Φάννυ Μέντελσον-Χένσελ είχε αποτυπώσει στο "Das Jahr" με μια σύντομη, πλην λυρικότατη σύνθεση που την τιτλοφορεί: "Ανοιξιάτικο τραγούδι".

Wilhelm Hensel: εικονογράφηση του "ΜΑΪΟΥ"
από το μουσικό ημερολόγιο: "Das Jahr".
(από: henselpushers)

Εδώ η μελωδία ρέει αβίαστα σαν γάργαρο ρυάκι, χωρίς την ανάγκη δημιουργίας μεγάλων αντιθέσεων. Δομή και αρμονία αντανακλούν το αισιόδοξο πνεύμα και το εκλεπτυσμένο ύφος της δημιουργού. Στο σύνολό της η σύνθεση διακρίνεται για τη  μελωδική φρεσκάδα της, τους τρυφερούς, χαρμόσυνους, παιχνιδιάρικους, και πάντα ευγενικούς τόνους της.

Ένα σύντομο ποιητικό σχόλιο προηγείται κάθε κομματιού του "Έτους". Για το Μάιο επιλέχθηκε το: "Η πιο απομακρυσμένη, βαθύτερη κοιλάδα, τώρα ανθίζει"...

Οι απρόσμενες εναλλαγές στις κλίμακες, από μείζονα σε ελάσσονα στον γλυκό "Μάιο", μαρτυρά τη λαχτάρα για τον ανθοφορεμένο εαρινό μήνα, όπως αυτή μπορεί να εκφραστεί μέσα από τη μουσική.

Fanny Mendelssohn: "Das Jahr, May-Spring song":

Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr