Δεκεμβριανά, η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας...

"Αθήνα 1944", Ξυλογραφία της Βάσως Κατράκη
(amna.gr)

"Κι απέ Δεκέμβρη στην Αθήνα και Φωτιά.

Τούτο της Γης το θαλασσόδαρτο αγκωνάρι,

Λικνίζει κάτου από το Δρυ και την Ιτιά

το Διάκο, τον Κολοκοτρώνη και τον Άρη"

(Νίκος Καββαδίας)

Ο όρος "Δεκεμβριανά" αναφέρεται σε μία σειρά ένοπλων συγκρούσεων που έλαβαν χώρα στην Αθήνα το Δεκέμβριο 1944 έως τον Ιανουάριο 1945, ανάμεσα στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τις Βρετανικές και Κυβερνητικές δυνάμεις.
Η έναρξή τους, στις 3 Δεκεμβρίου, σηματοδοτείται από τους πυροβολισμούς των αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου στρατιώτη ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ.
Οι μάχες κράτησαν 33 μέρες. Τα Δεκεμβριανά, ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία σημειώθηκαν πολεμικές συγκρούσεις τέτοιας έκτασης στην ελληνική πρωτεύουσα από δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.(Βικιπαίδεια)

"Τα Δεκεμβριανά ήταν η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας, που βλέπαν τους συντρόφους τους και τα όνειρά τους στα φέρετρα από σφαίρες..[...]
Εκατομμύρια ελληνικά παιδιά που πίστεψαν στην απελευθέρωση, αλλά βρέθηκαν ευθύς αμέσως απέναντι στον ίδιο χωροφύλακα, στον ίδιο δικαστή, στα ίδια ανάλγητα πρόσωπα, που αντιμετώπιζαν πριν λίγο κιόλας χρόνο, όταν ακόμα υπήρχαν Γερμανοί.
Ξανάρθαν τα φαντάσματα κι άρχισαν να πλαστογραφούν την Ελληνική Ιστορία. Και τα παιδιά που πολέμησαν κι ονειρεύτηκαν, γίνανε παιδιά της γαλαρίας, όσα δεν διώχτηκαν και δεν εξαφανίστηκαν στις φυλακές και στα ξερονήσια του Αιγαίου.
Και θέλησαν πριν αποκλειστούν στην γαλαρία τους, να διαμαρτυρηθούν κραυγάζοντας για τελευταία φορά. Κι ύστερα να σωπάσουν"

("Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", Μάνος Χατζιδάκις)

Ο Ζακυνθινός συνθέτης, Αλέκος Ξένος, από το 1941 ενταγμένος στο ΕΑΜ σε όλη τη διάρκεια της κατοχής συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση. Συνελήφθη δυο φορές αλλά ξέφυγε. Έτσι, βγήκε στην παρανομία και στα βουνά οργάνωνε φιλαρμονικές και χορωδίες.
Η "Πρώτη" του Συμφωνία, γνωστή ως "Συμφωνία της Αντίστασης" γράφτηκε το 1945 συμπυκνώνοντας κατά τρόπο μνημειώδη την αγωνιστικότητα των Ελλήνων, απηχώντας και την τραγωδία των Δεκεμβριανών.
Αφιερώθηκε από τον συνθέτη "στους αγαπημένους συντρόφους που έδωσαν τη ζωή τους για την χιλιάκριβη την λευτεριά" κι αποτελεί έναν ύμνο στην ελευθερία και στην πάλη για ανεξαρτησία.

Η παρτιτούρα της για πολλά χρόνια ήταν κρυμμένη στο συρτάρι του Ξένου, καθότι απαγορευμένη. Σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση του έργου έπαιξε ο Μάνος Χατζιδάκις, διευθυντής τότε της ΚΟΑ, ο οποίος πρωτοστάτησε στην ηχογράφηση του έργου.

Αλέκος Ξένος: "Συμφωνία Ν.1":

Όπως αναφέρει ο Σπύρος Μοσχονάς, "οι Έλληνες καλλιτέχνες κρατήσανε ψηλά το κεφάλι στα χρόνια της Κατοχής. Μέσα σε αυτό το κλίμα, δεν είναι τυχαία η ανάπτυξη της χαρακτικής τέχνης, εξηγεί. Αφενός ο παράγοντας της έλλειψης υλικών ζωγραφικής και αφετέρου η χρήση του πολλαπλού αντιτύπου ως μηνύματος που κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι, που αφισοκολλούνταν τη νύχτα στους τοίχους της πόλης, μεταφέροντας αλληγορικά μηνύματα ή πολιτικές θέσεις, έκαναν το χαρακτικό έργο απαραίτητο στο πλαίσιο της ισχυρής λαϊκής αντίστασης που αναπτύχθηκε, κυρίως, στην Αθήνα".

Η Βάσω Κατράκη από αυτή την περίοδο και για τα γεγονότα του Δεκέμβρη του '44 στην Αθήνα δίνει την παραπάνω ξυλογραφία, που τιτλοφορεί: "Αθήνα 1944".